Aikmaarsche Gouranl
Zuster Brettan's liefde.
Hondsrd Yier en Twintlgste Jaargang,
Woensdajr 8 Februari.
Uit bet Indische leven.
F e n i 11 e t o n.
K®. n. 19S2
tot it geniakkeiyifstti behoort
ftaride ETfem. vergaderftif, aangfrtfen <?e
secretaris was verhuisd naar elders. De no-
tulem werden gcedgekeurd
Voor de opening der vergadering was dtoor
de heeren V an der Zel em Water de rekening
nageziem em zooals uit hun later uitgebracht
rapport Meek, in orde bevonden. Li it het
financieel verslag, uitgebracht door den heer
A. Groot, bleeik, dat het ledental op 31 Dec.
72 bedrceg. De totale onrvangs,en beliepen
f 454.89, dc totale uitgaven ware© 496.74,
zoodat een nadeelig saldo mccst wcrd'en ge-
boekt van 41.85; bet totaal aanval uitkee-
ringem bedroeg 53, bet aantal ziektedagen
over de ruinv 70 leden was 371.
1 let reservekapitaal is door het geledem ver-
lies teruggtbracht van 1480.1)4 op
1438.19, waarvan geplaatst bij de Boerem-
leenbank 1327.86. De vergadering keurde
de rekening goed.
De voorz. dankte de cornmissie voor haar
arbeid, den pemningtneester voor zijn richtig
beheer.
Daarna bracht de voorzitter het jaarver-
siag uit, waarvoor de penallngmee&ter, hem,
namens de vergadering, dank zeide.
Met bet oog op de bcstuursverkiezing werd
de kdenlijst voorgelezen, waarna de
Geautorisecrde vertaling naar het
Engelsch van
LEONARD MERRICK,
door E. H. (Nadruk verbodcn).
44)
s.em-
Frovineiaal Meiiws
UIT HEERHUGOWAARD.
In het icKaal van clen heer K. tie Boer weid
cle algemeene vergadering gehcuden van het
Onders.euningsionds bij zieste „Lieht in de
Duisnernis". blijkbaar had het heerschen
van de griep invloed op het bezoek, o. a. wer
den twee bLS'iUursk'dem gemist. Na opemimg'
der vergadering door den voorzitter, werden
mode door hem die nctulem gelezem der voor-
ming plants had. De voorzitter em pemning-
moaiter werden be;Jen met bijna algemeene
stemmera herkozem, terwijl voor de vacrturc-
P. Roos werd geikozen de heer K. de Boer.
Ailem namen hun benoeming aan. De voorz.
sprak eendge woordem van dank aan het ad'res
van dem vertrok'keir secretaris. Uit het nu
weer vol'tallige bestuur werd tot secretaris ge-
kozen de heer P. Hittema. Aangezien; deze
niet aanwezig was en men. dus niet weet of
deze die functie zal aanvaarden, werd door
den voorzitter machtiging gevraagd een
secretaris aan te wijzem bij even1 tueel bedan-
ken. Die machtiging werd verieend.
In den Raad van Toezicht werd herbe-
noemd de heer A. G. Dekkers.
Daarna kwam aan de orde eem ingedier.d
voorstel van de heer J. Piers om voor elken
2 ktedag 1 uit te keerem inplaata van
5.53 per week. De voorzitter decide mode,
dat noon het bestuur, ncch de Raad van Toe
zicht met dit voorstel mede kan gaa^
omdat het het doel van het fonds voorbij
streeft en aanleiding zou geven. lot vele moei-
lijkheden. 't Bestuur en R. v. T. stelden vcor
om vcor het jaar 1922 op de uit'keermg vcor
mannen. 1 op die voor vrouwen 0.50 toe-
slag per week te geven. Na eerig debat werd
hei' laatste voorstel aangenomen. De twee
hrlfjaarlijksche vrijslellingen van eont-.butie
betrling werdem door het lot toegewezen, aan
de leden C. Bart en J. Water. Daarna slut
ting der vergadering.
Het perceel van den heer S Wecl met h.t
daarbij bchoorende bouwland aan den Hon-
denweg alhier is bij onderhandschcn verkeep
in eigendom overgegaan aan den heer W
Blokdijk, alhier.
LANDNATIONALISATIE.
Maandag 6 Februari behandelde de heer
C. Nobel, Rijkslandbouwconsulent voor Nil-
Holland in een in het hotel „Vredelust" te
Schagen door de vereeniging van Oudleer-
lingea der Rijksiandbou'wwintersehool te
Schagen belegde vergadering, de eerste van
een redks van 5 vergaderingen over verschil-
lende onderwerpen, het onderwerp „land-
nationaiisatie.".
De voorzitter, de heer H. K. Koster uit
Wieringerwaard, wees er in zijn openings-
woord op, dat de cursusvergaderingen zoo
Iangzamerhand beschouwd worden als tot de
vereeniging behoorende. Gezien de slechte
gesteldheid der wegen en de griep. kon ge-
constateerd worden, da: vrijwel alle cursisr
ten aanwezig waren. Wel miste spr. de
Texelaren, doch hij veronderstelde, dat dit
een gevolg was van de verkeersmoeilijkheden.
Dat alien, voor wie het mogelijk was te
komen, waren gekomen, verwonderde spr.
volstrekt niet. Men wist, dat het onderwerp
door den oud'-directcur der school behandeld
zou worden, aan wien men zulke aangename
'.ierinneringen bewaarde, doordat hij reeds
toen, ongeveer voor 20 jaar, zaken naar vo-
itn bracht, waar hij diep op ingiug, waarvan
thans gezegd kan woraen, dat ze van een
ruitnen blik getuigden. Hij openbaarde reeds
toen voor ons gezichtspunten, die later juist
bleken en toen in het algemeen voor onbe-
staanbaar werden uitgekreten.
De groote wereldstrijd heeft wel gemaakt,
dat de evolutie zich sneller voltrok, dan toen
geiadhf werd. Be fnzlchten vah des feeer
Nobel gingen reeds toen veel verder cn spr.
veronderstelde, dat hij ook thans punten naax
voren zal brengen, die den geziohtskring van
zijn gehoor zal verruimen.
een wcoxd van dank aan den heer
Nobel voor zijn bereidwihigheid, verleende
hij dezen het woordi. (Applaus).
Spreker vangt aan met er op te wijzen, dat
hcewel het particuliere grondcigendom oor-
sprenkeiiijk zijin. on.staaa te darken heeft aan
eigenmachtige in-bezitneming, dit recht thans
zoo zeer in de geschiedenis is geworteld, dat
het' door vekffl ais ten oa.iaanjas.baar recht
wondiii tescliouwd.
Uit het feit, dat de tegenwoordige eige-
naars zoo goed als alien door koop, hetzij
door henzelven, hetzij door hunne voorouders
eigenaar zijn geworden, concludeert spreker,
dat het grondbezit tegenwoordig slechts een
vorm is om bespaard geld rentegevend te
beleggen en dit bezit niet minder rechtmatig
is te adhten dan iedere andere vorm van be
zit.
,Deze vorm van grondbezit Wcndt algemeen'
do elimatig gcacht uit cen oogpunt van produc-
tiviteit, terwijl het gemeenschappelijk grond
bezit, dat zich hier en daar heeft ontwikkeld,
sthade doet aan de productiviteit en aanlei-
ding geeft tot bnbillijkheden, door de par-
„Qm)d.ai;i je nu al zoo veel oudcr bent. ,^prak
hij, diwaas 'lachendc.-' „Omdat je een groot
mcisje wordt!"
Spoilenid'e maakte ze een- deltige bulging
voor hem; wiaarbij ze hot nog loshangend
haar zooveet mogelijk op den rug schudde.
„Sherrv," zei ze, ,,als mooder vindit, dat
haar ,,'kletntjc" mag: „Omda.t ik nu al zoo
'groot wcndt, mocsje?"
iDfe koffiekamer was in het duis'.er gehuld
en dlit maaki.'e een: nader omderzoek met lu- ----- 1?,-. m
cifers noodzakelijk. Toen de flcsch te voor- En, daar hij'zach steeds meer bemev Id 1
schijn kwam; b'eek ze leeg te zijn en het heele toji maar voort, zonder^rich t n
gezioischap liachte Juidruchlig om Kit'.y s wan- ,;'*icg :n te spannen, om c.c juisie rachung t-
Ze hadidteiffl alien meer gwlrcofcrn. dan good De zon kwam als op, toon hij lialf-nuchter,
voor hen was, en die eigenarcsse zag zich eLrucujik dcor het hekje van ae vilv 9ip.i
andermaal genocdzaakt, de hilariiteiit lie on- Kaa'm bcspeellde de zee het zac \-g
drndirukfeeo met hot oog op haar vergumning. svrandi, maar on die saapka^ bond«e nog
„De sherry is in de ka&t, bonedea in de steeds een kaars cn bij hot lkker r.d s j -
5U jc -nsfe wait a-nd'eps wil* da<irvan trad lic't kind6rrrci jc h^jn al tc
Ze kwamon samen m de flesoh tc.rug, zij
ten- hoogs.e veronitw aaralgd, geraakt are ze
was in haar vrcuwelijke waardigihcid. Ca-
K.W gang mot hermeuwden ijver «an 't drin-
bcaii en icgen con tijd, cat het gezuischapje
onizich;.!ig cdor d'e zijdeur verdween, waren
zijn oogen vergiaasd
De slapeatide suad strekte zich daar voor
zijn omzekcre biikken uit, bacende m ziive-
run mantschijn, tenvijl hij den ar.deron met
dikke tong godiennacht wen seine en met lod-
dorigen bhk en kndkkcr.de knieen d'en weg
naar huis aanvaardide. Net was een goed
eind af, en, caar hij alie stuur miste, was
hij dkm verikeerdcn kiaut gegaan cn dwaalde
steeds verdler af; 'tot hij tea stone n'icvs meer
wijs werd ui.> Westpcrt. Eens stond hij naast
een poort Sti'l, in de hoop, dat hij daar remand
hoorde aanikcmcn, die wel zoo goed zou wil-
en wczen., hem een eindje te brengen naar
hot geluid ais zijm zinnen hem hierin ook
■niet bodlrogcn haeidcn, kwam niet naderbij
stamelde ze.
gatng," riep ze. ,Zou jc
fen hebben? Tee, maken juilie toch wat man- gcmeedi met verschrik't gezicnt.
der leven! Je zulif er mij nog in laten loo- Master Archie, mijnneer.
n.n ,1k b.n cent gehcclcn naoht met hem op ge-
.Ik zal het zelf wel -gaan halen," sprak j weest Hij: is ziek."
Kilty, met opgeheve© 'armen een two-step 7"*lf -- - Hn stond als vemlet op
„K!et s over zijn keel', dat hij klaagt," prc-
veide zij. „U kunt wel zien, dat die gezwol-
kn is. Hh kan niets e:en."
Zijn vader voelde eens met d'en vingcr aan
■hot keelitje eni wiorp con blik van cntzetring
om ri ch hean.
Liefde voor een kind bewerkt nooit een
harvorming in het karrkter van een man;
liefde voor cen vrouw bij uitzondering wel
eens maar loch had' Carew zijh zoon de
grooiste genegenhrid geschor.ken; die hij ge
ven kon, en die angst, om -hem n.u te vcrlie-
zon on zijn eigen weinlge zorg voor het ven-
;je bcnauvvdien* hem.
„Haal tcmarnd1," sSameldie hij. „Breng een
dokter mee tcrug. Code Heine!! Waar
om heb ik hem eigcnlijk hier laten komen?"
-Hlij' zonk neer op den rand van de matras
zijn hard iegen' hiot hoofd drukkend; om
d'iar als't ware weg te vagen die bcdwelming
van den- drank, die hem het doordenkan be-
lotte. Hlij zag een kom met water op de
waschtafe! staan en stak zijn hooid daar
diep in. Terwijl hij waehtie, begon het ont-
wakend leven d'e stilte reeds te verbreken
Dco.r het venster kwam .geklepper v.an wet
s'.? ppm op het plaaisje; het gerinkel van
een cmner op die strenen. 1 'ij zag zijn yer-
moedde trekken, voelde' zich gekwetd1 door
zijn eigen. toestand1, waarvanhet emgepaste
den ernst van die© van het kind nog scheen
te vcTgroolen en trarhtte zij© angst lucht te
geven., dtoor een herhaald vragen waarop hij
toch niet anders dan een gemelijk en onvoi-
doe-d :ahiwoo:rd kreeg.
Het had1 ongeveer twee uur geduurd, vo6r
hot mcisje tiorugkeerde. met een dokter, aan
ticmiere gebruiksrechfen. die de deelgerech-
tigden bezitten.
'De gebneken, die hot particulier grondbezit
aankleven, hebben evenwel reeds vele malen
aanleiding gegeven tot voorstellen, om hierin
verbetering te brengen en vooral de Ameri-
kaan Henry George heeft op dit gebied een
grooten naam gemaakt. De armoede der
massa schreeft hij toe aan het grootgrondbe-
zit en hij wilde dit doen verdwijnen door het
•heffen van een belasting op de pachtwaarde,
die zoo hoog werd opgevoerci, aat er voor
den eigenaar geen pacht overbleef.
Zijn doel, dat niemand meer grond zou
willen bezitten, dan hij met zijn gezin zou
•kunmien beworken, zcv. daarmode naar *pr.
meent, niet zijn fcsreikt want het voorstel
komk ftrMeuijk hierop neer, ear de eigenaar
pachter wordt van den staat en dit racial bij
zijn dood op zijne erfgenamen overgaat. En
aan de elgenaars zou groot onrecht worden
podaan, daar het neerkomt op verbeurdver-
klaring van alien grond.
Het denkbeeld om den grond in nicer han
den te brengen, is in die jarcn in Amerika,
Engeland en Duitschland ijverig gepropa-
goerd, zij het dan cck dat men dc uityoerir g
anders wenschte dan Henry George zich dat
voorstelde en schadeloosstelling aan de eige-
naars niet verwierp. De hervormingen, die
na dien tijd in Engeland zijn ingevoerd,
danken waarschijn'lijk aan die propaganda
haar ontstaan.
De hervormingen, die in enkcle landen op
dit gebied zijn tot stand gebracht, bepalen
zich tot het onteigenen door den start van
groote landbouwbedrijven, om ze in kleinere
deek© verdeeld weer ©an boeren in eigendom
over te dragen. Verhuring van den onteigen-
den grond door den staat wordt zoo goed als
nergens toegepast. Eensdeels zal dit een_ ge
volg zijn. v?n dc grcote neiging om op eigen
grond te willen werken, anderdeels van de
vrees, dat verhuring door den staat aanlei
ding zou geven tot verwaarloozing en uit-
mergeling van den grond.
Een. zeer op dta voorgrond trodende fi-
gmir op dit gebied is Dr. Franz Oppenhei-
mer. privnat-docent aan de universiteit te
Berlijn. In een boekie, vettaald door onzen
propagandist voor landnaticnalisatie, de kort
geleden overleden heer Jan Stoffel, getiteld
,,dc Uiilweg", hecfiti dezie zijne denkbeeldcn
uiteengezet.
Ook hij zoekt de oorzaak van de algemeene
armoede der massa in het groot-grondbezit,
door hem genoemd het grondmonopolie. Hij
verwacht groote verbetering van dc vorming
van associaties tusschen grondeigenaar en
arbeiders, waarbij vooraf aan de arbeiders
het in de streek gebruikelijke loon wordt uit-
geiceerd, de exploitatiekosten worden afge-
ircVkea en dlaarna aan den eige'aar-behcer-
d*r dk netlo-opbrengst van v6or den ooriog.
De wins:, due dan. oversrhiet, zal voor 2/3 of
3/4 onder het personeel worden verdeeld en
de rest zal aan den eigenaar toekomen.
Spreker betwijfelt of de eigenaars hiertoe
vrijlwillig zullen overgaan, zoodat van deze
hervorming weinig terecht zal kunnen komen.
ondar.ks die grcote wieisten, diie Oppenheiiner
van deze associaties verwacht. Hij vreest, dat
&<S ever de wir.stverdee!i«.b en aadefe
financieele hijzonderheden moeiujk eens zal
kunnen worden.
Door het grondmonopolie op te hetfen,
zal, naar Oppenheimer meent tie grond geen
pacht meer opbrengen en ook de rente van
het kapitaal verdwijnen, zoodat alle zooge-
naamde meerwaardc zal ophouden te bestaan
cn de arbeiders de voile waarde van hun ar-
beidsproduct in den vorm van loon uitge-
keerd zullen krijgen.
Slechts een kleine grondrente, gevolg van
bijzendere gunstige ligging van sommige
huurhuizen, bijzonder groote vruchtbaarheid
van sommige landerijen en huitengewoon
voordeelige mijnen zal overblijven. Die
grondrente zal misschien niet meer bedra-
gen dan 0.1 pet., zoodat alle rentegevende
vermogens hunne waarde zoo goed als ge-
heel zullt© vcrliczen. cn. d'e steten hunne
sehulden tot op een rentevoet van ongeveer
0.1 pet. zullen kunnen converteeren.
.Dait verdwijnen1 va© alie .kapitaalTente zal
een gevolg zijn van de enorm groote welvaart
cmlJer die landbouwcnde hewlkimg, die dttor
zijn systeem zal worden bewerkt en de ont-
zaglijke toeneming van alle soorten van ka
pitaal, die daarvan weer het uitvloeisel zal
zijn. De concurrentie tusschen de- bezitters
van hot kapitaal (toudzen, fabricke©, werktui-
gen, spoorwegen, ochepen, vee, voorraden
enz.) zal zoo groot worden en door de aan-
9chaffing van loon- en arbeidsparende ma-
chiincs wordt' de vraag naar arbcdidsikrachteni
zoo tot in het onmetelijke vergroot, dat door
de hooge arbeidsloonen., die daarvan het ge
volg zullen zijn, er voor de kapitaalbezitters
geen meerwaarde in den vorm van rente over
zal blijven.
Spriuker vraaigt of dat1 nu bcschouwinigexi
zijn voor een privaat doeent aan de univer
siteit te Berlijn en betreurt, dat zulke man
nen de regeering van een groot land voor-
lichten omtrent agrarische hervormingen.
OpensteMing van den grond voor iedereen,
lie het landbouwbedrijf verstaat kan, naar
spr. ci'.ert, geen andere beterkeais h.-oben,
d?n dtot grooiere landbouwbedrijveni, die met
hulp van loonarbeiders worden bewerkt, in
kleinere worden gespliisit. opdat landarbei-
ders, die daartos hij machte zijn, een eigen
bedrijf zullen kunnen kriigen en boerenzoons
itfrte. r©ders gerjeodzeakt zij© andere werk te
zoeken, door de uitoefening van het land-
bouwbedrijf in hun levensonderhoud zullen
kunnen voorzien. Hierdoor zal aan de groote
grondgebruikers de macht worden ontnomen
het arbeidsloon ten eigen bate omlaag te
drukken en kunnen de arbeiders zorgen, dat
het gezamenlijk inkomen tot het hoogst be-
reikbare wordt opgevoerd.
Ook de associatie van eigenaar en arbei
ders kunnen gunstig werken, als met het over
de verdeeling van den opbrengst eens zou
kunnen worden. Maar de enorme welvaart
van de landbouwende bevolking en de cnt-
zaglijke toename van het kapitaal, die Op-
penheimer van de cpheffing van het grond
diart'icnid! „Mag ik d'an even den slcufel?"
,.En dam ga ik mee, om te zien, of ze je
niet besDodit! rip Carw. „Vooruiit maar
Kit!"
„Neen, jij. niet," riep haar moeder. Ze kan
't best alleem!"
Op die varmaniing werd1 geen acht gesla-
gen. Hlij volgde haar de gang in en, toen ze
bij de kast r.aar hot slot nlcnden te zoeken,
ukiia fcjj h'aar m* h£t mMdol an kuatie haar.
„Ziek?"Hij stond als verpl'et op
drempel haar aan te kijkc©. „Wat bedoel je wiers kleedmg ducdelnjk dc ^P«ren van een
mci ziek? Wat scheelt hij?" haas'i? Itoilet merxbaar ware©. Carcw sloeg
Ik weet niet, mijrhecrik weet naeii wat hem in dc grootste spanning gade, gedu-
ik'doen moet -ik denk dat hij1 een dokter noo- rend'e zijm o-dterzeek fewhl hi] zich alweer
i p* h eft700 even verlicbt voelde door de aangenomen
lets in zichzelven mompe-lend. drong Car- ka'mte van. den' mcdicus.
rew langs haar been; tot waar het kind op
bet onrustig lag te schreien.
Wat is er ArchoS? Wat schaelt ear aan,
„ls het e.nst'g? vrceg hij.
„Het lijkt diphiheritis, maar het is no?
wat vroe?. om dot met beslisiheid te kunnen
zeggas. bus# gaohl;
is al half igewonnenIs zijn mcedei ook gced
gezond1?.... Dat. dach. ik wel. Woonit u hier
in de siad, mijin'hcer?"
„Iik be© aclieur; we zijn hier a a© 't spelen.
Mij:.i vrouw is buiter.slands. W.aarom vraagt
u C'ilt
De dokter nam artist en vertrek met ten
cogopsllag op.
,,Hlet was bailor, dat het kind hier weg
ging," zei hij); „met diphtheriiis is er gevaar
voor brsme.i.img en. d'aar kan men tea pensi
on ©let aan bloofctellen. Brengt u hem naar
een ziokenhuis en laten ze d'aar go.ed naar
hem Idjkun, Dat zal voor het paiientje in alle
deeirn .he;1 brsiie zijn."
„Ik ben u fen zeersie verplicht vxior uw ad-
vies," amtwoordide Caxew aarzelend.; „zelf
blijf ik h:er op z'n minst nog een week,"
vcogdc hij1 er bij met het oog op het honora
rium. ,Kia© hij veilig vervoord wondien; denkt
u?"
„0, ja, daar hceijli u ©vet bang vcor te zi:n.
Flolt u hem good' in cen deken en fcremg hem
er c'ani been, in .een. vigilarte... Hoc gauwer,
hoe 1 her. Adieu, mijnheer, het besie.
•Hlij' vertrek haas ig en met groot veriao-
gcn.rrar zij© cr.labijt, terwijl Carcw weer aan
het' bed! lord waar Archie lag te huilen bij
de aamrkfcig van die"' vreemde.
,Airchie zal ee© heer'ij'k ritje hebben;" zei
hij. z'n best c'oerdt, zijn stem zoo aaimocdc-
genid mogct ij'k te dlocn k'inken „een' heer-
liijCc ritje im ee© rijtuig met:, papa."
,,Bem Z'CO moe," zei't kdaid', „heb zoo
slaap."
,Een heerlijk ritje i© de zon en dan tege-
lijik de zee zienI Sji mocst ziin lippen 5e-
voobfi'ge© mot zij© door d'en drank beslagen
font? ..Nurse zal je aankleeden."
..Ik heb de zee gezizenik wil niet meer."
Em Carew's eigen afkeer van het voorstel
mam nog fee, teen hij zag den tegemstand,
dien dit endervond. Zoo in 't e^rst verbona
hij aan die cwverwacbJe voorstelllnig van het
ziek'nhu'is volstrekt ntct do hennnering aan
Mary; meat, tec© hem die fcir tnvif1 schernk
its giojaia Ais kiad
monopolie voorspeit, behooren tot het rijk
der Sprookjes, evenals zijne bewering om
trent het verdwijnen van rente en pacht.
Spreker deelt mede, dat ook hij geen vrede
heeft met de theorien, die zijn opgesteld om
trent het ontetaan van de rente, maar meent,
dat de denkbeelden, die Oppenheiiner hier-
over ten beste geeft, kant noch wal raken.
Hij zet daarop uiteen, hoe naar zijne mee-
ning het beataan van de rente moet worden
verklaard en komt tot de sioxsom, dat het
profijt, dat van het bezit van kapitaal moet
worden. verfcrege© door besparing cn dat ieder
een er zich toe zou bepalen het geld in zijn
brandkast te bewaren, indien aan het be-
waren van andere vormen van kapitaal, zoo
als woningen, werktuigen enz. enz. boven de
kosten van de instandhouding van dat kapi
taal niet een extra profijt verbonden was,
bchalve de waarde van het bezit op zichzelf,
terwijl van die verschil'lende vormen niet een
voldoende hoeveeiheid zou worden gesticht
en bewaard, indien dat profijt niet hoog ge-
noec was.
Het rer.teperccntage regit rich naar de
stichtingskosfen van dat kapitaal, waaraan
op een zeker oogerolik bl'ij'kens de daardoor
gemaaktc huur of de daarmede verkregen
winsien de grootste behoefte bestaat naar de
winst, die daarvan in de toekomst verwacht
word.'i en naar den, spaarzin der bevolking,
terwijl ook de ruimte of kr3pte van ruilmia-
del daarop invloed kunnen uitoefenen. In
veel bewogen tijden, zooals wij thans bekven
waarlijk zidk mcest worden, ver van zijn
mooter cn zij© familie in Louden, dan 'kon
hij toch nsclj beter zij© da© daar onder....
Op dat oogcnblik nam dte gediachie den
vorm aan va© ee© vraag.
„Zou ze, in deze, van dienst willen zijn?
Ko© hij1 ©u verwachfem, of teederheid vragen
van Mnry Brcfttan; en voor het kind va©
diie ar.idere vrouw?... Dalll betwijfelde hij.
In ce raaciie, die volgde, op zijn eerste
hoopvolte cpvateiirig, was lidji haasi besteten,
maar i© het gcheel ©ieis te vragen. Er wer-
dlan immers zoo veel kir.deran gced verzorgd
•in .hcij zi. kenihuis Waarcm het zijne dan niet?
T'lij- zou voor alios bctelen.
En dan slotjg horn de scbrik weer om het
hart, als hij dacht aan dat teere leven!je dat
hij aa© vreemde harden, overliet; dad kleine
ii'chaampje, cat, nu het ziek was, hem nog
zooveel. brozer en zwakker kek.
.Het endenschcid tusschen den zorgelooze
en dhn zergarnr is dikwijls ateis anders da©
een. tijdsversoh.il c© Garcvv's impulsieve ont-
roaririg van. hot ooigcrblik was even oprechti
gevte'd als d'e van dc©. fccs'en mensch.
Terwijl h.ij i© het schokkend vceriujg ach-
tercver geleund1 1'ag met Archie i© de ar
men, was hij andcrmaal bedacht om een
smeekbede aan Mary om toch blij-k te geven
van haar goedgezindheid jegens hem: werd
dan weer afgeschrikt door't smaadvclle van
zulk een. berocp e© wcrst'lde met recht met
dit gevoelon, ter willen va© zii© kind, zij©
jongeni.
Zonider te weten, wall zij kon doc©, was hij
cverfcu.i,gd. dat haar belanigsfelhing ten .goede
kom wordt:©. Hlii1 klamptle zich vast aa© het
■idee, om hrtl ridke'huis niet rmders te verla-
fon d'an met tte wo innschap, daf, er tenmirste
ee© was, die an bet ventje waf moer zcrg
zou bestcden, ._a© waarcp ioder patient recht
heeft.
De vigi'anffe hield. stil met ee© Schick en
nog steeds overleggende dat tene bewusfe
punt, trad hij1 de leegc wachiiamer binnen.
XXXIX.
Van Billiton valt verder niets te vermelden.
Althans niet door den schrijver dezer artike*
len, die er niet meer van zag dan zoo heel
vluchtig den buitenkanf. Beter ingewijden,
zooals de luitjes, die veel te maken hebben
met de Billiton Maatschappij, weten er meer
van. A1 zal het dan wel waar zijn, dat zij, die
rustig te huts de dividenden- opstrijken ook al
niet meer weten dan dit eene, dat het toch
maar een goed zaakje is.
De reis werd weer voortgezet en in den na*
middag van den volgenden dag stoomden we
tusschen eenige lage en dichtbegroeide kleine
eilandjes idoor een der vele monden van de
Kapoeas op.
Borneo!
Het onbekende groote landl Twee en twintig
maal zoo groot als Nederland, doch met niet
veel meer dan ruim 1 millioen inwoners.
Het land der Koppensnellers,
Het land, dat, hoe woest en onontgonnen
ook, toch door zoovelen begeerd wordt om de
vermcenido rijkdommen, welks het bevat.
Zei niet een Limhurger, echt Duitsch gezind
eens, toen we het hadden over Borneo's
oerwouden: „En wat doet Nederland er mee?
Als het maar eens in handen der Duitschers
was!"
Zoover is het nu nog niet en in dit gezegen«
de jaar 1922 ziet het er ook niet naar uit, dat
het zoover zal komen.
Borneo is staatkundig in drie deelen ver*
deeld. Verreweg het grootste deel is Neder*
landsch grondgebied (Zuider en Oosterafdec*
ling en be Westerafdeeling). In de laatste ja*
ren brengt het Oosten veel hout en petroleum
op. Balik Papaa is de zeer drukke afscheep*
pis ate.
Het Noorden behoort voor een deel aan de
Onze Karang stoomde een der breede mon*
den b inn en, naar ik meen de Koeboe. Het kan
ook de Meiibawei geweest zijn.
Nu was er voor het scheepsrvolk meer werk
te doen. We voeren vier slocpen, die twee aan
het voor* en twee aan het achterdek in de da«
vids buitenboord hingen Daar konden ze ech«
ter niet blijven, omdat, hoe breed de rivier
ook is, het vaarwater betrekkelijk smal moet
genocmd worden. En wat vooral lastig is: de
vaargeul loopt nu eens langs den linker*
dan weer langs den rechteroever en wel vlak
langs het geboomte, zoodat de buitenhangende
sloepen gedurig met de dikke overhangende
takken in aanraking zouden komen en zoo de
vaart belemmeren. Daarom werden de twee
sloepen van het voordek boven de zonnetent
gewerkt en die van het achterdek, waar de
ruimte was voor de Europeesche passagiers
werden gestreken en op slecptouw genomen
In el'ke siloep werden twee matrozcn gcplaatst
met de noodige leeftocht om de vaartuigcn in
het stuur te houden.
Zoo gingen we dan „full speed" de rivier op.
Deze is ruw bebakend. Dat wil zeggen, dat het
schip had af te sturen op een wit bord, dat op
een paal aan den oever was bevestigd. Daar
aangekomen was in de verte, b.v. aan den an<
deren oever een ander wit bord te zien, waar*
op nu weer aangehowden moest worden. In die
riehting liep de vaargeul.
Niet zelden sehuurden we vlak langs de
oevers en hadden we het voile gezicht op het
dichte oerwoud met zijn reusachtige starnmeu
en zijn dicht ineengeslingerde hanen. Van
dierlijk leven bespeurden we in den aanvang
niet heel veel. Adeen werden we geplaagd
door tal van insecten, iets waarvan men in
voile zee geen last heeft. Vooral een zeer groo*
te vliegsoort, de karang, was lastig. Dit beest
sohijnt wel een leeg achterlijr te hebben, waar*
mee het een brommend geluid maakt. Het
borststuk en de kop zijn zeer hard. Daar het
ongeveer 5 c.M. lang is, geen kieinigheid dus,
en de aardigheid heett, nogai eens tegen de
voorwerpea, b.v. nienscheiyJce hoofder. aan te
vtiegen, was oe kennismaiung niet zoo heel
aangenaam.
Ook ae stroom van muakieten, die zich
iangzamerhand uit het bosch over het schip
Britsche Noord Borneo Compagnle en levert i scdeen uit te star ten, was nog al hinderlyK,
ateenkool en tabak en voor een ander deel is
het een onafhan'kelijk vorstendom onder James
Brooke, kleinzoon van Charles Brooke, den
Engelschman, die er zich als heerscher wist te
doen erkennen. Dit vorstendom, berawak,
staat onder suzereiniteit van Brittannie en le--
vert boechproducten als hout, hars, was, cnz
welke verschcept worden naar Singapore. Geen
eiland in ons Insulinde heeft zulke groote en
goed bevaarbare rivieren als Borneo. De
grootste zijn de Baritoe, de Kapoeas en de
Koetei, dioch er zijn tientallen andere stroo*
men, die alie van uit het centrum van het
eiland in Westelijke, Zuidelijke en Oostclijkc
richtingen de zee zoeken. De Westerafdeeling,
hoofdplaats Pontianak, waar ik voorloopig op*
geborgcn zou worden, is en was een woest
land, rijk bebosoht, goed waterrijk, maar wei*
nig bewoond. In het binnenland zwierven Da*
jaksche stammen ronid en aan de kusten
woonden Malciers en hier en daar zeevarende
Javanen, die zich onledig hielden met visch*
vangst. Overigens werd de hoofdbevolking
van de delta der Kapoeas en van de gebieden
ten Noorden van Singkawang en Sambas gc»
vormd door Chineezen.
De Kapoeas ontspringt op het Centraal gc«
bergte en is bevaarbaar voor kleine vaartuigeti
tot voorbij Smitau, voor nog aardige zeestoo*
mers, zooals in 1889 de Sri Sintang tot Sin*
tang. De reis was bezwaarlijk door den krach*
tigen stroom. Wie van Pontianak b.v. per sam*
pan, bidar of hoe de roeivaartuigen ook mogen
genocmd worden, naar Sintang ging, had daar*
voor minstens acht dagen noodig, terwijl hij in
drie dagen terug kon zijn.
Die Kapoeas, langcr dan de Rijn en met
grooter stroomgebied, is een heerlijke rivier.
Ze stroomt met groote snelheid westwaarts,
steeds door oerwouden. Tot even voorbij Sin*
tang breekt ze zich baan door hoogland. Dan
komt ze van lieverlede in de laagvlakte, tot ze
even beneden Tajan zich splits* cn een delta
gaat vormen met vele monden.
Die delta is bedekt met bosch, doch dc bo*
dem is er nog zeer drassig, zoodat men een
groot gedeelte slechts begaan kan over achter
e'kander gelegdc boomstammen.
Ik maakte eenmaal zulk een tocht van vele
uren, waarover later meer. Dit kan ik hier wel
vast zeggen, dat zulk een excursie niet precies
voorai voor ons, pas geimporteerde totoks, die
in Amsterdam ai haaoen ieeren klagen over
oie lastige muggen, hoewei we toen niet recht
beset ren, hoe lastig ze zijn kunnen.
Van tijd tot tijo passeerden we zandbanken
en modoerbanken in de rivier en zagen we een
enKele maal een paar krokodillen zich in dc
zon liggen koesteren.
Want de Kapoeas krioelt van krokodillen
of kaaimunnen en vlak aan de monding van
haaicn.
tiet is dus geen rivier om er eens in te gaar.
zwemmen.
En toch!
Ja, en toch zag ik herhaalde malcn, dat Chi*
neesche jongens, die aan de oevers woncn, er
kaim zwonnnen. Hoe dat mogelijk is, begrijp
ik nog met. Ik hoorde eens ae volgende ver*
Klaring, aie er eer kan zijn, maar die ik toch
met twijielend schouderophalen meedeel.
Bij de Kampong aan den oever wordt veel
voeosel in het water geworpen. De krokodd
voeat zich daarmee en is den mensch niet vij*
andig gezind.
Ik hoorde dit aan en dacht er het mijne van,
zooals gij, waarde lezer, natuurlijk ook doet.
Dat oeze rivierreis voor mij bijzonder inte*
lessant was, zult ge begrijpen. Maar ze zou in*
teressanter worden en verschrikkelijker. Er
stond iets te gebeuren, dat ik nimmer ge*
dacht had ooit te zullen meemaken, toen ik
me op een schoonen Meimorgen aan de Rui*
terkade inscneepte op de „Amalia".
Wat dat wasV
Dat zult ge een volgenden keer vernemen.
Voorloopig nog maar wat nieuwsgierig zijn.
Maar als ge van huiveren houdt, beloof ik u do
noodige koude rillirgen.
Arnhem. A. v. W.
