Alkmaarsche Gourant
De Amsterdamsche week.
In onze straat.
Uit onze Staatsmachine.
Honderd Twea en Twlntlgste Jaargang.
Zaterdag 18 December.
F e u i 11 e t o n.
ff®« 4S8. "G
Li
Twee premiires bij Royaards
(Het Offer van Abraham,
Grieksch Mysterie-spel uit de 16e
teuw, en Herman Roelvink's
„Lentewolken"), Het Vpndel-
Museum; Tentoonstelling van
Oude en Nieuwe Boekkunst in
de Nederlanden Stedelijk Mu
seum.). Genveentilijke bezuini
ging.
Maand'agavomd 1.1. heb ik in den Stads-
schouwburg de premiere bijgewoond van
„Het Oifer van Abraham", Grieksch Myste
rie-spel in twee bedrijiven (vier tafereelen),
gesenreven op Kreta in de I6e eeuw, -ver-
taald door dr. D. C. Hesseling (niet: Kesse-
limg, zooals het programma te lezen gaf.)
Het stuk geeft de bekende Bijbeteche gescbie-
denis van het bovenmenschelijik offer,
het met eigen hand dooden van zijn zoon
Izaak waartoe Abraham, desgevorderd
door God, in staat blijkt. En dus geeft het
dein strijd te zien tusschen vader-, moeder- en
kinderldefde eenerzijds in gehoorzaamiheid
aan het Goddelijk gebod anderzijds. Een
prachtig gegeven dus-dat zal men, moeten
toegeven: een dat gelegenheid biedit de zui-
ver-menschelijke gevoelens te laten spreken
naast de goddelijke. Toch was Maandag de
stemming van het publiek aanvankelijk koel.
En ik. geloof dat de dialoog daarvan de oor
zaak was. Ik kan niet oordeelen over den
Griekschen teks't, omdat ik dien niet te mij-
ner besdiikking hob, en hem trouwens ook
niet zou kunnen lezen. En ik kan dus niet
zeggen of de fout aan den onbekenden
Griekschen dichter ligt, dan wel aan den
vertaler dr. Hesseling. Maar zeker is dat de
Nederlandsclie tekst wat vlak klonk. Er was
weinig verheffing in; er was geene stoute
opeenstapelimg van beelden; er was geene
flon&ering van taal. Hoc vaak dacht ik
Maandagavond aan onzen Vondel, en hoe-
zeer leeren wij juist onzen Dichtervorst
waardeeren., als wij pas twee klassieke mees-
tenverken van anderen bodem, uit mildere
luchten-, hebben gezien: „Elektra" en
Abrahams Offer"!
Intusschen bedoel ik hiermede allerminst
te zeggen dat dit nieuwe stuk van Royaards
niet ruimsdioois een gang naar den Schouw-
burg waard is. Integendeel. Alleen reedis de
toonedinrichting door een der jongeren, Jo-
han de Meester Jr., loont de moeite. Het
voor picturaal schoon gevoelige oog kan
hier verzadiging vinden.
Het eerste tafreel speelt -in de woning van
den Aartsvader. In het schemerdlonker ziet
men er liggen, nevens elkander, op hun bei-
der iegerstede, Abraham en1 Sarah. In het
midden van den achterwand is een poortvor-
oLg venscer, en in den nis daarvan sluimeht,
liefdijk beschenen doof het heildere maan-
licht, Izaak, hun zoon. De fulpen nadhthemel
vomit den achtergrond. En dan verschijnt
opeens v66r den nis, in een haast M te kla-
ren, hemelschen schijn, een Engel, die Abra
ham tot tweemaal toe, de vreeselijke bood-
schap brengt.
N6g schooner is het tweede tafreel, dat
Abraham en Izaak te zien geeft, in het ge-
bergte, op wcg naar de offerplaats. Het is
een zonnige morgen, en als vader en zoon,
stiilhouden bij een palmboom, en beider fi-
guren vooral die van den hoogopgerich-
ten offervaardigen Abraham aTs in een
glorie van zonlicht togen den rijk-getinten
nemcl afgeteekend staan, vormt dat een
apotheose van schoonheid, en voor menigeen
waarschijnlijk ook van godsdienstzin.
Maar het zou ondankbaar zijn alleen te
verwijlen bij de tooneel-inrichting. Er is n6g
een jongere aan1 wien Royaards gelegenheid
heeft gegeven zich te onderscheiden, n.l.
Louis van Gasteren, die als spelleider op-
treedt en tegelijkertijd de zware roil van
Abraham op zijne schouder heeft genomen
eene dubbele last die hij echter ze6r wel wist
to dragen. Hij had eene hooge, haast profe-
tische figuur van Abraham gemaakt, en deed
Naar het Engelsch van J. E. BUCKROSE.
'87)
Hij)' had) Sophie onder zijn toehoorders op-
gemcrkt en at den lijdi, terwijll hij over de ;loo-
nceiljirichting- sprak, dacht hij er aan, hoe
de weerkaatsiing zijner woorden over haar
gcvoelvol gclaat zou gaan, gelijik de scha-
duwen op een korenveld1 op een zomermiid-
dag; het gaf hem hetzeifde prikikeknde ge-
not op haar gevoelig vers:and te werken en
dc zichi.bare uiiwerking waar te nemen, als
een violist voelt bij het te voorschijlm brengen
van .ijne, tecre ki'anken, die minder geoefende
vingers niet kuinnen vinden. Hlet innerlijk ge
net van den kunstcnaar, die zijn talent ge-
bruiikit vermengide zich nu met de begeerte
van den man om dat opgeheven gelaat te
kussen, dat hlij vaak zag als een deel van de
mafsa voor hem in de denkere zaal. Het zijn
twee sierke koonden, intellect en hartstocht,
en als Sophie geweten, had!, hoe ze te trckken,
is er geen twijifel aani, dat de voorzichtige
vis h, mijnheer Howardi, d'ien avoid! aan
haar voeten gesparteld zou hebben, maar zij
was een meisje in den eersten bloei van teedc-
re aanbidding vcor een man1, die ouder en
knapper dan zij was, en' dacht er evenmin aan
het orakel te bewerken dan die aanbddders,
weilke in het begin van de wercld voor hun
afgod knielden,. ,,En nu zijn geoefende
slcm ging voort „nu zuillt ge zeker, begre-
pen hebben de
Een groote, fliikkerenide straal van rood1
lidht flits!e van boven door de donkere zaal.
„Brand Z:e, zie!" riep een schookneisje
zenuwachtig.
I dercen stood op en keek in de aanige-
duirie richting, en twerkaiijii waxen die ueaaiftm
Czw efjrt erpns/mft spet dtet etl¥te,AenTrft-
lijken grijsaard voor ons leven. Julia Cuy*
pers was eene gevoelige Sarah misschien
niet zo6 oud' als wij ons die op hoogen leef-
tijd nog vruchtbare vrouw zouden voorstel-
len! Greta Gijswijk een lieven, echt-kinderlij-
ken Izaak. Louise Kooiman zeide de bood-
schap van dm Engel wat schoolschPaul
Huf en Frits van Dijk, gaven een voldoend
relief aan de beide dienstlcnechten van Abra
ham; Sopher en Simpan; en ten slotte kwe-
ten ook Dora van Elsen en Johanna Opdam
rich consciemtieus van hare meer bescheiden
rol als Anta en Tamar, die dienstvrouwen.
Over t al gem een dus een avond om eene
goede hernuiering aan te behouden.
In de tweede plaats heeft Royaards dozer
dagen eene wederopvoering gegeven van
„Lentewolken" van Herman Roelvink, dat
ook reeds door het Nederlandsch Tooneel in
zijne oude samenstelling vertoond is. Ook
bij de rolverdeeling hiervoor heeft hij weder
eene keuze gedaan uit de jongere arfisfen,
Marie Hamel, die dit jaar haar eind-diploma
Tooneelschool „met lof" heeft 'behaald speel-
de voor Do; Dick van Veen gaf eene aardige
uitbeelding van den vroolij'ken Fred De rol
van Phil werd vervuld door Johan de Mees
ter Jr., terwijl Mientje Gottschalk een lieye,
bescheiden San was. Helene Vink voelde zich
best thuis in't costuum van padvinder Dolf,
San's brcertje, en de echte jongens-uitdruk-
kingen als: ,peuzen", „idioot-bespottelijk",
„geweldigmatuurlijk" eriz. kwamen term over
het voetlicht. De weduwe de Wilde riep bij
ons de herinnering waJkker aan Mevrouw
Ohrisfcine Poolman, die deize rol vroeger
vervulde en daarin in 1916 afsoheid van het
tooneel nam. Thans was deze toevertrouwd
aan Mevr. Bdtty Holtrop-van Gelder, terwijl
Hans Brundng op aardige wijze den vrijge-
zel Nieuwenburg verpersoonlijkte. Ten slot
te noemen wij nog Mevr. Buderman~van
Dijk, die van de bedrijvigei, goedhartiige hos-
pita Pietje eene verdienstdijke uitbeelding
gaf.
In het gebouw van de Universiteits-bibli-
otheek aan den Singefl bij; het Koningspldn
is ook gevestigd het Vondelmuseum, dat nu
het klinkt haast ongeloofelijk in de stadj
die niet minder de Stad van Vondel dan die
van Rembrandt was, nog maar negen
jaar bestaat. De colledie van den aarts-ver-
zamelaar Hartkamp. heeft er indfertijd den
kem voor geleverd, en sindisd'ien wordt het
Museum van jaar tot jaar uitgebreid.
Het dezer dagen veTsahenen jaarverslag
gewaagt van een stijgend bezoek en eene toe-
nemende belangsteiling. Het aantal aankoo-
pen en schenkingen was sleahts beperkt. De
belangrijkste aankoop was Venders gedicht
„Gulden Taer van aen Heer Joan de Witte,
rechtsgeleerde", ged. 1646, eene unidke pia
no met gouden letter op zwaar blauw satijn
gedrukt. De bekende Vondel-kenner, dr. J.
F. Sterck, die eene bijdrage over dit ge
dicht en- den daarin gevierden rechtsgeleerde
aan het verslag toevoegt, spreekt de onder-
stellimg uit, dat het door het Museum ver-
worven stuk het aan De Witte aangefboden
exemplaar zal zijn. Dezelfde schrijver licht
nog eens zijn bezwaren toe tegen het door
Bol geschilderde geleerdenportret, dat hert
laatst beschreven werd in dien catalogus
Goudstikker, als een Vondel-portret. De ver-
gelijking met Ph. Koning's ontwijfelbaar
echt portret laat weinig van de venmeende
gelijkenis over,
E)r. J. te Winkel levert in het verslag eene
bijdrage over de betrekkingen van Vondel
met het genootschap „Nil Volentibus Ar-
duum."
De Vereeniging „Joan Blaeu" heeft thans
de tentoonstelling van1 oude en nieuwe boek
kunst in de Nederlanden die zij in de maand
October 1.1. te VGravenhage heeft gehou-
den, overgebracht naar het Stedelijk Mu
seum te Amsterdam en Zaterdagmiddag 1.1.
vond de opening plaats in tegenwoordigheid
van een klein aantal belaingstellenden We
gens verblijf in het buitenland van den
Voorzitter, dr. D. F. Scheurleer, en veihin-
derdng van den Vice-Voorzitter, Mr. J. F.
van Royen, is het openingswoord gesproken
door den heer C. A. J. van' Dishoeck, den be-
kenden uitgever, die met de 'heeren S. H. de
Roos en A. van Leer, de tentoonstelling
heeft ingenioht Hij hennnerde eraan dat de
vereeniging „Joan Blaeu" met deze* ten
toonstelling voor de eerste maal buiten den
kring harer leden treedt. Voorts wees hij er-
op dat het doel der tentoonstelling is be-
langstelling te wekken voor het aesthetisdi
boven in de zaal rood) van vllammen. 'De uit-
gangen van de zhal warcn niefL goed, in
een oogenblik had' het Heine gehoor, dat voor
een lezing van dit soort verzameld. was, den
wcg bij den lczer veraperd. Mijlnheer 'Howard
sioiind bleek, maar zooalis Sophie gevoelde,
hcLdhaftig, mot zijn aantccikcningen in de
hand, en trachtte de orde te bewaren en een
paniek de voorkomen. De ernslige jonge man,
die als secretaris dienst deed: ging naast
hem ataan, z'n bril glom en zijn lippeu warm
stijf gesloten, maar met vast beraden moed
tot.zelfs in zijn laarzen to en zii over heJt podi
um stapten. iHlij' was bedroefd en versenrikt,
maar wist einidlelijk, wat het was te leven.
,De iknaap sttond o.p hdt brandende dek", een
locsiand dien hiji zoo dikwijlls in zijn verbeel-
dlng doorleefd had, als hij in zijn veelbe-
lovende jeugd) geidlichten moest cpzeggen.
Dames en heeren de stem van Howard
jelicnk doordringend en overredend „mag ik
u in uw belang vragen een enkelen rij
te vonmcn en rustig heen te gaan Op die
manier kan de zaal in d'rie minuten leeg
zijn. Ik zal blijven toiid'at iedereen weg is."
ZeT s in dat gespa'nnen oogenblik was er
cen zachit applaus en terwijll de voorsten er
zich nu uitgedrongen hadiden;, vormden de
everigen een rij* en volgden een voor een in
plechtige stiltc. Howard verliat hdt podium
en ging op Sophie toe.
„Waarom wacht je? Waarom ga je niet
hoen fluistcrde hij hiaastig.
„Ik ik heb geen haast," fluisterdle zij
terug. 'Hun oogen oni.moetlen elkaar.
^Sophie, wilde je me niet verliaten?" vroeg
hij dli'dut aan haar oor.
,.Ilk kon het niet,' amtwoordde zij.
Toen .deed een zeer zcnderling gelhid bo
ven uit de zaal hen opschrikken en opkijken.
„Um—mm!' riep mevrouw Bean, in
cen gesmoord geluid door de hand van me
vrouw Panherton, die dczc met groote tegen-
woordijfhcid moox huf Humid ud
■wztr^dEe IsoeSfc as 04 pnretomst to
land. De tentoonstelling omvat dus alleen
Nederlandsche boeken, oud en nieuw, be-
schouwd eenig en alleen uit aestthetisch oog-
punt. De rangschrkking is dironoiogisch,
beginnend met de incunabden werk van
v66r 1500 en voortgaande met de 16e
en de 17e eeuw (de Zuid*-Neder!ander Plan-
tijn was de voorlooper van onze bekende
drukkers-uitgevers: de Blaeu's, de Elseviere
en de Van Waesberghde). Dan komt, in de
18e eeuw, het tijdperk van verval, waama in
de 19e, onder invlced van Morris, de boek
kunst zadh weer herstelt Omstreeks 1893
schijnt voor haar in ons land eene nieuwe
lente aangdbrokenna 1905 gaat men zich
meer op zuiver-typografisch weik toeleg-
gende fijnzinnige de Roos snijdt zijn nieuwe
iettertype, den Nederlandschen Mediaeval;
de belangstellinig voor schoon drukwerk
neemt toe en jonge krachten werken voort in
de goede richting. De heer van Dishoeck be-
sloot met de verzekering dat dank zij de me
dewerking van den Minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetensdiappen, de diredeuren
van de Koninklijke bibliotheken te Leiden,
Utrecht en Amsterdam, de gemeentelijke bi-
bliotheek te Deventer, en tal van uitgevers en
particulieren, de tentoonstelling het beste be-
vat, waartoe de Nederlandsche besdiaving
cp dit gebied in den loop der tijden is in
staat geweest.
De tentoonstelling vult de ^groote tuinzaal
van het Museum geheel. De kostbaarste
werken liggen in vitrines; langs de wanden
zijn illustratieproeven, titelbladen, enz. op-
gehangen.
Wie haar bezoekt moet vooral ook den ca
talogus raadplegen en dan speciaal het
daarin opgenomen artikd van de Roos, de
inleiding welke in beredeneerden vorm een
overzicht geeft van de histarische ontwjkke-
king van het boek.
De pogingen van het Gemeentebestuur
om bezuiniging te brengen in onze dure
stads-h uishouding zijn thans in vollen
gang.
Tot dusver was er nog niet veel gemerkt
van de aanstelling van den zuinigheids-in-
specteur, den heer van Os. En dat is begrij-
pelijk. Want hij moet natuurlijk methodisch
alle gemeente-diensten nagaan, en daaraan
zit heel wat vast. Trouwens, voor het aan-
brerugen van bezuinigingen is ook de mede
werking noodig van de betrokiken directeu-
ren, en die is niet zoo heel gemakkelijk te
verkrijgen als 't bijv. gaat om de vraag wel
ke van drie gasfabrieken moet worden opge
heven. Elk van de drie direoteuren meent
dat het een van de twee anderen moet zijn.
Maar, hoe dat zij, de eerste bezuinigings-
maatregelen zijn nu toch genomen. Er is
vooreerst een einde gemaakt -aan de grenzen-
looze enveloppenverkwisting tusschen de
verschillende afdeelingen. De stukken die de
afdeelingen elkander tcezenden worden voor-
taan met een sluitzegel gesloten! En in de
tweede plaats zijn er bij de Gemeentetram
naar men heeft kunnen lezen een 110
man overtollig personeel wagenpoetsers,
ontslagen.-
gehouden.
„Arme mevrouw Bean, ze is zoo opgewon-
den. fk ben bang, idiat ze ziefc is" riep Sop
hie, naar haar vruewdin loopend
Zelfs de stoct, gericht op hot zonderlingc
gezichit van mevrouw Pembertom, die me
vrouw Bean wurgde, en mevrouw Bean, die
mevrouw Pembmon met een parapluie be-
werkte. Zij voeLdcn vaalo, dat het een ender-
werp van gesprok zou zijn, nis de zaken
weer gewoon wenden.
„UimmMet een rulk bevrijdde mevrouw
Bean zich en riep zoo kiidde ze kon„Het is
niets anders dan een schcorsteenbrand bij
Haliam het flfkkcrde op dicht bij dit raam
ik keek waar de vlammen van daan kwa
men
Zij hi eld op, om adetn te scheppen, en de
stool talmde, keerde om en men ging zitten op
de plaaitsen, die het dichits bij waren. De
secretaris voelde zich bcdirogen cm Howard:
had erg het land over het hoete geval, dat in
veel korter tijd had1 plaats gegrepen dan men
later gelcoven kon; iniderdiaad, vijf minuten
na hot eerste geroep van brand zai men wccr
te luiste-ren naar ecu beschrijving van de
schetseni op het dock, terwijl sommige leden
van het gehoor d:e de straat be reiki;1 hadden
en daar wa.chten, een> straat bereikt hadder
en daar wacht ten!, een voor een terugslopem
met cen gevoel van verlcgcn'heiid.
We haddlen alien den indruk, dial: het me
vrouw Bean weer aan tact ontbrcken had,
cfschoon we n,atuurldj(k op weg naar huis zei-
dan. hoe vcrstandig ze was en hoe dankbaar
we haar waren. „Iik voelde," zei mevrouw Per-
benton, jdat ze juist iemand! was, om bij zoon
gelegenheid) te gaan schreeuiwen en ik was
beste ten ten) kcslte van alles cen paniek te
voorkomen. Van kind) af had ik'den naarn, dat
ik in tijd van gevaar mijn tegenwoordigheid
van geest behield."
Mijnheer Howard ging naar huis met Sop
hia, en hij gaf slechts «afi ttiwn
ncn indrufk, toen hij, zei:
„Mevrouw Bean heeft zoo ietts onbezon-
nens." Sophie lachte. Zijl was gelukkig ge
noeg cm over niets te lachen.
„Tik vindi dat het veel meer onbezonnen zou
feweest zijn om ons alien zonder lezing1 naar
ui« te laten gaan."
,A dat meen ilk! natnurlijlk niet," zd mijn
heer Howard. „Maar er is iets Laten we
echter niet over mevrouw Bean praten, als we
cen half uur >oor on® zelf hebben. ten half
uur, Sophie, van cen geheel leven. Och, als't
leven maar eenvoudiger was
Frans 'Howardi zuchtte, ieni geloof de, dat hij
meendte wat hij zei: hij was in ieidler geval op-
recht genoeg in zijn spdjt. om den geheel en
zorner net dreigend aanzoek bij juffrouw Sa
lisbury te venmijden. Een dozijn malen had
die dame hem naar de heining gebracht en
cvenveel malen had hij achteruit geslagen, en
was gevlucht maar de vrije weiden van het
j enggezel lenleven, waar hij nog droomen 'kon
van een meisje met de frischhrid1 der jeugd.
Maar voor Sophie was hat leven in het
laatste uur zoo eenvoudig geworden, dat ze
in eens voor den dag kwiam met de ronde
vraag:
„Ik hoordh, dat u verloofd was met juf
frouw Salisbury. Is dat waar?"
En 'Howard) was bliijder dam hij over de
meeste dingen in zijn leven geweest was, dat
hij dadelijk zeggen kon: ,,Neen, het is niet
waar." Hij' hield op diaar hij wist dat hij niet
verd'er mocst gaan maar was toch gedwongen
er bij te voegen: „Ik zou misschien met haar
verloofd' zijn Sophie, als jij en ik niet samen
gesprckep hadden' in diem tuin cp diem avond
in Junii. Maar het zou dwaasheid! zijn."
Hij zei niet, waif dwaasheid zijn zou, omdat
hij niet zoozecr met Sophie sprak dan wel
met zich zelf redeneerde. Litfde in een hut-
je was heel mooi, maar lliefde in een klein
huisje in de buitenwiilkcn van Londen
Terwiii hij bet in zijtg hooM onder woordm
bracht, werd de onmogdSjikheid' er van al-
weer werkelijflcheid voor hem. Dat zou geen
liefde zijn. Zijn Gupido had' moer dan pijlcn
en boog noodig, ate de god zou overgenaaldi
worden om te blijvenhij eischte niets minder
dan drie neite diensmeisjes en lektker eten.
Maar nu fliaddcrde het Heine, naalcte venije
langs hen door dc mistige stratcn, en zij wa
ren zoo goed! als alleen ingesloien in dien
zachten mist alsof een tooverwolk om- hen
heen gewowrpen was. Ocem gclieven op een
bergtop hadocn een geheimer plaats om el-
kaandr te ontmoeten. Howard voelde de
zachte aaitraking van den pijl aan zijn hart,
en stak zijn hand! door den arm van het meis
je ze had dien maar even te drukiken, hem in
net gelaat te lachen en zijii bedenkingen zou
den gebroken zijn hetgeen zij' wenschte
was zoo mabij en toch wist zij hetf niet. En
eenmaal met haar verloofd zou hij zijn woond
gehouden hebben, hoe onbestendig Mj te vo-
ren ook was volgens dat vreemde, geheime
bcginsel, d!at iedere man en vrouww in een
gesloten kamer van zijn begrip bewaant.
Maar Sophie werd verlegen over zijn aanra-
king, nu ziji zoo nabij waren afschoon ze van
zijn kussen ged'roomd! hads, en ze zei zenuw
achtig, cm die ademlooze stilte He brcken
Uw uw lezing was prachtig. Ik heb
aanteekeniugen voor nicht Hannah- gemaakt,
maar ik kon de gedachte niet geheef en al
weergeven." Hiji liet haar arm los. .iDe betoo-
vering was gebroken. Zijn loopbaam en Ada
Salisbury, en de gemakkeldjke toekomst van
een vermogend letterkundige werden weer
werkelijk em tastbaar. „Ik ben blij, dat d'e le
zing u beviel", zei hij- kaltn. Ik vind het al-
tijd pretliig, ate u naar me luistert. Men ziet
zijn gedachte in uw gezicht weenkaatst. Ik
heb dikw'ijls gedacht, dat ik graag een por-
trett' van u zou hebben in die luisterende hou-
ding. )Het zou me helpem bij de voorbereiding
van mijn voordrachten."
t Uordt vervolgd)
sifMKMtaf ta ERgrrtwrtl, oolt «c;«
werken. BI(jkbaar ontbreekt er s. L hieraan
nog al wat De federade<mannea en de com<
munisten rijn natuurlijk van tegenovergesteldc
meening; 'alleen al omdat de 80ctaal«demo<
craten, hunne doodivjjanden, dit standpunt in'
nemen. Zij bekampen elkander hierteritede,
zoowel in de politick al« in de vafcbeweging,
met bitteren hartatocht
Hand aan hand met het ferret tegea het
ontslag van de 110 trampoetaera gaat het voor<
stel van de communist! ache raadafractie on
maar wccr aena het tramtarief te veranderen,
ditmaal schrik niett ta verlagen en tc
brengen op 10 ccnta. Blijkbaar wil de fractic
der Wijnkoopianen aldua kunatmatig het ten<
gevoLga van da jo agate tariefwverhooging
aanmenkelijlk gedaalde vervoer wear omhoog
brengen en aldua ontslag van nog meet* per
soneel voorkomen. Ook bij B. en W. aou, vol-
gena geruchten, hetzeifde plan beataan. Ala
men bedenkt dat het nieuwe tramtarief it
Lngevoerd' half November 1.1. dan kan waar-
lijk aiet gezegd worden dat B. en W. nitmun-
ten in vaatheid van lijn bij de bedrijfaleiding.
Of is het getij roodanig verloopen dat de ta
ken* moeten worden verzet
WAGENAAR Jr.
HET STAATSBEDRIJF P. T~ T~
Sedert Posterijen, Telegrafie en Teiefonie
tot een Staatsbedrijf zijn verheven, ia daar«
voor een afzonderlijke regeling van inkomsten
en uitgaven noodig, die valt buiten de begroo»
ting van „Water»taat", waaronder dit bedrijf
resaorteert
De Memorie van Toelichting tot dere be»
drijfsbegrooting wekt in de inleiding het beeld
op van een Minister, die met de handen in 't
haar zit. Zoo langzamerhand wreken zich de
nu en dan wel wat al te overdreven liefhebbe»
rijen om ambtenaren en verder personeel in
't gcv-lijt te komen. Ongetwijfeld is er een
goed werk gedaan door in verband met de
tijdsomstandigheden traktementen en loonen
te verhoogen en 't is billijk geweest om de
arbeidsvoorwaarden bcter te regelen, maar
het gebeurt nu en dan, dat A er nog met voile
kracht uitkomt, maar dat de B er bijzonder
schuchter op volgt of zelfs teruggehouden
wordt
De minister zit met rijn begrooting wel wat
verlegen. In de laatste jarea zijn de terieven
meer dan eens herzien; herzien beteekcnt in
dezen: verhoogd. Voor de gewone post ge>
beurde dat in 1916 en 1919; voor den poatpak«
ketdienst in dezelfde jaren; voor den tele>
graafdienst in 1916, 1919 (2 maal); voor de
telefoon in 1916, 1918, 1919 en 1920. Min of
meer in''t geheim zijn de tarieven nog opge<
voerd, door b.v. deelen van een gemeentc, die
binnen den bestelkring van een kantoor lagen,
er buiten te verklaren en door, wat telegram»
men aangaat, het voile adres weer mee te tcl*
len bij het aantal woorden van het telegram.
En nu onlangs is nog weer een wetsoni*
werp ingediend, dat wij in de tweede helft van
September bespraken, waarbjj verhoogde
maximum<tarieven werden voorgesteld, met de
verzekering, dat het lang jyet zeker was, dat
die maxima zouden worden geheven: 't was
alleen maar het vragen van verlof om, zoo
noodig, tot die maxima te gaan. 't Werd zoo
vriendelijk gezegd, dat men zich troostte, dat
er van deze tariefsverhoogingen bij Koninklijk
Besluit niet veel zou komen.
Maar als de Minister die maxima, die alleen
als uiterste maatregel werden genoemd, in de
begrooting in vollen omvang verwerkt, dan.....
biijft er voor 1921 nog een tekort over van
13.148.311.
Twee oorzaken noemt de Minister, die mee«
werken om dezen betreurenswsardigen toe»
stand te scheppen: staging van uitgaven voor
het personeel en de algemeene toestand o.a. de
duurte.
Die stijging van uitgaven voor het personeel
is niet denkbecldig: in 1913 werd er
13.582.000 voor noodig geacht en voor 1921
wordt 55.500.000 aangevraagd. En wat de
tweede oorzaak aangaat: het vervoer vorderde
in 1913 2.761.000 en in 1921 zal 6.027.000
noodig zijn.
Die stijging van uitgaven voor het personeel
zit in loonsverhoogingen en uitbreiding van
personeel, het laatste wegens uitbreiding van
den dienst, maar ook wegens inkrimping van
den werktijd.
Met de bovengenoemde 55K millioen is men
er echter nog niet af, want daarbij zijn ver«
goedingen, toelagen en uitkeeringen niet in
aanmerking genomen; die komen er dus nog
bij.
Een stuk of wat cijfera kunnen het boven
'sstrsvaest!® fCnffirosnta e® 1i Jb w®j i-
goed, dat het groote publiek kennis neenr.t
van de gegevena, die in deze M. v. T. worden
aangevoerd.
Vooraf wijzen wJJ er op, dat als er zooeven
gesproken werd over uitbreiding van't perso*
neel door uitbreiding vsn den dienst, daarbij
o.a. moet gedscht worden tan het overnemen
van partieuliere teiefoonnetten, aan invoering
van den postchfcque- en girodienst en aan
medewerking aan andere takken van Staatv
dienst die ten dcele met P. T. T. niets te mi*
ken hebben.
In 1913 bestond het vaste personeel uit
13500 person en, die samen 12 mill aan traktc
menten en loonen ontvingen; en voor 1921
wordt gerckend op 24600 personen met 45 milL
inkomen. Het personeel ia dua met 82 proe.
toegenomen. Op grond van de 12 millioen
voor de 13500 personen van 1913, zou er in
1921 voor de 24600 personen 20 34 millioen noo»
dig zijn en zooala reeds is gezegd, wordt er
45 millioen voor uitgetrokken. Dat is dus
een stijging van 125 procent In 1913 was het
gemiddeld loon van elk lid van het vaste per*
soneel 888 en in 1921 zal het J 1829 zijn.
Daar hier enkel gesproken wordt van vast per»
soneel Yallen tijdelijke krachten en hulpbe*
stellers er buiten.
In elk geval er ia een tekort en een bedrijf,
dat commercieel beheerd wordt mag geen
doorgaand tekort hebben. Daar moeten over
eenige jaren genomen inkomsten en uitgaven
balanceeren.
Hoe dat moet bereikt worden is een sndere
vraag.
Bij het onlangs ingediende wetsontwerp in
zake de maximumtarieven voedde de Minister
nog de hoop, dst de regeling der buitenland<
sche tarieven een niet onasnzienlijken voor«
deeligen post zou opleveren. Nu is hij meer
pessimistisch gestemd: hij wasrschuwt al, dat
men daar niet al te veel van moet verwach'
ten; dat het de vraag zal zijn, of het interna'
tionale postverkeer niet zal lfjden onder de
verhoogde tarieven en zelfs, of dat intematio<
nale verkeer niet een andere richting zal ne<
men dan over on* land. In elk geval: van dat
internationale port Heeft de Minister niet zoo»
veel verwachting, dst het tekort er door ge»
dekt wordt
En 't moet gedekt worden. In de eerste
plaats zullen dus de onlangs voorgestelde
maxima, zoodra zij bewilligd zullen zijn, ten
voile worden geheven, maar dan zal dit of dat
tarief nog wel een verhooging moeten onder«
gaan.
De Minister begrijpt, dat dit een Jobstij»
ding is: een paar maanden geleden heeft hij
verlof gevraagd om tot een gegeven maximum
te gaan, maar er bij gezegd, dat het zoo'n
vaart niet zal loopen; en nu moet hij vertellen,
nog voordst die maxima zijn goedgekeurd, dat
hij daaraan nog niet genoeg zal hebben. H(J
troost ons er mee, dat niet alle tarieven extra
verhoogd zullen worden; dat ze ook niet al to
hoog zullen worden opgevoerd en dat er met
behoedzaamheid te werk zal worden gegaan;
en dat het ten slotte er door bezuiniging wat
zal moeten worden gewonnen. Maar.... het
eenige object waarop bezuiniging mogelijk is,
is het personeel enloonsverlaging gaat
niet en verlenging van den werktijd gaat ook
niet Er zou wat kunnen worden ingewonnea
door „meer economisch. gebruik van werk*
krachten en opvoering van arbeidspraestatie".
Maar dat „meer economisch gebruik van per*
soneel" komt neer op verplaatsing en ver*
plaatsing loopt vast op den alom heerschen*
den woningnood.
Enkele maatregelen, die tot bezuiniging kun*
hen leiden en die onder „meer economisch gc
bruik van werkkrachten" kunnen gerangschikt
worden geeft oe Minister ssn. Hij kan kan*
.toorbedienden nemen aan de vereenigde kan*
toren in plaata van commiezen«titulair en de*
zen plaatsen op spoorwegpostkantoren of een*
voudige kantoren. Daardoor komen dan weer
commiezen vrij, die aan de yereenigde kan»
toren dienst kunnen doen als dienstlfidere.
Door betere opleiding kan de dienstpraestatia
bovendien verhoogd worden.*
Bij de telegrafie en de telefonie kunnen snel*
telegrafen worden aangeschaft en kunnen te*
lefooncentralea worden uitgebreid; maar daar*
bij zit men weer met de vraag om meer loka*
titeiten. Bovendien kunnen al dergelijke maat*
regelen slechts geleidelijk worden lngevoerd
en laat dus het nuttig effect zich nog wst
wachten.
Te Amsterdam zijn al de noodige aankoo«
pen gedaan om te kunnen komen tot een in*
temationale telefooncentrale en is het plan
gemaakt voor een tweede hoofdpostkantoor.
Ook in andere ateden worden grootere kan«
Vroeger, in den goeden ouden tijd. toen de
A. O. M. (Amsterdamsche Omnibus»Maat'
schappij) nog het tramnet exploiteerde, en de
dienst 's morgens om 8 uur begon, kwamen
koetsicrs (wagenbestuurders) en conducteurs
om half 8, en veegden dan in een half uur hun
wagen schoon, lapten de glazen en poetsten
het koperwerk. Zoodra de gemeente het tram«
bedrijf overnam ging alles op grootscher
schaal. Er werd een apart corps trampoetsers
aangesteld, en uit welk een royale beura dat
geschiedde, blijkt uit het feit, dat er nu maar
opeens 110 man kunnen worden afgedankt.
D. w. x. ze worden niet op straat gezet, maar
bij de arbeiders>reserve ingedeeld, waar ze
25.per week krijgen.
Natuurlijk is er in de kringen van de ge»
meentcwerklieden een stcrk verzet tegen de»
zen bezuinigingsmaatregel gerezen, en dat wel
in het bijzonder aan den kant der federatie*
ven, „omdat", naar de voorzitter van de fede«
ratie, de heer Schilp, heeft geschreven, „de be<
zuiniging op werklieden beteekent opvoering
van de arbeidspraestatie, wat in haar alge»
meenheid niet kan worden toegestaan, daar de
taak van den gemeentewerkman in het alge«
meen den toets der critiek kan doorstaari".
Dat is een andere klank dan nog niet heel
lang geleden de aanvoerder der sociaabdemo'
craten in onzen Raad, de heer Vliegen, heeft
doen hooren. Hij heeft toen met bijzonderen
nadruk gezegd (naar men zich herinneren zal)
dat de gemeente'werklieden, nu de acht>urige
