DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
DE TROONREDE.
Buitenland
DE DUITSCHE RIJKS
DAG-VERKIEZINGEN.
Voorloopig resultaat der Rijksdag-
verkiezingen.
Dagalijksch overzicht.
Pe lliiêkKëS zijn eenigszifls verrassend.
ALKMAARSCHE
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalvs Zon- en
Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3
maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Per regel 0.25, bij groote contracten rabat. Groote
letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdrukkerij
v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9, post
giro 37060. Telef. 3, redactie 33.
No. 218
Directeur: C. KRAS.
DINSDAG 16 SEPTEMBER 1930
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
132e Jaargang.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
H. M. de koningin heeft heden bij de
©pening van de Staten-Generaal de vol
gende troonrede uitgesproken:
Leden van de Staten-Generaal!
1 Te midden van U leden der Staten
Generaal kan ik den toestand des lands,
al stemt veel tot erkentelijkheid, niet
onverdeeld gunstig heeten. De eco
nomische crisis die zich over de geheele
wereld doet gevoelen, heeft ook, zoowel
in het Rijk in Europa als in de Overzee-
sche gewesten, tot ernstige gevolgen
voor het bedrijfsleven geleid. Hier te
lande maken in het bijzonder verschil
lende takken van on-.en land- en tuin
bouw moeilijke tijden door. Groote
krachtsinspanning en wijs beleid zullen
met Gods hulp, moeten voeren naar be
tere tijden.
Onder de voorzieningen welke zullen
moeten worden getroffen om de moei
lijkheden te overwinnen treedt de her
vorming van de economische voor
lichting op den voorgrond. Daar
echter de crisis de geheele mensch-
heid drukt, is zelfs van de best voorbe
reide en ten uitvoer gelegde maatregelen
weinig vrucht te verwachten, indien zij
niet door oprechte internationale samen
werking in hun kracht worden versterkt.
Ook met het oog hierop blijft mijn voort
durende aandacht gericht op het bevor
deren van betere internationale ver
houdingen.
De zeer vriendschappelijke aard van
de betrekkingen, die wij met de andere
mogendheden onderhouden, vormt voor
dit streven den onmisbaren grondslag.
Een donkere schaduw wordt door de
ingetreden crisis geworpen over den
toestand van 's Rijks financiën. Niet al
leen zal het gunstig verloop van de op
brengst der middelen, zooals dit in de
laatste jaren werd gezien, een einde
nemen, maar ook van een normale stij
ging der middelen zal eerlang geen
sprake meer kunnen zijn. Anderzijds zul
len de natuurlijke oorzaken, welke tot
een normale stijging der uitgaven lei
den, haar werking onverzwakt blijven
behouden.
Naast voortgezette versobering van
•s Rijks dienst door reorganisatie, zal
daarom buitengewone beperking in het
nemen van maatregelen, welke offers
van 's Rijks schatkist vergen, in de
naaste toekomst plicht zijn.
In Nederlandsch-Indië openbaren de
gevolgen van de crisis zich reeds in
een sterke daling van de opbrengst der
landsmiddelen, de uiterste zorg zal ver-
eischt zijn om het evenwicht in de
Indische begrooting te bewaren zonder
de grondslagen van welvaart en volks
ontwikkeling aan te tasten.
Verschillende ontwerpen van wet zul
len bij U aanhangig worden gemaakt.
Naast andere ontwerpen van justitiee-
len aard zal U een voorstel van wet be
treffende de rechtsverhoudingen ten
aanzien van handelsagenten en han
delsreizigers worden aangeboden.
Een voorstel tot wijziging van het
reeds eerder ingediend ontwerp van een
cursuswet zal U spoedig bereiken. Een
ontwerp van wet tot herziening van de
lager onderwijswet 1920 zal, naar :k
vertrou. nog in dit zittingsjaar bij U
worden ingediend. Een wetsontwerp be
treffende de rechtspositie der militairen
kan spoedig worden tegemoet gezien.
Blijvende aandacht wordt geschonken
aan de spoedige totstandkoming van
verbeteringen in de wegen te land en te
water en thans in het bijzonder aan den
bouw van vaste bruggen over onze
groote rivieren.
Een wetsontwerp inzake de bedrijfs-
raden nadert zijn voltooiing.
Tegelijk daarmede zal worden inge
diend een in ontwerp gereed zijnd voor
stel betreffende de publiekrechtelijke
regeling van de collectieve arbeidsover
eenkomsten.
Voorts zijn ontwerpen voor een nieuwe
veiligheidswet en voor een wijziging van
de stuwadoorswet voorbereid.
De ontwikkeling van de staatkundige
verhoudingen in Nederlandsch-Indië
vordert bij voortduring aandacht.
De invoering van de bestuurshervor-
ming heeft over geheel Java en Ma-
doera haar beslag gekregen.
De geleidelijke doorvoering van die
hervorming in de buitengewesten is in
voorbereiding.
Het overleg omtrent wetgevende maat
regelen om principieele beperking te
brengen in het stelsel van arbeidsover
eenkomsten onder strafbedreiging is
zoover gevorderd, dat een desbetreffende
ontwerp-ordonnantie eerlang in Indië
in openbare behandeling zal kunnen
komen.
De economische toestand van Suri
name, welke ook den terugslag onder
vindt van de daling der marktprijzen
van de voornaamste landbouwvoort-
brengselen van 't gewest, blijft gedrukt.
Die van Cura^ao geeft reden tot voldoe
ning.
Met den wensch dat God Zijn zegen
aan Uwen, arbeid moge schenken, ver
klaar ik de gewone zitting der Staten-
Generaal voor geopend.
De troonrede is dit jaar iets korter
maar daarom niet krachtiger dan die,
welke bij de opening der Staten Gene
raal in een vorig zittingsjaar werd uit
gesproken.
Zij staat over het algemeen in het tee-
ken van machteloosheid tegenover de
malaise, welke zich thans niet alleen in
de kringen van land- en tuinbouw, maar
ook van handel en industrie geopen
baard heeft.
Van regeeringswege kan tot verbete
ring van dien toestand blijkbaar weinig
godaan worden. Het blijft als gewoon
lijk bij een constateeren van den al
gemeen ongunstigen toestand en bij een
hopen en verwachten, dat daarin binnen
afzienbaren tijd weer een einde zal
komen.
Er is natuurlijk altijd nog wel iets om
dankbaar voor te blijven, maar toch
komt Hare Majesteit reeds in den eer
sten zin van dit staatsstuk tot de erken
ning, dat de economische crisis, die zich
over de geheele wereld doet gevoelen,
zoowel in het Rijk in Europa als in de
Overzeesche gewesten, tot ernstige ge
volgen voor het bedrijfsleven geleid
heeft en niet ten onrechte wordt daarbij
allereerst de aandacht gevestigd op de
crisis in het land- en tuinbouwbedrijf.
Mogen handel en industrie eens over
tijdelijke slapte van zaken spreken, de
boeren worden door een mislukten oogst
of onverkoopbare producten zoodanig
getroffen, dat van een noodtoestand kan
worden gesproken en financieele hulp
of credieten noodzakelijk zijn om in het
proces der voortbrenging geen stagnatie
te 'brëngèn.
Zij hadden in deze troonrede ongetwij-
teld liever het aankondigen van doel-
treffenden regeeringssteun willen lezen
dan de eenvoudige opmerking, dat groo
te krachtsinspaning en wijs beleid met
■Godshulp naar betere tijden moeten
voeren.
Slechts betere economische voorlich
ting wordt in uitzicht gesteld maar het
is niet hoofdzakelijk door verkeerde
productiewijze of niet-economische
maatregelen in handel en industrie, dat
ons geheele land thans in een minder
gunstigen toestand verkeert.
Ons land maakt in dit opzicht geen
ongunstige uitzondering, het ligt mede
onder den druk die zich thans in alle
ons omringende staten doet gevoelen en
de troonrede constateert dan ook min of
meer berustend, dat zelfs van de best
voprbereide en ten uitvoer gelegde maat
regelen weinig vrucht te verwachten is
indien zij niet door oprechte interna
tionale samenwerking in hun kracht
worden versterkt.
Zoolang elke staat zich omgeeft met
steeds moeilijker te passeeren grenzen,
zoolang het vrije ruilverkeer door steeds
hoogere invoerrechten onmogelijk ge
maakt wordt, zal men in elk land daar
van de nadeelige gevolgen blijven on
dervinden.
Als Briand's denkbeeld, de Vereenigde
Staten van Europa nog eens werkelijk
heid zal worden, zullen allereerst de
tariefmuren moeten verdwijnen. Men
kan te dien einde slechts op een gunstig
resultaat der internationale besprekin
gen hopen en blijkens de troonrede blijft
de voortdurende aandacht der regeering
gericht op het bevorderen van betere
internationale verhoudingen.
Wij zijn een vredelievend volk en on
derhouden dus nog steeds met de andere
mogendheden betrekkingen van zeer
vriendschappelijken aai I, welke het ons
gemakkelijk maken bij de internationa
le beraadslagingen een gezaghebbend
woord te doen h joren.
Werd in een vorige troonrede nog
over het niet tot stand brengen eener
nieuwe regeling met België gesproken
en de verwachting geuit, dat men spoe
dig tot overeenstemming zou komen,
thans wordt dit vraagstuk blijkbaar zoo
weinig urgent geoordeeld, dat er zelfs
niet meer op gezinspeeld wordt.
Sedert onze marineschepen en vlieg
tuigen bij verschillende festiviteiten in
België een staaltje van onze macht en
militaire kundigheden hebben gegeven,
schijnt men ook daar, meer dan vroeger,
tot de conclusie te zijn gekomen, dat een
goede buur beter dan een vijand is.
Een donkere schaduw wordt door de
ingetreden crisis geworpen over den
toestand van 's Rijks financiën. Niet al
leen zal het gunstig verloop van de op
brengst der middelen zooals dit in de
laatste jaren met vreugde geconstateerd
werd, een einde nemen, maar ook van
een normale stijging der middelen zal
eerlang geen sprake meer kunnen zijn.
De minister van financiën ziet den tijd
komen, dat hij het huishouden van den
Staat niet meer bekostigen kan.
Niet alleen worden de inkomsten klei
ner, maar aan de natuurlijke oorzaken,
welke tot een normale stijging der uit
gaven leiden, valt nu eenmaal niet te
ontkomen.
Dus zal er bezuinigd moeten worden
en de deskundigen zullen allereerst het
groote raderwerk van den Staat eens be
kijken om na te gaan of door vereenvou
diging daarvan, door reorganisatie, niet
een belangrijke besparing van kosten
is te verkrijgen.
Daarnaast zal bezuinigd moeten wor
den op de gelden welke voor sociale
maatregelen moeten dienen. De troon
rede spreekt zelfs van een buitengewone
beperking in het nemen van maatregelen
welke offers van 's Rijks schatkist ver
gen en wij vermoeden, dat veel van het
verkiezingsprogram, vooral van soc.-
dem. zijde, vooreerst wel niet in vervul
ling zal kunnen komen.
Evenals het vorig jaar wordt ook nu
weer buitengewone aandacht aan den
toestand in de overzeesche gewesten ge
schonken.
Ook in Nederlandsch-Indië ondervindt
men den invloed der wereldmalaise en
de gevolgen van de economische crisis
openbaren zich hier reeds in een sterke
daling van de opbrengst der landsmid
delen, waardoor de grootste voorzichtig
heid geboden is om het evenwicht in de
begrooting te bewaren zonder de grond
slagen van welvaart en volksontwikke
ling aan te tasten.
Een troonrede is als een mensch. Zij
belooft veel maar brengt in den regel
maar een klein gedeelte daarvan tot
stand. Ondanks een reeks mooie beloften
in de vorige troonrede kon de minister
van Binnenlandsche Zaken dezer dagen
bij de sluiting van de Staten Generaal
slechts op een zeer kleine oogst van tot
stand gebrachte wetsontwerpen wijzen.
Thans wordt opnieuw beloofd, dat ver
schillende ontwerpen van wet aanhan
gig zullen worden gemaakt, waartoe,
naast andere ontwerpen van justitieelen
aard welke dat zijn is niet duidelijk
een wetsontwerp behoort betreffende
de rechtsverhoudingen ten aanzien van
handelsagenten en handelsreizigers.
Reeds het vorig jaar werd medegedeeld,
dat er een herziening zou plaats hebben
van de Lager Onderwijswet dit wacht
te toen nog slechts op het tijdstip, dat
de betrokken staatscommissie daarover
een rapport zou uitbrengen en werd
toegezegd dat de minister van Onderwijs
de thans bestaande wet spoedig hoopte
te kunnen wijzigen.
Daarvan is tot dusver nog niets geko
men en de troonrede belooft, naast een
wijziging van het reeds eerder ingediend
ontwerp van een cursuswet, thans op
nieuw de indiening van een ontwerp van
wet tot herziening van de Lager Onder
wijswet 1920.
Laten wij hopen, dat wanneer deze zit
ting. van de Staten Generaal gesloten
wordt, ook met voldoening op een goede
regeling van het onderwijsvraagstuk
kan worden gewezen.
Daarnaast wordt een wetsontwerp
beloofd betreffende de rechtspositie der
militairen en zal naar de troonrede
verzekert blijvend aandacht wprdeo
geschonken aan de spoedige totstand
koming van verbeteringen in de wegen
te land en te water en in het bijzonder
aan den bouw van vaste bruggen over
onze groote rivieren.
Het verkeer, dat bij de technisch
steeds volmaakter en snellere voertui
gen, breede en ongevaarlijke we
gen eischt, zal dus ook dit jaar weer
veel van een verouderden toestand zien
verdwijnen en dat, ondanks den benar
den stand der financiën, op het aan
brengen van kostbare vaste bruggen
over de rivieren wordt aangestuurd, is
het beste bewijs, dat de regeering
alles in het werk wil stellen om een
vlug en veilig verkeer te bevorderen.
Thans wordt nog een wetsontwerp
inzake de bedrijfsraden aangekondigd
benevens een vooorstel betreffende de
publiekrechtelijke regeling van de col
lectieve arbeidsovereenkomsten, wat
ook reeds in de vorige troonrede werd
beloofd, maar eerst thans in ontwerp
gereed blijkt te zijn.
Ten slotte vermeldt de troonrede de
voorbereiding van ontwerpen voor een
nieuwe veiligheidswet en voor een wij
ziging van de stuwadoorswet.
Het zal ons niet verwonderen in een
volgende troonrede te lezen, dat deze
ontwerpen wellicht spoedig gereed zul
len komen.
De ontwikkeling van de staatkundige
verhoudingen in Ned. Indië vraagt nog
voortdurend de aandacht. Wij hebben
niet zooveel last van onze gekleurde
broeders als de Engelschen dat op het
oogenblik hebben, maar wij moeten als
verstandige koloniale mogendheid de
bakens weten te verzetten naarmate het
getij verandert. De invoering van de be-
stuurshervorming heeft thans over ge
heel Java en Madoera haar beslag ge
kregen, en geleidelüke doorvoering van
die hervorming in de buitengewesten is
in voorbereiding. Verder wordt over
Ned. Indië nog slechts medegedeeld, dat
het overleg omtrent wetgevende maat
regelen, om principieele beperking te
brengen in het stelsel van arbeidsover
eenkomsten onder strafbedreiging, zoo
ver gevorderd is dat een desbetreffende
ontwerp-ordonnantie eerlang in Indië
in openbare behandeling zal kunnen ko
men. Er schijnt, voornamelijk in de bui
tengewesten, nog heel wat te mankeeren
aan een goede verhouding tusschen
werkgevers en inlandsche werknemers,
de rapporten van de inspecteurs der ar
beidsinspectie geven daarvan
stootelijke bewijzen en hier ligt zeker
een vruchtbaar terrein voor overhei ls-
bemoeiing.
Natuurlijk ondervindt Suriname, al
ligt het in een heel ander deel van ons
kleine wereldje, ook al den terugslag
van de algemeene malaise.
De marktcijfers der voornaamste land-
bouwvoortbrengselen zijn sterk gedaald
en het land ondervindt daarvan de na
deelige gevolgen.
Cura?ao, dat altijd een beetje als een
minderwaardig gewest beschouwd is,
gaf reeds het vorig jaar reden tot ver
heugenis door een voortschrijdenden
opbloei en thans getuigt de troonrede op
nieuw, dat de toestand daar reden tot
voldoening geeft.
Als nu onze weermacht ter plaatse
maar sterk genoeg is om alle politieke
vechtpartijen van andere staten buiten
de grenzen te houden, zullen wij van dat
A:nerikaansche stiefkindje in de toe
komst misschien nog heel wat genoegen
kunnen beleven.
Een troonrede is een zak vol mooie
beloften.
Steeds wordt de zak den volke ver
toond maar al het moois dat er in zit
komt niet altijd te voorschijn.
Er is dit jaar niet zoo bijzonder veel in
vei'borgen. Wij kunnen slechts hopen,
dat hij ditmaal eens volkomen leegge
schud zal worden en dat alle ontwerpen
welke ons thans weer zijn toegezegd,
binnen een jaar tijds als wetten in het
Staatsblad zullen verschijnen.
Laten wij daarbij instemmen met den
wensch van Hare Majesteit, dat God zijn
zegen aan den.arbeid van ons parlement
zal mogen schenken.
We zeggen „eenigszins", want reeds had men
verwacht, dat deze verkiezingen een resul
taat zouden brengen, dat nog minder ge
schikt zou zijn voor een coalitievorming
door den vorigen rijksdag. Welnu, aan die
verwachting is voldaan, zoodat in zooverre
niet van een verrassing gesproken mag
worden.
Wat wel een verrassing is: de geweldige
successen der Nationaal-socialisten. Wel had
men een zetelvermeerdering verwacht, maar
dat deze bijna vertienvoudigd zou worden,
heeft zelfs de meest verstokte Nat.-soc. aan
hangers Zaterdagnacht niet durven droomen.
Van een heel gewoon partijtje is de Nat. soc
partij plotseling de tweede partij in den
Rijksdag geworden, zoodat zij straks ge
legenheid zal krijgen om mee te regeeren op
krachtige wijze.
Als we nog even herinneren, dat de soc.-
democraten 10 zetels verloren (143 en vorigen
Rijksdag 153), de communisten er 22 won
nen (76, 54) en de Duitsche Volkspartij (van
wijlen dr. Stresemann) terugliep van 54 op
26 zetels, dan hebben we de voornaamste
verandering op het gebied der zetelverdee-
ling gememoreerd.
De rijksdag zal ditmaal 573 zetels tellen
tegen 491 de vorige keer. Deze vermeerde
ring moet toegeschreven worden aan dp
grootere opkomst der kiezers, waardoor veel
minder stemmen „verloren" gingen.
De vraag is nu, welke coalitiemogelijk
heden er zijn. De tegenwoordige regeerings-
partijen kunnen bij een coalitievorming, een
aantal van 172 krijgen, maar dan hebben ze
nog lang niet de meerderheid in den rijks
dag Ook de partijen, die eertijds de z.g.
„groote coalitie" vormden, kunnen nu geen
meerderheid krijgen. Zij komen thans tot een
aantal van 278, hetgeen juist 9 te weinig is
voor een volstrekte meerderheid.
Slechts dan,, wanneer die „groote coalitie
zich ook uitbreidde over de economische
partij, het Duitsche Landvolk en de conser
vatieve Volkspartij, zou zij over een vol
strekte meerderheid beschikken. Het is echter
niet waarschijnlijk, dat het zoover komt.
Er zijn nog andere mogelijkheden. We
zullen het echter hierbij laten en afwachten,
wat de nadere berichten ons zullen leeren.
De lezer zal uit bovenstaande wel begrepen
hebben, dat de verwarring in het Duitsche
politieke leven nog al groot is, zoodat het
nog wel een paar dagen zal duren, voordat
er eenige klaarheid komt.
DE DUITSCHE RIJKSDAG-
VERKIEZINGEN.
D: verrassende successen der Nat.-socialisten.
Coalitiemogelijkheden. - -
Zoo is dan in Duitschland de strijd, die dé
gemoederen v/eken lang bezig gehouden
heeft, geëindigd. De verkiezingen zijn ge
houden, en het Duitsche volk heeft beslist,
hoe het den eerstvolgenden tijd geregeerd
wil worden.
Volgens de nog nader bij den leider van
den Verkiezingsdienst binnengekomen resul
taten, is het aantal voor den nieuwen Rijks
dag gekozen afgevaardigden thans gestegen
tot 576, verdeeld als volgt:
Sociaal Democraten 143; Nationaal Socia
listen 107; Communisten 76; Centrum 68;
Duisch Nationalen 41Duitsche Volkspartij;
30; Economische Partij; 23; Duitsche Staats
partij 20; Beiersche Volkspartij 19; Duitsche
Landvolkspartij 18; Chr. Sociale Volksdienst
14; Duitsche Boerenj>artij 6; Conservatieve
Volkspartij 5; Hannoverianen 3; Landbond
3.
Waar moeten de heerei» zitten?!
De stijging van het aantal Rijksdagzetels
van 490 tot 576 geeft de noodige zorg voor
de plaatsing der afgevaardigden.
De groote zittingzaal was oorspronkelijk
ingericht voor 379 plaatsen, daar dit aantal
voor den oorlog grondwettelijk was vastge
steld.
Toen het aantal afgevaardigden na den
oorlog werd afhankelijk gesteld van het aan
tal uitgebrachte stemmen, moesten indertijd
reeds 100 plaatsen worden geïnstalleerd.
Dit is geschied door alle comfort uit ds
vergaderzaal te verwijderen.
Thans is de zaal ingericht voor 493, er
moet dus nog ruimte worden gemaakt voor
83 afgevaardigden.
In de zaal zijn nog een bank voor de frac
tieleiders en verder links en rechts rustban
ken.
Op deze banken zullen van 30 tot 40 afge
vaardigden worden geplaatst.
De eerste zitting 13 October.
Volgens de Grondwet moet de Rijksdag 30
dagen na de verkiezingen, dus den 14 Octo
ber a.s. bijeenkomen.
Naar in goedingelichte kringen verluidt,
zal de Rijksdag reeds den 13 October a.s. bij
eenkomen, dat is dus een dag voor den
grondwettelijke vastgestelden termijn.
Dr. Brann over den nitslag der
verkiezingen.
De Pruisische premier, dr. Otto Braun.
heeft volgens het Berliner Tageblatt over het
resultaat der Rijksdagverkiezingen o.m. ver
klaard, dat hij ondanks het resultaat der
verkiezingen noch de grondwet, noch de
openbare veiligheid, noch den koers van de
Duitsche buitenlandsche politiek ook maar
eenigszins bedreigd acht.
De Nazi's na de verkiezingen.
Maandagavond bskdêfi de Nationaal Sfib