Landbonw.
Tooneel.
veatfef.
Wegens den moord op den heer Desmet te
Valkenswaard word voor de Bossche recht-
ban-k teg en mevr. Desmet en Kerssemaker
15 jaar gevangenisstraf geeischt. Den 17 en
Juli werd deze zaak in hooger beroep behan-
deld voor het Gerechtshof te 's-Hertogen-
bosch. Bij deze gelegenheid uitten beide be-
klaagden ernstige beschuldigingen aan "het
adres van den advocaat, aw. Van Haastert,
die volgens 'hen niets meer of minder dan
medeplichtig zou zijn aan het misdrijf. Het
0. M. bleef bij> zijn eisch: veroordeeling van
mevr. Desmet tot 15 jaar gevangenisstraf.
Ten slotce werd mevr. Desmet wegens me-
deplichtigheid aan moord1 tot 4 jaar gevange
nisstraf veroordeeld en Kerssemakers tot 8
jaar.
Te Batavia kwam men den 9en Sept. een
politieschandaal op het spoor, met vertakkin-
gen over geheel Java. In verband daarmede
werd de hoofdcommissaris Van "Rossen gear-
resteerd.
Circa medio October deed de justitie: een
inval in de ,-Brusselsche Bank5' te Amster
dam, die een zwendelaffaire bleek te zijn. Tal
van „beleggers" werden te zamen voor een
bedrag van ongeveer 6 millioen opgelicht. De
directeuren van de „bank" hadden inmiddels
de vlncht genomen.
Tegen den beklaagde van den aanslag en
roof op een kwitantie-looper te Rotterdam
werd 7 jaar gevangenisstraf gegischt.
Te Maastricht werden den 22en Nov. drie
onderofficieren gearresteerd, als verdacht
van landverraad. In verband daarmede werd
een Belg gearresteerd, beticht van spionnage.
Door de justitie werden bij een huiszoeking
te Rotterdam in de woning van den genoem-
den Belg enlkele documenten in beslag geno
men.
Twee der bovengemelde officieren werden
enkele dagen later vrijgelaten en gerehabili-
teerd.
Bij een inbraak in het kantoor van het
agentschap der Nederlandsche Bank te Kam-
pen werd 73.000 gestolen.
Een droeve lijst van ongevallen moeten wi;
thans vermelden.
Wij beginnen in verband daarmede de
vreeselijke hitte in herinnering te brengen, die
er in die maand Juli van dit jaar heerschte en
die tengevolge had, dat vele menschen be-
zweken, ongeacht nog de velen, die bij het
baden of zwemmen omkwamen.
Den lOen en den lien Juli werd een tem-
peratuur geregistreerd, die sedert 1887 niet
meer was voorgekomen.
Den 31 en Dec. 1922 het feit behoorde
eigenlijk in oris vorig overzicht thuis, doch
kon daarin toen natuurlijk niet meer worden
opgenomen heeft de koningin-moeder ten
gevolge van een val in haar paleis te 's-Gra-
venhage het onperbeen van haar linkerarm
gebroken.
Verschillende zware branden hebben ge-
woed, die wij beknoptheidshalve maar niet
stuk voor stuk zullen opnoemen.
Bij een buskruitontploffing in een artille
riewerplaats te Amhem werden twee militai
ren gedood. Een trein-machinist werd gedooc
tengevolge van een spoorwegongeluk tus-
schen Utrecht en Blauwkapel.
De kapitein van het N. I. leger W. H. F
Giel viel op een vliegtocht te Kali-Djata en
werd dood opgenomen.
De instorting van een huis aan de Ael-
brechtskade te Rotterdam had den dood van
twee werklieden tengevolge.
Zeven en twintig personen verdronken bij
een overstrooming te Kendal (Java).
Een ernstige vechtpartij had plaats te
Vlieghuis bij Coevorden. Een commies dood
de een der betrokkenen, terwijl drie anderen
ernstig werden gewond.
Voor den Scheldenmond zonk half Maart
het Engelsche stoomschip „Merville'" waarbij
twaalf opyarenden verdronken.
In Indie werd de res.-luitenant G. D. I
Birnie door een Amboneesch fuselier doodge-
schoten.
Te Baarn stortte een militair vliegtuig
neer. De bestuurder, sergeant G. J. Sleeuw,
overleed aan de bekomen verwondingen.
Bij een gedeeltelijke instorting van den
Kloettunnel in Indie kwamen twee menschen
om.
Een spoorwegongeluk bij Vis6 had den
dood1 van een Nederlandsch en remmer tot
gevolg.
Een verschrikkelijke auto-ramp bij Saint-
Sauveur in Frankrijk, waarbij op een zeer
treurige manier een groot aantal Nederlan-
ders omkwam, deed een rilling door ons land
gaan.
Nabij Rotterdam viel een Zweedsch vlieg
tuig, welke val den dood veroorzaakte .van
twee der inzittenden, terwijl een zwaar werd
gewond.
In de nabijheid van Diemen verdronken op
klaarlichten dag twee menschen ten aan-
sdiouwe van een menigte toeschouwers, van
wie er geen tot het besef kwam een' hand ter
redding uit te steken.
Bij een brand te Eindhoven werd de brand-
weercommandant door een vallenden muur
gedood.
Het ongeluk met de veerpont nabij Heken-
dorp, waarbij zeven menschen verdronken,
en dat dientengevolge een gansch dorp in
rouw dompelde, houdt nog de gemoederen
gaande, aangezien er een onderzoek gaande
is, in hoeverre hier van onvdorzichtigheid
kan gesproken worden. Zulks met het oog
op overbelasting van de pont.
Ons resten nog een lijst van jubilea, een
necrologie en dergelijke feiten.
Overleden zijn:
5 Jan. De heer H. W. L. Leur, oud-
directeur van het Amsterdamsche Telegraaf-
kantoor.
7 Jan. Te Leiden prof. dr. H. G. van
de Sande Bakhuijzen, oud-hoogleeraar al-
daar; te Zeist de letterkundige mr. W. A.
Paap en te Athene jhr. mr. H. W. de
Beaufort, Nederlandsch gezant aldaar.
9 Jan. Te Laren (N. H.) generaal-ma-
joor J. W. Boellaard tot Herwijnen, oud-
commandanit der Amsterdamsche schutterij.
12 Febr. Te St. Moritz mr. M. M.
Schim van der Loeff, oud-dir.-gen. van de
afd. crisiszaken aan het dep. van Land-
bouw, Handel en Nijverheid en oud-secr. der
Rotterd. Bankvereeniging.
2 Maart. Te Den Haag de oud-Alge-
meen Rijksarchivaris, jhr. mr. Th. H. F. van
Riemsdijk.
6 Maart. Te Oosterbeek mr. A. C. L&-
fmet wtef-reclater te Alkwtar.
8 Maart. De natuurkundige, prof. dr.
J. D. van den Waals, oud-hoogleeraar aan
de Amsterdamsche Universiteit.
10 Maart. De heer Jos. Loopuit, leider
der sociaal-democratische iractie in den Am-
sterdamschen gemeenteraad.
11 Maart. De schilder Ch. Dankmeijer
te 's-Gravenhage.
12 Maart. Mr. J. A. Baeze oud-secr. der
gem. Amsterdam.
13 April. De schilder en etser Willem
Witsen te Amsterdam,
15 April. Mevr. J. GoudsmitGoudsmit,
een der vooraanstaande figuren in de Neder
landsche vrouwenbeweging.
21 April. Het oud-Kamerlid G. L. van
der Zwaag.
27 April. Mr. dr. J. Visser, lid der Ged
Staten van Gelderland.
30 April. De heer S. J. Bonbey Wilson
oud-directeur der Amsterdamsche Tooneel
school.
5 Juni. De kunstschilder G. H. Breitner
te *Amsterdam.
16 Juli. Louis Couperus te De Steeg
romancier.
28 Juli. Prof. mr. dr. A. A. H. Struyc
cken te Den Haag, lid van den1 Raad van
State.
7 Aug. Dr. H. Pierson, oud-pres.-direc
teur van de Heldringgestichten te Zetten.
14 Aug. De heer J. T. Cremer, oud-mi
nister van kolonien en oud-gezant te
Washington.
3 Sept. Prof. O. Kalff, hoogleeraar, te
Leiden.
18 Nov. Dr. J .H. Gerretsen, hofpredi
ker en emeritus predikant bij de Ned. Herv
Gemeente te 's-Gravenhage.
De te memoreeren jubilea, etc. zijn:
16 Febr. Prof. dr. Hugo de Vries vien:
zijn 75en verjaardag.
12 Maart. Prof. mr. W. van der Vlugt
te Leiden viert zijn 70en verjaardag.
2 April. Herd'enking van het 25-jarig
bestaan van het muziek paedagogisch Ver
bond te Amsterdam.
10 April. Dr. van Hamel Roos te Am
sterdam is 50 jaar doctor in de chemie.
16 April. De musicus Anton Tierie
wordt te Amsterdam op zijn zilveren jubileum
gehuldigd.
17 April. De organist Willem Petri te
Amsterdam op zijn 40-jarig jubileum gehul
digd.
11 Mei. Prof. dr. B. D. Eerdmans her
denkt zijn zilveren professoraat te Leiden.
19 Mei. Minister Westerveld, op zijn
verzoek eervol ontslagen als dir.-generaa
der posterijen. Benoemd als zoodanig de
heer Konig, oud-minister van Waterstaat.
6 Juni. De A. N. W. B. bestaat 40 jaar.
9 Juli. De oud-generaal M. Segov. be
kend uit verschillende oorlogen in Indie.
10 Nov. De Maatschappij Feijenoorc
(oorspronkelijk Ned. Stoomboot Maatschap
pij) herdenkt haar 100-jarig bestaan.
12 Nov. Het Nederlandsch Genoot-
schap tot zedelijke verbetering der gevange-
nen bestaat 100 jaar.
Ons binnenlandsch overzicht is hiermede
geeindigd.
Het geeft dit jaar al weer heel veel leed en
weinig lief.
Wij zouden met den wensch willen beslui-
ten dat dit het volgend jaar anders moge
zijn
M. J. G.
Bij de jaarwisseling is ook de landbouw
geneigd zich te herinneren wat het afgeloo-
pen jaar bracht of wel verzuimde te brengen.
Ter beoordeeling van de resultaten van het
afgeloopen jaar moet men tot vergelijking
van malaise uit een vroegere periode terug
gaan en zelfs dan gaat nog niet iedere verge
lijking op. De laatste algemeene malaise op
landbouwgebicd, hoe ingrijpend ook voor
den landbouw, was van anderen aard dan de
tegenwoordige. Bovendien worden onder den
verzamelnaam landbouw" zooveel takken
van bedrijf en bedrijfsvormen begrepen, dat
men licht vergeet dat ieder bedrijf een eigen
economische geschiedenis heeft. Reeds in be-
trekkelijk gunstige tijden verkeerden onder-
deelen van den landbouw met plaatselijk of
tijdelijk karakter in eene positie die afweek
van de algemeene. Hiermede gaat onvermij-
delijk samen dat in slechte tijden sommige
bedrijfsvormen nog loonend kunnen zij« en
de kans is niet gering dat van buitenaf het
oordeel naar de uitzonderingen bepaald
wordt. Dezelfae fout, maar omgekeerd, werd
gemaakt in gunstige tijden. Zelfs binnen de
grens van afzonderlijke bedrijfsvormen wordt
de invloed van ongunst der tijden niet in ge-
lijke mate gevoeld. Dit geeft eenige elastici-
teit. De bedrijfsresultaten als zoodanig heb
ben in den landbouw nimmer groote winsten
opgeleverd. Dooreengenomen is kapitaal-
kracht in den landbouw ontstaan door aan-
koop of pacht op langen termijn bij den aan-
vang eener periode van hoogconjunctuur. Op
dezelfde wi'ze is de kapitaalkracht verdwenen
in tijden van dalenue conjunctuur. Eenvoudi-
ge leefwrize en "cringe behoefte hebben eer-
tijds gezorgd voor wrijving die dwong tot
scherpe concurrentie bij koop of pacht van
land. Deze concurrentie leidde tot de juiste
bepaling der gebruikswaarde van den grond
wanneer andere factoren niet storend waren
opgetreden. Vooral de oorlogsomstandighe-
den hebben noodlottig gewerkt op prijzen van
den bodem. Tijdelijke abnormaal gunstige
uitkomsten met benaalde cultures onttrokken
land aan andere bedrijven tegen prijzen welke
deze niet konden lijden. Ook deed gebrek aan
hulpmest of duurte daarvan nieuw land in
aanmerkino- komen voor bepaalde teelten. In-
tusschen duurde de hoogconjunctuur niet tot
de hooge koopsommcn waren afgeschreven
uit de abnormale winsten en staan velen
thans voor een schulddelging waaraan bij
matiger uitkomsten niet te denken valt. Voor
ben in het zelfde bedrijf die vo6r den oorlog
hebben gekocht zijn de matige uitkomsten
van thans minder noodlottig. Zoo blijken dus
engere verhoudingen tusschen bruto-in-
komen en bedrijfsonkosten niet alien in de
zelfde mate te treffen en daar het percentage
van de landbouwers wat tijdig gekocht heeft
steeds afneemt, gaat de gemiadelde toestand
achteruit. Hierbij komt nog dat vooral in de
laatste maanden veel land wordt gekocht als
beleggingsobject tegen prijzen die in geener-
It: -vwrkeuding stnan tst de fehnitktwasrde.
Zonder buitengewone factoren zou een la
ger beleggincsrendement hier weer tot het
noodige evenwicht kunnen leiden, ware het
niet flat een zekere landhonger de pachtprij-
zen doet opvoeren tot een hoogte die, blijkens
vroegere ervaring, niet ophoudt zooiang de
pachters iets te verspelen hebben.
Zeker geen oowekkend beeld wat het einde
van 1923 de alndbouw te zien geeft. Van de
grootere bedrijven die het minst te lijden
hadden zijn te noemen de zuivel en de vee-
fokkerij. Komt er geleidelijke aanpassing van
land en pachtprijzen aan de bedrijfsinkoms-
ten, dan schijnen deze bedrijven er nog niet
het slechtste voor te staan. Vooral de Ameri-
kaansihe immigratiepolitiek, tariefmuren enz.
moet leiden tot dure productie, ook van land-
bouwproducten. Dit kan ons land en den
landbouw ten goede komen, mits hier de boel
niet ook bedorven wordt door onbekookte
maatregelen.
De verbouw van granen en handels-
gewassen schijnt iets beter dan het vorig
jaar, maar verre van bevredigend.
Abnormale koude in het voorjaar, abnor
male hittegolf in den zomer en buitengewone
nattigheid in het najaar hebben veel schade
teweeggebracht. Van de laatste moeten de in-
directe nadeelen nog blijken. Bij den groenten
teelt waarvan de uitkomsten bij het verschij-
nen van dit overzicht nog niet geheel overzien
kunnen worden, schijnen de resultaten op
verre na niet goed te maken wat het vorig
jaar heeft bedorven.
Het feit dat in de betrokken gebieden maar
een gering deel van de hardwerkende en on-
dernemende bevolking voor een heffing op
een belastbaar inkomen in aanmerking kan
komen spreekt boekdeelen.
De misschien iets betere uitkomsten van
dit jaar zijn lang niet voldoende om aan ie
sluiten aan te hooge pacht- en koopprijzen
van land, om van andere uitgaven, die de
uitkomst bei'nvloeden, maar te zwijgen.
Bedpelde aanpassing zal vermoedelijk nog
heel wat ondernemers, groote zoowel als
kleine, finantieel doen struikelen. In meer
dan een opzicht wordt deze toestand noodlot
tig. Gunstige periodes hebben als regel wei
nig bijgedragen tot intensiveering der bedrij
ven. De zucht hiertoe is altijd ontstaan in
tijden van tegenspoed, mits deze geen afme-
tingen aanneemt die tot moedeloosheid voe-
ren. Dit zou hem, den landbouwer n.l., lei
den in de richting dezer tijden om te willen
steunen op anderen. Hij zou hiermede de in-
eenstorting van het economisch leven van den
staat, volgens veler meening in uitzicht, riel-
pen verhaasten.Mocht bij verdere inzinking
van den landbouw de energie van den land
bouwer worden ingeboet, dan zou dit, met den
berooiden toestand van's lands financien en
de verpolitiekte mentaliteit van de bevolking,
de oorzaak worden dat aan den staat alle
steun onder de voeten wegviel. Sommigen be-
schouwen een verbeterde pachtwetgeving als
lichtpunt, naar de meening van anderen zou
hiermede het kwaad verplaatst, niet weggeno-
men worden. De landelijke bevolking, met
groote' vitaliteit dan de gemiddelde, levert
een bevolkingsoverschot dat in normaler tij
den emplooi vindt in de steden, in handel en
industrie. Dit gaat thans niet en blijft zoo on-
danks eventueele invoeririg van andere
pachtregelingen. Als 70 pCt. van de land-
bouwbevolking boven noodzakelijke uitgaven
aan waterschaps-, gemeente en sociale kosten
op den beschikbaren bodem een bestaan kon
vinden, zou 30 pCt. nog niet geholpen
zijn, ondanks pachtregelingen. Zien wij de
wereldkaart waarop de bevolkingsdichtheid
staat aangegeven, dan komt van zelf de ge-
dachte aan emigratie op. Bedriegen de tee-
kenen niet, dan zou voor goed onderleede
Ned. landbouwers hier een oplossing ziin te
vinden. Bij een vroegere crisis op landbouw
gebicd is hiervan in ruime mate gebruik ge
maakt en veelal met succes. Waar de thans
heerschende wanverhoudingen grooter zijn
dan de toertmalige en nog verscherpt worden
door tal van bijkomstige omstandigheden,
schijnt voor ondernemende jonge landbou
wers, die de vruchten van eigen arbeid en on-
dernemingsgeest niet willen zien terechtko-
men in de bodemlooze Nederlandsche schat-
kist, emigratie te overwegen.
De geschiedenis geeft meer voorbeelden van
landverhuizing na geweldige beroeringen.
Als kwijnende of verdwijnendte handel en
industrie het bevolkingsoverschot van den
levenskrachtigen landbouwstand niet kunnen
opnemen, is verplaatsing naar landen met
dunner bevolking te verkiezen boven het ver-
vallen tot steun op een gemeenschap waar
aan het steunpunt gaat ontbreken.
Juist de landbouwer en nog wel de Hol-
landsche schijnt bij dit proces de beste kan-
sen te hebben.
De Oudejaarsavond geeft aanleiding te
denken aan het verleden onder vroeeere ver
houdingen, de naderende nieuwjaarsdag
voert de gedachten naar de toekomst onder
misschien nieuwe omstandigheden.
D. d. B. Dz.
Stompetoren.
Wanneer wij ditmaal bij 't einde des
Jaars weer eenige beschouwingen geven
over het tooneelleven in ons land, dan kan
het niet anders of wij moeten beginnen
met iets te zeggen over den algemeenen
toestand. En deze is niet rooskleurig. Nog
zelden is er een tijd geweest, als de laatste
maanden, waarin door alle gezelschappen
geklaagd wordt over het poovere bezoek,
over de gerlnge publieke bclangstelling,
over algemeene malaise in het bedrijf. Ver
schillende omstandigheden werken samen,
om het onze gezelschappen niet voor den
wind te doen gaan. De exploitatie van een
tooneclgezelschap kost inderdaad zeer veel
geld. Op tijd moet alles betaald worden,
moeten de acteurs en actrices hun salaris
ontvangen enz. Waar moet al dat
geld vandaan komen? Hierop is maar 6en
antwoord. Van het publiek. Maar de tijds-
omstandigheden zijn thans zoo, dat vele
personen, die vroeger tot de geregelde
schouwburgbezoekers behoorden, nu nood-
gedwongen slechts een heel enkele maal
een tooneelvoorstelling kunnen bijwonen.
3e hooge belastingen op publieke verma-
kelijkheden in onze steden, maken dat de
directies de toegangsprijzen slechts heel
weinig kunnen verlagen. En't gevolg is heel
slecht bezochte voorstellingen en weinig
recette. Dat kunnen de directies op den
duur niet velkeuden. Rn see heeft h.v. het
afzonderlijke gezelschap van de Chrispijns
in Rotterdam den strijd al opgegeven. Nu
valt niet te ontkennen: er zijn te veel ge
zelschappen. Maar dat komt ook al weer,
doordat de voornaamste niet meer krach-
ten engageeren, dan zij denken noodig te
hebben, waarna de niet-geengageerden, die
toch ook moeten leven, met elkander, op
hoop van zegen maar weer een nieuw gezel-
schapje oprichten en daarmee de provincie
intrekken. Daar is 't echter ook niet opge-
schept, want men heeft daar alleen voor in
zijn geheel goed verzorgde opvoeringen, de
gevraagde entreeprijzen over. Ook valt niet
te ontkennen, dat er te veel acteurs en ac
trices zijn. Niet de werkelijk uitmuntende
krachten, die zijn er nooit te veel, maar wel
een aantal personen, die meenen geroepen
te zijn, doch niet tot de uitverkorenen gere-
kend kunnen worden en allicht in een an
dere branche beter op hun plaats zouden
zijn. Merkwaardig is in dit verband zeker
de ontboezeming van Henri Borel, die wij
na 't schrijven dezer regels in ,,het Vader-
land" aantroffen. ,,De kwestie is: er zijn te
veel directeurs met te veel gezelschappen,
en er zijn veel te veel acteurs en actrices,
of menschen, die zich zoo gelieven te noe
men, terwijl de in de laatste jaren zeer hoog
gestegen salarissen niet evenredig zijn aan
hun nrestaties. Het is eenvoudig ontstellend
hoeveel jonge mannen en vrouwen, zonder
den minsten aanleg, tegenwoordig aan het
tooneel zijn. Spraakgebreken zijn zelfs geen
beletsel. Het weten te dragen van een chic
japonnetje, het behoorlijk weten op te ste
ken van een sigaret, het zich kunnen bewe-
gen in een goed passende smoking, worden
reeds vaak voor talent aangezien. Het is
voor een criticus, die niet gaame voor
scherp en venijnig wordt aangezien, niet
wenschelijk, altijd precies te zeggen wat hij
denkt, en daarbij namen te noemen, maar
het zou mij gemakkelijk vallen, direct hier-
onder een dertigtal namen neer te schrijven
van acteurs en actrices met vrij hooge sa
larissen, die ik absoluut ongeschikt voor het
tooneel acht. Dikwijls ook zijn het mannen
van talentvolle actrices, of vrouwen van ta-
lentvolle acteurs, die ,,op den koop toe" er
bij worden geengageerd, omdat anders de
wederhelft 't engagement weigert. Al deze
overtollige krachten, die geen krachten zijn,
verzwaren het budget en verminderen het
succes."
Een ander belangrijk punt is de ^con-
zijn. Een ander belangrijk punt is de con
currentie der bioscopen. Wel wil men dik
wijls met grootsch gebaar beweren, dat de
bioscoop een groot aantal vaste schouw-
tooneelbelangstelling, doch het is onze
vaste meening, dat dit wel zoo is.
Vroeger keek men laag op de film neer,
maar sedert deze op bijzondere wijze is ge-
perfectionneerd wat aankleeding, enscenee-
ring en bovenal goed spel betreft, heeft de
bioscoop, de film geen schade doet aan de
burgbezoekers tot zich getrokken. Zij stel-
len een prima tooneeluitvoering zeer hoog,
doch zien liever een goedgespeelde film,
dan een zwak en middelmatig gespeeld
stuk. En er zijn onder de vooraanstaande
filmartisten een groot aantal prima krach
ten, die de belangstelling ten voile waard
zijn. Wanneer het aantal tooneelgezel-
schapschappen werd ingekrompen, de goe
de krachten bij elkaar werden gebracht en
deze er absoluut voor te vinden waren zon
der afgunst samen te werken, tot het ver-
knjgen van een zoo goed mogelijk geheel,
dan gelooven wij, dat de toestand op too-
neelgebied veel beter zou worden. Maar
wij vreezen, dat deze reorganisatie alsnog
wel tot de vrome wenschen blijven behoo-
ren. Nergens heerscht misschien zoovee
zelfingenomenheid als onder de dienaars
van het tooneel en wellicht is ook nergens
zooveel gebrek aan zelfkennis, de goeden
natuurlijk niet te na gesproken.
In Amsterdam trekken in de allereerste
plaats het gezelschap van Dr. Royaards in
de Stadsschouwburg en ,,Comoedia" in het
Centraal Theater de aandacht.
Veel nieuwe stukken zijn er op het Leid
sche plein tot op heden niet gegeven. Als
de twee voornaamste mogen we zeker noe
men ,,Het teeken op de deur" en ,,Zijn we
dat dan niet allemaal?" twee stukken, door
dr. Royaards uit Amerika mee na^r Holland
gebracht. Het eerste stuk met zijn spannen-
den inhoud (men denke even aan de film-
bewerking met Norma Talmadge in de
hoofdrol) had bij het publiek zeer veel sue
ces. Magda Janssens en Jacq Reule waren
de voornaamste vertolkers. Het andere
stuk met den eigenaardigen vragenden titel
was zoo in alle opzichten verzorgd en werd
door Royaards in de hoofdrol zoo fijn ge
speeld, dat overal waar het stuk werd ge
geven, men terecht enthousiast was. Hij
maakte van den ouden lord Grenham een
prachtfiguur. Sophie de Vries als lady
Frinton en Mevr. Royaards stonden hem
uitmuntend ter zijde. Dat is nu een stuk,
dat ook in Alkmaar zeker geweldig succes
zou hebben.
Van de reprises noemen wij verschillen
de Shakespearestukken, het F'ransche stuk
De Veroveraars, met Hubert la Roche in
een glansrol, en het oude beestje Groote
Stadslucht", dat dank zij la Roche als
Schroder en Bart Kreeft als dr. Crusius
weer opnieuw groote voldoening gaf.
Ook „Peggy m'n kind" en „Oud-Heidel-
berg" waren met de feestdagen echte kas-
stukken.
Opvoeringen van het stuk van Shaw: „De
Vlinder" moeten wij nog even memoreeren.
J erwijl wij dit schrijven zijn in voorberei-
ding een opvoering van „Ik dien" van Her
man feirlinck en een wederopvoering van
„Grompie", langen tijd Sen van Royaards"
succesrollen.
De eerste opvoering van het laatstge-
noemde stuk had met Kerstmis veel succes.
Het gezelschap Comoedia (Lobo, Kerck-
hoven, Verbeek) heeft inderdaad getoond
op zeer serieuse wijze te werken en het
verdient aller belangstelling voor den moed
en durf, waarmee het verschillende nieuwe
werken voor 't voetlicht weet te brengen.
Diverse nieuwe werken hebben dit seizoen
reeds een groot succes behaald. Mevr.
Lobo-Braakensiek toonde zich ook nu weer
een zeer begaafde actrice. In een opvoering
van ,,Haar Ihuis" had zij gelegenheid haar
opvatting te gevea va* de beroemde Mag-
da-rel, Zeer aieei was de epveertmg
„De terugkeer van Peter Grimm."
Een verdienste was het mede, dat Co
moedia deed kennis maken met het stuk,
dat den ltaliaanschen schrijver Luigi Piran
dello, we zouden Dijna zeggen, wereldbe-
roemd heeft gemaakt. Wij bedoelen: „Zea
personages op zoek naar een schrijver".
Het is misschien niet meer dan een mij-
mering van een auteur, die na een dag van
harden arbeid achterover geleund in een
stoel, in zijn kamer zit. Hij ziet in zijn ver-
beelding het tooneel en daar verschijnen
plotseling zes personen van een stuk, dat
hij eens begon, maar niet afmaakte. En de
ze personen werken verder in zijn geest.
Hij ziet de tragedie van vader en dochter.
Om zijn stuk heen ziet hij de moeilijkheden
van de opvoering. De acteurs verdwijnen
voor zijn geest, de personen schuiven vaag
over het tooneel, ieder in de houding, die
hen karakteriseert, zoekend naar een ander
tooneel, waar zij misschien eens zullen le
ven. Dit is slechts kort enkele dingen aan-
gestipt. Velen, die voelden, wat de schrij
ver bedoelde, vonden het stuk prachtig,
anderen stonden er zeer vreemd tegen-
over. Maar het is stellig de uiting van een
bijzonderen geest.
Het Amerikaansche blijspel „de Sirene"
amuseerde uitstekend, evenals een weder
opvoering van van Rossums ..Phyllis", Dat
ook Pygmalion" met Mevr. Lobo als Elize
niet op 't program ontbrak, spreekt haast
vanzelf.
Interessant zal't zeker zijn weldra de op
voering te zien die Comoedia denkt te ge
ven van ,,Het Geheim", het sterke speel-
stuk van Bernstein. Vroeger vierde Mevr.
Mann hierin triomfen, thans zal Mevr. Lobo
er in optreden en naast haar van Kerckho-
ven in zijn zelfde rol, die hij ook'bij ,,'t Ne
derlandsch" speelde. Ook een nieuw stuk
van Herman Roelvink: ,,Het Galgemaal"
zal spoedig bij Comoedia worden opge-
voerd. Wij twijfelen'niet of dit gezelschap
zal zich in Amsterdam handhaven.
Een gezelschap onder directie van Adolf
en Frits Bouwmeester bespeelt de Plantdfce
Schouwburg,
Nieuwe experimenten in 't begin van
't seizoen brachten weinig financieel succes
en men is weer tot oude successtukken te-
ruggekeerd als ,,Een zeer wild huwelijk",
Robert, Bertram en Co." enz. en half
December gaf men er zelfs weer ,,De twee
Weezen" met Coen Hissink als gast. Ook
Willem van der Veen werkte meermalen
mee.
Onder directie van Louis de Vries tracht-
te ook het Holl. Tooneel zich weer te hand-
haven. Naast verschillende reprises gaf het
half December een eerste opvoering in Ne-
derland van „Kain", een mythisch gedicht
van Dr. Anton Wildgans, waarin Louis de
Vries en Julia Cuypers de hoofdrollen ver-
vulden.
Het ongeluk, dat onzen grooten nestor
Louis Bouwmeester trof, enkele maanden
geleden (aanrijding door een auto op het
Roelof Hart Plein) wekte algemeen mede-
lijden en medeleven, en men vreesde in
't begin 't ergste. Doch zie, de patient is
thans reeds in zooverre hersteld, dat hij
Zondag 16 December een ware triomftocht
maakie door Amsterdam en waarschijnljjk
spoedig een tournee zal ondernemen door
ons land. Wij wenschen den onverwoestba-
ren 81-jarige geluk met zijn voorloopig her-
stel.
„Het Schouwtooneel" heeft zich langza-
merhand een blijvende plaats in ons too
neelleven veroverd, door zijn goede voor
stellingen, zijn goede regie en zijn prima
krachten als Mevr. v. d. Horst, Jan Musch,
Ko v. Dijk e. a. In de Alkmaarsche kermis-
week heeft men diverse goede opvoerin
gen van dit gezelschap gezien en wij ver-
wachten het stellig nog weer eens terug.
Wij noemen als het voornaamste werk tot
op heden in dit seizoen vertoond „Wij
groote menschen", een vroolijk spel door
Sling, waarin de jonge bakvisch Evelientje
zoo van t pensionaat een levenswijsheid
verkondigt, waar ten slotte braaf om ge-
lachen wordt. Emmy de Leeuwe, Co Bal-
foort, Pine Belder en Ko van Dijk, met
Ezerman als procuratiehouder gaven er een
goede voorstelling van. Verder werd voor
het jubileum van Ko van Dijk vertoond het
blijspel in drie bedrijven van Austin Strong:
Drie wijze gekken, waarin het trio van Dijk,
van Warmelo en van Staalduynen perfect
was. Naar wij vernamen, is er kans op, dat
dit stuk ook in Alkmaar zal worden opge-
voerd. Een goede greep van het Schouw
tooneel was verder ,,Vera", een Russisch
stuk van Leo Urwanzow, waarin spanning
zit en dat ten zeerste valt in den geest van
het volk. Mevr. v. d. Horst viert in dit ster
ke speelstuk triomfen, terwijl Jan Musch
zich in een kleinere rol weer een zeldzaam
artist toont. In de laatste week des jaars is
dit stuk hier in Alkmaar vertoond en heeft
men van stuk en spel der uitmuntende artis-
ten kunnen genieten.
Dr. Herbert Kranz, de auteur van „Vrij-
heid" is tegenwoordig ook als regisseur aan
het Schouwtooneel verbonden. Onder lei-
ding van hem en van der Horst zal men
voor het voetlicht brengen: „Als de jonge
wijn bloeit" van Bj. Bjornson, een stuk dat
in 1910 door de Rotterdammers werd ge
speeld.
Ook „Vrijheid", het expressionistisch
tooneelspel van Herbert Kranz werd op
nieuw opgevoerd, terwijl als nieuw stuk dat
vlak voor Kerstmis zijn premiere beleefde.
nog moet genoemd, ,,'t Krokodilletje", een
satirieke graoperij in drie bedrijven van
Karl Strecker, waarin Jan Musch de hoofd
rol van Hugo Huschke vertolkte.
De combinatie Hofstad-tooneel-Rotter-
dammers blijft nog steeds succesvol arbei-
den onder directie van Cor v. d. Lugt.Mel-
sert en Frits Tartaud. v. Eijsden heeft rust
genomen.
Als eerste succes memoreeren wij het
nieuwe stuk van Dario Niccodemi: 's Mor-
gens, 's middags en 's avonds, een stuk in
drie bedrijven, waarin slechts twee' perso
nen handelend optreden Zooals het echter
door Annie v Ees en Cor v. d. Lugt werd
gespeeld voldeed het overal bijzonder.
Doch een bepaalde trouvaille heeft het
Hofitadtooneal gedaaa net „Boefj«". tea
