DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
de „FIAT" en „NASH" Stands
A..DAM Co.
L™
De RecMzaak Jary Dap"
0 PRIJSVERLAGUVG 0
De Stoomwasscherij van S. KROM.
Honderd gen en dertlgste Jaargang
Een zestig-ja^iege.
Bezoekt de
lagelijkscb overzicht.
Onze IColenien.
No. Dif nnmtneJ besfaaf ait 3 blades.
1929
Deze Conrant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
Abonnementsprijs bij vooruitbetaling per 3 maanden voor Alkmaar 2.—, franco doer
$iet geheele Rijk 2.50.
Afzonderlljke en bewijsnummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Per regel f 0.25, bij groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij v/h. HERMs. COSTER
ZOON, Voordam C 9.
XATERBAG
Directeur: C. KRAK.
Telef.nr. Administrate 3.
Telefoonnr. Redactie 33.
Postgiro 37060.
Hoofdredactenr: Tj. N. ADEMA.
12 JWI Alil
Een notulenboek waaraan de tand des tijds
aan alle kanten duchtig geknaagd heeft en
dat bij het openslaan een muffe lucht van
oud, vergeeld papier geeft, een notulenboek,
dat volgeschreven en opgeborgen is toen onze
frootvaders nog mannen in de kracht van
un jonge leven waren, zoo'n notulenboek
vertelt op een bijna onleesbaar geworden
bladzijde, dat op 8 Januari 1869 bij Meijer
en Braakenburg des avonds om 8 uur een
fcijeenkomst werd gehouden door de heeren
Masdorp, Preyer, Schuurman, Denys en de
Gelder, in welke bijeenkomst werd besloten
om van de samenkomsten der heeren op 16
December 1868 ten huize van den heer
Preijer en op 29 December dier maand bij
'Meyer en Braakenburg, notulen op te maken,
indien in de vergadering van 8 Januari 1869
besloten mocht worden tot de oprichting
eener Rederijkerskamer.
Dit besluit werd daarna met vier tegen
een stem genomen, en de Kamer kreeg den
naam Bilderdijk.
Er werd een reglement voorgelezen van de
noegere Kamer, die ook Bilderdijk heette en
men besloot, dat reglement met eenige kleine
wiizigingen over te nemen.
In de vergadering van 16 Januari werd
een voorloopig bestuur benoemd bestaande
uit de heeren Masdorp, president; Preijer,
penningmeester en de Gelder, secretaris.
De heer De Gelder bedankte evenwel en
tot voorloopig secretaris werd toen de heer
Van den Berg gekozen, die zijn notu'en aan-
vangt met een fraai geschreven opschrift,
waaruit blijkt, dat de Kamer de kernspreuk
draagt „Zijt meester van de taal, gij zijt het
van't gemoed".
Zoo nu en dan vermelden de notulen van
de wekelijksche bijeenkomsten dan dat een of
twee nieuwe leder zich opcaven, maar dik-
■wijls blijkt de toen nog piepionge Kamer ook
tegenslag gehad te hebfcen doorda-t er van de
weinige leden weer een paar bedankten, wat
dan „voor kennisgeving werd aangenomen"
Alle leden waren werkende leden, met an-
Jere woorden, ze moesten om beurten
op deze bijeenkomsten hun tafelgenooten op
het declameeren van een stukje proza of
poezie onthalen.
En in gedachten zien wij daar, een zestjlg-
tal jaren geleden, die Alkmaarsche dilettan-
ten hun liefde voor de taal demonstreeren
door stukken voor te dragen, die het kenmerk
van dien ouderwetsch degeliiken tijd waren
en die sindsdien zoo goed a's vergeten zijn.
De jeugd van onze dagen kent ze nog
slechts uit de litteratuurlessen van den leer-
aar in het Nederlandsch en diezelfde jeugd
heeft ze als ,.hopeloos uit den tijd" naar de
historie van het verleden verwezen en ze
vervangen door de werken van onze heden-
daagsche litteratoren, die door een volgend
geslacht ook weer begraven en vergeten zul
len worden.
Evenwel, een zestigtal jaren geleden zat
een groepje Alkmaarsche heeren elke week
naar twee of drie voordrachten van hun tafel
genooten te luisteren en het notulenboek ver-
meldt, dat met waardeering van deze deela-
maties werd kennis genomen.
De heer Preijer draagt voor „Aan een Gel-
dersche" van Elliot Bostwell, de heer Schuur
man declameert „De gevangenv/agen" van
Toliens' en „De gevaarlijke Barbier" van
Gouverneur.
En verder vinden wij genotuleerd dat o.a.
gedeclameerd werden „Het Kerkportaal"
van Jan van Beers, „Ode aan den Rijn". van
Borger, een fragment uit ,.De Ho'landsche
Matie" van Helmer, „Abdel Kader" van Ter
Haar,_ „Hondentrouw", van Tollens, „De
zieke jongeling" van Jan van Beers, „Aan
«n verrader des Vaderlands" van Bellamy,
,,'s Lands wijs, 's lands eer", van Dr. Hey'e,
een fragment uit ..De schepping" van Ten
Kate, „Een arm student" van Laurillard,
,.De boterham en de Goudzoeker" van De
Schoo'meester, enz.
Wij doen hier maar een greep uit vele om
het karakter en de stemming van dit letter-
lievende gezelschap 1° illustreeren.
Bij voordrachten alleen bleef het niet.
Er zouden ook tooneelstukken of drama's
opgevoerd worden, maar dit schijnt, volgens
het oude notu'-enboek, allesbehalve vlot ver-
loopen te zijn en men had groote moeite een
stuk te vinden, dat ieder zou kunnen bevredi-
gen.
Reeds op 15 Maart 1869 bracht de presi
dent ter kennis van de leden, dat hem ver-
zocht was, hen voor te stellen of zij hun
krachten wilden beproeven aan het historisch
drama „Alkmaars beleg" van Hofdijk met de
belofte, dat bij een mogelijke opvoering cos-
tuums als anderszins kosteloos zouden ver-
stiekt worden.
Na langdurige beraadslaging werd beslo
ten het eerste bedrijf te bestudeeren en in de
volgende gewone vergadering op te voeren,
waarna de rollen verdeeld werden.
In een gewone vergadering werden kort
daarna het eerste en tweede bedrijf opge
voerd, maar reeds in de volgende bijeen-
komst bleek het stuk te groote kosten met zich
te brenge'n waarcm het voorloopig van het
programma geschrapt werd.
De heeren Preijer, Togteloo en Masdorp
vormden daarna een commissie om een on-
derzoek naar geschikte stukken in te stellen
en er komen twee blijspe'en ter tafel n.l. „Van
onderen op of van boven neer", van N. Don-
ker en „Bergen en Dalen", van Roderich
Benedix, benevens een dramatische schets
„Vader en Zoon", van N. Donker.
De rollen werden verdeeld, maar die ver-
deeling schijnt weer niet in den smaak te zijn
gevallen.
Wij lezen althans, dat voor het eerste
stukje drie, voor het tweede twee en voor
het derde een der spelers voor zijn rol be
dankte.
Na lange discussie werd besloten een dra
ma te kiezen, dat de beide eerste stukjes zou
vervangen.
Zoo kwam weldra „Schil!ers jeugd", dra-
matisch tafereel in 5 bedrijven ter tafel. Som-
mige heeren konden zich nog niet met hun
rol vereenigen waarna onderling verwisse-
ling plaats had en o.a. een generaal tot ser
geant gedegradeerd werd waartegen de be-
trokkene geen bezwaar had en we'ke rol hem
dus bliikbaar grooteren roem als acteur
scheen te beloven.
Op 4 October werd besloten op een even-
tuee'e uitvoering alleen ..Schillers jeugd" op
t" voeren. maar nadat de vertolker van een
der hoofdrollen voor het Tdmaatschap be
dankte, lag alles weer in duigen.
Daarna besloot men het drama vooreerst
te laten rusten en twee kleinere stukken daar-
voor in de plaats te nemen n.l. „Frank de
Gierigaard" van Arnold en „Bezint eer gij
benint", een blijspel van I. M. van Aken
De rollen werden verdeeld, maar in een der
volgende vergaderingen verklaarden zich 6
leden tegen de opvoering van „Frank de Gie
rigaard".
De president was a1 zoo verstandig dade-
lijk een drama in reserve te hebben en beslo
ten werd Frank" te vervangen door „Er is
vergelding" van W. J. Hofdijk.
Zes leden verk'aarden zich "voor en vijf te
gen een gecostumeerde uitvoering, waarna
in een der volgende vergaderingen het be
stuur als volgt samengesteld werd: Van
Melle. voorzitter: Van den Berg, le secreta
ris; J. van der Kaay, 2e secretaris; Preijer,
penningmeester en Bronkhuyze, commissaris.
In vele vo'gende bijeenkomsten bedankten
weer leden of voor hun rol, of voor het lid-
maatschap en ten slotte werd vastgesteld,
dat een uitvoering zou worden gegeven ten
bate der Alkmaarsche weezen, welke door de
M uziekvereeniging „Concordia" zou worden
opge'uisferd en waar zouden opgevoerd wor
den het blijspel „Een hedendaagsch duel"
door Guiseppe en het reeds bovengenoemde
drama „Er is verge'ding".
In de notulen van 10 Mei 1870 wordt me-
degedeeld, dat op den derden Mei beide stuk
ken ten aanhoore van een talrijk publiek op
gevoerd zijn en de leden na de uitvoering nog
eenigen tijd vriendschappelijk samenbleven
In de daarop gevolgde bestuursvergade-
ring bleek de opvoering in alle opzichten een
succes te zijn geweest. De bruto opbrengst
had 428.80 bedragen en de netto opbrengst
306.25.
Nog in den roes van dit schitterende suc
ces besloten de heeren om kunstlievende leden
te winnen en hun in't winterseizoen voor 3
per jaar toegang met twee dames tot drie
uitvoeringen te geven, introductie toe te staan
en wekelijks te repeteeren.
Het zou werkelijk interessant zijn, als deze
beide stukken, als beeld uit het verleden, nog
eens in onzen tijd werden opgevoerd.
Wij komen in de verleiding nog dieper op
het oude notulenboek in te gaan, maar de
omvang van dit artikel zou te groot worden.
Uit dit eerste bestaansjaar der Kamer blijkt
voldoende voor welke moeilijkheden men ge-
plaatst werd en het is de groote verdienste
van de toenmalige leden, dat zij deri moed
niet hebben laten zakken, maar doelbewusi
voortgegaan zijn op het toen nog zoo door-
nige pad.
Daardoor is Bilderdijk in den loop der ja
ren d e Alkmaarsche Vereeniging gewor
den, u i t stadgenooten en voor stadgenoo-
ten, daardoor heeft de Kamer in later jaren
zoo vast wortel geschoten, dat niets meet
in staat is haar in letterlijken en figuurlijken
zin van het tooneel te doen verdwijnen.
Wij kunnen haar geschiedenis niet op den
voet volgen en moeten nu een grooten sprong
nemen, nml. naar de herdenking van het 50-
jarig bestaan, dat, in verband met een uitge-
schreven concours, op Woensdag 2 October
1918 in de toen voor het eerst electrisch ver-
lichte „Harmonie" heeft plaats gevonden en
dat vele stadgenooten zich natuurlijk nog
goed zullen herinneren.
Toen heeft voor een zeer goed bezette zaal
de voorzitter de heer G. Cloeck een herden
kingsrede uitgesproken, waarin hij dank
bracht aan zoovelen, die in verloop van jaren
de Kamer met raad en daad gesteund hebben
aan hen, die medailles schonken en daarbij
allereerst aan H. M. de Koningin, die voor
dit concours een zilveren plaquette beschik
baar gesteld had.
In het bij zon der werd toen de heer M
Preijer gehuldigd, die een der oprichters ge
weest is, en de eenige is, die al die jaren voor
de Kamer gespaard is gebleven.
Veel, zeide de voorzitter toen, is er sinds
1869 veranderd, de Kamer is tot grooten
bloei gekomen, maar het wezen der Kamer
is gelijk gebleven en men doet ook nu nim
mer tevergeefs een beroep op de Rederijkers
kamer als haar medewerking voor een liefda
dig doel verzocht wordt.
Hij herinnerde aan de woorden door Ds
Ternooy Apel gesproken bij het veertigjarlg
jubileum en memoreerde de verdienste van het
eerelid den heer Bossert, die sinds 1875 lid
der Kamer geweest was en van den heer Ka
ter, den tegenwoordigen regisseur, die veel
en goed werk verricht heeft.
Nadat de heer Elfring gehuldigd was, die
vanaf den tijd van opriching als tooneel-
knecht en brandwacht de opvoeringen steeds
had meegemaakt, nam burgemeester Ripping
het woord die hulde bracht voor heigeen de
Kamer vanaf de oprichting had gedaan om
door het geven van goede kunst de Alkmaar
sche bevolking aan zich te verplichten.
De heer Ripping zeide van harte gaarne
het hem aangeboden beschermheerschap te
willen aanvaarden en hoopte dat Bilder
dijk op den ingeslagen weg zou blijven
voortgaan.
Vervolgens spraken toen de heeren Preijer
en Bossert, benevens afgevaardigden van ge-
lukwenschende vereenigingen en werden ver-
schillende geschenken aangeboden.
Dat alles is al weer tien jaar geleden.
En Bilderdijk, die, kort nadat de heer
Ripping het eerevoorzitterschap aanvaard
had, haar naamfn „Koninklijke" Rederijkers
kamer mocht veranderen, heeft dezer dagen
opnieuw een mijlpaal bereikt, die vrijwel on
opgemerkt voorbij gegaan is.
Op 8 Januari was het zestig iaar geleden,
dat de Vereeniging werd opgericht en, hoe
wel er plannen voor een intiemen feestavond
waren, heeft men daarvan moeten afzien
door cngesfeldheid van den voorzittpr, nog
steeds den heer G. Cloeck, die de spil der
Kamer is en zonder wien het feestvieren toch
niet zou kunnen slagen.
Wij weten niet of er nog plannen bestaan
voor een min of meer officieelen feestavond,
maar het bestuur heeft de aardige attentie
gehad Dinsdag j.l., op den datum van op
richting, een mand bloemen te laten bezor
gen bij den ouden heer Prijer, die zich ook
op dit zestigjarig jubileum gelukkig nog kan
verheugen in de gedachte, dat hij niet alleen
een der oprichters geweest is, maar ook
het oude notulenboek wijst dat uit een der
trouwste bestuursleden en een der beste en
ijverigste declamatoren.
De laatste tien jaren hebben in Bilderdijk
geen veranderingen van beteekenis gebracht
Na den heer Van den Berg, die wellicht
30 of 40 jaar voorzitter is geweest en door
den heer J. Lutterot werd opgevolgd, is de
heer G. Cloeck al vele jaren een zeer gewaar-
deerd voorzitter.
Bilderdijk heeft in al de jaren van haar
bestaan heel weinig voorzitters gehad en dat
pleit zeker voor de goede harmonie bij be
stuur en leden.
Sommige verstokte celibatairs zoeken de
oorzaak daarvan wel eens in het feit, dat dc
Kamer geen damesleden heeft omdat vanaf
de oprichting nog steeds de regel geldt, dat
vrouv/en wel gasten mogen zijn, maar geen
recht van meespreken hebben.
Vroeger was het zelfs verboden, dat vrou-
wen aan het spel deelnamen, dat getuigde
destijds niet van goede zeden, maar nadat
een paar ondernemende Alkmaarsche meis-
jes, die meer voor de kunst dan voor de h.i
wat achterlijke publieke opinie gevoelden, het
gewaagd hadden op de planken te verschijnen
en daar een welverdiend succes hadden ge-
oogst, was het ijs gebroken en sindsdien heb
ben heel wat actrices van Alkmaarschen
huize tot het welslagen der uitvoeringen me-
degewerkt.
Uit deze laatste tien jaren mag nog geme
moreerd worden, dat Bilderdijk op een con
cours van Jacob van Lennep te
Haarlem twee eerste prijzen heeft gewonnen,
met een harer successtukken nml. „De rechte
lijn" van Fabricius. Toen werd de eerste prijs
van 400 veroverd en verwierven de heeren
Cloeck en Lind resp. prijzen voor den besten
speler en voor den besten vertolker van een
bijrol-
Nog steeds is sinds de laatste 20 jaren de
heer Kater de talentvolle regisseur en med
aan hem is het te danken, dat Bilder
dijk na haar vijftigjarig bestaan zoo ge
groeid is, dat elke uitvoering nu op twee op-
eenvolgende avonden moet plaats hebben,
daar de zaal te klein is om alle kunstlieven
de leden op een avond te kunnen bevatten.
Natuurlijk heeft Bilderdijk de con
currence der abonnementsvoorstellingen on-
dervonden, maar het is het bewijs van haar
groote populariteit, dat zij dien tooneelstorm
het hoofd heeft kunnen bieden en er onge-
deerd weer uit te voorschijn is gekomen.
Ondanks het onmiskenbaar succes der
abonnementsvoorstellingen, blijft Bilder
dijk nog steeds in voile zalen hare bewon
deraars trekken.
Zooals gezegd, is er in de laatste tien ja
ren weinig veranderd.
De heer Elfring geniet een zorgeloozen
ouden dag en is dus nu geen tooneelknecht
meer, maar de heer Kesselaar, die vrijwel in
heel Noord-Holland soufleert en al 25 jaar
aan Bilderdijk is verbonden, bewijst er nog
steeds zijn trouwe diensten.
Sinds de opvoering op 2 October 1918 en
de receptie in Januari 1919 is „De recht3
lijn" wel het stuk geweest, dat het meeste
succes oogstte. Het werd een vijftal jaren ge
leden ook voor onze abonne's opgevoerd en
het zal 5 en 6 Februari a.s. weer het speel
seizoen openen.
Nog altijd blijft Bilderdijk, der tra
ditie getrouw, belangeloos haar medewerking
voor liefdadige doeleinden verleenen. Wij her
inneren hier slechts aan de opvoering welk3
destijds ten bate van het Ziekenhuis plaats
vond en ook de Prins Hendrikstichting heeft
thans een beroep op de Kamer gedaan war
aan ongetwijfela wel gevolg zal worden ge
geven.
Op het oogenblik van haar zestigjarigc
bestaan is de Koninklijke Rederijkerskamer
Bilderdijk krachtiger en levenslustiger dan
ooit te voren.
Mogen in deze courant, die in den loop der
jaren reeds zoo dikwijls van haar succesvollc
uitvoeringen mocht gewagen, nog menig ver-
slag en nog menig artikel verschijnen, die
van een voortdurend succes en een gestadigen
bloei getuigen.
te AMSTERDAM
van 11-20 Januari a s.
en verzuim vooral niet
te bezichtigen
Inlichtingen omtrent deze wereld-
beroemde merken dagelijks aan
stands No. 38-39 en 168 door de
A G E N T E N
ALKMAAR.
Tei- 6661 Schouwburg „Harmonie" lTe'- 666
ZONDAU 13 JANUARI A.S., 8 UUR
Prijzen f 1 25, f 1.—f 0.75enf 0 50pl.rechten
HET ANTWOORD VAN FOLEN
AAN RUSUAND.
De dtschakeling van den oor-
log. Polen antwoordt Rusland.
Voorslel onder voorbehoud
De Poolsche regeering heeft een voorloo
pig antwoord gegeven op de Russische nota,
waarin Moskou voorstelt een bijzonder pro
tocol te onderteekenen, als het ware een on-
derteekening van het Kellogg-pact, waarbij
de uitschakeling van den oorlog als instru
ment van nationale po'itiek al dadelijk tus-
schen beide Staten van kracht wordt ver-
klaar-d, in afwachting van het in werking tre-
den van het anti-oorlogspact door de ratifica-
tie van de verschillende mogendheden.
Polen beschouwde deze Russische nota al
dadelijk met een soort van wantrouwen. Men
zag daar in Polen een handige politieken zet
in de nota, daar zoowel bij aanneming als bij
verwerping Rusland er een uitstekend propa-
gandamiddel door zou krijgen.
In het voorloopig antwoord houdt Polen
dan ook een slag om den arm. Men verklaart
zich in beginsel bereid om het voorstel aan te
nemen, maar behou-dt zich eventueele wijzi-
gingen voor, welke hierop neer zullen komen,
dat Polen Rusland ertoe zal trachten te
krijgen, dat het zijn voorstel uitbreidt tot
alle grensstaten.
In de Poolsche nota wordt n.l. de opmer-
king geplaatst, dat het bevreemding heeft ge-
wekt, dat de regeeringen der verschillende
Baltische landen zijn voorbij gegaan, dat wel
Litauen is uitgenoodigd (waarmee Polen om
de bekende redenen geen dipiomatieke betrek-
kingen onderhoudtj maar dat over Roemenie
gezwegen wordt. Blijkbaar ziet men in Polen
in het Russische voorstel een poging om door
middel daarvan feite'ijk het Poolsch—-Roe-
meensche bondgenootschap krachteloos te
maken.
Warschau maakt er Moskou dan ook in de
thans overhandigde nota opmerkzaam op,
dat het beoogde doel alleen kan worden be
reikt, indien alle bij het vraagstuk van de vei-
ligheid in Oost-Europa betrokken landen in
de voorgestelde regeling gemoeid worden.
Po'en acht zich daarom verplicht het oordeel
van die staten, inzon-derheid dan van den
Roemeenschen bondgenoot, die natuurlijk
gaarne zekerheid zou verlangen omtrent de
Russische bedoelingen inzake het bij Roeme
nie gevoegde Bessarabie, eerst in te winnen
Met dat al wordt de mogelijkheid steeds
grooter, dat de wederziidsch'e gedachtenwis-
I selingen zooveel tijd in beslag zullen gaan
nemen, dat de geheele beteekenis van het
voorstel komt te vervallen, als zoo dra-ks de
verschillende ratificaties van het Kellogg-
pact zelf loskomen.
Wellicht acht men in Polen dezen gang
van zaken daarom nog de beste oplossing
van het probleem van het Russische voorsteT.
DE SLANGEN OR BORNEO.
Met uitrcei'ing bedreigi
In Borneo schijnt het uitvoeren van
de slang en dan mede van de niet gifti-
ge Sawahslang ontzaglijke afmetingen
aan te nemen. Loontje zal te zijner tijd
wel om zijn boontje komen, want deze
nuttige knaagdier-verdelgster is tot
zekere hoogte in den landbouw onver-
vangbaar. Volgens de „Borneo Post"
worden thans maandelijks ongeveer
50.000 huiden uitgevoerd.
Dit kwantum is stijgend; het zal ge-
heel van de vraag in Europa en Ameri-
ka afhangen, of de maandelijksche uit-
voer nog 6en of meerdere malen ver-
dubbelen zal.
Mocht zulks inderdaad het geval blij-
ken te zijn, dan worden alleen in het
stroomgebied der Barito- en Kapoeasri-
vieren jaarlijks een millioen of meer
slangen gedood.
De bevolking, op gemakkelijke wijze
een rijk vloeiende bron van inkomsten
bezittend, waarvoor alleen een dosis ge-
duld en geen kapitaal of zware handen-
arbeid noodig is, zal binnen zekeren
tijd, n.i. na enkele of meerdere jaren,
alle slangen binnen een radius van vele
kilometers vernietigd hebben; er zal een
tijd komen, dat in uitgestrekten omtrek
rond bevolkings-kampongs er prac-
tisch geen slangen meer zullen zijn.
DE MINAHASSA 250 JAAR i
NEDERLANDSCH.
De Menadoneezen te Soerabaja, die
het feit vierden, dat de Minahassa 250
jaar onder Hollandsche vlag staat, heb
ben het volgende telegram aan den
gouverneur-generaal gezonden: „Dhnk-
bare Minahassers te Soerabaja het 250-
jarig jubileum vierend aanbieden Uwe
Excellence dt verzekering van trouw
en aanhankelijkheid aan het Neder-
Door algeheele reorganisatie van het bedrijf worden de
prijzen vanaf 15 Januari 1929 BELANGRIJK verlaagd.
ALKMAARSCHE
