De Internatignaal-Economische
Positie van West-Europa in 1926
Bij Ruwe.
Schrale huid
PUROL
Dp5fAvANVAU(F.NBUR^'
e ..A.-iLEVERTR/
lemfe mdustrieSn en daardoor tevens het
land, waar, als er een staking uitbreekt, deze
terstond eenige duizenden personen omvat.
We zagen dit nog in April in de metaal-
industrie. Gelukkig duurde ze slechts kort.
Een volksstemming besliste in Oct. met
een meerderheid van ruim 100.000, dat Noor-
wegen niet meer „droog" behoort te zijn.
Het drankverbod zal nu denkelijk tegen
April a.s. worden opgeheven. Een staats-
commissie is nog bezig met een onderzoek
naar de wijze, waarop daama de drankver-
koop zal moeten worden geregeld. Zij schjmt
het meest te gevoelen voor het stelsel v%n
plaatselijke keuze.
Eigenaardige manieren heeft de voormali-
gt premier Abraham Berge er op na gehou-
aen inzake de staatsfinancien. Tegen hem en
nog zes ministers uit zijn kabinet is, on 15
Juli een klacht ingediena wegens het zonder
machtiging van het parlement steunen van
de Noorsche Handelsbank met schatkistwis-
sels tot een bedrag van 25 millioen kronen.
DENEMARKEN.
Het vooruitstrevende Denemarken heeft
ook dit jaar getoond de wenschen der bur
gers te verstaan inzake de bewapening, maar
hare voorstellen tot beperking hebben het
nog niet tot aanneming kunnen brengen.
Voorstellen tot steun van nijverheid, hand-
werk, scheepvaart, visscherij, landbouw en
woningbouw met 122 millioen kronen kostten
het kabinet-Stauning het leven.
De minister wilde het geld halen uit een
extra-belasting van de vermogens boven de
50.000 kronen en wilde niet toegeven aan
den eisch der socialisten en radicalen am een
gedeelte van de opbrengst ten goede te doen
komen aan de financien der gemeenten. Ka-
mer-ontbinding was het gevolg en de nieuwe
verkiezingen leverden een meerderheid tegen
de regeering, die den 13 Dec. door een an-
dere vervangen werd.
Den 20 Maart stierf de moeder van Dene-
marken's koning, koningin Louise, in den
ouderdom van 75 jaar, een geboren prins van
Zweden en Noorwegen.
De militaire vlieger Botved is de eerste die
den tocht van Kopenhagen naar Tokio door
de lucht volbracht (aankomst aldaar 1 Juni).
L1TAUEN.
De berichten, die 17 Dec. uit dezen randstaat
kwamen, brachten een schok in de wereld,
misschien niet zoo zeer om den strijd in het
land zelf als wel om de gevolgen die er van
kunnen komen. De regeering, die in Juni was
tot stand gekomen na verkiezingen die de
macht der toen regeerende chr.-dem. reaction-
naire partij hadden gebroken, werd nu op
hare beurt ten val gebracht door fascisten
in vereeniging met een deel der militairen.
Het schijnt hier slechts een partijstrijd te zijn,
die leidde tot partijverwarring tevens, want
hoe anders is het te verklaren dat prof. Sme-
lona, de leider der links staande progressis-
ten, die nauw verbonden zijn met de in de
afgezette regeering vertegenwoordigde volks-
socialisten, wilde samenwerken met de reac-
tionnairen en fascisten en zich door hen tot
staatspresident liet kiezen?
Voor zoover het alleen een binnenlandschen
politieken strijd betreft, kan de kwestie ons
betrekkelijk koud laten, maar nu Polen (dat
van Litauen nog nooit vergiffenis kreeg
voor de bezetting en den „roof" van Wilna),
zich al ongerust maakte over het gebeurde,
schijnt er voor Europa nog wel iets uit te
kunnen voortvloeien.
Van den schrik is het in de vrijstad Memel
ook al onrustig geworden. Hier zijn verschei-
dene Duitschers verbannen, waartegen Ber-
lijn natuurlijk weer een protest deed hooren.
ZWITSERLAND
za! krachtens den uitslag van een op 16 Dec.
j.l. in het parlement gehouden verkiezing in
1927 weder geleid worden door den heer
Motta, die ook al eerder de eer had bondspre-
sident te zijn en dus klaarblijkelijk de zaken
nogal naar wensch behartigd heeft.
Een paar voor het Zwitsersche volk be-
langrijke beslissingen mogen nog in herinne-
ring worden gebracht: den 24 April vaardig-
de de regeering voor de ambtenaren het ver-
bod uit om lid te zijn van een vereeniging, die
de staking als strijdmiddel goedkeurt; op
6 Dec. sprak een volksstemming zich uit te
gen invoering van een graanmonopolie.
Dat een spoorwegtunnel niet uitsluitend
een dorado voor liefhebbenden is, maar ook
gevaar kan opleveren, bewees op 5 Oct. de
Rickentunnel. Door den rook kwamen n.l. ne-
gen treinbeambten om het leven.
Laten wij thans eens nagaan wat er voor
belangrijke gebeurtenissen in andere wereld-
deelen zijn te memoreeren.
AMERIKA.
Dat in de Vereenigde Staten toch gevoeld
wordt, dat de Volkenbond een instrument is,
waarmee men rekening moet houden, zelfs al
staat men afwijzend tegenover het lidmaat-
schap, bewees het op 12 Jan. gedane aanbod
om de internationale verdragen aan ge-
noemd lichaam ter publicatie in te zenden,
zij het dan niet dfficieel.
De toetreding tot het Internationaal Ge-
rechtshof is door den Senaat op 27 Jan. be-
krachtigd.
Den 23 Jan. werd een post van 9 millioen
dollar voor nieuwe luchtstrijdkrachten van
de marinebegrooting geschrapt, maar wie nu
mocht denken dat dit in de richting van ont-
wapening zou wijzen, heeft het mis, want blij-
kens een besluit van het Huis van Afgevaar-
digden van 12 April zullen er in vijf jaar
2200 nieuwe vliegtuigen en twee Iuchtsche-
pen worden bijgebouwd.
Een besluit op politick terrein is nog, dat
met Sovjet-Rusland nog steeds geen onder-
handelingen werden aangeknoopt. Een po-
ging daartoe, in Maart ondernomen, werd
door de V. S. afgewezen.
Het drankverbod is nog steeds van kracht,
hoewel het meermalen js aangevallen en op
3 Nov. de inwoners van den staat New-York
zich met groote meerderheid er tegen ver-
klaarden. Al mogen we ook maar de helft
van hetgeen voor en na over die drankwet
wordt gemeld, als juist aannemen, dan nog
blijkt de wet tot drooglegging^ tot schandelij-
ke dingen aanleiding te geven en absoluut
geen waarborg tot onthouding te zijn.
De petroleumschandalen, die destijds zoo-
veel beroering brachten doordat er zulke
hooge autoriteiten bij betrokken waren, zijn
dezer dagen opnieuw aan de orde geweest en
beeindigd met de vrijspraak van de beide be-
klaagden Fall en Dohenny. Eerstgenoemde
komt nu nog weer voor de rechtbank in ver-
band met de SinHair-concessie.
In de immigratiewet kwam in zooverre een
wijziging dat tot toelating van 35000 vrou-
wen en kinderen van immigranten werd be-
sloten.
De senaat is tengevolge van een tusschen-
tijdsche verkiezing in meerderheid republi-
keinsch geworden.
Het standpunt, dat er van schrapping der
oorlogsschulden geen sprake kan zijn, is op
9 Dec. nog in zijn rapport aan het Congres
verdedigd door den minister van financien,
Mellon. In antwoord daarop hebben veertig
hoogleeraren van de Columbia-universiteit
een manifest uitgegeven, waarin herziening
van dat standpunt werd bepleit. Of het een
uitwerking ten goede zal hebben, -client na
tuurlijk te worden afgewacht. Indien aan het
verlangen der geleerde heeren voldaan
wordt, zouden de Europeesche staten heel
wat zorgen minder hebben en de toestanden
in de Oude Wereld vrij wat gunstiger wor
den.
Dat de Vereenigde Staten, ondahks ver
dragen en Volkenbond, nog wel rekening
houden met de mogelijkheid van oorlog,
blijkt, behalve uit de uitbreiding der lucht
vloot, ook uit het tusschen haar en de repu-
bliek Panama gesloten (nog niet bekrachtig-
de) verdrag. Zij hebben de laatste genoopt
toe te stemmen in een voorstel, dat de V. S.
volkomen vrijheid geeft alles te doen wat zij
noodig achten ter bescherming van de Ka-
naalzone op Panama's grondgebied.
Maar wat meer is, deze republiek zal elken
oorlog, dien de V. S. voeren, steeds moeten
meemaken aan de zijde der V. S. Hiermede
schijnt toch wel de onafhankelijkheid van
Panama op te houden. En dan zeker ook
haar lidmaatschap van den Volkenbond.
Verder blijken onze aanteekeningen voor
wat de Vereenigde Staten betreft weinig an
ders meer te vermel den dan rampen en over-
vallen door bandieten. Nu Nederland in zijn
Bussumsche zaken ook al zoo iets heeft mee-
gemaakt, meenen wij die overvallen te mogen
verwaarloozen. Van de rampen zullen wij in
telegramstijl de omvangrijkste hier even in
herinnering brengen: 26 Febr. tornado in het
Mississippi'gebied, groote schade en 10 doo-
den7 tot 11 April groote brand in de on-
deraardsche petroleum-reservoirs te San
Luis Ohispo (Californie), schade 65 millioen
dollar; 17 Juni treinbotsing bij Pittsburg,
18 dooden; 27 Juni tramongeluk te Chica
go, 20 man gedood; 11 Juli ontploffing
te Lake-Denmark (New-Jersey), in de muni-
tie-depots der marine, tengevolge van onweer,
talrijke dooden en gewonden, schade 100
millioen dollar; 15 Juli hotelbrand te
Tannersville (New-York), 12 dooden, 23 ver-
misten; 9 Aug. onderzeeer gezonken in
de haven van Devonport, 6 opvarenden ver-
dronken; 18 Sept. buitengewoon hevige
orkaan (zelfs voor Amerika) aan de kust
van Florida, vooral Palm Beach en Miami
zwaar getroffen, 500 a 600 dooden, 2000 ge
wonden, pl.m. 200 millioen dollar schade;
3 Oct. overstroomingen in het Midden-wes-
ten, millioenen schaae; 5 Nov. aardver-
schuiving in Columbia, 100 dooden en 60 ge
wonden; 26 Nov. een cycloon in Arkan
sas en Missouri, 60 dooden en 150 gewon
den.
Onder de in den loop van dit jaar gestor-
venen dient allereerst te worden gememo-
reerd de filmheld Rudolph Valentino, in den
ouderdom van 31 jaar, den 23 Aug. te New-
York overleden. Als arm Italiaan (hij had
den graad van tuinbouwkundige verworven
te Genua) kwam hij naar Amerika, belandde
bij een tooneelgezelschap en kwam langs
dien weg in film-land. Vele duizenden hebben
hem op zijn praalbed na zijn overlijden hun
laatsten groet gebracht.
Eugene VADebbs, socialistisch leider en
politicus, die zijn loopbaan begon als stoker
bij de spoorwegen, stierf op 20 Oct., 71 jaar
oud. Hij werd een paar maal om zijn redevoe-
ringen in de gevangenis gezet, den laatsten
keer wegens opruiing, omdat hij betoogd had
dat Amerika uit eigenbelang in den wereld-
oorlog partij had gekozen.
Twee keer is in den loop van 1926 de
Noordpool met een bezoek vereerd, beide
keesen geschiedde de reis door de lucht. De
Amerikaansche luitenant Byrd was no. een.
Hij maakte op 9 Mei van Spitsbergen uit een
vlucht over de Noordpool em was na
uur weer terug.
Drie dagen later passeerde het luchtschip
Norge de Noordpool. De bemanning was in
ternationaal. Leiders van den tocht waren:
Nobile (Italiaan), Ellsworth (Amerikaanl,
Amundsen (Noor).
Twee Amerikanen verbeterden alle records
in rondom-de-wereldreizen door zoo'n reis te-
volbrengen in 28'A dag (terugkomst 15
Juli). Dat scheelt nog al wat bij de reis van
Philias Fogg!
Mexico deed dit jaar veel van zich spreken
door de invoering van de wet op de scheiding
van kerk en staat, die de uitwijzing van vele
roomsche geestelijken tot gevolg had, ande-
ren in den kerker bracht en leidde tot het in
beslag nemen van het kerkelijk bezit. In ver-
schillende steden hadden naar aanleiding
van de nieuwe kerkelijke wetten bots'ngen
plaats en er werd zelfs een complot ontdekt
tegen het leven van president Calles.
Tusschen de Vereenigde Staten en Mexico
is het hommeles geweest na de intrekking
der wet op de petroleumterreinen, maar wijl
de regeering van laatstgenoemden staat op
2 Dec. verklaarde dat de rechten der buffen-"
landsche maatschappij en geeerbiedigd zullen
worden, zal de herrie wel met een sisser af-
loopen.
Overigens heeft Mexico op het oogenblik
ook wel wat te doen om een opstandige be-
weging, uitgebroken onder leiding van den
generaal Muerta, een man die zich al meer
malen aan oproer schuldig maakte, omdat hij
traag weer president wil worden, te onder-
rukken.
Mexicaansche bandieten, wier „heldenda-
den" alom bekend zijn, hidden op 10 Jan.
een trein aan, vermoordden 50 reizigers en
maakten zich met een rijken buit uit de voe-
ten.
Een bijzonder emstig spoorwegongeluk
werd 14 Maart gemeld uit San Jose in Costa
Rica (Midden Amerika), waar een pleizier-
trein ontspoorde, tengevolge waarvan 250
reizigers gedood en 100 gewond werden.
Honderd menschen lieten het leven bij het
zinken van een schip in de Amazone-rivier
in Brazilie op 24 Maart. Den 26 Sept. werd
de stad Itambe door een cycloon verwoest;
300 a 400 dooden.
Deze staat, die 15 Nov. dr. Washington
Luis Pereira de Sousa als president kreeg ter
opvolging van den heer Bernades, wiens
vierjarige ambtstijd verstreken was, zal wel
met eenige zorg het nieuwe jaar tegemoet
gaan, omdat nu juist dezer dagen de eigen
lijk sinds vier jaar gevoerde guerilla zich op
nieuw heeft ontketend. De strijd gaat in het
bijzonder tegen de partij leiders, door wier
toedoen de volkswil zoo goed als niet tot
uiting kan komen. Het heet dat de nieuwe
president voorstander is van den Volkenbond.
Het reeds bijna een menschenleeftijd oude
geschil tusschen Chili en Peru inzake de ge-
bieden Tacna en Arica is nog steeds niet op-
gelost, zelfs de bemiddeling van den presi
dent der Vereenigde Staten, in 1925 aange-
boden (hij stelde voor de beslissing te laten
aan de bewoners zelf onder waarborg van
zuiver vrije stemming) heeft nog geen oplos-
sing kunnen brengen.
In Nicaragua, waar op het oogenblik
twee partijen om de macht vechten en zich
naast de (thans nog) wettelijke een nieuwe
regeering heeft opgeworpen, komen de belan-
gen van de Vereenigde Staten en Mexico
weer in botsing, doordat beiden schepen heb
ben gezonden met militairen ter bescherming
van hunne onderdanen in dien staat. De toe-
stand is er tamelijk verward en kan nog tot
heel wat verrassingen leiden.
Een verrassing, maar dan een zeer onaan-
gename, was de koudegolf die in het laatst
van Sept. plotseling over Zuid-Canada ging.
Duizenden stuks rundvee vroren dood en aan
den oogst werd een schade van 12 nil. -en
dollar toegebracht.
Een zware storm teisterde 19 Oct. Cuba.
Honderden menschenlevens gingen- daar-
bij op zee verloren, alleen de Engelsche ka-
nonneerboot „Valerian", die bij de Bermuda-
eilanden verging, zonk al met 85 opvaren
den. De schade, door dezen storm aangericht,
werd op 60 millioen dollar geschat.
Een zelfde oorzaak maakte op 22 Sept. de
stad Incarnacion in Paraguay tot een onbe-
woonbare plek.« Honderden dooden.
AFRIRA.
De strijd in Marokko, waar Abd-el-Krim
zich zoo lang staande hie'in zijn verzet te
gen Spanje, dat ten laatste steun kreeg van
Frankrijk, toen de opstandelingen ook inval-
len deden in het Fransche gebied, is eindeFjk
geeindigd met de overgave door den rebellen-
hoofdman (26 Mei). Zijn verbanning naar
het eiland Reunjon volgde op 2 Sept. Hij
leeft daar nu als een tweede Napoleon.
Sinds dien hebben wel weer militaire ge
beurtenissen plaats gegrepen in Marokko,
zoowel in het Fransche als het Spaansche
gebied, maar een geregeld verzet was het
toch niet. Maar of het er ook niet van kan
komen?
In Egypte, dat wel een onafhankelijk ko-
ninkrijk heet, maar toch altijd nog staat on
der Engelsch oppertoezicht, leek de toestand
"Voor'den voogd met prettiger te worden, toen
het voorjaar communistische relletjes
(aangestookt door buitenlandersj in Kain»
de orde verstoorden en in Mei de verkiezi*.
gen een overwinning brachten aan de aa*-
hangers van den uit vorige jaren bekenden
opstandeling Zaghloel pacha. Oogenschijn-
lijk gaat alles tot dusver echter nog naar
wensch.
AZll.
De burgeroorlog in China woedt nog steeds
voort sinds 1924 en waar de actie tegen de
vreemdelingen (speciaal de Engelschen)
voortdurend veld wint, vooral in Sjanghai,
Hongkong en Honan, wordt hij steeds meer
ook een Europeesche kwestie en gaat hij te
vens Amerika aan. In den laatsten tijd heb
ben dan ook verschillende landen militairen
gezonden om hunne belangen te beschermen.
•esondanks zijn verschillende buitenlanden,
voornamelijk zendelingen, aan fanatieke
Chineezen ten offer gevallen.
Dezer dagen heeft Engeland een memo
randum aan de andere belanghebbende sta
ten openbaar gemaakt, waarin wordt aange-
drongen op herziening der verdragen met
China, zoodra daar een g^regelde regeering
is gevormd. 't Is te wenschen dat het spoedig
zoover komt.
Japan kan men welhaast het land der
rampen noemen. Er gaat bijna geen week
voorbij, dat er niet een groote brand, een
overstrooming, een aardbeving, een storm,
een vulkanische uitbarsting of een scheeps-
ramp gemeld wordt. Dit jaar hebben deze te
zamen zeker eenige duizenden menschenle
vens en schatten gelds geeischt.
De 122ste keizer van het land der Rijzen-
de Zon is den 24 dezer overleden, nadat hij
reeds sedert een vijftal jaren eigenlijk geeste-
lijk dood was. Zijn zoon Hirohito, die een
paar jaar geleden een bezoek bracht aan
Europa en o.a. ook in Nederland kwam,
volgt hem op. Hij was al eenige jaren regent.
In Engelsch-lndie hebben de Hindoos en
Mohammedanen herhaaldelijk met elkaar
overhoop gelegen, zoodat tal van slachtof-
fers vielen. Lahore en Calcutta waren meest-
al het terrein der gevechten.
In Irak hadden de Engelschen in April
een zwaren dobber tegen Arabieren, die uit
Syrie kwamen en in het Engels:ht mandaat-
gebied roof en moord pleegden. Met pantser-
auto's en vliegtuigen werden de indringers
verdreven.
Syrie gaf aan Frankrijk ook in 1926 nog
menige zorg. Hoewel de opstanden van sora-
mige stammen meestal spoedig konden wor
den bedwongen, is het er toch nog nooit vol-
maakt rustig te noemen; de Arabieren in
Palestina steunen hunne broeders in het
Fransche gebied, zoodat deze het verzet lang
kunnen volhouden. Misschien dat de invloed
van den nieuwen hoogen commissaris Ponsot,
die 27 Aug. werd benoemd, meer vermag dan
dien van zijn voorganger de Jouvenel.
Mogelijk deed Frankrijk niet onverstandig,
als het zijn mandaat over Syrie maar afstond
aan Italie, dat er zeker zeer mee in zijn schik
zou zijn.
In Perzi'e is het bewijs geleverd, dat voor-
name afkomst niet altijd noodzakelijk is om
t4l een hooge waardigheid te komen. Daar
toch is de vroegere staljongen Pahlevi den
25 April tot erfelijk sjah gekroond als be-
looning voor het redden van het land an
allerlei vreemde invloeden (vooral Britsche
en Russische), die de vrije hand hadden
dank zij het slappe bewind van de vorige
tientallen jaren van het huis Kadzjar. Men
zal nu moeten afwachten of met de nieuwe
dvnastie ook een nieuw tiidnerk van bloei zal
aanbreken.
Van krachtige maatregelen houdt de nieu
we sjah wel. Hij liet toch op 2 Oct. een ko-
lonel en een majoor, die een samenzwering
tegen zijn regeering op touw hadden gezet,
fusilleeren.
t. H.
Mr. M. J. Polak schrijft ens:
Het afgeloopen jaar heeft het eeonomisch
probleem voor West-Europa klaar en duide-
'djk gesteld, want de ondergrond van de weg-
neming der Fransch-Duitsche tegenstelling,
oppervlakkig beschouwd eenvoudig de con-
solidatie van de staatkundige verzoeningspo-
litiek van Volkenbond en Locarno, is in we-
xen zuiver eeonomisch; de Stinnes-Lubersac
jvereenkomsi was het voorspel der interna
tionale staalrust, uitvloeisel van de voor het
verarmde West-Europeesche continent gebie-
dende noodzakelijkheid om ook hier op in-
dustrieel gebied rationeele productie-metho-
den toe te passen op de wijze ails waarin
Amerika. reeds sedert lang is voorgegaan.
Deze in internationale trusts culmineeren-
de rationaliteit kan de verwezenlijking van
het ideaal eener eeonomisch eenheid van
eeuwenoude vijandelijke staten op haar cre-
ditzijde boekenzij brengt weliswaar ook na-
deelen met zich mede, die zich in Amerika
scherp afteekenen, als de vorming van eco-
nomische heerschappijverhoudingen (onge-
kend sinds de opheffing der middeleeuwsche
gebendenheid) en de met de vertrustting ge-
»aard gaande mechaniseering en material i-
seering van alle mogelijke verhoudingen en
levensfuncties, maar het Amerikaansche
grootkapitalisme kan zich toch op een onge-
kend hoogen stand van den economischen ba
rometer en een industrial peace" beroepen,
die voor Europa's herstel ook zoo hoog noo
dig is, maar zelfs na voortgezette trustificee-
ring van de slagaders onzer grootindustrie
nog problematisch blijft. Want afgesceheiden
van de vraag of onze economische bodem een
tonsequente doorvoering van Amerikaansche
productiemethode met Amerikaansche resul-
taten toelaat, biedt onze geestesbodem moei-
lijkheden die in Amerika cnbekend zijn.
De machtswil onze economische groot-
machten is dezelfde als overal elders; hun
overwegend pacifistisch-vrijhandelsgezind
standpunt van tegenwoordig, beteekent geen
tegenstelling met de meerendeels imperialis-
tisch-protectionistische houding der Ameri
kaansche grcep, maar is eenvoudig cen kwes
tie van opportuniteit, die ook aan het bs-
faamde „intemationale bankidrsmanifesT' ten
grondslag ligt. Ook de machtsstrijd met den
Staat heeft hier dezelfde oorzaak als in Ame
rika, zij het ook onder geheel verschillende
omstandigheden: hier het openlijk weigeren
van leeninggelden aan den zwakken Staat en
daardoor implicite bevorderen der inflatie
(die bij ons de conjuctuur der na-ooorlogsja-
ren heeft gevoed, immers de grootindustrie
ongekende exportmogelijkheden in de schoot
wierp door het koersverschil van binnen- en
buitenlandseh geld en het voortdurend ach-
terblijven der loonen achter de goederenprij-
zai), waardoor de Staat, die van zijn kant't
grootkaptaal ook niet gespaard had met het
opdringen van steeds nieuwe sociaile maatre
gelen, tot den grens van het mogelijke werd
verzwakt, om ten slotte verstrelckende econo
mische concessies te verkrijgen( men denke
aan het aanbod van den Belgischen million-
lair Loewenstein), daar het schijnbaar sa-
mengaan met den sterken Staat, maar ecu
voortdurend streven, openlijk of bedekt, naar
„penetration pacifique" in het Staatsbestuur
bij beiden oorzaak dezelfde mathtswil, die
aan die oogenschijnlijk tegenstrijdige handel-
wijzen ten grondslag ligt.
Het bijzondere kenmerk echter het Euro
peesche indiustrialisme eigen, is, dat het zich,
hoe vreemd dat op het eerste gezicht ook mo
ge lijken, ook in zijn jongste ontwikkeling
nog blijft voltrekken onder den vaan van het
liberalisme, van de economische vrijheid dus.
Vreemd lijkt dit, daar er geen grooter tegen
stelling mogelijk schijnt dan tusschen het
eeonomisch individualisme, zooals Adam
Smith dat voor het eerst, als voortvloeiende
uit de grondslagen van zijn maatschappij-
gedachte (de philosofie van het individualis-
tisch natuurrecht) in zijn „Wealth of Nati
ons" heeft verkondigd1 en de machtswil van
het moderne grootkapitaal Smith immers
legt duidelijk de vrije concurrentie aan do
economische maatschappij ten grondslag en
houdt haar voor een statischen toestandwat
de industrie betreft za! zij eemzelfde beeld
gaan vormen als de landbouw of het middel
eeuwsche handwerk: een gewemel van zelf-
standige kleine fabrikanten, die alien onder
den druk der concurrentie hun uiterste best
doen en, als de leiding goed is, weten, dat
zij en hun arbeiders een verzekerd1 bestaan
genieten zullen. De monopolies en privileges
der groote haiadelscompagnieen, voorloopers
eigenlijk der moderne vertrusting, worden
door Smith bestreden juist omdat zij slechts
krachtens hun door den Staat verleende
voorkeursrechten levensvatbaar zijn, terwijl
zij in zijn stelsel van vrije concurrentie door
de belasting met niet-geinteresseerde vreem
de arbeidskrachten beslist achterstaan bij de
veel grootere bewcgelijkheid en het veel
grootere belang der zelfstandige kleinonder-
nemers. Van de voorspeliing echter van
Smith is niet veel uitgekomen; het grootbe-
drijf heeft door zijn organisatorisch-techni-
sche voordeelen als verdeeling van arbeid,
machinewezen en marktfunctie getoond wat
het waard is, terwijl de vrije concurrentie
geen statisch evenwicht bleek te geven, maar
een rustelooze strijd met steeds hooger op-
klimmen van steeds minder industrieele over-
winnaars. De vrije concurrentie verkeerde tel-
kens in haar tegendeel, het monopolie, gelijk
trouwans het heele democratisch individualis
me van' Smith op eeonomisch gebied op „Ue-
bermenschen", zooals Shaw die in .Major
Barbara" getypeerd heeft, is uitgeloopen.
Met dit alles heeft-een interessante begrips-
verschuiving plaats gevonden; de waarheid
is, dat het liberalisme, omdat het slechts let
op den rationeelen vorm van wat er voorvalt
in de economische wereld, de wettelijke con-
tractsvrijheid, er niets aan doen kan dat als
consequentie de irrationeele krachten van den
machtswil in die leegen vorm binnenstroo-
men en den indertijd bedoelden zin van het
rationeel-humanistisch liberalisme in zijn
tegendeel doen verkeeren. Op. deze wijze
wordt de onderscheiding tusschen liberale en
conservatieve richtingen hoe langer hoe
moeilijker. Het liberalisme dier groot-
machten wortelt in een soort pieteitsgevoel
tegenover het verleden en de economische
vrijheid, waardoor zij groat geworden zijn.
Historisch moge men het conservatisme uit
het middeleeuwsche feudalisme verklaren, in
de wereld der feiten moge tusschen „oude"
en „nieuwe" heeren antagonisme bestaan(
(hoeveel meer nog in de wereld der ideeen
wat betreft de tegenstelling der oude gehei-
ligde ordening met die der nieuwe maat-
schappijvorm op grond van willekeur) in het
algemeen overwiegen de aantrekkingskrach-
ten als gevolg van de geestelijke „durchkapi-
talisierung" onzer maatschappij en van de
omstand'igheid dat beide aristocratieen tfiet
tegenover, maar veeleer naast elkaar staan,
daar zij in gescheiden maatschappelijke ge-
bieden wortelen, de oude op den bodem van
het grootgrondbezit, de nieuwe in handel,
industrie en financien.
Dit assimileeringsproces voltrok zich dui-
delijker dan ooit te voren het afgeloopen
jaar in Engeland, waar het liberalisme meer
en meer in twee door de conservatieve en so-
cialistische polen aangetrokken, tegenoverge-
stelde richtingen verdeeld wordt en aid us ge
vaar loopt te vervloeien. Hetzelfde land bood
het machtige schouwspel eener crisis in de
golfbeweging tusschen kapitaal en arbeid:
de algemeene werkstaking, waarvan de af-
loop het socialisme voorloopig in het defen-
sief gedrongen heeft. Desondanks blijft dit
in Europa een machtsfactor van beteckenis,
terwijl het in Amerika nooit voldoende heeft
kunnen wortel schieten. Maar aan den over-
kant van den Oceaan ging ook de ontwikke
ling eener grootscheepsche rationeele produc-
tievvijze tusschen de Staten onderling voor,
terwijl in ons werelddeel de historisch-staat-
kundige tegenstellingen ieder denkbeeld van
een internationaal systeem van voortbren-
ging deden schipbreuk lijden. De schroom
van een belangrijk deel onzer kapitaalsmach-
ten als gevolg van de oude liberate geestes-
richtig gekant tegen concentratie en mono
polie, heeft bovendien in Amerika nimmer
bestaan, zoodat ook daardoor de snelle ont
wikkeling van het Amerikaansche industria-
lisme tot zijn tegenwoordige hoogte geen be-
lemmcring kon ondervinden. 1926 moge voor
Europa een kentering beteekenen en 1927
de internationaal economische conference
zien komen, uit het besprokene moge geble-
ken zijn, dat de uitspraak van Ford, dat in
ternationale officiency aan onze komende Eu
ropeesche geslachten ook de industrieele vre-'
de geven zal, op zich zelf reeds een pro
bleem is, waarvan de tijd zal moeten leeren
of de oplossdng hier wel zoo eenvoudig is.
van Handen en Gelaat
0oos30-60-9{W.
'Ji: LEEllWARDtR +1
ingezonden sfukken
(Buuen verani'.voo:dtii]kheid van de Re-
dactie. De opname in deze rubriek bewijst
geenszins dat ae 'edactie er mede instemt.)
Midden-Beemster, 29 Dec. 1926.
Geachte Redacteur.
Bcleefd verzoek ik U opname in uw blad
van onderstaande regelen. Bij voorbaat dank
ik U daarvor
In uw blad van 24 December staat een ver-
slag van de uitvoering der G. V. U. D. I. te
Heasbroek, waarin, ik zal een zacht-' woord
daarvoor gebruiken, een groote onjuistheid
voorkomt.
Ik lees dari: De clou van den avond wasde
opvoering van de revue „Spel van Verbeel-
ding", van welke revue als auteur dan ge-
noemd wordt de heer J. Schotsman, de direc-
teur van' de G. V. U D. I.
Dit is een onwaarheid. De heer Schotsman
is de auteur van „Spel van Verbeelding"
niet. De zaak is zoo
De heer Schotsman had van mij, onderge-
teekende, het recht gekregen om een van mijn
revue's op" te voeren. Maar ik had uitdrukke-
lij'k als voorwaarde gesteld, dat mijn auteur-
schap er bij vermeld moest worden.
De heer Schotsman zegde dat oogenbikke-
lijk toe.
Het blijkt nu, dat aan deze faire opvatting
niet is voldaan Niet op de programma's, niet
op de uitvoering en nu ook niet in uw blad,
Ik zal het leelijke woord, dat in onze Ne-
derlandsche taal, daarvoor gebezigd wordt,
niet gebruiken, maar ik verwaeht, dat de
heer Schotsman z'n onsportieve optreden in
uw blad ongedaan zal maken.
Met oprechten dank voor de verleende
plaatsruimte,
Achtend,
ANDR. TOL',
Midden-Beemsfcr,
in
