Visitekaartjes
N.V. v.h. Herm. Coster Zn.
Voordam C 9, Alkmaar.
Van Rommelzaken Hobbeltie
JCunst en Weten
£atuU en Juittêotiw
'ftovincuud ïlieuws
UITVINDING MIKROSKOOP
Uitvinding verreMIVer
INTERNATIONALE VEREENIGlNG
VOOR ECONOMISCHE SAMEN
WERKING.
HOORN.
Dt [ER VAN DE UIIVIIICI1IG VflÜ
KiJXtR EN MIKHUSKOOP K'JMl AAN
ALKMAAR 10E.
Wij lezen in het Weekblad voor Gymn en
Middelb. Onderwijs de volgende artikelen
van Dr. Naber. Zij werden geschreven naar
aanleiding van twee voordrachten, resp. van
dr. Schierteek en dr. Crommelin, waarin
geenerlei recht wordt gedaan aan Alkmaar
Dr. N. is overtuigd dat Drebbel en de jong-
sie zoon van burgemeester Thoenisz (bijge
naamd Metius veel heblen saamgewerkt
(ze woonden beide op den Coning6\yeg) en
dat aan hen beiden lijn toe te schrijven de
geweldige vondsten die ons een kijk gaven,
lo. in het oneindig groote Heelal en 2o. in
de wereld van het oneindig kleine. Naber s
bewering bestaat dus uit twee deelen, die
hieronder volgen. Voo. hen die betwijfelen oi
Drebbel meer was dan een charlatan, een
duivelskunstenaar en zoo meer, willen wij
nog even verwijzen naar d" dissertatie van
dr. Tierie (1932) die evenals dr. Naber tot de
conclusie kwam dat Drebbel was een ster
van de allereerste grootte. Wie Drebbel dus
nog altijd niet wenscht te begrijpen of niet
kan begrijpen is beslist „van minder allooi
En zeker geen goed Alkmaaraer!
Aan Prof. Dr. F. M. Jaeger te Groningen
is te danken dat sinds 1922 aan de
Univ. Bibl. aldaar een afschrift is te vinden
van merkwaardige bladzijden uit een hyper
merkwaardig manuscript, berustend te Car-
pentras.
Het is het dagboek van Nicolas Claude
Fabri de Peiresc, raadsheer te Aix in Pro-
vence, die in correspondentie stond met kardi
nalen, geleerden, kunstenaars over de
geheele wereld!
Wat staat daar, Juli 1622, op bladzijde
408? Slechts dit:
Cornelius Drübbel's inventor dioptrae (d.i.
uitvinder mikroscoop).
Abrahamus Küffler gener Druibelu.
Jacobus Kuffleir generi frater, dioptrae
custos.
Maar natuurlijk in letters-als-rijksdaal-
ders, want om het goed te laten uitkomen liet
Peiresc den achterkant van het blad bij uit
zondering geheel onbeschreven!
Hoe komt het dat Dr. Schierbeek
hier niet van weet? Hij kent toch,
hoop ik, Jaeger's boek over „Dreb
bel en diens tijdgenooten"? Kan het zijn dat
hij de dupe is geworden van Prof. Jaeger?
Deze verstaat maar al te wel de kunst om
wat hem niet zint te plaatsen in een noot;
of het achter in zijn boek met kleine letter te
doen afdrukken; of het zóó te verminken of
te camoufleeren dat de beteekenis geheel ont
gaat aan den argeloozen lezer!
Erger is het volgende. Dr. Schierbeek Is
óók al onkundig van den arbeid van den
Abbé Rezzi! En toch zond ik hem corres
pondentie bewijst het acht jaar geleden
mijn artikel in Oud-Holland 1904 waarin ik
•dien arbeid ter sprake bracht. Toen reeds ves
tigde ik de aandacht op een enormen flater,
in 1853 begaan en nog steeds niet bele
den. laat staan hersteld door onze Ko
ninklijke Akademie van Wetenschappen!
Daar kwam, langs hoog-offidëelen weg, uit
Rome, naar Amsterdam, eene monografie
over de ontdekking van het mikroskoop! De
(of een) bibliothecaris van., het.. Vati-
kaan had ze geschreven naar aanleiding
van door hem gevonden oude brieven. Die
monografie nu bevatte een uitstekend tegen
gif tegen kleinheidswaan van een kleine na
tie! Maar wat rapporteerden de Akademie-
leden Matthes en Harting naar aanleiding
van deze zoo uiterst zeldzame, hoffelijke en
leerzame geste? Ze verstonden blijkbaar geen
woord Italiaansch en schreven botweg neer,
dat Drebbel het mikroskoop niet kón hebben
uitgevonden omdat hij slechts was „een
mystisch bespiegelende geest"! (sic).
Ergst van alles is dat dr. Schierbeek niet
rekent met een landgenoot, vvoor óns, zoo
mogelijk, nög betrouwbaarder ooggetuige
dan Peiresc. Want wat zegt Constantyn
Huygens?
„Al hhd Drebbel in zijn gansche leven niet
anders gepraesteerd. door deze wondere buis
heeft hij zich de onsterfelijkheid verzekerd"
Samenvatting.
1. Er is 1621 een plotselinge sprong
door dr. Schierbeek veei te klein voorgesteld
in de vergrooting die men verkrijgt met
lenzenstelsels. Zoo wordt een Nieuwe wereld
ontdekt, de wereld van het Kleine.
2. Peiresc is in Juli 1622 prof. Jaeger
vergat, dit te laten drukken „ravy d'admi
ration" van wat hij zag door Drebbel's mi
kroskopen 1)
3. Conatantijn Huygens zegt het overdui
deüjk: „Het is als verkeeren wij in een andere
wereld" („Revera enim istud novo in theatro
naturae, alio in terrarum orbe versari est")
Getuigenissen van den schilder Rubens,
van Christiaan Huvgens en anderen groepee
ren zich daaromheen; derhalve: Corne'is
Jacobsz Drebbel is de Ontdekker van die
N'euwe Wereld.
Hii alweer en niemand anders.
En het wordt méér dan tiid dat iemand (of
een colleeel van eenige wetenschappelijke be
kendheid dit eens mededeelt aan bijvoor
lveld Prof. Dr. Henry Siedentopf te Jena,
die zijn grooten voorganger niet eens van
naam kent!
Op wiens weg ligt deze „beau geste"? Wie
het-fi iets goed te maken? Antwoord: De Ko-
mnklijke "Akademie van Wetenschappen
Amsterdam»
vrij goed met wat door mij en
door Dr. Tierie wtrd gevonden
kortgeleden
Deze goed-
geïnformeerde schrijver zegt nu om.:
„Des écoliers badinant en hiver k Alkmaar,
s'amusèrent k placer des gla^ons aux extré-
mités des tubes de leurs écritoiies
Metius profita de leur découverte
Nu is 1607-8 niemand betwijfelt dat
een winter 1ste klasse geweest, dus behoeft
dit verhaal geen ..zoet sprookje" te zijn;
waarvoor toch de Zeeuw Lambrechlsen.
naijverig op Alkmaar's aanspraken in deze,
het uitmaakte in 'n rapport aan het Zeeuwsch
Genootschap! Men moet echter zóóveel
fransch verstaan dat men écritoire niet ver
taalt door inktkoker (sic), maar er in herkent
een tilindrischtn griftenkoker van karton,
zooals ouderen zich nog wel van hun school
tijd herinneren; men borg er veer doezelaar
en houtskool houder in; het is „je dat" voor
een eerste proef met verrekijker met lenzen
van ijsl
Een zoet sprookje behoeft het niet t? zijn,
want Hugo de Groot weet niet beter of twee
doopsgezinde Alkmaarders Metius en
Drebbel hebben respectievelijk kijker en
mikroskoop uitgevonden. (Bij Prof. Jaeger
staat ditin een noot! (pag. 11).
Een zoet sprookje leek het mij niet meer,
toen ik (A°1904) op het Trippenhuis te Am-
steidarr. in de papieren van Const. Huygens
(bundel 47) het onbekende begin ontdekte van
een bekenden brief van Drebbel aan zijn
vriend Rietwijck (te Alkmaar) l). Dat begin is
ongeveer zóó (en bewijst wie, volgens Dreb
bel, de uitvinder van een kijker was):
„Amice! Wat je schrijft over den verleng
den blik of het ver-zien van ons vriendje
Jacob Metius interesseert me hoogelijkr
(Daar ik naar de Fianktorter Messe wil, en
misschien een kijkje ga nemen in Praag, bij
Rudolf II, om eens te zien wat voor man dat
ia, kon je het best nadere bijzonderheden
naar Vlissingen zenden, want ik ga natuurlijk
met een boot van de My. Zeeland van
Queensborough of Folkestone en pak daar
den sneltrein).
Een zoet sprookje leek het mij niet méér,
toen ik nadacht over den Nemo (Niemand)
die A° 1608 te Middelburg opduikt. Geen
énkele steekhoudende gissing is gewaagd
omtrent dezen „Genius, van uiterlijk aanzien
een Hollander" 2) die aan den metselaar-
lenzenslijper Lipperhey lenzenopdrachten
geeft; die een dag' of wat later, met het hoofd
achterover, die lenzen paarsgewijs keurt, kij
kende naar de vlakbije .Lange Jan", en aldus
onzen metselaar op het idee brengt om
letzelfüe te doen! Maar ik waagde (en waag
rij dezen nogmaals) de gissing dat deze
Genius, dit genie, een man is die juist aan
wal is gestapt, een Hollander, komende uit
ingeland! En dar hij dezelfde is als de man
die Aug Sept. 1608 te Frankfort is gesigna-
eerd als hebbende een verrekijker met een
gebarsten glas
Vreemd, zoo weinig als deze geheimzinni
ge personen de nieuwsgierigheid hebben ge
prikkeld Een tiende deel van de aandacht die
men over had voor den „Man met het IJzeren
Masker" ware voldoende geweest om te con-
cludeeren: „Die onbekende Genius behoort
tot de eersten die iets begrijpen of weten van
den Verrekijker; het is iemand die relaties
heeft met Alkmaariemand die niet tegen rei
zen opziet." Kortom, zóó komt er licht in de
méér dan troebele geschiedenis van kijker en
mikroskoop! Die onbekende Genius is:
Cornelis Jacobsz. Drebbel! Hij alweer! En
niemand anders!
En zijn leerling Metius is uitvinder van
den Hollandschen Verrekijker!
Samenvatting:
Drebbel's lenzenslijper inspireerde Jacob
Metius.
Metius' proever» met groote lenzen van ijs
inspireerden de scholieren!
Die wisselwerking deed den Hollandschen
verrekijker ontstaan in den winter van
1607-1608.
Drebbel, in l.onden, 1621, ontdekte een
Nieuwe Wereld, de Wereld van het Kleine.
Hugo de Groei had gelijk:
De kijker en het mikroskoop zijn afkom
stig van twee Alkmaarsche Doopsgezinden!!!
Hoorn, Dec. 1932.
H. A. NABER.
te
Ook met Dr. Crommelin kan ik het niet eens
zijn Er is een boekie (1817) van Marchant de
Beaumont. Wat daar over Drebbel staat klopt
1) Dit woord werd pas een jaar of wat
later bedacht; dus Peiresc spreekt nog van
„lunette". F* of. Jaeger (ofschoon hij zeer
goed weet dat er in die lunette twee lenzen
za'en, zoodat het toestel geheel conform was
met de teekening die elk H.B.S er maakt bij
een vraagstuk over het mikroscoop) gebruikt
hier het depreeieuende woord „Vergroot
glas"l
Het mag bekend heeten. dat Middelburg
met alle kracht kijker en mikroskoop voor
zich opeischt. Ten nadeele van Alkmaar na
tuurlijk zweert men in Middelburg bij Lip
perhey (Laprey) en Zacharias Janssen. De
eerste zou de man zijn vaa deu kijker, de
tweede die van het mikroskoop.
x) Zie mijn artikel in Oud-Holland 1904 p.
215. noot.
Zie den brief van Willem Boreel, onzen
gezant in Parijs aan Petrus Borellus, raad en
lijfarts van den koning van Frankrijk. Alsook
Sirturus (uit Milaan). De Telescopio: Frank
fort 1658 p. 14. Deze laatste schrijft echter
abusievelijk 1605 in plaats van 1608.
3) Simon Maiius, Mundus Jovialis. (Werelc
van Jupiter.)
nieuwe actie kunnen inzetten.
Aan de veiling te Noordscharwoude was
de aanvoer van aardappelen nog groot, n.1.
35 spoorwagens, bijna uitsluitend Schotsche
muizen, pootaardappelen, waarmee men is
blijven zitten en die nu, noodgedwongen ter
markt worden gebracht. Bedroevend was weer
de prijs, die er voor werd gemaakt, n.1.
f 0.400.60 per 100 K.G. Voor Duken
werd ook 0.40—0.60 betaald. Blauwe
Eigenheimers brachten 0.700.80 op.
Eigenheimers 1.10—1.20.
Van een vermeerdere belangstelling voor
roode kool was ook nog geen sprake. De
ïoogste prijs, die deze week betaald werd,
was 3.70 (een enkel partijtje bracht bij uit
zondering 4 op). Dit betrof het mooiste
kleingoed van ongeveer 3 pond. De grootste,
eerste soort, bracht van f 1.50—2 op en
daartusschen lagen de prijzen der andere
soorten, die vooral verband hielden met de
grootte. Voor de meest gezochte soort van de
weede kwaliteit, ongeveer 3 ponds, werd van
2.50—3 betaaldj terwijl de grootste van
0.600.90 werden verkocht. De aanvoer
>eliep 33 spoorwagens.
Slecht was de stemming voor gele kool.
Ze bracht alweer minder op dan de vorige
week. toen de prijzen al veel te wenschen
overlieten. De mooiste, eerste kwaliteit, bracht
'bij uitzondering 2 op, veel van deze werd
eenter voor 1.701.90 verkocht. Eerste
kwaliteit groote bracht 0 80 1.10 op, ter
wijl voor tweede soort 0.60 werd betaald
Aangevoerd werden aan beide veilingen 24
spoorwagens.
Nog treuriger was het gesteld met de
Deensche witte kool. Roode en gele kool is
nog alle verkocht, doch Denen konden zelfs
voor een deel ^een koopers vinden. Bijna
eiken dag draaide er een deel door, dat geen
koopers kon vinden, althans niet voor den
Jrijs van 60 cent, zoodat het terecht kwam bij
iet In- en Verkoopbureau. In 't begin der
week kon voor de mooiste groote nog ƒ1—
1.20 bedongen worden, later werd dit 80
en 90 cent. Voor de minder gezochte, de klei
nere werd. voor zoover ze verkocht werden,
f 0.60 betaald. Er werden in totaal aan de
twee veilingen 27 spoorwagens geveild.
Werd gevreesd, dat de meeste bloemkool
wel zoo veel door de vorst had geleden, dat
het met den aanvoer gedaan zou zijn, deze
vrees is ongegrond gebleken. Die volgroeid
waren, moesten het ontgelden, doch die nog
„in knop" zaten, hebben geen last gehad. De
aanvoer was nu weer normaal, n.1. 35000
stuks. De mooiste en grootste brachten in 't
laatste der week 79 op, wat 2 minder
was dan in 't begin, voor kleine werd 5
6 betaald. Voor tweede soort groote werd
2.303.90 betaald, kleinere brachten
0.801.30 op.
Zijn de uien langen tijd verkocht tegen vrij
bevredigende prijzen, deze week kan dit ook
al niet meer gezegd worden, doordien ze
steeds achteruit loojwn. Nep bracht van
2.903.30 op. Voor drielingen lagen de
prijzen tusschen 2.40f 3.30. Gele uien
werden verkocht voor 2.703-60 en grove
uien voor 2.80— f 3.40. Aanvoer ruim 15
spoorwagens.
Lusteloos was ook de stemming voor peen,
terwijl er nog weinig werd aangevoerd. Voor
groote werd 1.10—1.70 betaald, voor
kleine 0.60.
Niet groot jwas ook de aanvoer van bieten
Voor de mooiste werd 1.30—1.60 besteed;
minder gezochte brachten 0.60 of iets meer
op. Een deel was onverkoopbaar.
Voor rammenas werd f 1.101.20 be
taald.
DE LANGEND1JKER GROENTEN-
VEILINGEN.
Het bleef maar slecht aan onze groenten
veilingen. Met den dag worden de omstandig
heden, waaronder de tuinbouwers hun be
drijf uitoefenen, moeilijker. Aan het uithou
dingsvermogen komt immers eens een einde
en waar de regeeringssteun nog maar steed;
uitblijft, is het duidelijk, gezien de slechte
prijzen, welke nog maar steeds worden ge
maakt, hoe bedroevend ellendig de tijden voor
i t"'nbouw.ers zijn. Zijn die voor werkloozen
slecht, ze zijn veel en veel ellendiger voor tal
van bouwers, die ook geen kapitaal hebben en
moeten leven van de overwinst hunner be
drijfjes, welke overwinst er echter niet is
Zoo is het begrijpelijk, hoe de menschen pro
testeeren in een vergadering zooals die deze
week nog te Hoorn is gehouden. Het is echter
de vraag, of deze wel iets zal kunnen uitrich
ten, nu eerlang de steun zal worden uitbe
taald, welke steun wordt verleend over 1932
zoodat het uitgesloten is, dat dit bedrag van
5 millioen zal worden verhoogd. Blijkt, dat
die steun voor den individueelen tuinder wei
nig zal beteekenen (en dit zal wel blijken)
dan had men, gewapend met de cijfers, een
Antwoord, ingezonden door den toenmaligen
minister van binnenlandsche zaken en land
bouw bij brief van 15 Dec. 1930.
UITVOER VAN BLOEMBOLLEN, ENZ.
De minister van economische zaken en ar
beid heeft zijn beschikking van 18 Qct. j.1. tot
regeling van den uitvoer van bloembollen,
boomkweekerijproducten en kasplanten inge
trokken.
Donderdagavond hield ir. M. D. Dijt te
Den Burg (Texel) voor bovengenoemde ver
eeniging een rede over: „Een nieuwe toe
komst door internationale samenwerking".
Spreker gaf een overzicht over de ontwik
keling van het productiestelsel na het begin
van de 19de eeuw. Hij vergeleek de crisis van
heden met vorige economische inzinkingen
en bewees, dat de tegenwoordige depressie
een ander, meer catastrophaal karakter be
gint te krijgen. De uitwerking van de huidige
crisis is zoo heftig, vooral in Europa en
Amerika, dat de maatschappelijke elasticiteit
is overschreden. Hierdoor ontstaat een ver
zet tegen het „uitzieken" door middel van
nationale maatregelen, waardoor tegelijk het
internationale verkeer wordt benadeeld. Het
streven naar autarkie of economische zelfge
noegzaamheid leidt echter tot verarming van
de boeren en tot werkloosheid in de steden,
vooral in de groote steden, die op internatio
nale handel zijn aangewezen. Hiervan kan
het gevolg zijn, dat steden als Amsterdam,
Rotterdam, New-York enz., op den duur tot
doode steden zullen vervallen. Hij vergeleek
de tegenwoordige afbraak met de economi
sche ontwrichting en het verval van het Ro-
meinsche rijk.
Verder wees hij er op, dat door internatio
nale maatregelen de crisis technisch is te be
strijden door het oprichten van goederen
schappen, d.w.z. internationale kolonisatie
instellingen voor belangrijke agrarische sta
pelproducten. Hij beschreef, hoe deze instel
lingen nivelleerend op de conjunctuur zou
den werken en hoe de welvaart hierdoor zou
kunnen worden hersteld.
De goederenschappen kunnen echter alleen
worden opgericht door internationale samen
werking en daarvoor is het noodig, dat de
volkeren elkaar leeren verstaan. Waar in het
tegenwoordige politieke stelsel het geheele
volk door de democratie medezeggenschap
heeft, moet de actie voor internationale sa
menwerking door het geheele volk gedragen
worden. De spreker deed daarom een beroep
op alle standen en klassen van de samenle
ving om het werk van de vereeniging voor
internationale economische samenwerking te
steunen.
Na de pauze volgde eenige gedachtenwis-
seüng, terwijl veel aanwezigen zich als lid
der nieuwe vereeniging opgaven, zoodat de
vereeniging met 70 leden kon worden ge
sticht.
Hoewel tot dusver de iepziekte in onze
gemeente slechts sporadisch voorkwam, laat
aeze zich thans geducht gelden. E>e boomen
langs den fraaien Draafsingel zijn dermate
aangetast dat krachtig ingrijpen noodzakelijk
wordt geacht. Deskundigen adviseeren dan
ook de geheele iepenbeplanting langs den
Draafsingel te doen opruimen.
Het rooien van de boomen zal echter ten
gevolge hebben, dat de geheele rijweg door
woeld zal worden en weer in goeden staat
zal moeten worden gebracht.
Uit een advies van de Ned. Heide Mij
blijkt, dat het werk zich zeer goed leent om
in werkverschaffing te worden uitgevoerd
Het ligt in de bedoeling, om na verbete
ring van den weg een éénzijdige beplanting
aan den waterkant aan te leggen van kas
tanjes.
De kosten worden geraamd voor arbelds-
loonen op 8000; voor boomen, basalt enz.
3500, totaal 11500. Verwacht wordt dar
in de arbeidsloonen van Rijk en Prov ee
subsidie zal worden ontvangen van 5300
zoodat de kosten teruggebracht kunnen wor'
den op 6.200. wor"
Tegenover dit bedrag kan echter nog wor
den gesteld een niet met eenige zekerheid te
bepalen som, wegens niet uit te keeren steun
bedragen aan werkloozen, die in dienst van
dit werk kunnen worden geplaatst.
NIEUWE NIEDORP.
De afdeeling Nieuwe Niedorp van het
Instituut voor Arbeidersontwikkeling hield
Donderdag haar tweede ontwikkelingsavond
in dit seizoen met als spreker J. J. de Roode
redacteur-buitenland van „Het Volk" over het
onderwerp: Het Nationaal Socialisme (facis-
me). Spr. schetste onder welke omstandig,
heden in!918 de soc.-uem. in Duitschland
aan het bewind kwamen en hoe zich in dit
land vrijscha.en en politieke groepen vorm
den na den oorlog die den oorlog wilr en
voortzetten. Duizenden, die jaren in het leger
gediend hadden, geraakten zonder bestaans
middel en het waren juist dezen die onder
leiding van officieren van de rijksweer groe
pen vormden voor de contra-revolutie Er
waren tal van personen die dergelijke groe
pen vormden, in München waren er minstens
6 en Hitier was er een van. In Mei 1920 had
de Kapp. putsch plaats, welke contra revo
lutie mislukte door de groote algemeene
werkstaking van de Duitscne arbeiders.
Langzamerhand vormde Hitier in Mün
chen een partij met de bedoeling revanche te
nemen, zoowel naar binnen als naar buiten.
Hitier heeft een instinctieve afkeer van soc.-
dem., van Marxisme en communisme. Hitier
werd in de vorming van zijn troepen gehol
pen door officieren van de rijksweer. De el
lende in Duitschland die ontstaan was door
ij den
de in-
macht
de werkloosheid, de zware lasten die bij den
'pgelegd en
Hitier zijn
NEDERLANDSCHE INDUSTRIE-
EN HANDELSRAAD VOOR LAND
EN TUINBOUW.
Wijziging der Tarwewet 1931.
De Nederlandsche Industrie* en Handels-
raad voor Land- en Tuinbouw, waarbij de
georganiseerde graanhandel in Nederland
voor verreweg het grootste gedeelte is aan-
fesloten, heeft in een uitvoerig adres aan de
weede Kamer aangedrongen op bet opne
men van handelaren in de besturen der Tar-
we-organisaties. Indien daartegen overwe
gende bezwaren bestaan, dan zou ook aan
die tarwe-organisaties de verplichtingen kun
nen worden opgelegd om bij het inzamelen,
de waardebepaling, het bewaren en het af
leveren der tarwe den handel wederom vol
ledig in te schakelen.
Financieele bezwaren zijn hieraan al
dus het adres noch voor den producent,
noch voor den broodverbruiker verbonden,
omdat de nu bestaande marge tusschen de
prijzen, die de producent ontvangt en die de
verbruiker betaalt, reeds zoodanig is bere
kend, dat daarin tevens de belooning ligt op
gesloten voor de werkzaamheden, die de han
del gewoon was te verrichten en die hem
grootendeels ontnomen zijn.
Vi aar eenerzijds in de voorgestelde wiizi-
gingen der wet een belangrijke tegemoetko
ming van de tarweproducenten ligt opgeslo-
ten, mag anderzijds de wensch van den han
del nog meer dan vroeger gerechtvaardigd
worden geacht, dat nu uitvoering wordt ge
geven aan de passage uit de Memorie van
vrede van Versaille waren or
flatie in 1923 maakten dat
kon uitbouwen en als een geluk viel hem in
de schoot de wereldcrisis met haar ellende,
want ellende is de voedingsbodem voor het
nationaal-socialisme. Met zijn belofte trekt
hij de massa tot zich. Hii belooft ze van
alles: Op groote schaal verbetering van
ouderdomsverzorging, de'Staat verzekert aan
ieder burger een minimum van bestaan, de
Middenstand belooft hij onmiddellijk in ge
meenschappelijk bezit brengen van groote
warenhuizen en deze te verhuren aan kleine
winkeliers, waardoor hij de kleine burgerij
tot zich trekt, onteigening van den grond ten
algemeene nutte zonder schadeloosstelling
maar hij is toch niet tegen het privaat bezit;
afschaffing grondrente en pachten en verhin
dering grondspeculatie.
De groei van het nationaal-socialisme be
wijst tot welke geestelijke ontaarding een
volk kan komen, dat, zooals het Dui*sehe,
een kleine 20 jaren niet kan 'even iryjormale
geregelde omstandigheden. Als in econo
mische toestand geen herstel komt vreest spr.
dat de verwildering nog meer zal invreten
en al zal Hitier de vruchten niet plukken dan
ongetwijfeld de communisten. Spr noemde
de beweging niet eer symptoom van kracht
maar eer van ontbinding.
Sinds Hindenburg a's het ware Hitier
heeft weerstaan door hem geen rijkskanselier
te maken, begint Hitier zijn guggeerie op de
massa te verliezen en spr vreesde, dat, wan
neer de massa ontnuchterd wordt een groet
deel weer recht zal komen bij de communis
ten. Mochf de economische toestand spoedig
herstellen, waarop nog niet veel hoop is. dan
neemt het verschijnsel van ontaarding van
zelf weer af en wanneer de massa weer brood
verdient en een bestaan heeft gen-est het
nationaal socialisme vanzelf
In 1918 was de arbeidersbeweging in
Duitschland niet klaar om de verantwoorde
lijkheid van een regeering op zich te nemen.
Dat is juist een ramp geweest voor Duitsch
land. Nu Is het oogenblik aangebroken om In
te halen wat men in 1918 had kunnen doen,
dat is te trachten de eenheid van de beweging
te zoeken en radicaal groot grondbezit, bank
en industriekapitaal aan te pakken Men
moet zorgen om wanneer de tijd er is klaar te
zijn.
Hierna werden nog eenige vragen gesteld
die door sprekers naar genoegen werden be
antwoord.
EEN ADRES AAN DEN RAAD VAN
BERGEN.
Aan den Raad der gemeente Bergen is het
volgende adres gezonden:
Geven met verschuldigden eerbied te kep-
nen, de patroons in de Bouwbedrijven te B«r*
gen, in deze vertegenwoordigd door afgevaar
digden en gemachtigden van den Patroons
bond voor de Bouwbedrijven in Nederland,
Nederlandsche Aannemersbond en Neder-
landsche R.K. Bond van Bouwpatroons en de
7. Hommelzak, die nu heelemaal goed
wakker was geworden, zat te verzinnen
boe hij zich nog eens wat kon verfris-
schen. Het was zoo vreeselijk warm,
hem de straaltjes van onder zijn
hoedje over zijn gezicht liepen. Langs
en weg liept een breede vaart, waar-
frnU nt gr°en.t.eboerön hun groenten en
ti mt op schutjes naar de markt brach-
8. Toen Roinmelzak zoo naar het wa
ter keek, kreeg hij een prachtingeving-
Van louter pleizier sloeg hij zich op d®
knieën en brulde het uit. Juist wat
gebruiken kan, zei hij tot zichzelf. Daat!
zullen we van profiteeren.