Geneeskundige bfieven.
m
Kerk en school
ARBEIDERSHOOGESCHOOL.
Het ontwikkelingswerk in de r.k.
arbeidersbeweging.
Naar „De Volkskrant" verneemt is de
tommissie, welke het R. K. Werkliedenver
bond had ingesteld ter bestudeering van het
vraagstuk der arbeidershoogeschool, tot de
volgende voorstellen gekomen:
Het R. K. Werkliedenverbond roepe als
stichting in het leven de „Sociale Hooge-
school der Katholieke Arbeidersbeweging
De Sociale Hoogeschool is de centrale
van het ontwikkelingswerk in de arbeidersbe
weging- Zij bereidt voor, leidt en beheeit
vierjarige plaatselijke cursussen en geweste-
lijke leergangen voor de opleiding van plaat
selijke bestuursleden, benoemt de docenten,
neemt de examens af en geeft diploma's. Zij
biedt een tweejarige internaatsopleiding voor
toekomstige arbeidersleiders en geeft daar-
naast gelegenheid tot speciale functies te
worden opgeleid. Zij regelt regionale cursus
sen voor arbidersleiders in functie met een
algemeen ontwikkeld en speciaal gedeelte. Zij
wordt bestuurd door een mad van beheer,
waarin naast vertegenwoordigers van het
R K Werkliedenverbond als leden benoemd
werden de directeur en secretaris der school.
De wetenschappelijke belangen worden aan
een curatorium toevertrouwd, waarin des-
kundigen zitting hebben. Met de dagehjk-
sche leiding van het onderwijs is de directeur
belast, daarin bijgestaan door den secretaris
De secretaris moet over voldoende ontwik
keling en practische ervaring in de arbeiders
beweging beschikken. De directeur geniet een
jaarlijksch honorarium, terwijl de secretaris
in bezoldigden dienst werkzaam is. Begon-
nen wordt met de plaatselijke en gewestehjke
cursussen, terwijl de aanvullende opleiding
van arbeidersleiders in functie_ tegelijkertijd
ter hand wordt genomen. Het internaat voor
opleiding van toekomstige arbeidersleiders en
de opleiding voor speciale functies wordt ge-
leidelijk voorbereid.
De commissie werd gevormd door prot.
mr. P. J- M. Aalberse, voorzitter; prof. mr.
dr. Ch. Raaymakers S. J., dr M. J. Verhoe-
ven, Henri Hermans, P. J. S. Serrarens,
Alb. M. van der Meijs, B. Berendsen en G.
D. Zegers, secretaris-rapporteur.
PRINS HENDRIK.
Bezoek aan Mecklenburg.
Ter bijwoning van een familiefeest, dat
gegeven zal worden ter gelegenheid1 van de
25-jarige echtvereeniging van den gewezen
groot-hertog van Mecklenburg-Schwerin,
zal de prins zich Woensdag voor twee dagen
naar Ludwigslust begeven.
Den 8sten is de prins terug voor het bezoek
van de kon. familie aan Amsterdam.
HET BIOSCOOPCONFLICT IN HET
ZUIDEN.
De bioscoopkwestie besproken
in den Tilburgschen gemeente-
raad.
De heer J. van Rijzewijk besprak in de
iongste raadsvergadering van Tilburg het
zuidelijk-bioscoopconflict. Hij stelde devraag
of het wenschelijk is, dat Tilburg langer bij
de Munt hoek Vijzelstraat te Amsterdam
officieel en feestelijk geopend met een
grootsch diner-dansant.
Een konstabel van de Stoomvaart Mij.
„Nederland" heeft op de Javakade te Am
sterdam vier Chineesche stokers aangehou-
den, verdacht van smokkelarij van 22 K.G.
ruwe opium.
De heer P. Koster, geboren te Boven-
karspel, is Vrijdag te Amsterdam bevorderd
tot doctor in de letteren en wijsbegeerte, op
proefschrift „Hoorn in de middeleeuwen."
Donderdag op Sacramentsdag, werd
evenals andere jaren na een plechtig H. Lof
en processie getrokken over't kerkplein en
door den tuin van de r. k. pastorie te Castri-
cum, langs de begraafplaats naar de grot
van Lourdes, welke mede in den tuin van
den pastoor is gebouwd. Een groot
aantal gelovigen, zoowel mannen als
vrouwen was aanwezig, waaronder we
opmerkten den burgemeester in ambts-
gewaad en de kerk- en armmeesters. Het
H. Sracrament werd gedragen door den pas
toor, terwijl kerkzangers en de fanfare van
het patronaat zorgden voor uitvoering van
kerkelijke gezangen. De orde was in goede
handen zoodat alles zonder stoornis plaats
had. Na terugkeer in de kerk volgde de ge-
bruikelijke zegen.
Ds. H. J. Hak te Alkmaar komt voor
op het drie'r.l voor herv. predikant te Water-
graafsmeer.
PREDIKANTSTRACTEMENTEN
IN NOORD-HOLLAND.
Actie tegen den Raad van Beheer
De Vereeniging tot verbetering van de pre-
dikantstractementen in de Vrijzinnige herv.
gemeenten in Noord-Holland heeft dezer da-
gen onder leiding van den heer V. Kay een
vergadering gehouden ter behandeling van
het bestuursvoorstel om het besluit van 1924,
geen gemeenten te steunen die voldoen aan
den Raad van Beheer, in te trekken.
De voorzitter deelde mede, hoe het bestuur
tot dit voorstel is gekomen, en dat het thans
het geestelijke belang van eenige gemeenten
boven alles wilde stellen. Het proces tegen de
Synode betreffende het ingrijpen in het gelde-
lijke beheer van de gemeenten, welk recht de
Synode zich heeft toegeeigend, kan nog lang
duren. Het schipperen van den raad van be
heer met aanslagen geeft een treurig beeld
van zijn recht!
De heer Meijer wilde gaarne eenige ge
meenten helpen, al gaf hij toe dat de voor-
standers van den raad van beheer daarin een
zwakheid zullen zien. In de herv. kerk rusien
wetgeving, rechtspraak en bestuur in een
hand en die hand' moet volgens de kerkelijke
wet voor twee derden een predikantshand
zijn, zoodat de predikanten op geestelijk ge-
bied alles te zeggen hebben. Over de finan-
cieele zelfstandigheid van de gemeenten heeft
de Synode nooit iets te zeggen gehad, en
daarom is de raad van beheer een onwettige
instelling van de Synode. De Herv. Kerk
Uit Ktusland.
(Nadruk verboden).
HET TOONEEL IN SOVJET-RUSLAND
Vo6r den oorlog wist men in Nederland
vrijwel niets van het Russische tooneel. Men
wist in Nederland (en in vele andere Wes-
tersche landen, behalve in Duitschland dan)
niet, dat het tooneel in Rusland een bloei-
periode doormaakte en een hoogte had be-
reikt, in vergelijking waarmede het Wester-
sche tooneel als achterlijk moest beschouwd
worden. Zelfs de naam van Stanislawsky,
den grooten hervormer van het tooneel in
Rusland, was toen in het Westen onbekend.
Na den oorlog kwam hierin een zekere
wijziging. De komst van het Praagsche ge
zelschap, dat de menschen hier te lande in
vollen ernst voor h e t Moskousche Kunst
tooneel aanzagen (in werkelijkheid was het
een klein groepje oud-acteurs van het be-
roemde gezelschap, dat in het geheel geen
recht had zich „Het Moskousch Kunsttoo-
neel" te noemen en dat de Russen nooit an-
ders als de „Pragenaars" noemen), heeft in
de cultureele centra van Nederland zulk een
sterken indruk gemaakt, dat de belangstel-
ling voor het Russische tooneel plotseling
ongehoorde vormen heeft aangenomen en
tot zeer vermakelijke overdrijvingen geleid
Intusschen was dat Praagsche gezelschap
slechts een brokstuk van het Russische too
neel en daarbij een dat geen contact meer met
het Russische levcn in Rusland kon onder-
houden en de ontwikkeling van het Russi
sche tooneel niet heeft meegemaakt sinds het
noodgedwongen in het buitenland bleef en
niet naar Rusland on terugkeeren.
Van veel meer belang dan de opvoeringen
van dat gezelschap is de ontwikkeling van
het tooneel in Sovjet-Rusland, dus de ontwik
keling van het Russische tooneel na de revo-
lutie. Wij willen hier een schets geven van
deze ontwikkeling, zonder natuurlijk in
details te treden, waarvoor veel meer ruimte
noodig zou zijn dan een dagblad beschikbaar
kan stellen.
de Zuidelijke keuring blijft aangesloten? En gaat hard achteruit en voor het in vele plaat-
M««j|gf|gjjj|| 1 sen te laat is moet alles worden gedaan om
daarin verbetering te brengen.
De afgevaardigde van Hoogkarspel sprak
hierna zijn groote verbazing en teleurstelling
uit over het bestuursvoorstel, want hoe men
de zaak ook beziet, hulp aan welke gemeente
ook is een steun voor den raad van beheer.
De gemeenten ontvanger. geen hulp van den
raad van beheer, en waarom zullen wij die
dan overnemen? Wij moeten onze kas sterk
maken, om straks, als het proces is gewon-
nen, weer aan het werk te gaan. Niet wij
maar de Synode draagt de schuld van het
verval van de kerk en met zorg zien wij de
Roomsche kerk groeien. Persoonlijk zou spr
gaarne vele gemeenten willen helpen, maar
de handelwijze van de Synode maakt dit on-
mogelijk.
De heeren Haringhuyzen en Kistemaker
verdedigden hierna uitvoerig het bestuurs
voorstel en vroegen dringend hulp voor hun
gecombineerde gemeenten Wieringerwaard
en Kolhorn.
Afgevaardigden van andere kerkvoogdijen
verklaarden zich ook tegen het bestuursvoor
stel, en die van Wognum wilde alleen met
Kolhorn een uitzondering maken. Betreurd
werd dat de groote pers vele berichten ten
gunste van den raad van beheer vermeldt en
slechts weinige er tegen, en daarom wilde
men meer propaganda.
De voorzitter deelde nog mede, dat een
nabijgelegen gemeente een flinke som geld
heeft gekregen, en dat ce raad van beheer
van het provenu wel een flink deel zal op-
eischen. Spr. geloofde dat als de schenker dat
geweten had, hij het geld niet zou hebben ge
geven.
Daar verder niematfd zich voor het be
stuursvoorstel verklaarde, trok spr. onder
goedkeuring van de vergadering het voorstel
in.
of het niet beter is, weer" plaatselijke nakeu-
ring in te voeren?
De voorzitter zeide het conflict te voren te
hebben zien aankomen. De centrale keuring
is in't leven geroepen ten gerieve van de
filmverhuurders en bioscoop-exploitanten. De
filmverhuurders hebben indertijd tot zelfs
10.000 subsidie gegeven voor zulk een cen
trale keuring! De bedoeling schijnt echter te
zijn om de na-keuring weg te werken. Immers
geen bioscoophouder behoeft in zijn eigen
theater eenige nakcuring te dulden. Van de
1000 films, die de Rijkskeuring heeft gekeurd
van 1 Januari tot 15 Mei j.l., zijn er 1800
goedgekeurd voor personen beneden 18 jaar.
Van de overige 100 films, die goedgekeurd
werden door de Rijkskeuring, voor personen
boven 18 jaar, heeft de zuidelijke keuring'
er 64 goedgekeurd. Er is dus voldoende
voorraad. Spr. wilde dan ook de zaak uit-
vechten en deelde mede, -dat desnoods de ge
meenten wel zullen zorgen, dat er toch bios-
-.oopvoorstellingen kunnen worden gegeven.
Vrouwen
te Bus-
SO-jarige
KORTE BERICHTEN.
De algemeene Nederlandsche
V'redesbond heeft jaarvergadering
sum gehouden. De presidente, de
mevr. de JongJohns uit Rotterdam, hield
een rede, waarin zij opwekte, alleen op die
candidaten voor de Tweede Kamer te stem-
men, die tegen den dienstplicht en tegen de
oorlogscredieten zijn.
Ir. H. Baron, inspecteur van weg en wer
ken der Nederl. Spoorwegen, heeft medege-
deeld, dat de electrificatie van het baanvak
UitgeestBeverwijkVelsen, aansluitend op
het reeds voor electrische tractie ingerichte
gedeelte Velsen—Haarlem, oo 15 Mei 1031
geheel gereed zal zijn. In December 1930
zullen reeds de proefritten aanvangen.
In de ondergron-dsche werken van de
raijn „Willem-Sofia" te Spekholzerheide is
de 42-jarige H. Kleine uit Heerlen door neer-
vallend gesteente getroffen en gedood. De
man was gehuwd en vader van twee kinde
ren.
Minister Kan zal vandaag een bezoek
brengen aan de houtvesterij Kootwijk, ten-
einde de door brand geteisterde staatsbos-
schen te bezichtigen. Des middags zal het
Rijksinstituut voor pluimveeteelt worden be-
zocht.
Deze maand is het 50 jaar geleden dat
het Friesch paardenstamboek werd inge-
voerd.
Met uitzondering van den Neutralen
Bond van arbeiders in de voedings- en genot-
middelenbedrijven hebben de besturen van
alle arbeiders-organisaties in de aardappel-
meelindustrie in Groningen de collectieve ar-
beidsovereenkomst opgezegd.
Hoogstwaarschijnlijk zal de Eerste Ka
mer in de tweede helft dezer maand weer bij-
eenkomeiv
Zaterdagavond is naar het ziekenhuis
Calvarienberg te Maastricht gebracht de
heer Brinkman, electr.-technisch ambtenaar
bij de telegrafie aldaar, die door een mijn-
werker bij Beek zwaar gewond naast zijn
motorrijwiel is gevonden. Zijn toestand is
levensgevaarlijk.
Het zes-jarig zoontje van den heer Dui-
v^nvoorde te Noordwijkerhout is in „De Ha
ven" geraakt en verdronken.
- Zaterdagavond is het Carlton-hotel bij
Land- en Tninlumw.
DE STAND DER AARDBEIEN.
Uit Castricum schrijft men ons:
In een der bladen lazen wij dezer dagen
dat de stand der aardbeien zeldzaam gun-
stig was. Hoe men aan dit bericht is geko
men lijkt ons geheel onbegrijpelijk. Wij heb
ben daarom een grondig onderzoek ingesteld
en door verschillende tuinders, deskundigen
op dit gebied, is ons in vollen ernst het te-
gendeel medegedeeld. Wij hebben ons in
verschillende tuinen op de hoogte gesteld en
het tegendeel moet dan ook worden vermeld.
Zeker, het warme weer van verleden week en
de eerste dagen van deze week, heeft wonde-
ren gedaan, dat wil zeggen aan die opper-
vlakten die niets of slechts een weinig van
de vorst te lijden hebben gehad. Maar waar
koning winter heeft huis gehouden, daar is
het treurig. Daarbij komt nog dat de droogte
zeer veel kwaad zal doen aan de vruchtzet
ting van de bloesem, terwijl ook verschillen
de velden zijn aangetast door.de z.gn. rijp,
die de sterkste planten doet sneuvelen.
Wij hebben dan ook verschillende tuinders
gesproken, die verleden jaar van werkelijk
geen groote oppervlakte f 2000 aan vruch
ten hadden kunnen plukken, hetgeen dit jaar
uitgesloten is, terwijl verschillenden hun ge
was hebben afgeschoffeld om althans te
trachten met het planten van boonen dit jaar
iets te kunnen verdienem
Een van de meest typische eigenaardighe-
den van het Russische tooneel voor de revo-
lutie, het tooneel van Stanislawsky, zooals
het met recht naar den naam van den too-
neel-hervormer mag genoemd worden, was
het streven naar de realiteit. naar de wer
kelijkheid. Stanislawsky wilde, dat het too
neel een volkomen illusie van het werkelijke
leven zou geven, dat de toeschouwers zouden
vergeten, dat zij in den schouwburg zitten en
den indruk krijgen, dat zij door een toeval
ligen samenloop van omstandigheden een
werkelijke gebeurtenis uit het leven bijwonen.
Hij eischte daarom ook van de toeschouwers,
dat zij zich op een wijze gedroegen, die met
deze opvatting strookte. Geen applaus, geen
bloemen, geen enkele uiting van goedkeuring.
Er mocht geen band bestaan tusschen de toe
schouwers en de spelers; de acteurs moesten
zich gedragen als bestond het publiek in het
geheel niet, als waren zij inderdaad de men
schen, die zij uitbeeldden.
Na de bolsjewistische revolutie werd het
vasthouden aan dit stelsel onmogelijk. De
bolsjewiki eischten van de tooneelgezelschap-
pen, dat zij revolutionnaire tendenz-stukken
speelden, waarin het bolsjewisme verheerlijkt
werd en alle tegenstanders van het nieuwe
bewind als schurken werden voorgesteld
Het waren onmogelijke stukken en de acteurs
konden zelfs met den besten wil ter wereld
geen illusie van de werkelijkheid geven, om
dat er in die revolutionnaire stukken in het
geheel geen leven was. Er waren slechts on
mogelijke wezens, die ellenlange revolution
naire redevoeringen hielden over het bolsje
wisme, het lenisme, het communisme enz
ongehoord edelmoedig, dapper, eerlijk, ide-
alistisch enz. waren, terwijl daarnaast dui-
velsche schurken stonden, die een en al slecht-
heid waren. Zulke „scheppingen" leven in
blazen konden zelfs de groote Russische ac
teurs niet.
Het was bovendien een zeer harde, moei
lijke tijd. Allen leden honger en woonden in
onverwarmde huizen. De acteurs waren niet
in staat zich aan hun werk te wijden, omdat
zij honger hadden en kou leden. Er konden
geen nieuwe decors gemaakt worden en de
acteurs moesten te midden van armoedige
decors spelen, die hun en den toeschouwers
de laatste illusie ontnamen. In de schouwbur-
gen was het bar koud en de toeschouwers
zaten in hun pelsjassen; in de zaal hing een
grauwe, koude mist. De electriciteit werkte
slecht, zoowel de zaal als het tooneel werden
soms plotseling in een duisternis gehuld
De werkelijkheid was zoo troosteloos, zoo el-
lendig, dat de menschen, zij het voor een
korte poos, er van bevrijd wilden worden en
eischten, dat het tooneel hun een illusie van
iets anders, iets vroolijkers zou geven. Het
handhaven van de leerstellingen van Sanls-
lawsky werd dus onmogelijk, er moest een
andere richting komen.
Er werden toen vele pogingen gedaan om
iets nieuws op tooneelgebied te brengen, een
nieuwe hervorming door te voeren. De be-
langrijkste van de zeer talrijke stroomingen,
die toen ontstaan zijn, was die, welke be
wust naar ht volkomen verdrijven van de
werkelijkheid streefde, die eischte, dat de ac
teurs onderstreepten, dat het maar spel was,
dat er niet de minste overeenkomst met de
werkelijkheid bestond. De toeschouwer mocht
geen oogenblik vergeten, dat hij in de come-
die zat, dat op het tooneel slechts acteurs wa
ren, die hem wilden amuseeren, die comedie
speelden. Om te voorkomen, dat de toe
schouwer nu en dan toch de illusie van het
werkelijke leven kreeg, werden in de tooneel-
stukken (de oude, de goede) tafreelen mge-
lascht, die in het geheel geen verband met
de voorstelling hadden en die ten doel hadden
de illusie te breken. Bijzonder ver ging in
deze richting de bekende regisseur Meyer-
hold, die zijn acteurs tijdens het spel acroba-
tische toeren liet uitvoeren, ladders beklim-
men, op draaiende bruggen spelen enz. De
acteurs moesten er naar streven elke natuur-
getrouwe intonatie te vermijden, niet als le-
vende menschen te spreken. lets dergelijks
vond overigens ook in alle andere takken van
de beeldende kunst plaats.
Zooals te begrijpen is, kwam er al spoedig
een reactie tegen deze overdrijving. De vol
komen breuk met het werkelijke leven maakte
de ontwikkeling van het tooneel, evenals van
alle kunstuitingen, onmogelijk. Het leven
protesteerde tegen een dergelijke verkrach-
ting en alleruzs. haast onmerkbaar. voltrok
zich in Rusland op het gebied van het too
neel een nieuwe verandering, die een, zij het
gedeeltelijken, terugkeer tot de werkelijkheid
beteekende. Dit proces beperkt zich niet tot
het tooneel alleen, maar vindt zijn uiting in
alle kunstvormen.
Wie de ontwikkeling van het geestelijke le
ven in Rusland aandachtig volgt, weet dai
er de laatste jaren in Rusland een zeker stre
ven tot cultureele en geestelijke stabilisatie
bestaat. De literatuur, de beeldende kunst,
het tooneel verlaten hun phantastische posi
ties en keeren terug tot de overtuiging, dat
zij van het publiek afhankelijk zijn, dat zij
den band met het publiek moeten herstellen.
De toeschouwers willen nog niet, dat het
tooneel ee* volkomen illusie van de werke
lijkheid geeft, omdat die werkelijkheid nog
steeds troosteloos is. De toeschouwer zoekt
nog steeds in den schouwburg een illusie van
een ander, voller en rijker leven dan hij zelf
tooneelstuk logisch opgebouwd is. dat er geen
leidt, maar de toeschouwer eischt, dat het
dingen gebeuren, die in strijd zijn met het
gezond verstand en met de logica. Bovenai
wil de toeschouwer echter niets meer weten
van al die circuskunstjes op het tooneel, van
de draaiende bruggen de clownerie, de lad
ders, de acrobatische kunsten, de onnatuur-
lijke dictie. de phantastische, met elke voor
stelling van de werkelijkheid spottende de
cors. Zelfs Meyerhold moest ten slotte aan
den drarig van het publiek toegeven en al die
buitenissigheden in het archief opbergen Zijn
terugtocht was voor de talrijke imitatie-
holds een sein tot een overhaasten terugtocht,
tot een capitulatie.
Deze omkeer maakte het den Russischen
tooneelspelers mogelijk, opnieuw ernstig te
werken. Het tooneel keert naar het punt te
rug, dat het noodgedwongen in het najaar
van 1917 moest verlaten. Dat beteekent na
tuurlijk niet, dat er geen verdere ontwikke
ling meer mogelijk of gewenscht is Het werk
van Stanislawsky, hoe grootsch het ook is,
kan niet als onfei'.baar beschouwd worden
Het Russische tooneel zal niet voor altoos op
het standpunt van Stanislawsky en het rea-
lisme blijven staan, maar de ontwikkeling zal
nu logisch zijn en in een richting gaan. die
voor iedereen. die de Russische tooneelge-
schied-enis kent, niet moeilijk te raden is.
Dr. BORIS RAPTSCH1NSKY.
Is armoede een ziekte.
Gemeentelijke Gezondheidszorg in
Nederland" is de titel van een boek, dat
onlangs verschenen is. De- schrijver is
de directeur van den geneeskundigen en
gezondheidsdienst van Amsterdam, dr.
L. Heijermans. Bedoeld als een wegwij-
zer voor leden van regeeringscolleges,
gezondheidscommissies en allerlei ver-
eenigingen, werkzaam op het gebied van
openbare gezondheidszorg, verdient het
de aandacht ja, eigenlijk van ieder
een, want de in dit boek behandelde on-
derwerpen zijn van zoo algemeen be
lang, dat ieder er wel iets in vindt, dat
hem persoonlijk interesseeri. Een bloote
opsomming van enkele hoofdstukken le-
vert hiervoor het bewijs: woningbouw,
ongedierte in woningen, afvalstoffen,
drinkwatervoorziening, het melkvraag-
stuk, levensmiddelen, lichaamsreiniging
sport, besmettelijke ziekten, zieken-
verpleging, met een of meer van deze on-
derwerpen komt ieder op zijn tijd wel
eens in aanraking.
Het boek is breed opgezet en de be
kende vlotte pen van den schrijver waar-
borgt een prettige lectuur. Vele der be
handelde onderwerpen hangen echter
ten nauwste samen met de verschillende
stroomingen op sociaal en politiek ge
bied. De schrijver zelf wijst hierop in
zijn voorwoord; hij geeft toe, dat het
onmogelijk is, persoonlijkheid en opvat-
tingen van den schrijver niet een woord-
je te laten meespreken ook al heeft hij
ook nog zoo zijn best gedaan, zoo veel
mogelijk objectief te blijven. Hij rekent
er dan ook op, dat zijn opvattingen niet
door een ieder gedeeld zullen worden.
Dat neemt echter niet weg, dat de ken-
nisneming van het boek, zij het met de
noodige critiek, warme aanbeveling ver
dient.
Reeds in de eerste bladzijden van de
algemeene beschouwingen stuiten wij op
een uitspraak, die waard is, eens nader
bekcken te worden. Ik bedoel deze „dat
armoede een ziekte is, welke lichaam en
ziel aantast'. De schrijver gaat daarbij
uit van niet te weerspreken feiten.
Den invloed der maatschappelijke ver
houdingen toetst de schrijver in de eer
ste plaats aan de sterfte der verschillen
de menschengroepen. In deze richting
zijn verscheidene onderzoekingen inge
steld, bijv. voor Brunswijk naar de sterf
te in straten met een gemidcield inkomen
der bewoners van: btneden 75, van 75
100, van 100150, van 150£00 en boven
200 Thaler. Verder vinden wij een sta-
tistiek van een groote maatschappij van
levensverzekering, waarbij de verzeker-
den zijn ingedeeld naar een inkomen van
beneden 3000, van 3000—6000 en boven
6000 Mark. Funk heeft getracht, cijfers te
verkrijgen voor de drie groepen: welge-
stelden, middenstand en armeren. Voor
Amsterdam zijn dertien buurten onder-
scheiden, zooals centrum oude stad, jor-
daan, jodenbuurt, havengebied, benoor-
den het IJ enz. Met de uitkomsten van
dergelijke onderzoekingen moet men al-
tijd voorzichtig zijn. Zoo wijst de schrij
ver er op, dat in den grachtengordel
veel oude menschen wonen, terwijl over
het IJ zich voornamelijk jonge men
schen vestigen. Dit verklaart ten deele
dat in 1920/1921 in het eerstgenoemde
gebied de sterfte 16.2, in het tweede
slechts 6.7 was. Zijn er veel gestichten
in een bepaalde wijk, dan wordt het
sterftecijfer hierdoor dadelijk beinvloed.
Alles te samen genomen, blijkt wel
duidelijk de grootere sterfte der armere
volkoklassen. Volgens Funk zijn de ver-
houdingscijfers van de gemiddelde sterf
te voor de jaren 1901 tot 1910 de vol
gende:
mannen vr. tot.
voor dj welgestelden a05 58 73
voor den middenstand 109 106 107
voor de arbeiders enz. 210 182 196
Voor de besmettelijke ziekten zijn de
verschillen niet zoo groot. Zelfs komen
sommige dier ziekten juist bij de meer
welgestelden iets meer voor, n.l. rood-
vonk en diphteritis, griep en geslachta»
ziekten. Ook kanker en kinderverlam-
ming behooren bij deze groep. ^aaren-
tegen komt typhus onder alle klassen
der bevolking vrijwel in gelijke mate
voor. Mazelen. kinkhoest, tuberculose,
pokken hebben de overhand in arbei-
derskringen.
De invloed van armoede op den
mensch wordt door Heyermans in schril-
le kleurer: geteekend. Inderdaad zijn de
maatregelen der hygiene in een ar
moedige omgeviag moeilijk toe te pas-
sen. Wanneer niet over een behoorlijke
wonin beschikt k.;n worden, gaat het
niet aan, te eischen, dat die woning hc-
gienisch zal worden ingericht Voor een
goede keus en voor doelmatige toeberei-
ding van het voedsel is in de eerste
plaats noodig, dat dat voedsel gekocht
kan worden. Dat de zindelijkheid lijden
moet bij gebrek aan voldoende linnen-
goed en waschgelegenheid, spreekt van
zelf. Dat in een dergelijke omgeving een
gansch andere mentaliteit en een afwij-
kende levensbeschouwing zich gemak-
kelijk ontwikkelt en openbaart, ligt
voor de hand.
Toch zou ik aarzelen, de uitspraak,
dat armoede een ziekte is, te onder-
schrijven. Armoede is een toestand, een
omstandigheid. Zij kan ontstaan door
ziekte, zij kan ook aanleiding tot ziekte
geven, maar zelf is het geen ziekte. De
schrijver erkent verschil van zieleleven,
een psychologisch verschil der verschil
lende volksklassen. Er is niets tegen,
hierin met hem mee te gaan. Groote ver
schillen bestaan, soms in die mate, dat
het moeilijk valt, elkaar te verstaan en
te begrijpen, tusschen bijv. den koop-
manstand en dien der geleerden; het-
zelfde is het geval tusschen ondergroe-
pen, zooals bijv. rechtsgeleerden en ge
neeskundigen. De adel, de kruidenier, de
zeeman, de officio], de geestelijkheid, de
werkende vrouw, de ambtenaar, de jour
nalist, voor iedere groep kau men apar-
te psychologische kenmerken vinden.
Maar het gaat niet aan, daarom van
ziekte te spreken. De mensch, die lang
in de tropen of in het hooge Noorden
vertoeft, veranclert ook in sommige op-
zichten. Niemand zal echter een van de
genoemde omstandigheden, welke op
den mensch van invloed zijn, een ziekte
noemen.
Alleen in overdrachtelijken zin zou
gesproken kunnen worden van een ziek
te. En ieder zal de middelen toejuichen,
welke dit maatschappelijk euvel kunnen
beperken of opheffen. Maar dit is ge
heel iets anders dan men in den regel
onder ziekte verstaat. Zooals de schrijvei
het uitdrukt, kan een dergelijke uit
spraak niet anders dan verwarring stich-
ten.
Het bovenstaande kan niet beschouwd
worden als een volledige aankondiging
van het belangwekkende werk van
Eeyermans. Er is nog zeer veel in te vin
den, dat de moeite waard is, er bij een
volgende gelegenheid nog eens op terug
te komen. J
H. A. S.
VtMa „Ooe!e hemel,
Vfouw „0 mannie,
het volgend jaar
die lfc bedenken
wufden".
wat moet dat ahcmaal b. ludbwn V
lk heb het v.. to besluit greeman vu
te bezuini n en daarom heb lk USagtm
kon, beste!;:, on: voor Januari geleverd te
