AEkmaarsche Gouranf
Damrubriek.
Vraag en Aanbed.
No. 158.
1921.
Honderd Drie en Twlntigste Jaargang.
Zatenlag 2 Jnli.
Uit onze Staatsmachine.
KAMERONTBINDING.
Nu door de verwerping van een der
hoofdbepalingen van het ontwerp tot rege-
ling van den Dienstplicht de Ministers eerst
gevraagd hebben geen zaken in de Tweede
Kamer te behandelen, waarbij hun medewer-
king vereischt wordt en zij later een verzoek
tot ontslag hebben gericht tot de Koningin,
die beloofde dit verzoek in overweging te
nemen, staat de staatsmachine, voor zoover
de wetgeving betreft, stil en het komt ons
daarom niet geraden voor een der nog aan-
hangige wetsontwerpen te bespreken.
De boven aangeduide gebeurtenissen heb
ben de vraag doen rijzen, wat er zal gebeu-
iren. Zal het Ministerie gereconstrueerd
worden, d. i. zullen een of meer ministers
heengaan en zullen de overigen aanbliiven
met de plaatsvervangers der aftredenden?
Of zal er een nieuw Ministerie komen r Of
zal de Koningin gebruik maken van haar
recht om de Kamer te ontbinden?
Wij zullen er ons niet aan wagen om de
bezwaren, die tegen elke van deze drie op
lossingen van de crisis pleiten, te beoordee-
len. Maar al zal van het laatste middel wel
geen gebruik worden gemaakt, toch is het
nu wellicht niet ongepast om de Kameront-
bindingen, die na 1848 hebben plaats gehad,
in herinnering te brengen.
Art. 73 van de Grondwet geeft de(n) Ko
ningin) het recht om de Kamers der Sta
ten-Generaal, elke afzonderlijk of beide te-
zamen, te ontbinden.
Het spreekt vanzelf, dat van dit recht al-
leen dan gebruik wordt gemaakt, wanneer
er een conflict is ontstaan tusschen de Re
geering en de Volksver tegen woordiging.
wel moet ook, zooals men weet, een tus-
schentijdsohe verkiezing van een nieuwe Ka
mer plaats hebben, wanneer een herziening
der Grondwet aan de orde is en de voorstel-
len de aanvankelijke goedkeuring der zitten-
de Staten-Generaal hebben verworven, ma?r
men kan in dat geval nauwelijks sprekin
van Kamerontbinding, zeker niet in den zin
van art. 73 der Grondwet. Immers het geldt
dan niet een besluit van de(n) Koning(in),
■er wordt alleen voldaan aan een wettelijk
voorschrift, op welks uitvoering het hoofd
van den Staat geen dnvloed kan en mag uit-
oefenen.
In een opzicht komen echter beide gevallen
van Kamervernieuwing met elkander over-
een, n.l. dat zij beide een beroep op de uit-
spraak der kiezers bedoelen, een gematigd
referendum. In't geval van art. 73 is er een
conflict tusschen Regeering en Volksverte-
en
genwoordiging en vraagt de eerste het volk
als scheidsreonter op te treden. In het twee
de geval vraagt de Regeering, of het volk
het met de meening der bestaande Volksver-
tegenwoordiging eens is, dat de Grondwet
in den door haar goedgekeurden zin moet
worden herzien. In't eerste geval vraagt de
Regeering den steun der kiezers tegen de
Staten-Generaal; in het laatste vraagt zi]
om goedkeuring van het besluit der Staten-
Generaal.
Van het ontbindingsrecht volgens art. 73
word! maar zelden gebruik gemaakt; na
1848 is de Tweede Kamer maar 5 maal ont
bonden en de Eerste Kamer maar eenmaal,
terwijl 3 maal de verplichte ontbinding we-
gens grondwetsherziening heeft plaats ge
had.
Die verplichte Kamervemieuwingen vie-
len voor: de eerste in 1848 na de groote
grondwetsherziening; de nieuwe Kamer was
de eerste, die door het rechtstreeksche kies-
recht was gekozen. De tweede had plaats in
1884, toen na het overriden van Prins
Alexander, het „Prmsesje" troonopvolgster
werd en er gevaar began te ontstaan, dat,
bij den jeugdigen leeftijd der Prinses-troon-
opvolgster en den pevorderden leeftijd van
Willem III, er een lange tijd van regent-
schap kon ontstaan. Daarom werd toen in
de Grondwet de bepaling geschrapt, dat ge-
durende het regentsdhap de Grondwet niet
gewijzigd kon worden.
In 1887 had meer ingrijpenae grondwets-
wijziging plaats met het onvermijdelijke ge-
V^el volgde in 191718 nog een grond-
wetswijziging, maar de verkiezingen voor de
nieuwe Kamer vielen samen met de periodie-
ke verkiezingen.
Wat de Kamerontbindingen op grond van
art. 73 (Grondwet) betreft, moeten wij iets k
uitvoeriger zijn.
De eerste viel voor in 1853 na de zooge-
naamde April-beweging. De bisschoppelijke
hierarchie was hersteld. Een groot aantai
niet-Katholieke Nederlanders dienden bij
den Koning een petitie in om zich daartegen
te verzetten. De Koning gaf den overhandi-
gers van het verzoekschrift een ander ant-
woord dan Thorbecke had gewild en deze
trad af. Nu werd de Kamer ontbonden, een
Ministerie van Hall trad op en de verkiezin
gen vielen ten gunste van het nieuwe Minis
terie uit. Het eerste Ministerie-Thorbecke
was geeindigd.
De tweede ontbinding was buitengewoon
sensationeel, ook omdat deze tweede en ook
de straks te behandelen derde een keerpunt
beteekenden in het staatkundig leven.
De Grondwet n.l. zegt in art. 109: „De
wetgevende macht wordt gezamenlijk door
den Koning en de Staten-Generaal uitge-
oefend.
Dat is heel mooi, zoolang die twee mach-
ten eensgezind samenwerken. Maar is dat
niet het geval, dan dient er uitgemaakt te
worden, wie den voorrang heeft. Dat is uij-
gevochten onder het Ministerie Mijer-v.
Zuylen-'Heemskerk 18661868).
'De eerste botsing ontstond, toen in Sep
tember 1866 de Minister van Kolonien P
Mijer op een gegeven dag allerlei plannen
voor Indie stond te ontwikkelen en den vol-
genden dag zijn ontslag als Minister in de
Staatscourant stond en hij benoemd werd
tot Gouverneur-Generaal. Mr. Keuchenius
Jiende daarop een rpotie in: „De Kamer, de
gedragslijn van het kabinet ten opzichte van
.e uittrading van dao Minis tar van Kol»-
nifa afkeurand, gaat over tot de orde van
den dag." Die motie werd aangenomen; het
Ministerie beweerde in dezen niet verant-
woordelijk te zijn, m. a. w. dat de Koning
bet recht had te benoemen, wien hij wilde.
Na dit votum van wantrouwen werd de Ka
mer ontbonden. De verkiezing, die nu volg
de, had onder zeer bijzondere omstandighe-
den plaats. Met het stembiljet werd aan de
kiezers een proclamatie, voorzien van de
nationale kleuren, uitgereikt van den vol-
genden inhoud:
Geliefde landgenooten en onderdanen!
Ik heb het noodig geoordeeld, gebruik ma-
kende van mijn grondwettig recht, de
Tweede Kamer der Staten-Generaal te
ontbinden. Zal ons dierbaar Nederland
voortdurend orde en eensgezindheid blij-
ven bewaren en daarmede, onder Hoogeren
zegen, rust en welvaart blijven genieten,
dan behoort de Regeering een middelpunt
te zijn, waarop de blikken des volks zich
met vertrouwen kunnen vestigen. Aan dat
vereischte kan geene Regeering voldoen,
wanneer tusschen haar en de volksverte-
enwoordiging de overeenstemming ont-
ireekt, zonder welke de eendragtige sa-
menwerking der grondwettige machten,
zoo onmisbaar voor de behartiging der
nationale zaak, onmogelijk is. De onder-
vinding- der laatste tijden heeft overtui-
gend bewezen, dat die overeenstemming en
samenwerking niet te verkrijgen zijn met
de jongste samenstelling van de Tweede
Kamer. De gedurige verwisseling van
mijne verantwoordelijke Raadsleden zou
allengs schadelijk worden voor de zedelij-
ke en stoffelijke belangen der Natie; zij
verlamt de kracht der Regeering; besten-
diging van richting brengt daarentegen
kracht van bestuur en van uitvoering me-
de. Om daartoe te geraken roep ik thans
mijn gcliefd volk op, ten einde van zijne
wenschen te doen blijken. Nederlanders!
beschouwt den 30en October aanstaande
als een gewichtigen dag in uw volksleven!
Uw Koning noodigtji alien, aan wie de
wet de uitoefening van het kiesrecht toe-
kent, tot de stembus; laat uwe trouwe op-
komst toonen, dat gij er prijs op stelt aan
Zijne roepstem gehoor te geven.
Gedaan op Het Loo, den lOen Oct. 1866.
WILLEM.
Dat was een persoonlijk ingrijpen van
den Koning en de proclamatie wekte groote
ontroering. Echter besliste de verkiezing ten
gunste van het Ministerie, dat dus aanbleef.
Maar kort daarna ontstond er tengevolge
van den Pruisisch—Oostenrijkschen oorlog
wrijving tusschen onzen Koning en Pruisen
in verband met Luxemburg, waarover Wil
lem II groothertog was. Een oorlog met
Pruisen stond te vreezen in verband met den
wensch van Napoleon III om Luxemburg
bij Frankrijk te trekken. De begrooting van
den Minister van Buitenlandsche Zaken, v.
Zuylen, werd verworpen, omdat hij zich be-
moeid had met Luxemburg, waarmee Ne
derland niets te maken had. De Kamer werd
opnieuw ontbonden. Maar de nieuwe Kamer
verwierp opnieuw de begrooting voor Bui-
tenlandsche Zaken van v. Zuylen en nam
een motie-Blusse aan, waarin afkeuriag over
de herhaalde Kamerontbinding werd uitge-
sproken. Een oogenblik is er gedacht aan
een derde ontbinding in twee jaar tijds,
maar daartoe is het niet gekomen. Het Mi
nisterie trad af en sedert dien tijd was het
uitgemaakt, dat in gevallen van ernstig
conflict de Volksvertegenwoordiging de
richting van het beleid aangaf. Van 1868
dagteekent het zuiver parlementaire regee-
ringsstelsel.
Een volgende ontbinding had plaats in
1886, toen de Kamer een gedeelte van de
toen voorgestelde grondwetsherziening ver
wierp. Wel nam het Ministerie ontslag,
maar toen baron Mackay weigerde een nieuw
Ministerie samen te stellen, volgde de Ka
merontbinding.
Nog eenmaal werd de Tweede Kamer ont
bonden en wel in 1894, toen in het Ministe-
rie-v. Tienhoven de Minister Tak van Pcort-
vliet zijn kiesrechtontwerp verdedigde, dat
vrijwel op algemeen mannelijk kiesrecht
neerkwam. Een amendement daarop achtte
Tak onaannemelijk, maar het werd aange
nomen. De Kamer werd ontbonden, maar de
nieuwe Kamer steunde de Regeering niet.
Ten slotte heeft Minister Kuyper in 1904
de Eerste Kamer doen ontbinden, toen deze
zich niet met de voorgestelde Hooger On-
derwijswet kon vereenigen. De Provinciale
Staten bezorgden een rechtsche meerderheid
in de Eerste Kamer en de ontbinding had
dus voor de Regeering het gewenschte ge-
volg.
Of nu in al die gevallen van Kameront
binding het kiezersvolk geacht mag worden
op de hoogte te zijn geweest van het vraag-
stuk, waarom het ging, dat is een vraag, die
wij liever niet beantwoorden. In theorie
wordt er gerekend op een bevestigend ant-
woord, maar het blijft theorie.
Aan de Dammers!
Met dank voor de o.itvangcn oplossingen
van probleem No. 657 (auteur Weiss).
Stand:
Zwart: 2, 3, 4, 7, 8, 9, 12, 15, 19, 24, 29,
36, 37.
Wit: 17, 20, 21, 22, 27, 28, 39, 40, 46, 47,
48.
twee jeugdige uitmuntende damspe-
Lers uit Amsterdam hebben de laatste jaren
ons spel op de meest serieuze wijze bestu-
deerd cn het kan niet andexs dan tot groote
vreugde stcmmen, dat zij de vruchten van hun
studie voor de liefhebbers hebben tc boek ge-
srteld. Waar beide spelers zich in de belang-
rijkste wedstrijden der laatste jaren op loffe-
lijke wijze hebben onderschciden in den
pas geeindigden wedstrijd om het kampioenL
schap van Amsterdam kwamen zij 2 en 3 aan
(M. A. Haye was eerste met 1 punt verschil)
mocht men in dit nieuwe werkje iets
goeds verwachten. En die verwachting is
niet beschaamd.
Dit eerste deel het geheel zal bestaan
uit drie deelen opent met een elftal zeer in-
teressante studies, die de sclioonheid van ons
mooie spel voor de meer geodende spelers
ten duidelijkste doen blijken. Daarna wordt
de Hollandsche opening onder handen geno-
menNu, dat was wel eens tijd. De nieuwste
studies van Molimard, Hoogland, de Haas,
de auteurs, enz. zijn er terdege in behandeld
en ofschoon wij't geheel nog niet tot in allc
finesses hebben kunnen bestudeeden, kunnen
wij wel verklaren, dat Springer cn de Jongh
hier een kranig stuk werk hebben geleverd.
Studies en geanalyseerdc partijen in de
Hollandsche opening worden daarna bespro-
ken, waarna nog interessante Partij-fragmen-
tcn en Slagzctten volgen.
Dit deel besluit met een duidelijke uiteen-
zetting van het reglement.
De firma Van Goor heeft deze interessante
uitgave op keurige wijze verzorgd en wij zien
met groote belangstelling de twee volgende
deeltjes tegemoet.
Voorloopig felicfteeren wij de auteurs met
hun kranig werk.
Een der studies laten wij hieronder vol
gen:
DOUGLAS
lamp en
voor
Adru
2*/« cylinders met hoorn, achen Engelsuad en Amerika. Amerika vindt
nieuwe binnen- en buitembanden, nu, overal waar het om petroleum komt, En-
gcland en daarom alo^ het den blik op ona
Djambi.
De petroleummagnaat van Nederland, de
heer Golijn, ataat in het nauwste verband
apotprijs 390.00.
res Bureau van dit blad.
i plaatsgcbrek TE
JZER LtDIKANT
Wegens
PLAATIJ
veeren matras en kapokbed.
bureau van dit blad.
KOOP EEN
met spring-
Te bevragen
MEDELEZER GEVRAAGD N. R. Ct.,
omtrek Gerechtsgebouw. Brieven onder No.
O 157 bureau van dit blad.
GRAMAPHOONS van de gewone tot de
meest luxe soorten. Groote keuze prachtige
platen, Harmonica's, Mandolines, Violem
Cithers, enz. termijnbetaling.
DEKKER, Hoogstraat 3.
TE KOOP zoo goed als nieuw 2 pers.
eikenhouten LEDIKANT met spiraalmatras
60. Aan hetzelfde adres lit-iumeau te koop.
Adres Bureau van dit blad.
HUISMOEDERS SPAART UW BED-
DEN; Wederom verkrijgbaar waterdichte
GUMMI-BEDZEILTJES 35 ct. per stuk bij
D. MULDER, Laat 32a naast ljsco.
Het leer dmrdt duurder, nu nog goedkoo-
pe aanbieding. zoolang de voorraad strekt.
G. H. RANZIJN, Baansingel 47.
TE KOOP AANGEBODEN zeer goed
onderhouden KINDERWAGEN.
RITSEVOORT 26.
Moderne gebruikte KINDERWAGEN
TE KOOP.
Adres: PAYGLOP
13.
5»
1.
2.
3.
4.
(Geen dlenstaanbledlngen.)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Oplossing
I.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
37 46
46 :23
7 16
29 40
2 11
11 31
16 27
40 :29
27 38
onvingen wij van de
46—41
48—42
17—11
40—34
20 7
22—17
26 :37
39—34
37—32
42 2!
Goede oi
heeren: W. Blokdijk, P. Dekker cn D. Ger-
ling te Alkmaar.
EEN NIEUWE UITGAVE.
„Dammen, damstudies en analyses."
Onder dezen titel is bij de firma G. B van
Goor Zonen te Gouda een firma, die de
damliefhcbbers reeds dooT meerdere interes
sante uitgaven aan zich heeft verplicht
een nieuw damwerk verschenen van de hand
der heeren B. Springer Jr. en Herman de
SIMPLEX-MOTOR 2 P.K. 225.00;
N. S. U. met vrijloop 250.00; PEUGOT
N. S. U. met vrijloop f 250.00; PEUGEOT
goed loopend. NIEROP's RIJWIELHAN-
DEL, Breedstraat, Alkmaar.
jaar garantie,
remmen, nikke-
f 85.00
Zwart: 3, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 23, 24,
25 29
Wit':* 26, 27, 28, 32/35, 38, 40, 42, 45.
Wit speelt.
26—21! Een lokzet. Zwart meentzijn
voordeel te kunnen doen met
1822 en gaat tot dezen zet
over.
.1 18—22
27:20 2. 16:27
32 21 3. 23 43
34 14 4 24 15
Een schijnbaar gewonnen stand voor zwart,
maar de rollen keeren om, zie maar:
5. 42—38 5. 43 32
6. 33—28 6. 32 23
7. 35—30 7. 25 34
8. 40: 7
Wit wint!
Wij zullen nog wel eens gelegenheid heb
ben op de studies en analyses uit het boek te-
rug te komen.
Ter oplossing voor deze week:
PRACHT RIJWIEL, 1
Engelsch gemonteerd met 2
len velgen, vrijloop, rubber pedalen
spotkoopje.
NIEROP's RiJWlELHANDEL, Alkmaar.
"~TE KOOP: EEN HEERENRIJWIEL
met nieuwe onderdeelen en banden voor 45.
MIDDENSTRAAT 18.
Nergens zoo goedkoop. KINDERWAGEN-
BAND met spiraaldraad, 90 cent per meter.
Gratis omleggen.
NIEROP's RiJWlELHANDEL, Alkmaar.
TE KOOP: ACHTDAAGSCHE KUI-
KEN'S, Patrijs, Leghorns en Barnevelders.
Adres VERL. LANDSTRAAT 37.
Hevea Luxe 4.10; Dunlop 7.25; Mi-
chelin 4.80; Farmer 4.50; Steden 4.20
Captain 3.50, enz. binnenbanden 1.50
2.00; Motorbinnenb. 5.50.
NIEROP's RiJWlELHANDEL, Breed
straat, Alkmaar.
KINDERWAGEN (beige) TE KOOP.
LANDSTRAAT 56.
KINDER- of WANDELWAGENTJE
TE KOOP GEVRAAGD, liefst manden-
werk. Brieven onder No. S 160 Bureau van
dit blad.
i
Zwart: 14, 17, 19, 22, 25, 26, 35 en dam
op 48.
Wit: 28, 34, 39, 4144, 46 en dam op 47.
PROBLEEM No. 658
van M. FABRE.
Een fijne opgave met een tweetal varianten
na den tweed-en en derden zet van wit.
Oplossingen voor of op 6 Juli, Bureau van
dit Blad.
LET U OP HET No. C 10, HEKEL-
STRAAT, dit is het bekende adres voor
Straatbezems, Borstelwerk, Zeemleer, Spon-
zen, Klcer- en Haarborstels, prima kwaliteit,
vaste prijzen.
Aanbev. P. W. N. NAP, Borstelmaker.
Jb. HARTLAND, Koningsweg B 69,
Handel in 2e handsch Kinderwagens, Sport-
karren, Ledikanten, Bedden, enz. KONINGS
WEG B 69 naast Klaas Verwer.
NIEUWE ZOUTE VISCH vanaf 40 ct
per pond; GEROOKTE PALING vanaf
60 ct., NIEUWE HARING 8 ct. per stuk.
TH. J. KLOPPENBURG, Spoorstraat 77.
Leege Sinaasappelkisten te koop.
TE KOOP: 7 LEG'HORN-KUIKENS
5 weken oud (wit met broedhen), halfwas
zwarte Raskonijnen (Alasca) en prima
broedeieren. Adres DRUIVENLAAN 39
Niet op Zondag.
MOTORRIJWIEL TE KOOP, F. N. 4
cyl. in goeden staat. Te zien Zaterdagmid-
dags en Zondags Kennemerstraatweg 78.
TE KOOP een zoo goed als nieuw HEE
RENRIJWIEL.
GRENSSTRAAT No. 14.
TE KOOP KUIKENS en KLOEKEN
met KUIKENS. ZANDERSLOOT, Heilo.
INVALIDE-W AGENT JE TE KOOP
met versnelling op de handels.
J. MET, Scharlco, Alkmaar.
TE KOOP: moci Vouwwagentje met pri
ma kapje, geschikt voor twee kinderen; twee-
pits-gaskroon (ook electrisch); dik 12 cis
karpei. Adrss Laadstraat 24, Alkmaar.
Nieuwe zoute VISCH,
Die uitgesneden is,
Ook halve en heele
Lippen en keelen,
En HAVING klein en fijn.
v. d. ZWAN, Laat 183.
TE KOOP een tweedehandsch RIJWIEL
zonder gebreken. HEILIGELAND 9.
lste klas Engelsch H. RIJWIEL, bijna
nieuw, van 145 voor 90.
CLAR1SSENBUURT 59 bij den molen.
jStartsnieinvs
TEGEN HET DJAMBI-SCHANDAAL
EN DE GEVANGENHOUDING VAN
DEN DIENSTWEIGERAAR GROENEN-
DAAL.
De revolutionnaire arbeiders-organisaties
belegden
met de Engelsche maatschappij „de Shell" en
toen Amerika het oog op Djambi 'restigde,
had Colijn zich ex gevesitigd, ondanks een
reeds eerder gevallen besluit, dat de Staat de
velden zou exploiteeren.
Colijn en zijn Engelsche vrienden kregen
kort geleden bij besluit der Tweede Kamer de
beschikking over Djambi en pas daarna
kwam aan het licht, dat de Amerikaansche
regeering daartegen had geprotesteerd en van
deze boodschap van Amerika had de Ncder-
landsche regeering de Tweede Kamer onkun-
dig gehouden. Dit noemde spreekster het
scnandaal
De Kamerleden Albarda en van Ravensteia
hidden hierop interpellaties, doch niets
mocht baten. De rechtsche partijen en ook de
liberalen maakten uit, dat Colijn Djambi krij-
gen zou en de Eerste Kamer zal de Tweede
Kamer wel volgen.
Djambi was in de lste plaats een aanklacht.
Het zegt: „wat hebben ze van uw volksverte
genwoordiging gemaakt"?
Is de Tweede Kamer iets andcrs dan een
echo van de regeering?
Ook in Engeland is het parlement niets
anders dan een echo van hetgeen Lloyd Geor
ge sprcckt en in Frankrijk is het woord van
Briand wet.
Hier behandelen de ministers de zaken en
de ovecgroote meerderheid der Kamer knikt.
De Djambi-zaak is naast een aanklacht tegen
de regeering en in de 2de plaats een aan
klacht tegen het gansche kapitalisme. Moeder
Aarde bergt schatten in haar schoot, alles
voor ons, maar het kapitalistisch stelsel
maakt er van: „het is voor Colijn en de zii-
nen", die de brandkasten hebben. Dczelfde
Colijn, die in de Kapelkerk alhier den bijbel
opsloeg, waaruit hij zeide zijn wijsheid te
putten, bclet de arme vrouwtjes, die ten plat-
te lande bij de petroleumilamp, den bijbel wfl-
len lezen, een uurtje langer op te blijven en
bewijst door zijn petroleumgesjachex, dat hij
in dienst van den Mammon" staat.
Hoevccl verschrikkelijker den komenden
oorlog zal zijn, stelde spreekster in het licht
door mede te deelen, dat in Amerika in tal
van laboratoria gewerkt wordt om gassen
voor het dooden van menschen te malcen en
het kweeken van bacillen om epidemita bij
'den vijand in het leven te roepen.
Djambi heeft gemaakt, dat wij in den ko
menden oorlog ons hebben vastgelegd aan
het Engelsche kapitaal. Daarom moot Dj imbi
voor het Nederlandsche proletariaat een wek-
ker zijn. Thans verkeert het Nederlandsche,
proletariaat nog in een toestand van schijn-
dood, maar het leven is er in en Djambi
moet het proletariaat wekken ten strijae eer
het te laat is. Het groot-kapitaal probeert op
nieuw de gansche wereld aan zijn voeten te
leggen Een macht is er over de wereld, die
tegen de macht van het groot-kapitaal op kan
en dat is de macht van het intemationale pro
letariaat Dit moet het werk dienen door de
werkstaking en de menschheid door de dienst-
weigering.
Spreekster wenschte als christen-socialiste
te eindigen met te zeggen: „Wij verlangen
wat recnten® van ons is: een plaats onder de
zon voor alle menschen kinderen en bij de
eeuwigen, dat zu'llen wij ook hebben", en
wel morgen waarvan de intemationale zingt,
doch na harden strijd, dat lcert Djambi. (Ap-
plaus).
Het woord was hierop aan den heer Ak-
kerman, uit Leiden, die er op wees, dat Her
man Groenendaal als jongcling van 20 jaar
het proletariaat van Nederland heeft wakker
gescnud. Door zijn daad is de staking bij het
proletariaat in het leven gerocpen. Spreker
decide mede, dat Herman Groenendaal bij
zijn arrestatie zijn onmiddcllijke invrijheid-
stelling had geeischt en weigerde de krijgs-
artikelcn te teekenen, omdat hij mensch wilde
zijn. Wie mensch wil zijn in deze kapitalis-
tische maatschappij wordt gcmarteld en toen
men hem eten bracht zeidc hij„Ik heb niet
om eten gevraagd, maar om mijn invrijheid-
stelling".
Na hem 14 dagen te hebben laten honge-
ren. voedt men hem kunstmatig en wel na
en de anti-militairistenveroeniging
gisteravonl in de groote zaal van de Harmo-
nie en protestvergadering tegen het Djambi- hem te^hebben vaTtgebonden!'ecrst met 6 en
schandaai en tegen de gevangenhouding van daama mct l maili door de me]k ejeren
reigei-aar G""~
den dienstweigeraar-voedselweigeraar
nendaal.
Als sprekers voerden het woord mevrouw
Tjaden-v. d. Vlies en de heer Akkerman uit
Leiden en de heer Schilp.
De zaal was goed bezet. De vcrgadering
werd geleid door den heer Pietersc, die'het
betreurde, dat de zaal niet te klein was ge-
bleken. Spr schreef dit toe aan de onvoldoen-
de voorbereiding. Spr. zettc uitecn waarom
de revolutionnaire arbeiders in Allanaar ook
gemeend hadden een emstig protest te moe
ten laten hooren.
Mevr. Tjaden ving aan met te zeggen, dat
de zlaak Groenendaal voor de revolutionnai-
ren de gelegenheid was om de arbeiders ook
te doen zien de intemationale gevaren die het
proletariaat bedreigen, Het Djambi-schandaal
werd ook besproken, omdat de arbeiders
daaruit zoveel kunnen leeren. De Djambi-zaak
wilde 9pr. in de lijst plaatsen van het gesto-
len goed van de vroegere eigenaren. Onze va-
deren hebben Indie gestolen en wij, als helers,
houden dit gestolen goed. Het is geen won
der, dat op dit schoone, rijke Indie de heb-
zucht van een Jan Pietcrsz. Koen gevestigd
was. Om dc petroleum, het vloeibare goud,
daar zoo overvloedig aanwezig, is het thans
vooral te doen. Met de petroleum is zoo ont-
zaggelijk veel verdiend. Hoe langer hoe meer
machines worden thans met petroleum ge-
stookt. De petroleum gaat de stcenkool ver-
vangen. Tijdens de staking van de mijnwer-
kers in Engeland vervormde men veel machi
nes voor het stoken met petroleum. Met de
petroleum worden vooral hoe langer hoe
meer de groote zeeschepen, de oorlogsvloten
der groote mogendheden gestookt. Wie een
groote oorlogsvloot wil, moet beschikken
over petroleum in eigen land of dicht daarbij.
De Amerikaansche petroleumbronnen gera
ken langzamerhand uitgeput. In Mexico is
nog een onuitputtelijke hoeveelheid en daar
om laat Amerika Mexico niet mct rust. In
Borneo en Sumtara, vooral in Djambi, zijn
eveneens onuitputtelijke voorraden.
Imperialisime en expartsie, die tot den oor
log tusschen Duitschland en Engeland leid-
de, zal ook moota laidaa tot aao oorkac
door zijn neus in zijn maag te pompen. De
medische wetenschap stelde zich, om een men-
schenwil te buigen, in dienst van het militai-
risme. Wanneer het niet gelukt aan de medici
om hem ontoerekenbaar te maken of zooda-
nig te verzwakken dat hij niet weet wat hij
doet, zoolang staat wel vast, dat Groenen
daal zal weigeren als soldaat dienst te doen.
(Applaus).
Groenendaal wil niet wachten op anderen.
Voor hem staat de daad, het zdf doen, het
hoogst. Hij schreef neer, dat niets vcrlammen-
der is, dan de bcrusting. Hii wcigert alle
voedsel, omdat hij wil bereiken dat de nieu
we lcvensboschouwing, die leert, dat de
dienstweigeraar geen misdadiger is, ingang
moet vinden. Ook uit de gcsprckken met de
doktoren, door Ds. de Ligt en Albert de Jong
gevoerd, bleek van welk een groot karakter
Groenendaal is. Als mensch voelde de dok-
ter, dat ervoor hem lag een jongemanmet
een innerlijk leven voor de wereldvrede, doch
de militaire wetten verboden den dokter als
mensch te handelen.
Ook uit het antwoord van het Kamerlid
Drion bleek, dat de regeerig vrijheid heeft
om Groenendaal de vrijheid te geven en wel
op grond van de aanneming van diens motie
inzake de vrijlating aan den dienstweigeraar,
door de Tweede Kamer.
Ook in deze lapt dus de regeering den w'l
van de Kamer aan haar laars.
Spr. laakte het in den minister Pop om
zelfs de moeder van Groenendaal op den
stoep te laten staan. Zoo iemand hoort bij de
straatjeugd thuis en is niet de moeite waard
om door ernstige menschen besproken te
worden. Het spelletje om de moeder van
Groenendaal van den minister van oorlog
naar die van justitie en van deze naar den of-
ficier van justitie te verwijzen, laakte spreker
in heftige bewoordingen. Spr. vroeg zich af
in welk verdorven stelsel men leeft, wanneer
het mogelijk is, dat een minister tot een moe
der kan zeggen: „je zoon moet dan maar
voor ziin overtuiging kunnen sterven".
In Weenen sterven 4000 menschen per
week. De naweeen van dan sorlog zijn reads
vMMhrikkelijk. De Idadatm wm 10 an 11
