DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
urn
fro. 229
20 SEPTEMBER
Dtt ihwbbwp tjafratfrqy 8 Msflcn
ttonderd drie en twiiitlgste ja&rgang
AboniHMnentsprijs bij roomitbetaling per 3 mannden f 2.—, fr. per post f 2.50. Itowijsn. 5 ct. Advortontiopr. 25 ct. p. regd, grootoro letters naar plaatsniimte.
Brieven franco N.V. Boek- en Handelsdr. v.li. nemo. Coster Zoon, Voordain C 9, Tel. Administr. No. 3. Redactie No. 33.
BINS!) 1G DirecteurG. II. KltAH. IloofJreJaetourTJ. N. ADEMA.
■WW
H. M. de Koningin heeft heden bij, de ope
ning der Statea-Generaal de volgende rede
uitgesproken
Mij v/ederom in uw midden bevindende,
leden der Staten-Generaal, mag ik niet ver-
helen, dat zelfs thans, nu de wereldoorlog
welhaast drie jaren tot het verledene bchoort,
zijne gevolgen zich nog in hevige mate doen
gevoelen.
Schoon God ons voor zware rampen
spaarde, lijdt ook het vaderland onder de al-
gemeene ontwrichting der economische ver-
houdingen. Met noesten ijver aan het herstel
van de welvaart te arbeiden, angstvallig de
spaarzaamheid te betrachten, is ons aller
plicht
Zorgwekkend is de toestand der schatkist.
De steike groei der uitgaven in de laatst
verloopen jaren heeft den verrassenden aan-
was der middelen nog ver overtroffen, terwijl
de laatste thans tot staan gckomen is en te-
ruggang teeds plaats vindt.
Aan belangrijke opvoering van de reeds
zwaar drukkende heffingaa valt wegens de
daaruit dreigendc scliade voor het algemeen
belang wel nauwelij'ks te denlken.
Het publieke leven op meer bcscheid-en
voet dan tot dusver in te richten zal noodza-
kelijk zijn
Ook in de overzeesche declen van den Staat
is een zuinig beheer geboden
Vooral de scherpe daling der prijizen van de
pxoducten van land- en mijmbouw baart
zoowel in Oost-Indie als in Suriname emsti-
ge zorgen.
De internationale toestand blijft emstige
aahdacht vorderen.
Intusscben geeft mij de ontwikkeling van
de betrekkingen die met vreemde mogendhe-
den word en onderhouden, in velerlei opzicht
reden tot voldoening.
Met waardeering en ingenomenheid maak
ik gewag van het door de in den Volkenbond
vereenigde mogendheden genomen besluit
tot vestiging van het Permanent Hof van In
ternationale Justitie te 's-Gravenhrge.
De afdoening van de in het tijdvak voorbe-
reide wettelijke maatregelen, allercerst de
herziening van de Grondwet, zal uw voile
toewijding vorderen.
Met partieele herziening van verschillende
onzer wetboeken zal worden voortgegaan.
Den wetsontwerp tot regeling van het le-
vensverzekeringsbedrijf zal u zeer spocdig
bereiken
Tcr versterking van de zeemacht, vooral
met het oog op de verdediging van Neder-
landsch-Indie, zal een voorstel worden inge-
diend.
In voorbereiding is een wetsontwerp dat
beoogt de mogelijkheid te openen om vrij-
stelling van militairen dienst te verleenen aan
hen die daartegen emstige gewetensbezwaren
koesteren
Voorstellen tot wettelijke regeling van de
ruilverkavelingen en tot herziening van de
benalingen betreffende de pachtovcreenkomst
zullen worden ingediend.
Onhverpen tot wijziging en aanvulling
van de Arbeidswet. de Invaliditeitswet en de
Oudeidomswet zullen u weldra bereiken.
In afwachting van de totstandkoming der
voorgestelde wijzigingen van de Grcndwet
wordt een daarbij aansluitende herziening
van het Regecringsreglement voor Neder-
Tandsrh-Tndie voorbereid.
Moge op uwen arbeid Gods zegen rustcn.
Ik verklaar de gewone zitting der Staten-
Gcnereal geopend
Ook dit jaar wederom een korte troonredc.
Een bewijs hoezeer de wereldoorlog het
economisch leven van geheel Europa ont-
wrkht heeft, is, dat nog steeds de troonrede
van uit dien oorlog voortvloeiende nadeelige
gevolgen spreekt.
Men verwoest geen uitgestrekte landstre-
ken, men verarmt en vernedert geen machtige
rijken, men legt handel en industrie niet ge-
ruimen iijd aan banden, zonder dat de gehee-
le wereld daarvan nog jaren lang de schade-
lijkc gevolgen ondervindt.
Ook ons vaderland, zegt de troonrede,
lijdt nog steeds onder de algemeene ont
wrichting der economische verhoudingen en
uit dien toestand van algemeene malaise te
geraken zal slechts door noesten ijver en
spaarzaamheid mogelijk blijken.
Trouuens, spaarzaamheid is het Rijk wel
geboden.
De vorige troonrede voorspelde reeds, dat
do vcrratsende aanwas der middelen een ein-
de zou nemen en thans wordt er op gewezen,
dat reeds teruggang geconstateerd wordt, ter
wijl de uitgaven een abnormalen groei blij-
ven tooneu.
Het ge\olg is dat de toestand der schat
kist alles behalve rooskleurig is en waar de
belastingschroef reeds zoo lcrachtig mogelijk
aangedraaid is, blijft er geen andere uitko-mst
<w-er dan het publieke leven op meer bcschei
den voet in te richten, zoowel hier te lande
als in onze overzeesche gewesten.
Dat de verhouding tusschen de vrocgere
vijanden nog wel wat te wenschen overlaat
cn tal van lastige internationale vraagstuk-
ken nog op een oplossing wachten, is weer-
gegeven in de mededeling, dat de internatio
nale toestand nog crnstige aandacht blijft
vonfercn
Het kleine Nederland herwint inmiddels
meer en meer de waardeering waarop het on-
gehviife'd recht heeft en de ontwikkeling van
de betrekkingen die met vreemde mogendhe
den onderhouden worden, geven dan oolc in
v«lerl«( spndika r«dm tot vsldoaain^.
Natuurlijk spreekt de troonrede met inge
nomenheid van het besluit tot vestiging van
het Permanent Hof van Internationale justi
tie in onze residentie-stad.
Wtrden het vorig jaar ontwerpen tot ge-
deeltelijke herziening van de Grondwet aan-
gekondigcl, thans wordt de voile toewijding
van de Siaten-Gencraal voor de afdoening
van deze herziening gevraagd
Verblijdend is de aankondiging van een
wetsontwerp tot regeling van het levensverze-
keringsbedrijf.
Dat bedrijf heeft we zouden haast zeg-
gen dank z den toestand van de Algemee
ne" in den laatsten tijd zoozeer de aan
dacht getrokken, dat men begrepen heeft dat
hier zuike groote belangen voor duizenden
burgers cp het spel staan, dat de Staat niet
nalaten mag regelend en beschennend in deze
materie op te treden.
Ten behoove van de zeemacht wordt ver
sterking van de vloot voor Ned -IndiS aange-
kondigd. Het legervraagstuk wordt buiten
beschouwing gelaten. Slechts wordt een
wetsontwerp beloofd waamaar door zeer ve-
len reeds lange jaren met verlanpen wordt
uitgezien en waarvoor het den laatsten tijd
zeker niet aan min of meer doeltreffende re
clame ontbroken heeft, namelijk het wetsont
werp dat hen, die emstige gewetensbezwaren
koesteren, vrijstelldng van militairen dienst
kan verleenen.
Met belangstelling zal men zeker algemeen
de nieuwe voorstellen afwachten tot wettelij
ke regeling van de ruilverkavelingen cn tot
dc herziening van de bepalingen betreffende
de pachtovcreenkomst.
Dat de Arbeidswet, de Invaliditeitswet en
de Ouderdomswet nog wel eenige wijziging
en aanvulling noodig hebben, zullen weini-
gen ontkennen. De oppositie tegen de thans
bestaande wetten komt in vrijwel alle krin-
gen der samenleving tot uiting.
De troonrede besluit, zooals gewoonlijik,
met een concessie voor onze grootste over
zeesche bezitting. De wijziging van de
Grondwet zal een daarbij aansluitende her
ziening van het Regeeringsreglement voor
Nederlandsch-Indie met zich brengen.
Buitenland
DE IERSGHE KWESTIE.
De Valera heeft Lloyd George geantwoord
en gevraagd of het schrijven van 7 Septem
ber ten aoel had de overgave te eischen of
pen uitnoodiging beoogde tot ecu conferentie,
wac rbij men van weerszijden vrii: zou zijn en
geen nabeel zou ondervinden als er geen
overeenstemming werd verkregen.
Hij voegde hieraan toe, dat, wanneer het
schrijven dit beoogde, de aanvaarding der
uitnoodiging werd bevestigd en de Iersche
gedelcgeerden die der rcgering ten alien, tijde
wilden ontmoeten.
Ten aatizien van de kwestie vemeemt de
„Echo de Paris" uit Louden, dat, als de Sinn
Feiners geen nieuw aanbod kunnen doen, de
Bntsche regeering voomcmens zou zijn
haar toevlucht te nemen tot nieuwe algemee
ne vcrkiezingen, teneinde zich den steun te
verzekereu. door het geheele Britsche volk,
voordat zij overgaat tot een openlijke breuk
met Ierlan'd
Een andere oplossing, meent het blad, zou
zijn de Home Rule ex officio aan West- en
Zuid-Ier'and te geven.
Men hej innert er te London aan, dat Lloyd
George in zijn laatste telegram zeide, dat de
tonfereniie alleen mogelijk was. indien de
cisch zal worden ingetrokken, dat de Sinn
Fein-gedelegeerden door dc Engelsche regee
ring zullen worden ontvangen als de verte-
vgenwoordigers van een onafhanlcelijken en
soevereinen staat. In dit laatste antwoord van
De Valera wordt die eisch niet alleen niet
j ingetrokken, doch met omhaal van woorden
jherhaald De Valera geeft nu te kennen, dat
de conferentie zou diencn ter bespreking van
feen verdrag. Een verdrag wordt echter ge-
sloten tusschen twee onafhankelijk van elkan-
der zijnde statcn cn; dus heihaalt De Valera
hier zijn eisch vor een onafhankelijk en sou-
verein Icrland.
Daarom vrest men, dat Lloyd George dit
telegram van De Valera alles behalve bevre-
digend zal acliten.
Zelfs het oppositieblad „Westm. Gazette"
staan aan de zijde van Lloyd George en be-
toogt, dat de Engelsche regeering reeds een
groote concessie heeft gedaan door zich be-
reid te verklaren openlijk tot een bespreking
uit te noodigen de mannen, die zichzelf in
opstand iegen de regeering verklaarden. Ten
slotte zegt het blad, dat Ierland niet meer zal
krijgen dan het werd aangeboden.
DE STRIJD IN KLEIN-AZle
De jongste berichten melden, dat de Tur-
ken na heftigen tegenstand der Grieken Si-
vrihissar bezetten.
De verslapping in de operaties op het
Grieksch Turksch gevechtsfront wordt door
de diplomatie der geallieerden benut om hun
positic ten opziehte der beide partijen te be-
vestigen en te pretiseeren. Men vemeemt te
Parijs, naar het Hbld. meldt, dat de Britsche
agenten met koning Konstantijti zelf vredes-
voorwaarden uitwerken, die de Tur ken zou
den kunnen aannemen, en dat aan den ande-
ren de v^rtegenwoordigers van Frankrijk be-
sprekingm voeren met de Turksche regeering
te Angora.
Op last van de Fransche regeering is de
ex-minister Franklin Bouillon van Konstanti-
nopel naar Angora teruggckeerd. Hij is er in
ge3laagd, zekere overeenstemming te verkrij-
gen met de Turksche nationalisten. Hij
wordt vcrgeaald door twee Fransche offitie-
ren. Hij zal nieuwe toestanden in het leven
roepen Wat betreft Cilicie en Syrie.
SPOORWEGONGELUK IN ZWEDEN,
Een exiTa-trein, die de deelnemers aan de
opening van de Dovre-lijn vervoerde, is door
onbekende oorzaken met een anderen trein in
botsing gekomen aan het zuideind van den
Nidazeidtimnel. Zes personen werden ge-
dood, o w de directeur der telegrafie, over-
ste Sejersted en architect Glosinod. Onder dc
gewonden zijn de chef vaa den gencralea
staf, de voormalige directeur der spoorwegen
en de Zweedsche spoorwegdirectcur Kemell.
ONGEREGELDHEDEN TE BELFAST.
Zondagnamiddag is het te Belfast opnieuw
tot emstige ongeregeldheden gekomen, waar-
bij met revolvers werd; geschoten en met
bomincn werd geworpen. Twee meisjes wer
den gedood en een man gewond1 Troepenaf-
deelingen versprcidden de onruststokere, die
\het gevecht in de zijstraten voortzetten.
ANTI-REPUBLIKEINSCHE ORGA-
NISAT1ES IN SELEZIe.
Het Hamburger „Aclit Uhr AbendblatteS
geeft etn sensationeel artikel over de tegen de
republick gerichte organisaties in Silezie. Na
eerst de organisatie van Ehrhardt en Von
Kessel te hebben besproken, noemde het blad
de namcn dergenen, die deze organisaties,
waaronder ook de vrijkorpsen, met geld heb
ben gesteund. Hiervan zijn de voomaamste
personen graaf Franckenberg-Tillowitz, die
drie miliioen mark gaf, graaf Praschma met 2
miiliocn, gravin Sauma met 2 miliioen en
graaf Sierstorpf-Bbsdorf, dig tot dit doel
eveneens 2 miliioen mark schonkcn
DE WESTJHONGAARSCHE KWESTIE.
Officiede Oostenrijkscne berichten sitellen
vast, dat de benderabeweginig st-eedis starker
wordt aan de Oostenrijksche grens in het
bijzonder aan de -grens van Stiermarken,
waar reeds voortgerukte Hongaarsohe insur-
genltbendien door de Oostenrijksche Veilig-
hddstroiepen moesten wordeni afgeweerd. De
Hongaarsohe Madera, als de „Pesita Hirlap"
melden, dat de opstandSsbeweging in West-
Hongarije voortduurt era dagelijks vergade-
ring worden gehoud-en, waarira- het besluit
word't genomen om West Hongarije Itot den
laatsiten droppel bloed te vardedigen.
Het Weerasche „Hontagsbl,att" publiceert
een verklaring van een stafofficier van d'en
Ostenimrger dlKtachementr.d:af. da voormalige
minister-presiden t Friedridh d'en nationaien
tegenstand in Hongarije tegen de ontruiming
van West Hongarije organiseert met het
doel, dat ex koning Kara aan den spits van
de beweging zal komen te sitaan. Tegetijker-
tijd zou een poging worden gedaan om Slo-
wakije te revolutionneeren en de republiek in
Oostenrijk te doen ineenstorten. Berichten
uit Praag deelen mede, dat in Hongarije de
gedeelltelijke mobilisatie is afgekondigd. De
Maden verklaren, dat de toestand, door het
talmen van de Entente, buitengewoon kritiek
wordt.
De geallieerden hebben te Parijs besloten
om van een militair optreden tegen; Honga
rije af te zien, om het gevaar van een nieu-
wen oorlog te vermijdeni, aldus een bericht
uit Berlijn.
Als dit beridht waarhedd blijkt to zijn,
wordt het voor Oostenrijk nog met beter.
Zoudten de geallieerden alle heil verwachten
van een blokkade?
DIE' STEMMING' IN DUFTSCHLAND.
Naar het „Acht Uhr Abendblatt" vemeemt,
staat de sfcaaiiscommissaris, dr. Weissmiaon, op
het standpoint, dat in Beieren, evenals inder-
t'ijd te Berlijn), een Kiapp-putsch wordt voor
bereid. Hij ach't. het zdjin plicht, deze beweging
reedls in haar kiern to smoren. De beweging,
waaraan uitsluitond monarchistische kringen
dedinemem, richt zich- tegen de grondwet van
Weitn-ar, voor welker bescherming de staats-
commissaris is aangesteld'.
'Nlaar de „Hlagener Ztg'." uit Ludenscheid
vemeem't, werd Zondagavond' tijdens de ver-
igadering van) het congres der Duitsdie volks-
partiji in de „Schutzenhalle" van buiten door
een venster een! rev-olverschot op de sprekers-
tribune afgevuurd. De a'fgevaardigde Sirese-
m'ann had juist het spreekgestoelte verlaten,
om plaats to maken voor den afgevaardigde
Hugo. Memiand werd) getroffen.
DE OPPER^SILEZISCHE KWESTIE.
iEen pensoonitijlkheid, die zeer goed op de
hoogte is van1 de onderhandelingen, die in
den boezem van dten' Raadl van den Volken
bond gevoerd worden! betreffende de verdee-
ling van Opper-Silezie, verkaarde dat de re
geling van deze zaak zeer goede vordieringen
maafct en dat er reden' is om te hopen, dat de
Raad' zijn adivies za kunnen' uitbrengen nog
voodiat de Vergadering; uiiteengaat.
DE SANCTEES.
Men is vogeras den Parijschen correspon
dent van het Hbl. in de Fransche hoofdstad
van overtuigd, dat Duitschland weldra zonder
bezwarem de beslissing van den< Opperston'
R'aad zal aanvaarden fetreffende de interge-
allieerdie controle, die de economische sane-
ties, welke ithans worden toegepast, zal moe-
teni vervangen, want Duitschland1 weet thans,
dat geen< enkel) meaningsverschiil In dit vraag-
stuk tusschen de Geallieerden bestaat, al
schijnit1 -het ook -op tneeningsverschil to reke-
oenr. Het controle-orgaani zal zich geenszins
mogen stellen- boven- het 'Duitsche bestuur,
zooals men to Londen, geloofde, maar een-
voudlig moeten werken bij, wijize van vooraf-
gaand toezicht op de licenities, die het Duiit-
sche best'uur zal verleenen, de lioenties voor
den invoer in Rijnland en voor den- uitvoer
naar vreemde landen;.
Londen' Brussel erkandten de uoodzakeliik-
i h«id om «r op toe te zien, dat Duitschland bij
)e poiltie moest
zijn in- em uitvoeroperaties niet d;t of1 dat land
zal hegunstigen ten madeele van het andere,
zoodat alldus de overeensteming tusschen de
Geallieerden volledig blijft.
EEN „TANNENBERGFEESP' VER-
HINDERD.
De „Kriegervereine" van Bemau hadden
aldaar voor Zondag een „Tannenbergfeest"
op touw gezet Plotseling werd bekend, dat
men van socialistische zijde voomemens was
de zaak in de war te sturen, waarop het feest
naar Wilbersdorf werd verplaatst. Toen de
socialisten dit vemamen, trokken zij daarheen
en vemidden in een restaurant alles wat hun
in handen kwam, zelfs stoelcm deuren enz.
Bij het handgemeen vielen ook eenige scho-
ten, waaidoor echter niemand gewond werd.
Op de markt werden de vaandeels, wimpels,
borstbeelden van keizers, enz. verbraiad en
op den terugweg werd het „Kriegerdenk-
mal" volkomen verwoest. D<
alles lijdelijk aanzien.
BOTSING MET COMMUNISTEN.
Tijdens de kerkhofplechtigheid, ter gele-
genheid van de inwijding van een gedenktee-
ken voor in den oorlog geyallcn soldaten,
hebben te Bemau. bij Berlijn, communisti-
sche ongeregeldheden plaats gehad.
EEN DOKTER VERMOORD.
Zondagnamiddag meldde zich bij den arts
dr. Otto Wirtz te Karlsruhe een tot dusver
onbekend gebleven persoon als patent aan.
Toen de dokter hem onderzocht, sloeg de
zoogenaamde patient hem met een hamer zoo
hevig op het hoofd, dat de schedel vemield
werd. E>e dader, die naar men zegt, zich in
gezelschap van een vrouw bevond, is ontko-
men. Er werd 2000 mark gestolen.
DE KOSTEN DER BEZETTINIGSLE-
G'EiRS.
Imi verbandl met het 'bericht in de „Temps"
over db hooge kosten der bezettingslegera der
Entente in hot Rijnland', merift de „Vossische
Zei'tung" op, dat het bedrag, waannedle
Duiitochland dloor de kosten van een drie-jari-
ge bezettimg belast is, volgens den tegen-
woordigenl koers ongeveer 120 inill'i'aird! pa-
piermark bedlraagt, (Wolff.)
Prof. Bolland to Leid'en heeft ter gelegen-
heid! van zdjn 25-jarig jubileum als hooglee-
raar tal van sdixiftel ijke en totografische ge-
lu3ewenscheni uit verschillende deelen des lands
omtVacgen. Ook het collegium van het
Leidsch studenteneorps heeft hern een brief
met gelukwenschen igezonden.
HET HERSTEL VAN HET VER-
WOESTE GEBIED.
In een brief aan den voorzitter der Verga
dering van den Volkenbond deelt professor
Consfantini, directeur van het instituut voor
sociologfe te Tur n, mee, dat het instituut
een overeenkomst zal organiseercn met de in-
dustrieele- en arbeidersvereenigingen. Een
leger van 100,000 Italiaansche arbeiders was
gereed ora hulp te verleenen aan de verwoeste
gebieden.
PRETENDENTEN IN RUSLAND.
Volgens de Morning Post" heeft de
„Prawda" te Mosko-u vermeld, dat in het
Atkarskd-istrict in het gouvemement Saratdff
een ,,pretendent" is opgestaan, die beweert
te zijn grootvorst Nicolaas Nicolajevitsj, de
oud-bevelhebber der Russische legers. De
boeren verzamclcn zich in duizendtallen om
hem, bcreid hem to volgen. De „Prawda"
voegt bij, „dat dit ,ongelukkig genoeg, niet
het eenige geval is van het verschijnen van
pretendenten, die beweren leden te zijn der
vroegere tsaren-familie; zij staan op in vele
deelen des lands en hebben vele volgelingen.
TERUGTREKK1NG VAN TROEPElN
UIT DUITSCHLAND.
De Fransche regeering heeft op 17 dezer
tot de Duitsche regeering een nota gericht,
waarin word't 'medegedeeld, dat de Fransche
regeering besloten heeft de in Mei 1.1. naar
het bezette gebied1 gezonden troepen naar
Frankrijk tierug te zenden. De troepenbewe-
ging is reeds op 15 Sept. begonnen en zal
voor het einde dter maand zijn afge'loopen.
Het betreft niet de opheffing van de sanc-
ties maar de terugtrekking van het z.g.
Ruhrleger.
HET DUiTSOHE SOCIAL I'STEN<X)N-
GR.ES GEOPEND.
In de Stadt'halle to Gorlitz is gisfer het
congres van de Sooiaal Demooratische parltij
met een begroetingsavond .geopend. De zaal,
die 2500 personen kan bevatten, was overvol.
De vroelgere rij'kskanselier Herman Miiller
verklaarde, dat de soCi a a 1 -dem ocr a t ie nog
steeds de partiji van de massa is. Hij deed
een scherpe aanval op de kringen, die achter
den moord op Erzberger staan en op de
Duitseh-nationale partij. Hij eischte, dat de
sociaal-democratie deel van de Pruisiische
regeering zouden uitmaken.
Bij de bespreking van de buitenlandsche
politiek beoritiseerde hij ten soherpste d'e niet-
oph'effing-opheffing van de sancties. Onze
weg, zoo zeide hij vender, is die van den ac-
tieven strijd voor de republiek. Dat is ook de
weg om eemheid onder de arbeiders to bren
gen.
De Nederfandsche partij is vertegenwoor-
digd door Loopuit.
KORTE BERIGHTEN.
Japan heeft zich bereid verklaard om
onder zekere voorwaarden Kiautsjau wed'er
aan China af te staan.
De officieele cijfers van het Engelsche
ministerie van Arbeid, betreffende de kosten
van levensonderhoud, toonen een verminde-
ring van twee punten voor Augustus, verge-
leken bij Juli. Het cijfer is thans 120 pet. bo
ven d« cijfers van v66r den oorlog.
In Sassari, de Noord-Oostelijke provin-
cie van Sardinie, heeft een hevige wolkbreuk
zeer groote verwoestingen aangericht, een
aantal bruggen zijn weggeslagem en versiched-
dene huizen vemield.
Uit het Correze-departement in Zuid-
Frankrijk worden emstige overstroomingen
gemeld.
De Oostenrijksche staatsambtenaren
hebben wegens de toenemende prijsverhoogin-
gen een salarisverhooging geeisdit, die een
verhooging der staatsuitgaven van 20 milli
ard kronen ten gevolge zou hebben-.
In het krankzinnigengesficht te Powick
(Worcesterhire) zijn drie patienten gestorven
door het gebruik van vergif, dat de dokter
hun bij vergissing had toegediend.
Naar verluidt, hebben de JapanschJAme-
ri-kaansdie besprekingen in zake de yapJkwes-
tie tot een voor beide partijen bevredigende
oplossing geleid.
De Volkenbond heeft, op voorstel van 13
staten, besloten, op de agenda ,van de eerst-
volgende zitting het vraagstuk van de wen-
schelijkheid van Esperanto-onderwijs op de
scholen to plaatsen.
Gemengd Nienws
PROF. G. J. P. J. BOLILAND.
Gisteren was het 25 jaar geleden, dat prof.
Bolland aan de Leidsche universiteit het
-hoogleeraarsambt aanvaardde in de geschie-
denis der wijsbegeerte, de logica, metaphysi-
ca en zielkunde.
Gerardua Johannes Petrua Jo®ephu» Bol
land werd 9 Juni 1S54 te Groningten gebo-
ren.
(Bolland?® vadex is als rijfcsveldwachter te
Assen overleden-, toen de knaap nog slechts
negen jaren telde. De moeder was Roomsch-
Katholiek en overeenkomstig een belofte,
door den vader v66r zijn huwelijk afgelegd,
werd het eerste kind, een meisje, Roomsch
gedoopt, terwijl het tweede, G. J. P. J., vol
gens de belofton der moeder, Protestantsch
had moeten worden. Toen de vader zich
daartoe bij den FransChen predikant ver-
voegde, had het kind dloor bamiddeling eener
vriendin de moeder reeds den H. Doop in R.
K. zin ontvangen.
Achtereenvolgens als bediende in een hor-
logemakerij, als klerkje op een advocaten-
kantoor, als kv/eek.eling .op een; lagerc school
jeplaatst, edndigde hij voorloopig deze snel-
e afwissel'ing van loopbaan met op veertien
jarigen leeftijd naar Schoonhoven te worden
gezonden' als jongeling bij- de instructie com-
pagni'e van het 2e reg. vesting art. Zijn
temperament maakte hem echter voor een
militaire carriere ten eenenmale ongesohikt,
hetgeen vier jaar later bleek, toen hij, dnftig
over het onrecht een ander aangedaan, een
zijher superieuren een slag in het aangez-icht
;af, een insub-ordinati-e die gestrenge straf
kruiwagenstraf, die later door het Hoog
Militair 'Gerechishof in gevangenisstraf
werd verandterd) na zich sleepte.
Nog eens vier jaar later vindera wij hem
als hulponderwijzer te Groningen terug. Nia
een werkzaaitiheid van acht maanden als
hulponderwijzer in zijn geboor-testad, waar
hij- rich m'et mejuffrouw Clasina Hermiua
Bakker had verloofd, ging hij in gelijke he-
trekking aan de dorpsschooi te Katwij-k aan
Zee over, waar hij twee jaar lang, behalve
d-e gewone vakk-en van het lager ondterwijs.
ook Fransch, iDuitsch en Engelsch onder-
wees.
Met groote voorliefde en talent voor taal-
studie begaafd, had hij Gotisch- Anselsak-
sisch, oud-Hoogduitsch, Latijn en Sanskrit
gewerkt, maar ongeveer niets wait voor zijn
hoofdacte werd vereisCht.
Familiebetrekkingen zijner vrouw stoldfen
hem er toe in staat, om zich gedurende een
veerti-ental maanden in Londen voor het
examen Engelsch M. O. te gaan bekwamen,
en na terugkeer in het vaderland legde hij
dit zoo glansrijk af, dat wetenfechappelijke
belangstdlenden (Cosijn, Kern, e.a.) rich
zijner aantrokken era te zijnen behoeve gel-
den verzamelden om de voortzetting zijner
studien aan- een Duitsche universiteit rnoge-
liik te maken-. Wijlten prins Frederik .der Ne-
deri'anden droeg met vorstelijke indldheid
daartoe bij.
Na in 1881 met inej. Bakker gehuwd te
zijn, vertrok hij in 1882 naar Batavia, waar
hij tot 1894 ©nafgebroken aan het Gymna
sium Will'em III is werkzaami gew-eest Twee
jaar lang studeerde hij uitsluitond Griebsch
en Latijn. Maar het jaar 1883 befeekent een
keerpunt in zijn geestelijk leven. Op aanra-
den van den iateren Amsterdamschen hoog-
leeraar Slufter nam hij in dit jaar voor het
eerst een wijsbegeerig boek ter hand: Philo
sophic der N a-tu urwiss en s ch a f t van den Dros-
dener Neokantiaan Schutze, een' boek dat
meer beloofde dan -het gaf, maar niettemiii
Bolland op het spoor bracbt van eigen wijS-
geerigen aianleg.
Inmiddels ging hij' niet eenzij'dig op in
wijsgeerige studie. Behalve een wexlk over
Engelsche taalkunde, schreef hij1 het Johan
nes Evangelic (B'at. 1891) en De Penta
teuch (Bat. 1893), waaxmiede hij het bewijs
leverde van een ongemeene belangstelling in
theotogische vraagstukken.
Tot zijn Indische periode behoort ook de
uitgave van een; Werkje: Die Althellenische
Wortbetonung im lichte der Geschichte,
waarin hij een pleidooi levert voor een
nauwkeurigen nitspraak van d;e Grieksche
accenttoekens.
In 189l4 ging Boll'and met eeni jaar verlof
naar het vaderland. Daarvan to Parijs te
ruggckeerd, kon hij niet vermoedem, hea Iwrt
ssas
