DAGBLAD VOOR
ALKMAAR
EN OMSTREKEN.
boodschap van roosevelt
aan de geheele wereld.
Afschaffing der aanvalswapenen een
vereischte voor den wereldvrede.
!Bümeuiand
De kabinetscrisis.
No. 116
Woensdag 17 Mei 1933
135e Jaargang
Dagetijhsch Overzicht
Beroep op de naties.
U^af vandaag de
aandacht trekt
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—
tranco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 1—5 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v h. HERMs. COSTER ZOON, Voor dam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3, redactie 33.
Directeur: C. KRAK.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
nm ui wuiiwii'Min—n—
ni7namme7bestaat uit drie bladen.
President Roosevelt heeft in den nacht
van Maandag op Dinsdag een boodschap
gezonden aan 59 naties, waarin hij ver
klaart, dat de economische wereldconfe
rentie spoedig tot een resultaat moet ko
men, mede omdat de ontwapeningsconfe
rentie na meer dan een jaar werken niet
in staat is, voldoende resultaten te berei-
ken.
Verwarde plannen zijn op gevaarlijke
wijze met elkaar in strijd. De algemeene
plicht bestaat in het leiding geven, om
practische resultaten te bereiken door een
gemeenschappelijke actie, welke geba
seerd is op het principe van zooveel mo
gelijk goeds voor zooveel mogelijk per
sonen.
Het einddoel bij ontwapening moet zijn
de volledige elimineering van alle aan
valswapenen; het directe doel moet zijn
krachtige vermindering der bewapening.
Teneinde dit te verkrijgen en den
wereldvrede te handhaven gedurende de
periode der ontwapening, stelt Roosevelt
voor, dat alle naties, ter wereld plechtig
een non-agressiepact zullen sluiten, waar
in zij plechtig zullen bevestigen hun ver
plichtingen, welke zij hebben aangegaan
op het gebied der beperking en verminde
ring van de bewapening.
Wij hebben hierboven een zeer kort resumé
gegeven van de boodschap van Roosevelt.
Laten wij thans een meer volledig relaas ge
ven. President Roosevelt heeft n.1. het vol
gende schrijven tot de reeds genoemde lan
den gericht:
„Witte Hui?, Washington, 16 Mei 1933.
Mijn volk verwacht van mij als hoofd zij
ner regeering, dat ik mij tot u wendt en door
uw bemiddeling tot het volk van uw land
Deze hoop bestaat hierin, dat de vrede door
practische ontwapeningsmaatregelen moge
worden verzekerd, en dat wij allen onze ge
meenschappelijke strijd zullen aanbinden te
gen den economischen chaos.
Te dien einde hebben de naties twee groo
te wereldconferenties bijeengeroepen. Het ge
luk, de welvaart en zelfs het leven der man
nen, vrouwen en kinderen, welke de geheele
wereld bewonen, is nauw verbonden met de
beslissingen, welke uw regeering in de naaste
toekomst zal nemen. De verbetering der so
ciale toestanden, de handhaving der indivi-
dueele humanitaire rechten en de eischen der
sociale gerechtigheid hangen van deze beslis
singen af.
De economische wereldconferentie zal
spoedig bijeenkomen en snel tot beslissingen
moeten komen. De wereld kan niet meer
wachten op beraadslagingen, welke reeds
lang slapend gehouden zijn. De conferentie
moet door de stabiliseering der valuta, door
de bevrijding van den wereldhandel en door
internationale maatregelen tot verhooging
van het prijzenniveau orde scheppen in
plaats van den huidigen chaos. Zij zal, in
het kort gezegd, nationale programma's voor
het economische herstel aan moeten vullen
door een wijs en wel overwogen internatio
naal optreden.
De ontwapeningsconferentie duurt reeds
meer dan een jaar en heeft tot nu toe nog
geen bevredigende besluiten kunnen nemen.
Verschillende plannen zijn nog gevaarlijk
met elkander in strijd. Het is onze plicht
tastbare resultaten tot stand te brengen door
gemeenschappelijk optreden. Kleinzielige hin
derpalen en bedoelingen moeten worden op
zijde geschoven. Een zelfzuchtige overwin
ning moet eveneens leiden tot een nederlaag
De eisch van een duurzamen vrede voor onze
generatie in ieder deel der wereld is het eeni-
ge doel, dat onze beste krachten waard is.
Wanneer wij vragen, welke de oorzaken
zijn voor de bewapening, welke ondanks de
les en de tragedie van den wereldoorlog een
grootere last vormen voor de volken op aar
de dan ooit tevoren, dan blijkt duidelijk dat
deze van tweeërlei aard zijn:
lo. De openlijke of verholen wenschen
van regeeringen, hun gebieden te vergroo-
ten ten koste van een nabuurstaat.
Ik geloof, dat slechts een kleine minder
heid van regeeringen of volken zulk een
doel nastreeft.
2o. De angst van eenige staten voor
een binnenrukken van vreemde troepen.
Ik geloof, dat de overgroote meerderheid
der volken zich verplicht gevoelt buiten
sporige bewapeningen te handhaven, om
dat zij aanvallen tegen zich vreezen eg niet
omdat zij zelf willen aanvallen.
Er is een rechtvaardiging voor dezen
angst. Moderne aanvalswapenen zijn veel
gevaarlijker dan moderne verdedigingswa
penen.
Indien alle naties zouden kunnen overeen
komen, de wapenen, welke een succesrijken
aanval mogelijk maken af te schaffen, dan
zullen de grenzen en de onafhankelijkheid
van iedere natie weer veilig worden.
Het einddoel der conferentie moet zijn de
volkomen elimineering van alle aanvalswa
penen, Het directe doel is een aanzienlijke
vermindering van eenige dezer wapenen en
de afschaffing van vele andere.
De Amerikaansche regeering gelooft, dat
het program voor de directe vermindering
der aanvalswapenen, waarover thans in Ge-
neve wordt gesproken, slechts een eersten
stap beteekent op den weg naar ons eind
doel. Wij gelooven niet dat de voorgestelde
stappen ver genoeg gaan. Niettemin juicht
de Amerikaansche regeering de thans voor
gestelde maatregelen toe en zij wil haar in
vloed aanwenden om verdere etappegewijze
vorderihgen te bereiken op het gebied van
ontwapening.
Er zijn, duidelijk uitgedrukt, drie stappen,
waarover men het bij de huidige besprekin
gen eens zal moeten worden:
lo. Het direct doen van den eersten
definitieven stap in deze richting, zooals
wordt voorgesteld in het plan MacDonald;
2o. Het verkrijgen van overeenstem
ming betreffende den datum en het ver
dere optreden tot het doen van volgende
stappen
3o. Er overeenstemming over te berei
ken, dat gedurende den tijd van den eer
sten en de volgende stappen geen natie
haar bewapening zal verhoogen boven de
haar bij verdrag toegekende sterkte.
Maar de vrede op de wereld moet verze
kerd zijn gedurende de geheele ontwape
ningsperiode. Ik stel daarom een vierden
stap voor en wel parallel met en volkomen
afhankelijk van de nakoming van deze drie
voorstellen en onder voorbehoud der be
staande verdragen:
Alle staten der wereld moeten een plechtig
en definitief niet-aanvalspact sluiten. Zij
moeten plechtig de verplichtingen bevesti
gen, welke zij op zich hebben genomen voor
de beperking en vermindering van hun be
wapeningen. En mits deze verplichtingen
getrouw worden vervuld door alle staten-
onderteekenaars ieder voor zich de verkla
ring afleggen, geen bewapende macht, van
welken aard ook, over haar grenzen te zen
den.
Het gezonde verstand toont, dat vorderin
gen kunnen worden geremd en definitief wor
den tegengehouden, wanneer een of andere
sterke natie weigert zich oprecht aan te slui
ten bij deze gemeenschappelijke pogingen om
een politieken en economischen vrede te
waarborgen in Geneve en in Londen. In
zulke gevallen zal de geciviliseerde wereld,
welke beide vormen van vrede nastreeft, we
ten, waar de verantwoordelijkheid voor een
mislukking ligt. Ik verzoek dringend, dat
geen staat een dergelijke verantwoordelijk
heid op zich laadt en dat alle bij deze groote
conferentie betrokken staten hun politieke
doeleinden, in practijk zullen brengen. Dit is
de eenige weg tot den politieken en economi
schen vrede. Ik hoop, dat uw regeering zich
zal aanslutien bij de vervulling van deze
verwachtingen.
w.g. Franklin D. Roosevelt".
Een afschrift aan het Ameri
kaansche Congres.
Roosevelt heeft het Amerikaansche congres
een afschrift gezonden van zijn boodschap
met een begeleidend schrijven, waarin hij er
den nadruk op legt, dat zijn stap noodzake
lijk geworden was, daar zelfzuchtige en kort
zichtige belangen van een geringe minder
heid van volkeren den economischen en mili
tairen wereldvrede in gevaar brengen. Het is
de hoogste tijd voor de V. S. en ieder ander
volk het eenvoudige feit te begrijpen, dat de
vrees van een land voor vernieling van zijn
nationale soevereiniteit alleen kan worden
opgeheven door de volledige afschaffing van
zoodanige wapenen, die een dergelijk optre
den mogelijk maken, d.w.z. door de afschaf
fing van de aanvalswapenen.
Blijvende versterkingen, zooals verster-
kingswerken tot verdediging der kusten
eischen ook minder uitgaven dan zware aan
valswapenen, die voortdurend moeten worden
verbeterd. Juist dit laatste feit is meer dan
ieder ander verantwoordelijk voor de tegen
woordige schulden en de dreigende bankroe
ten in de verschil'enae landen. Er bestaat
slechts één weg tot ontwapening, nl. de ont
wapening zelf. Er bestaat ook slechts één
middel om invallen te verhinderen, nl. door
ze onmogelijk te maken. Een volk heeft aan
valswapenen slechts noodig. wanneer andere
volkeren aanvalswapenen bezitten. Het zou
ze gaarne opgeven, wanneer de anderen ze
zouden afschaffen.
De boodschap door het
Congres gunstig ontvangen.
In kringen van het Amerikaansche con
gres is de boodschap van Roosevelt gunstig
ontvangen. De democratische afgevaardigde
van het Tennessee, Mac Reyn lds, die voor
zitter is van de commissie 'an buitenland-
sche zaken van het Huis van Afgevaardig
den, verklaarde: Wanneer de politiek van
Roosevelt nu ook maar dc-or de groote mo
gendheden zal worden aangenomen, betee
kent dit de verzekering var den 'rede en het
begin van het herstel der wereld"
De republikeinsche afgevaardigde Fish
(New York), lid van de comr. iss voor bui-
tenlantfsche zaken, verklaarde: De oproep
van Roosevelt volgt de lijnen van het Briand-
Kellogg-pact en beteekent een logischen
stap in de richting van ontwapening en de
vredelievende betrekking op de wereld. De
boodschap mag niet aldus worden geïnter
preteerd, dat de Amerikaansche regeering
partij trekt voor die mogendheden, welke met
geweld den status quo willen behouden,
welke door het verdrag van Versailles is
vastgelegd.
Borah tegen de vredesverdragen.
Senator Borah verklaarde in verband met
de boodschap van president Roosevelt, dat de
feitelijke oorzaak voor de overmatige bewa
peningen gezocht moet worden in de z.g.
vredesverdragen. De hieruit voortvloeiende
verwarde problemen houden Europa in
voortdurenden onrust en de betrokken volke
ren in voortdurende vrees. Dat Roosevelt de
boodschap ook aan de Sowjetregeering ge
richt heeft moet worden toegejuicht, daar de
groote wereldproblemen niet zonder Rusland
kunnen worden opgelost.
Moskou over Roosevelt's bood
schap.
De boodschap van Roosevelt, die aan den
voorzitter van het Russisch executief comi
tie Kalinin, is gericht, heeft in Moskou
groot opzien gebaard. Zij wordt beschouwd
als een nieuw begin tot de normaliseering
van de Sowjet-Russische betrekkingen.
Van officieele wijze wordt er op gewezen,
dat de regeering der Sowjet-Unie eerlijk
heeft medegewerkt aan de kwestie der ont
wapening en wel in dien zin, dat het onder
scheid tusschen overwonnenen en overwin
naars moet worden opgeheven. De Sowjet
regeering zal iedere ernstige poging in de
ontwapeningskwestie ondersteunen, welke
ook leiden kan tot bijlegging van de econo
mische wereldcrisis. De Sowjetregeering is
bereid alle ernstige voorstellen te aanvaar
den met betrekking tot de economische sanee
ring onder voorwaarde, dat de structuur var.
dtn Russischen buitenlandschen handel on
aangetast blijft.
De indruk in Genève.
E>e tot alle staatshoofden gerichte bood
schap van Roosevelt trekt in alle conferen
tiekringen te Genève ten zeerste de aan
dacht. Bij de op het oogenblik zoo uiterst
gespannen en critieke positie der ontwape
ningsconferentie wordt de boodschap in de
eerste plaats opgevat als een zekere verhel
dering van den toestand en als een impuls
tot het voortzetten der onderhandelingen.
Van Duitsche kant wordt gewezen'op de
Rijksdagredevoering van Hitier, die alle
nog gewenschte ophelderingen zal geven
Van Duitsch standpunt uit kan echter reeds
thans er op gewezen worden, dat de rijks-
regeering het Engelsche ontwapeningsplan
reeds principieel onder zekere voorwaarden
heeft aangenomen en ook het Amerikaan
sche voorstel geenszins een onvoorwaarde
lijk aanvaarden van het Engelsche plan
eischt, doch dit verklaart tot grondslag van
de onderhandelingen der ontwapenings
kwesties. Vooral de eisch tot radicale af
schaffing van de aanvalswapenen wordt
door de Duitsche ambassade dankbaar on
derschreven.
Het derde punt moet volgens de hier naar
voren gebrachte Duitsche opvatting aldus
uitgelegd worden, dat een wederaanpassing
van den Duitschen stand van bewapening
aan dien van de overige staten binnen het
kader van het Engelsche plan moet geschie
den. De regeling in details hiervan zou ter
conferentie moeten worden vastgelegd.
De meening van MacDonald.
Tijdens een diner van de Pelgrim Society
te Londen verklaarde MacDonald gister
avond o.a.: „Ik verklaar het voor onwaar,
dat wij ons zouden willen mengen in de zui
ver binnenlandsche aangelegenheden van
Duitschland. Wij moeten echter redevoerin
gen aanhooren en op daden letten Wan
neer iemand een revolver op mij richt en
schiet, dan kan zijn bedoeling de vreed
zaamste en christelijkste zijn geweest, doch
voor mij hangt het gevolg niet af van zijn
goede bedoelingen, doch van zijn werkelijke
handelingen en daarom kunnen wij ook
tegenover den toestand in Duitschland niet
onverschillig staan. De Europeesche vrede
is de wereldvrede".
MacDonald begroette voorts de bood
schap van Roosevelt en verklaarde, dat men
bijna kon spreken van een verklaring van
historische beteekenis. Van nu af zou Ame
rika, zooals het zelf had verklaard, niet
meer koel tegenover zaken staan, die den
vrede betroffen. Het voornaamste punt der
Engelsche politiek was de actieve samenwer
king met Amerika in alle vredesaangele^en-
heden en in alle kwesties van menschelijken
vooruitgang en wereldwelvaart.
Ten aanzien van de economische wereld
conferentie zei MacDonald, dat hij hoopte,
dat met Frankrijk, Italië, Duitschland en de
andere mogendheden de conferentie tot een
goed einde te zullen brengen. Het stemde tot
voldoening dat Engeland op de medewer
king van Frankrijk en Italië en op den on-
schatbaren invloed van Amerika kon reke
nen bij de afkeuring van elke politiek, die
den vrede van Europa zou kunnen bedrei
gen.
H. M. de koningin heeft gisteren dr.
Colijn, minister van Staat, ontvangen, die
mededeelde, dat hij niet geslaagd was in
het vormen van een parlementair kabinet.
Vervolgens heeft Hare Majesteit de hee-
ren jhr. mr. De Geer en mr. Aalberse,
voorzitters van de christelijk-historische
en roomsch-katholieke Kamerfracties, ont
vangen.
Daarna heeft H- M. aan dr. Colijn een
nieuwe opdracht verstrekt, thans tot vor
ming van een crisis-kabinet.
Dr. Colijn heeft, als gebruikelijk, ver
zocht, die opdracht in beraad te mogen
houden.
Dr. Colijn als een phoenix uit
zijn asch herrezen.
De N. R. Crt. schrijft:
De opdracht om een crisis-kabinet te vor
men, in tegenstelling tot het z.g. parlemen
taire kabinet, waarvan de eerste opdracht
sprak, schijnt er op te duiden, dat thans be
doeld wordt een z.g. extra-parlementair
kabinet.
De partijen aanvaarden dan niet bij voor
baat de verantwoordelijkheid voor het nieuwe
bewind, waarvoor speciaal de roomsch-ka-
tholieken zoo huiverig waren, omdat ook de
liberalen tot medewerking waren uitgenoo-
digd.
Parlementair blijft intusschen zoowel het
cene als het andere, indien het kabinet zijn
steun wenscht te zoeken bij een vaste meer
derheid in de Tweede Kamer. De formateur
geniet echter thans voor de formatie van zijn
crisis-kabinet een grootere vrijheid, doordat
hij niet zoo afhankelijk is van speciale wen
schen der partijen.
Het verzoek van dr. Colijn om van de eer
ste opdracht ontheven te worden, wijst er op,
dat hij voornemens is ook het crisis-kabinet
op de breedere basis der vijf groote partijen
te vestigen en niet te voldoen aan 't verzoek
der roomsch-katholieken om de liberalen bij
de formatie van zijn kabinet prijs te geven.
Deze standvastigheid om zich niet tevreden
te stellen met halve oplossingen, waarin het
radicale element een grooter overwicht had
verkregen, siert hem.
De voorgeschiedenis van de
nieuwe opdracht.
Wij lezen in de Residentiebode:
Dr. Colijn zou reeds, na de mislukking van
zijn poging om een kabinet te formeeren op
een breede basis van vijf partijen, voor de
opdracht hebben bedankt, indien de koningin,
die zeer grooten prijs stelt op het tot stand-
Ged. Staten van Noord-Holland
hebben het besluit der gemeente
Alkmaar vernietigd, waarbij de ge
vraagde medewerking aan de Neu
trale schoolvereeniging is gewei
gerd. (Stad en omgeving.)
Cr. Colijn ontving opdracht tot
vorming van een crisis-kabinet.
(Binnenland.)
De boodschap van Roosevélt
(Dag. Overzicht.)
Ernstige explosie in Engelsche
kolenmijnen; drie dooden. (Buiten
land.)
Werkloozen te Kattowitz ondei
vallend steen bedolven. (Buiten
land.)
Het conflict DuitschlandOos
tenrijk nog niet bijgelegd. (Buiten
land.)
Liefdesdrama te Bergen op Zoom.
(Binnenland
Een 65-jarig huwelijk te Hinde-
loopen (Binnenland.)
Drie kinderen verdronken te
Workum. (Binnenland.)
Zie verder laatste berichten.
komen van een parlementair kabinet, niet een
dringend verzoek tot hem had gericht, alsnog
te pogen een dergelijk kabinet op een smal
lere basis te vormen, nl. zuiver rechtsch
georiënteerd.
Dr. Colijn, hoewel peisoonlijk daartoe wei
nig kans ziende, heeft toegestemd deze moge
lijkheid nog eens met zijn fractie te bespre
ken.
Deze bespreking heeft gistermorgen plaats
gehad en daarbij is gebleken, dat de anti-rev.
fractie het standpunt van den heer Colijn
deelt, nl. dat een meerderheid van 52 te ge
ring is. om daarop ten sterk parlementair
kabinet te bouwen. De heer Colijn wil dit
althans, ook na het gebeurde van 1925, niet
meer riskeeren.
De mogelijkheid is toen in de anti-rev.
fractie geopperd, dat een katholiek de taak
van den heer Colijn zou overnemen en dat
deze zou probeeren een rechtsch parlementair
kabinet te vormen, waaraan dan de anti-rev.
in beginsel hun medewerking zuilen verlee-
nen. Ook de chr.-historischen zijn bereid
daaraan hun medewerking t° geven.
Over de vraag, of thans de katholieken be
reid zijn de formatie van een dergelijk kabi
net op zich te r.emen, heeft de katholieke
Kamerfractie gistermorgen vergaderd. De
moeilijkheid is hier de keuze van een forma
teur. De heer Aalberse, die de aangewezen
man zou zijn, heeft persoonlijk ernstige be
zwaren. Ook de heer van Schaik zou niet in
aanmerking willen komen. Men acht het ook
niet gewenscht, dat de heer Ruys andermaal,
nu weer met een parlementair kabinet, naar
voren zou treden.
Er worden ook nog wel eenige andere
namen genoemd, o.a. van mr. dr. Kooien.
Mocht de katholieke fractie de mogelijk
heid zien voor de vorming van een parlemen
tair kabinet, onder een katholieken formateur,
dan zou de heer Colijn voor de hem gegeven
opdracht bedanken en zal H. M. zeer waar
schijnlijk een katholiek de opdracht geven
een parlementair kabinet samen te stellen.
De anti-rev. fractie is gistermorgen ook
opnieuw bijeengekomen om over de bespre
king in de kath. fractie een definitieve beslis
sing te nemen.
EENHEID IN CHEQUE-VERKEER.
Bij de Staten-Generaal zijn twee wetsont
werpen ingediend, waarvan het eerste in
houdt de goedkeuring van de verdragen tot
invoering van een eenvormige wet op
chèques; tot regeling van zekere wetscon-
flicten ten aanzien van chèques; betreffende
het zegelrecht ten aanzien van chèques.
Het tweede betreft wijziging van het wet
boek van Koophandel, van het Wetboek van
Burgerlijke Rechtsvordering, van de Zegel
wet 1917, van de Geldschieterswei en van de
wet van 25 Juli 1932 naar aanleiding van
het verdrag tot invoering van een eenvor
moge wet op chèques.
ORGANISATIE DEFENSIE
PERSONEEL.
Personeel van de artillerie-inruk*
tingen gaat naar een neutrale vak-
vereerd ging over.
Te Zaandam is een afdeeling opge
richt van de Nederlandsche Vereeniging
van Personeel in dienst bij Defensie.
Alle op de oprichtingsvergadering aan
wezige personen, die tot nu toe in den
modernen bond van overheidspersoneel
georganiseerd waren en door de direc
tie der Artillerie-inrichtingen voor de
keuze waren gesteld daarvoor te bedan
ken of ontslag uit hun betrekking te ne
men, traden tot de afdeeling toe.
