DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
MIJRA HESS
Kamermuziek-Vereeniging.
No. 259
Woensdag 2 November 1932
134e Jaargang
J)jaqdiiksch Ovevzicht
tBuitenland
de eerste engelsche
ambassadeur in irak.
de staking der engelsche
spinners breidt zich uit.
gemeenteraadsverkiezingen
in engeland.
de engelsche minister van
buitenlandsche zaken niet
geneve.
waar zijn de jonge
gothlanders?
ïBiimeidatid
SCHOUWBURG „HARMONIE".
VRIJDAGAVOND a-s., 8 uur,
Mozart - Beethoven - Brahms - Chopin
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco dr >r het geheele Rijk f 2.50.
Losse nummers 5 cents.
FTIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v b. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. TeleL 3, redactie 33.
Directeur: C. KRAK.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
DE A.S- RIJKS- EN GRONDWETS
HERVORMING IN DUITSCHLAND.
o
Een redevoering van von Gayl.
De toestanden in Duitschland eischen
hervorming.
o
Sprekende over de rijks- en grondwetsher
vorming in Duitschland heeft de minister
van binnenlandsche zaken von Gayl op een
bijeenkomst der Berlijnsche persver gezegd
o.m., dat het de plicht der rijksregeering was,
over bizonderheden van haar plannen zoo
lang de terughoudendheid te bewaren, tot
het ontwerp gereed is en openbare critiek kan
doorstaan en aan de wetgevende lichamen
kan worden voorgelegd In groote lijnen is
alles reeds voor elkaar. Zij zijn uitgesproken
en worden reeds in breede kringen der bevol
king besproken.
Dat de toestanden in Duitschland hervor
ming behoeven, wordt zóó algemeen toegege
ven dat ik daaraan geen woorden behoef te
verspillen, aldus von Gayl. Wij zien, om
slechts eenige hoofdpunten te noemen, een
hiaat in de verhouding van het Rijk tot de
landen, in het bestuur van het Rijk op het ge
bied van de financiëele vereffening en in de
grondwet van het Rijk. Wij bezitten een
groote menigte afgehandelde voorbereidende
■werkzaamheden. De bekende werkzaamheden
betreffen:
De resultaten dei landenconferentie, de
werkzaamheden van den bond tot vernieu
wing van Duitschland en de eenige jaren ge
leden verschenen uiteenzetting van Hugen-
berg. Wij zijn vastbesloten geen der oplossin
gen uit de lade te nemen, hoe zeer wij de
waarde der voorbereidende werkzaamheden
ook op prijs weten te stellen. Wij zijn voorts
van meening, dat het niet de taak van den
staatsman is zich aan te sluiten bij een
zekere staatsrechtelijke theorie en het werk
der hervorming door te voeren volgens de het
best schijnende theorie, maar wij zijn van
meening dat'de staatsman die de noodzake
lijkheid van de hervorming door de verant
woordelijkheid voor zijn volk zoo dringend
gevoelt, dat hij handelen moet, het practisch
noodzakelijke en het naar omstandigheden
bereikbare moet nastreven en dat hij zich
slechts van i.e theorie heeft te bedienen als
hulpmiddel voor zijn eigen, aan het werke
lijke leven aangepaste, constructies. Wij wil
len derhalve onder gebruik making van ons
geschikt toeschijnende voorstellen van ande
ren een eigen weg begaan. Het zou buiten de
lijn liggen buitenlanasche voorbeelden toe te
passen op Duitsche verhoudingen. Wij zien
er derhalve bewust van af iets geheel nieuws
te brengen in de plaats van de huidige instel
lingen en beperken ons er toe gebrekkige in
stellingen door betere te vervangen.
Dit geldt o.a. in het bizonder voor de
staatshervorming. Ik herinner aan de Maan
dag door den rijkskanselier gesproken woor
den en aan mijn eigen redevoering in den
Rijksraad waarin ik er principieel voor uit
kwam aanhanger te zijn der monarchistische
idee, maar waarin ik er met ernst en nadruk
op wees dat ik ook maar de overweging eener
wijziging van de staatshervorming verwierp.
Dit geldt ook voor de gedachte van den ge-
meenschappelijken staat. Voorts wees von
Gayl er op, dat vaststaat dat een nieuwe
groepeering van het Rijk in nieuwe landen of
Rijksprovincies niet in aanmerking komt.
Wat wij noodig hebben is een vreedzame op
lossing van die onjuistheden waarbij de
Rijksregeering met succes eerlijke bemidde
ling kan en wil spelen tusschen de betrokke
nen.
Het Rijk heeft, aldus vervolgde von Gayl,
naar het Staatsgerechtshof in zijn vonnis van
25 October, erkend dat de regeering van
Pruisen tijdelijk in handen van een Rijks
commissaris kan worden gesteld. De verhou
ding RijkPruisen moet aldus worden geor
ganiseerd dat meeningsverschillen een
vruchtbare oplossing kunnen vinden bij een
behandeling van Rijks- en landsregeering.
De nieuwe verhouding RijkPruisen moet in
de beide constituties gelijkmatig worden vast
gelegd.
De Rijksminister besprak voorts de finan
ciëele verhouding van het Rijk tot de landen
en de gemeenten.
Hij verklaarde ten slotte dat wijzigingen
moesten worden aangebracht in de bepalin
gen der kieswet. De regeering acht het nood
zakelijk deh leeftijdgrens voor actief en pas
sief kiesrecht met 'vijf jaren te verhoogen en
de zelfstandige kostwinners, man hetzij
vrouw, en oud-strijders een extra-stem te
geven, welke de beteekenis der gezinshoofden
onderstreept en den oud-strijders de dank
baarheid van het vaderland duidelijk maakt.
DE HONGERMARSCHEN NAAR
LONDEN.
De „hongermarcheerders" drei
gen met bestorming van parle
mentsgebouw.
Massa-aanval van „hongermarcheerders"
op het parlementsgebouw" was Dinsdag
avond te Londen het slagwoord.
De „hongermarcheerders" die voortdurend
met roode vlaggen door de straten trekken,
verklaren dat zij het parlement Dinsdagavond
willen dwingen hun eischen aan te hooren en
kennis te nemen van hun door een millioen
menschen onderteekend verzoekschrift. Zij
hebben het parool uitgegeven zich om half
acht (G.T.) voor het parlementsgebouw te
verzamelen. In pamfletten wordt er bij de
politiebeambten op aangedrongen geen ge
bruik te maken van den gummistok.
De politie heeft maatregelen getroffen ten
einde de bedreiging der „hongermarcheer
ders" te verijdelen.
Dinsdagmiddag werd het bureau der orga
nisatoren van de demonstratie door de politie
doorzocht. De communistenleider Hanning-
ton werd gearresteerd, voor den politierechter
geleid en tot een week hechtenis veroordeeld
Hannington had tijdens een betooging de
politiebeambten opgewekt met de „honger
marcheerders" samen te gaan. Ook andere
leiders der communisten zijn gearresteerd.
Toen bekend werd dat Hannington was ge
arresteerd wilden eenige honderden demon
stranten de police-court bestormen. Zij wer
den evenwel door de politie uiteengejaagd
In de omgeving van het parlementsgebouw
zijn duizenden politiebeambten geconcen
treerd. Er mogen geen demonstraties plaats
vinden binnen een zekeren afstand van het
parlementsgebouw-
Botsingen met de politie.
Gisteravond is het in de straten, die naar
het parlement leiden, tot botsingen gekomen
tusschen de politie en deelnemers aan den
hongermarsch Het is de politie met behulp
van den gummistok gelukt het terrein vrij te
houden. Bij de Westminster brug overvielen
de werkloozen de voorbijkomende tramwa
gens, trokken de borden van de wagens af en
vielen vervolgens de politie aan. Ook werd
gepoogd met auto's een barricade op te wer
pen. Van het Charing Cross-station drong de
menigte op naar Trafalgar Square, waar
eveneens onregelmatigheden ontstonden.
Steenen werden uit het plaveisel gehaald .en
als projectielen gebruikt. Ook hier werd het
terrein door de politie ontruimd. Verschillen
de ruiten werden door de menigte verbrijze'd.
Tal van personen zijn 'gearresteerd. Een
groot aantal vrouwen viel in zwijm. Het aan
tal gewonden staat nog niet vast.
Een delegatie van werkloozen, die uitdruk
kelijk verklaarden niets uit te staan te hebben
met de onlusten, is door Lansbury ontvangen
in het Lagerhuis. De mannen eischten, dat de
oppositie alles in het werk zou stellen om het
handhaven van de werkloozenondersteunin-
gen mogelijk te maken.
VEROORDEELING WEGENS
VOORBEREIDING VAN HOOG
VERRAAD.
Het Duitsche Rijksgerechtshof heeft gister
Kurt Psital, vroeger matroos aan boord van
de torpedoboot Graif, wegens voorbereiding
van hoogverraad veroordeeld tot drie jaar
tuchthuisstraf, verwijdering uit de marine en
verlies van de burgerlijke eererechten voor
den tijd van zes jaar. Hij werd er van be
schuldigd, communistische propaganda bij de
marine te hebben gemaakt.
DUITSCH-DEENSCHE ECONOMISCHE
ONDERHANDELINGEN BEËINDIGD.
De Duitsch-Deensche economische onder
handelingen zijn gister beëindigd. Het vol
gende gemeenschappelijke communiqué werd
uitgegeven
„De tusschen een Duitsche regeeringsdele-
gatie en vertegenwoordigers van de Deen-
sche regeering en van den landbouw gevoer
de economische besprekingen zijn heden be
sloten. De Duitsche delegatie heeft de mee
ning harer regeering nopens de contingentee-
ring uiteengezet. De Deensche vertegenwoor
digers hebben hun principieele bezwaren
tegen de contingenteering kenbaar gemaakt.
De Duitsche delegatie zag ljaaf regeering
rapport uitbrengen betreffende het verloop
en het resultaat dezer besprekingen
De Duitsche delegatie zal heden onder lei
ding van Dr. Walter naar Berlijn terugkee-
ren
Er is dus geen overeenstemming bereikt.
BOTSINGEN TUSSCHEN
COMMUNISTEN EN NAZI'S TE
HAMBURG.
Hedenmorgen kwam het tot botsingen te
Hamburg tusschen communisten en nazi's,
die ieder manifesten hadden verspreid. Vol
gens de politie werden door de communisten
schoten op de nazi's gelost, waardoor 12
personen werden gewond. In het oude stads
gedeelte kwam het tot een botsing tusschen
de vluchtende communisten en de hem ach
tervolgende communisten en begon de politie
mét verschillende huiszoekingen.
Sir Francis Humphrys is gister door den
koning op Buckingham Palace in audiëntie
ontvangen, ter gelegenheid van zijn benoe
ming tot eerste Britsche ambassadeur in
Irak.
De staking der spinners in Lancashire
heeft zich gister aanmerkelijk uitgebreid.
Bijna alle spinnerijen zijn stilgelegd. Ook de
meeste van die bedrijven, welke Maandag
nog werkten, zijn gister uit solidariteitsover-
wegingen gesloten.
Maandag zijn in Engeland en Wales ge
meenteraadsverkiezingen gehouden. Maan
dagnacht om 12 uur 30 waren 84 uit
slagen bekend. De stand der partijen was
toen: conservatieven 29 gewonnen en 39 ver
loren zetels, liberalen 14 gewonnen en 20
verloren zetels, labour 62 gewonnen 47 ver
loren zetels onafhankelijken 17 gewonnen,
16 verloren zetels.
De besprekingen inzake de Engelsche ont-
wapeningspolitiek zijn gister in een kabinets
commissie voortgezet. Het gaat er om tot
overeenstemming te komen voor wat betreft
de miliaire en politieke eischen. De militaire
instanties zouden, naar verluidt, niet bereid
zijn toe te geven.
In verband hermede is het niet mogelijk,
dat Sir John Simon naar Geneve vertrekt.
In zijn plaats zal de onderstaatssecretaris
van het ministerie van buitenlandsche zaken,
Eden, te Geneve aan de ontwapeningsonder
handelingen deelnemen.
RUSSISCH KOLENSCHIP MET
PASSAGIERS GESTRAND.
De Russische kolenvrachtstoomer „Stalin",
metende 2000 ton en in 1917 gebouwd, is
Maandagmiddag gestrand onderweg van
Archangelsk naar Spitsbergen, nabij den
Eisfjord. Aan boord van het schip, dat zeer
zwaar geladen is, bevinden zich 126 Russi
sche mijnwerkers met hunne vrouwen. Het
stoomschip was onderweg naar de Russische
nederzetting Coalbay in Eisfjord. Tijdens de
stranding brak de roerstok. Door een groot
lek in het voorste gedeelte van het schip
stroomde het water naar binnen. Eerst in
den nacht echter besloot de kapitein tot het
uitzenden van S.O.S.-seinen. Deze werden in
Tromsoe opgevangen. Het bergingsschip
„Jason" stak gistermorgen vroeg in zee, doch
het zal de plaats van de stranding eerst in
twee dagen kunnen bereiken. Op het oogen-
blik schijnt het weer goed en windstil te zijn,
zoodat groot gevaar niet aanwezig is. Mocht
echter een storm opsteken, dan zou het schip
reddeloos verloren worden geacht. De lading
bestaat voor een deel uit machines en rails.
In Coalbay en de overige nederzettingen be
schikt men slechts over enkele kleine motor
schepen, die voor dit werk niet voldoende
zijn.
KRASSERE MAATREGELEN TE
VERWACHTEN TEGEN'DE
BULGAARSCHE COMMUNISTEN.
De minister-president Muschanoff heeft
verklaard, dat de houding van de commu
nistische afgevaardigden bij de opening
van de kamer, in welke de koning door de
communisten werd verhinderd de troon
rede uit te spreken, het laatste bewijs heeft
geleverd, dat voor deze parlementariërs
in de Sobranje geen plaats meer is. In de
bladen wordt dit beschouwd als een aan
kondiging van krassere maatregelen tegen
de communistische beweging met inbegrip
van de vertegenwoordigers in het parle
ment.
DE TOESTAND IN HET VERRE
OOSTEN.
Nieuwe credieten van Japan,
Het Japansche kabinet heeft voor het mi
litaire bestuur in Mantsjoerije nieue cre
dieten toegestaan tot een gezamelijk be
drag van 2000000 Yen.
De 16 jonge Gothlanders, die Zondag per
motorboot naar zee zijn gegaan, zijn nog
niet opgespoord. De avondbladen achten het
mogelijk, dat de boot des nachts door een
groot schip is overvaren. Volgens een andere
lezing zouden de jongelui foto's hebben ge
maakt van de Russische oorlogsschepen en
derhalve aan boord van een der oorlogssche
pen zijn gebracht.
De Russische gezante te Stockholm, mevr.
Kollontai, acht zulks evenwel uitgesloten.
De jongens gered.
In den afgeloopen nacht te ongeveer half
één heeft het Duitsche s.s. „Bothilda Russ"
de 16 vermiste jeugdige Gothlanders, die
Zondag met een motorboot waren uitgevaren
om manoeuvres van Russische oorlogssche
pen van dicht bij gade te slaan en die men
reeds verloren had gewaand, gered en aan
boord genomen.
DE VERKIEZINGEN OP CUBA.
Overwinning voor de liberale
partij.
De verkiezingen op Cuba blijken een groo
te overwinning voor de liberale partij van
Macado te zijn. Ze zijn betrekkelijk rustig
verloopen, en slechts in het binnenland kwa
men eenige ingeregeldheden voor, waarbij
drie personen werden gedood en 2 gewond.
De meeste candidaten der oppositie namen
aan de verkiezingen geen deel. Maandag
werden honderden der aanhangers der op
positie gearresteerd om hun de deelneming
aan de verkiezingen onmogelijk te maken
Volgens mededeel ingen der regeering zou on
geveer 75 van het kiezerscorps hebben ge
stemd.
GOUVERNEUR VAN NEVADA (V.S.)
KONDIGT MORATORIUM AF.
Voor veertien dagen.
Naar uit Reno (Nevada) wordt gemeld,
heeft de gouverneur met het oog op den wan-
hopigen financieelen toestand voor alle
schuldverplichtingen een moratorium voor
veertien dagen afgekondigd.
Deze beschikking was voor de bevolking
een volkomen verrassing. De meeste banken
zijn gesloten.
De gouverneur doet moeite een hulpleening
op te nemen.
HERFSTSTORM BOVEN NEW YORK.
80 week-end-huisjes verwoest.
New York en omgeving zijn door een bui
tengewoon noodweer geteisterd. Storm en
regen hebben overal groote verwoestingen
aangericht. In het bijzonder werden de week
end-huisjes op Long Island getroffen. Tach
tig dezer huisjes zijn door het water ver
woest. Twintig dezer huisjes werden wegge
spoeld. Gelukkig waren zij onbewoond. De
toestand werd te hachelijke, daar brand uit
brak in verschillende huisjes. Een groot aan
tal brandwachts, politiebeambten en beamb
ten van den geneeskundigen dienst zijn ter
assistentie uitgezonden.
Naar tot nu toe is gemeld, zijn 15 personen
gewond.
Ook te New York zelf is aanzienlijke scha
de aangericht. Van Woolwortt-building is een
groote vensterruit op straat terecht gekomen.
Een jonge meisje en een politieagent werden
door de scherven ernstig gewond.
Het verkeer in de haven ondervindt groote
vertraging oceaanstoomers komen vér over
tijd binnen.
NALEVING ARBEIDSWET.
Men schrijft ons:
De nog immer en veelvuldig voorkomende
overtredingen der arbeidswet hebben den
hoofdbesturen van de Algem., de R K. en
Chr. bonden in het bakkersbedrijf aanleiding
gegeven, de vraag onder oogen te zien, wat
van hun zijde gedaan kan worden om tot
betere naleving van de arbeidswet, incasu
van de wettelijke bepalingen voor het bak
kersbedrijf, te geraken.
Ze zijn het er over eens geworden, uit hun
midden een comité aan te wijzen, dat tot taak
zal hebben, zich ernstig met de controle op
de naleving dier wet bezig te houden.
Te dien einde zal het comité zich verstaan
met de besturen der afdeelingen van genoem
de bonden om gegevens te verkrijgen omtrent
de naleving van bedoelde bepalingen.
Aan de hand van de te verkrijgen gegevens
zal het comité nagaan of er reden is, zich
met de patroons of de patroonsorganisaties
te verstaan, alsmede met de ambtenaren van
de arbeidsinspectie, politie en marechaussee.
In een, binnen enkele dagen aan de afdee-
lingsbesturen te verzenden^ circulaire zal in
overweging gegeven worden, voor dit doel
plaatselijk samen te werken.
NEDERLANDSCHE VARKENS
CENTRALE.
Huisslachtingen.
De Nederlandsche Varkens Centrale ves
tigt de aandacht van belanghebbenden er op,
dat aanvragen voor het verkrijgen van een
vrijstelling van het betalen der heffing bij
huisslachtingen gericht moeten worden tot de
Gewestelijke Varkenscentrales. Aanvraag
formulieren zijn verkrijgbaar bij de secreta
rissen der plaatselijke commissies.
In geval vrijstelling wordt of is aange
vraagd behoeven de groene formulieren „ken
nisgeving huisslachting'' niet aan de Neder
landsche Varkens Centrale te worden toege
zonden. Geschiedt dit toch, dan kan dit ver
traging bij het verkrijgen der vrijstelling ten
gevolge hebben. Evenmin behoeven de groene
speelt
formulieren „Kennisgeving huisslachting"
oegtezonden te worden voor de huisslach
ting, waarbij keuring plaats vindt.
DE ELECTROTECHNISCHE INDUSTRIE
IN NEDERL AND JUBILEERT.
De fabriek van Willem Smit te
Slikkerveer een halve eeuw.
Gister herdacht de N.V. Electroiechnische
Industrie, voorheen Willem Smit en Co. te
Slikkerveer het feit. dat het een halve eeuw
geleden was, dat de toen 19-jarige Willem
Smit (thans president-commissaris der N.V.)
en zijn iets oudere neef A. Pot, die in Enge
land voor Naval Architeit had gestudeerd,
samen een zaak oprichtten voor het fabri-
ceeren van dynamo's, waarmee de jeugdige
Smit reeds eenige jaren proeven had ge
nomen. Zij vormden de eerste Nederlandsche
firma, die ten doel had „het fabriceeren van
materiaal voor electrische verlichting en het
exploiteeren van electrische toestellen en an
dere verwante artikelen".
De zaak werkte het eerste jaar met verlies
en de jongelui genoten geen salaris. Hard
werd er gewerkt en op den 17den Februari
van het jaar 1883 voer de „Merwede" van
Fop Smit met een electrische licht-installatie,
de eerste in ons land.
Kort vóór deze installatie had de firma ook
al een booglampinstallatie geleverd voor
hotel Coomans aan de Hoofdsteeg te Rotter
dam.
Het inrichten van schepen met electrische
installaties werd meer gebruikelijk en weldra
moesten installaties worden gemaakt voor
de Mij. „Zeeland" en voor de Amerikaansche
Stoomvaartmaatschappij (de latere Holland—
Amerika Lijn).
In 1885 werd de eerste electrische centrale
voor publieke verlichting opgericht
De firma werd in 1896 omgezet in een
naamlooze vennootschap en vier jaar later
deed ze op de Parijsche tentoonstelling mee
als eenige Nederlandsche fabriek aan de
stroomlevering voor het tentoonstellingster
rein.
Steeds breidde de onderneming zich uit, de
opdrachten werden grooter, de capaciteit van
de fabriek nam toe, maar toch werd het
noodig dochterfabrieken te stichten, wilde men
ook alle opdrachten op tijd kunnen uit
voeren. Zoo ontstond de elecrromotoren-
fabriek Dordt, welke fabriek motoren ver
vaardigde van niet meer capaciteit dan 50 pk.
Zoo ontstond ook de Transformatorenfabriek
te Nijmegen.
Thans bouwt de fabriek te Slikkerveer,
waarvan directeur is de heer C. Pot, groote
motoren voor de Staatsmijnen; waterkracht
machines van 25.000 kw. voor de Centrale te
Utrecht; electrische werktuigen voor Indië;
omvormers voor het Gemeentelijk Electrici-
teitsbedrijf te Rotterdam, dat de fabriek te
Slikkerveer altijd in de gelegenheid heeft ge
steld de nieuwste vondsten op het gebied van
de electronechniek te kunnen construeeren en
leveren.
Om aan het 50-jarig bestaan der fabriek een
sociaal karakter te geven, is er een fonds ge
sticht van 25.000 voor een Volksgebouw te
Slikkerveer, dat ten goede zal komen aan heel
de burgerij.
ENGELAND EN DE NEDERLANDSCH-
BELGISCH-LUXEMBURGSCHE TOL- -
UNIE.
Een vertegenwoordiger van het Britsche
ministerie van handel heeft in het Lagerhuis
medegedeeld, dat een gedachtenwisseling
tusschen de Engelsche regeering en de regeè-
ringen van Nederland, België en Luxemburg
betreffende de in Juli van dit jaar gesloten
Nederlandsch-Belgisch-Luxemburgsche Tol-
unie heeft plaats gevonden. De Engelsche re
geering heeft medegedeeld, dat zij de uitnoo-
diging nog niet kan aannemen. Tegelijkertijd
heeft zij evenwel haar bereidwilligheid uit
gesproken de douanetarieven te verlagen.
STEIGER INGESTORT.
Eenige werklieden licht gewond.
Gistermiddag omstreeks half twee is in de
Allard Piersonlaan te 's-Gravenhage de stei
ger van een bouwwerk ingestort, tengevolge
waarvan vier arbeiders verwondingen, welke
van niet ernstigen aard bleken te zijn, hebben
opgeloopen.
Twee werklieden konden op het werk ver
bonden worden; de twee anderen werden
naar het ziekenhuis aan den Zuidwal ge
bracht. Een van hen, de ongeveer 36-jarige
M., die een hoofdwond had opgeloopen,
moest worden opgenomen. -