Rechtszaken
Onze Jiolcniën
£aatste b
!Bucqedijke Stand.
ernstig ongeluk.
nv de noorder stoomtram
weg mij.
faillissement.
correspondentie.
Brieven uit Berlijn
ongewenschte duitschers
uitgewezen.
DE POSTVLUCHTEN OP INDIE
Geneeskundige brieven
DE ETHICA AAN HET ZIEKBED. L
j.-middac wilde de ongeveer 28-jarige
Deka-fabrieken J. P.uit de
traat een handkar met blikafval
°vejpnbii den kade-oever gemeerde schuit
naar r>p wagen schoot daarbij met de wie-
rij 'or het stootblok en kwam in het ruim te
len over
trachtte den wagen tegen te hou-
P dlCv". eveneens en kwam met den rug op
den'^heroen rand van het ruim terecht.
man die veel pijn leed. is per zieken-
E*van den heer Pauwels op advies van
directeur van den Gem. Gen. Dienst naar
{jet Si Elisabethziekenhuis overgebracht.
CARILLON-CONCERT
p van Langen, hedenavond 8.30—
qOOI r
^I^aam van Oranje
2 Kroningshed Scholte
3 Thema Var. Rameau
Ta»bour,n ïm
If' Juedje"?61! Bergenaar Loots
Ave Maria Denijn
^je za] er ons kindeke douwen Wiertz
Wij ontleenen het volgende aan het jaar
verslag dezer maatschappij:
ne inkomsten blijven steeds achteruitgaan.
Vpnreleken met het vorig jaar daalden deze
lil ongeveer tien procent. De jaarcijfers van
fe offigst zijn de volgende: 24852.54
Lr reizigers, 15636.29 voor bagage, goe-
*rén en levende dieren, 1566.62 voor di-
Sn Totaal 42055.45
De exploitatiekosten overtroffen ook dit
en in belangrijke mate de op-
Kr7nnst Men ontving de volgende afrekening
van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maat-
"Svangsten 4295545. Postvervoer
'f 3008 10, totaal 45.063.55.
Af te trekken voor exploitatiekosten
'f iAOOO voor treinkilometers in gewonen
reizigersdienst boven 10 treinen 23853 K.M.
1 o35 8.348.55, voor medegebruik van
den tramweg Alkmaar Bergen 4000 x
111450/624922 is 84074, voor kapitaalren
te 9900, totaal 65.089.29. Blijft te ver
deelen nihil, waarvan uit te keeren de helft,
r,iDaar ook nu weder het geval zich voor
deed vermeld in het vorig jaarverslag, dat
de belastingen, welke op onzen spoorweg
'drukken, niet uit het bedrag der extra bij
idragen boven 9900 kunnen worden be
taald, ontvingen wij van onze exploitante het
bedrag dier belastingen ad 1493.72.
Reeds het vorig jaar maakten wij melding
van de correspondentie, welke gevoerd werc
zoowel met de Nederlandsche Spoorwegen
als met den minister van waterstaat en met
Ged. Staten van Noordholland over de op
heffing van het baanvak Warmenhuizen—
Schagen, dat als de oorzaak van de blijvende
verliezen op de exploitatie is te beschouwen.
Hoewel dit niet meer tot het jaar, waar
over dit verslag loopt, behoort, achten wij
het wenschelijk hier te vermelden, dat de toe
stemming is verkregen zoowel van Z.Exc.
den minister van waterstaat als van het col
lege van Ged. Staten van Noordholland,
daartoe gemachtigd bij besluit van de Staten
van Noordholland van 23 Mei 1933, om
het bestaande exploitatiecontract met de Hol
landsche IJzeren Spoorweg Maatschappij te
ontbinden en een nieuw exploitatie-contract
aan te gaan, met opheffing van het traject
.WarmenhuizenSchagen.
Aan de algemeene vergadering van aan
deelhouders zal door het bestuur de machti
ging gevraagd worden deze overeenkomst
aan te gaan.
Het bestuur bestaat thans uit de heeren:
jnr. W. C. Wendelaar, Alkmaar, voorzitter;
H. G. Th Mann, Alkmaar; S. G. L. F. Ba
ron van Fridagh, SchoorlP. Slot, Warmen
huizen; mr. W. C. Bosman, Alkmaar, secr.-
penningmeester.
Aan de beurt van aftreding en dadelijk
herkiesbaar is de heer mr. W. C. Bosman.
De balans wijst in debet en credit een be-
;®ag van 1.264.004.73 aan.
i De winst- en verliesrekening 31 Dec. 1932
wijst een eindbedrag van 8.215.98 aan De
P°St winst en verlies bedraagt 8215.98.
Aan aandeelhouders wordt 2.4 pCt. uitge
keerd. Op de nieuwe rekening wordt 295.98
overgebracht.
doende levering bestaat op den plaatselijken
leverancier gemakkelijker verhaal, en in de
meeste gevallen zal volgens ons idee de
plaatselijke leverancier bereid gevonden
worden tot inschrijvingsprijs na te leveren
Afgezien van dit alles dunkt het ons toch
ook de taak van een gemeentebestuur te ziin
zooveel mogelijk de inwoners van de ge
meente te steunen, zelfs indien de condities
van firma's buiten de gemeente iets voordee-
liger mochten zijn. Langs anderen wee
komt de welvaart van haar ingezetenen toch
de gemeente weer ten goede, zoodat er alle
reden is bij niet al te groote inschrijvings
prijs-verschillen, de levering aan den plaat
selijk en middenstand te gunnen,
vertrouwende dat U na onze'uiteenzetting
zoo eenigszins mogelijk de leverantie zult
gunnen aan de detaillisten te Uwer Stede
teeken ik
Het Alkmaarsche gemeentebestuur heeft
daarop d.d. 23 Juli j.1. het volgende ant
woord gezonden:
Wij hebben besloten niet in te gaan op de
inschrijving van den plaatselijk georgani-
seerden boekhandel. Inmiddels heeft reeds het
meerendeel der leveranciers voor leermidde
len e.d. alfïier alzonderlijk ingeschreven.
Op 10 Juli j.1. heeft mr. de Bruijn, jur.
adviseur van de N.V.K., daarop het volgen
de schrijven aan B. en W. gezonden:
Wij zijn in het bezit van Uw schrijven van
23 Juni 1933, doch moeten onze teleurstel
ling uitspreken over het feit, dat Uw Col-
lege gemeend heeft te moeten besluiten, niet
op de inschrijving van den plaatselijk geor-
ganiseerden boekhandel in te gaan.
Wij missen in Uw antwoord op ons uitvoe
rig schrijven van 12 Juni een vermelding
van de motieven, welke bij Uw College tot
een dergelijk besluit hebben geleid en zouden
het zeer op prijs stellen alsnog die motieven
te mogen vernemen.
Gaarne zouden wij in de gelegenheid wor
den gesteld in een onderhoud met Uw Col
lege ons standpunt nog nader door eenige
van onze Bestuursleden te doen toelichten
Het zal interessant zijn eens te vernemen,
welke motieven B. en W. er toe geleid heb
ben de Alkmaarsche middenstanders niet
allereerst te bevoordeelen.
Dit college, dat zeer drastische maatrege
len nam om voor de Alkmaarsche ijsco-ven-
ters alle ongewenschte concurrentie te weren,
zal natuurlijk niet zonder degelijke argumen
ten de Alkmaarsche middenstanders tegen
over de concurrentie van buiten in een on
gunstiger positie geplaatst hebben.
Het democratisch college, dat tegenwoor
dig in het teeken „Koopt uitsluitend Neder
landsch fabrikant'' staat, zal toch zeker
de stelling huldigen, dat deze leuze voor
onze stad moet luiden „Koopt Nederlandsch
fabrikaat en Alkmaarsch fabrikaat in het
bijzonder".
De rechtbank heeft heden verklaard in
staat van faillissement H. Jonker te Anna
raulowna. Rechter-commissaris mr. Lede-
hoer, curator mr. Zeegers te Den Helder.
EEN LEERZAME
Het blad Neveka, het maandblad voor den
kantoorboekhandel, publiceert den volgenden
.brief, welke door mr. R. de Bruijn namens
het bestuur der N.V.K. in Juni aan B. en W.
■yan Alkmaar werd gezonden.
Edelachtbare Heeren,
Door een van onzen leden werd het be
stuur op de hoogte gesteld van den gang van
zaken bij de inschrijving voor de gemeente
Alkmaar.
Wij veroorloven ons U te wijzen op de hl
de huidige tijdsomstandigheden zeer moei-
hjke positie van den middenstand en advisee-
ren U ten sterkste in te gaan op georgani
seerde inschrijvingen van den plaatselijken
kantoorboekhandel. In het algemeen bevor
dert ons Bestuur dergelijke georganiseer-
de inschrijvingen; zulks geschiedt niet met
het doel de prijzen op te drijven, immers de
concurrentie van buiten zorgt er wel voor dat
de plaatselijke middenstand zijn inschrij
vingsprijzen zoo laag mogelijk stelt. Maai
de georganiseerde inschrijving heeft het
groote voordeel dat bevoorrechting van één
bepaalden inschrijver wordt voorkomen en dat
31 le plaatselijke collega's, die mede willen
werken, een billijk aandeel in de gemeente
leveranties krijgen. Maar ook op enkele
groote voordeelen voor de gemeente zelf kun
nen wij wijzen. Wij zijn ervan overtuigd, dat
hnze leden ter plaatse U goede kwaliteit
zuilen garandeeren; in geval van onvol
Weest voorzichtig met vuur
In bosch en heide.
(Van onzen correspondent).
Berlijn, 15 Juli
Onlangs, tijdens een kort verblijf in het va
derland,, is mij zeer sterk opgevallen, met
hoeveel vijandigheid of tenminste antipathie
groote kringen van ons Nederlandsche volk
het Duitschland van 1933, het „Derde Rijk"
van Adolf Hitier, in zijn ontwikkeling ver
volgen.
Het is waarlijk niet omdat ik mij als
overtuigd bewonderaar voel van alles, wat
het Duitsche nationaal-socialisme tot stanc
bracht en nog brengen wil, maar omdat ik
wil trachten, onze Nederlandsche reputatie,
als menschen stammend uit een volk, dat
rechtvaardigheid een gelijk recht voor allen
steeds zoo hoog geschat en zoo in eere ge
houden heeft, noopt mij de waarheidsliefde in
deze brieven naast het vele, wat ons vreemd,
wrang op afkeurenswaardig voorkomt, ook
het goede, het vooruitstrevende, het reinigen
de en het hooge idealistische recht te doen
wedervaren.
Ten slote zijn Nederlanders en Duitschers
ook in 1933 buren gebleven en welken staats
vorm we elk op zichzelf ook voor den juisten
mogen houden, de buurschap wordt er niet
door gewijzigd, de harmonie onderling hoog
stens tijdelijk door versomberd.
Ik héb de laatste weken eenige groote rei
zen door Duitschland gemaakt niet als
deelnemer aan journalistieke groepsonderne-
mingen, waarbij veel gesproken, gegeten en
gedronken wordt en natuurlijk evenzeer aan
de herinnering van Potemkin wordt geofferd
maar alleen, zonder gids, zonder uitge
zocht programma en zonder innerlijkt-n
dwang, vriendelijkheden tot gastheeren te
zeggen En ten slotte ben ik tot op zekeren
grens 'tot hetzelfde resultaat gekomen als
mijn college's kudde dieren, een resultaat,
dat mij nauwelijks verrast heeft, omdat ik
als bewoner van Duitschland, midden onder
de Duitschers levend en meelevend, ditzelfde
in mijn nadere omgeving reeds opgemerkt
had: nl. dat het zoo uiterst rustig en ordelijk
hier te lande toegaat.
„Honderdduizend Duitsche burgers
aldus dezer dagen een schatting van het En-
gelsche Reuter-bureau „zijn in Duitsche
gevangenissen en concentratiekampen om
actueele politieke redenen van hun vrijheid
beroofd". „Gelogen, het zijn er slechts
18.000!" heeft onmiddellijk de Duitsche re
geering geantwoord. En zij beschikt zeker
over meer mogelijkheden om juiste cijfers te
verkriigen dan de Berlijnsche corresponden.
van Reuter. Nemen we aan. dat 18 000 juis
is (ik zelf had over de 50.000 geschat) dan
moet daarover gezegd worden, dat het toe
nog een verbijsterend aantal is, vooral ais
men bedenkt, dat 75 pCt. van deze menschen
geen hooge positie in Iinksche politieke p
tijen bekleed heeft en zich alleen maar
„schuldig" gemaakt heeft aan het fei
dere methodes om de menschheid tot
sche gelukzaligheid te brengen, als
treffender te hebben beschouwd dan aieoer
Hitlerbewening. En naar dit inzie
deld te hebben h
Het is bitter, wegens zulk eetop joeii z
toch nobele overtuiging achter
keidraad te moeten zitten. d\v -■ -
moeten verrichten, liederen te moeten zingen
waarvan men de teksten verfoeit, en parade
passen te moeten instudeeren, terwijl men in
geschreven lid van de „Nooit-meer-oorlog"-
beweging geweest is.
Maar het zijn in Duitschland (en niet al
leen in Duitschland) nu eenmaal ongewone
tijden, die ongewone maatregelen wel niet
goedpraten, maar tenminste verklaren kun
nen
Men moge over de Hiterbeweging denken
ïoe men wil, er in afkeuren wat men wil,
ontkennen kan men niet, dat het een zuiver-
idealfstische beweging is, en wel van een
zeer radicaal karakter; radicaal aldus te ver
staan, dat zij met een schöone lei wenscht te
beginnen en "dus, bij het aanvaarden van alle
verantwoordelijkheden, als eisch stelde, dat
alles had te verdwijnen, wat haar hinderen
of dwarsboomen, haar plannen en maatrege
len vertroebelen, haar élan verwateren kon.
Reist men door het Duitschland van heden
en spreekt men met nationaal-socialisten van
verschillende landsstreeken, menschen die
reeds jaren lang tot de Hitlerpartij behooren
en dus niet als opportunistische meeloopers
beschouwd mogen worden, dan krijgt men
de bevestiging van dezen in f ruk, dat ze zeer
bewust eenzijdig, intolerant en zonder mee-
doogen zijn, echter niet, omdat zulks tot hun
karakter behoort (gelijk men nu vaak sma
lend in het buitenland kan hooren opmerken),
maar omdat zij meenen, slechts op deze
wijze een groot nationaal programma te kun
nen doorzetten.
Misschien is dit programma er naast. Al
thans in sommige hoofdpunten. Het is nau
welijks aan te nemen, dat ooit het Neder
landsche volk te vinden zou zijn voor een ré
gime, dat de vrijheid van den staatsburger
zoozeer aan banden legt als thans in
Duitcshland geschiedt; het is wel zeer on
waarschijnlijk, dat ons volk accoord zou
gaan met een knechting van de organen der
openbare meening, met een kneveling van het
recht van vereeniging en vergadering, gelijk
het Duitsche volk zich tegenwoordig, na 30
Januari 1933, laat welgevallen.
Intusschen is het nog niet zoover, dat we
ons met dergelijke dingen in Nederland zelf
bezig te houden hebben. En wat de Duitscher
met zijn staat en zijn staatsburgers doen wil,
gaat ons toch slechts van zeer uit de verte
aan Erkennen moeten we, dunkt mij, dat we
hier met een werkelijk positief programma te
doen hebben; en we doen wel uiterst onver
standig en on-Nederlanosch als we niet ook
de goede (zelfs ook voor óns gunstige) kan
ten van dezen koers aan een nuchtere beoor
deeling onderwerpen.
Van groote beteekenis is zeker, dat nu
reeds gebieken is, hoezeer velen binnen en
buiten Duitschland 2ich in de persoonlijkheid
van Adolf Hitier vergist hebben; en het is
wel teekenend, dat, waar men niet meer ont
kennen kan, dat Hitier zeer veel verstandige
en ver-vooruitziende ideeën verkondigt, on
middellijk getracht wordt de beteekenis daar
van te verkleinen door met een geleerd ge
zicht van zéér geïnformeerde te verkondigen
„dat Hitier zelf al lang niets meer te zeggen
heeft1
Nu, laten we zulke dingen, mochten ze ook
in Nederland in ofelöop zijn, maar liever da
delijk energiek tegenspreken. Het is juist, dat
Adolf Hitier niet Alziende kan zijn en dat er
vooral in het Voorjaar in Duitschland heel
veel geschied is, wat niet door den beugel
kon en zeker de goedkeuring van dezen
merkwaardigen en interessanten staatsman
niet gevonden heeft. Ook heden nog, daar
van zijn we hier overtuigd, komen nog vaak
excessen voor, die op het conto van lager en
laagste partij-autoriteitjes gedreven moeten
worden, aar er gaat niets van af, dat deze
regeering bijzonaer sterk is en ten slotte
haar wil overal doorzet. En het i^ volko
men vergissing, Hitier als een short gevan
gene 'van zijn omgeving te beschouwen. In
geen enkel geval is dit gebleken, integendeel,
in alle ons bekend geworden gevallen heeft
de rijkskanselier ook tegen hooge ambtenaren
en partijgenooten in, onverbiddelijk zijn wil
doorgezet. Er bestaat in deze groote natio-
naal-socialistische partij geen tweede machts
factor naast Hitier, geen verzet, nog veel
minder'een kans op revolte. Alle dergelijke
geruchten, die van opstand of muiterij van
S.A.- en S.S.-troepen spreken, verdienen in
het buitenland geen geloof.
De politiek van Hitier is veel gematigder,
veel verstandiger en veel vredelievender ge
bleken, dan velen met recht gevreesd had
den. Ware er niet het onmogelijke antisemi
tisme, dan zou het nieuwe Duitschland ver
moedelijk op groote buitenlandsche sympa
thieën kunnen rekenen. Het komt ons echter
ook heden voor, dat Nederland verstandig
doet, naar punten van aanraking en samen
werking met den herboren buurman te zoe
ken. De revolutie in Duitschland is voorbi',
de evolutie breekt aan; en zeker is, dat de
Hitier beweging, nu haar macht gevestigd is,
bereid zal blijken, met zich te laten handekn.
Het staat wel vast, dat het socialistische
element in de Hitlerbeweging het buitenland
niet mag verontrusten, ook niet Nederland
met zijn"ruim 3 milliard Mark in Duitsch
land vastgelegde kapitaal. Het „Derde Rijk"
wil geen inbreuk in het kapitalistisch
systeem, <*een socialisatie op groote schaal,
daarentegen wel degelijk sterke staatsonder-
steuning voor het particulier initiatief in
handel en industrie
Juist de laatste twee dagen zijn in dit
verband uiterst geruststellende verklaringen
afgelegd En dat men hier verstandiger gaat
denken en handelen moge uit het kleine voor
beeld van de Duitsche „Rotary-clubs" blij
ken die maandenlang vreesden, dat zij ont
bonden zouden worden en die in tal van
Duitsche steden inderdaad reeds zelf tot
ontbinding of stillegging waren overgegaan.
Hitier zelf heeft dezer dagen geconstateerd,
dat „Rotary" in elk opzicht steun verdient
(ook al zijn tal van Joden in Duitschland
Rotarians!) en dat ook leden zijner partij in
deze clubs mogen lid zijn en blijven.
Spoedig zal blijken, dat Duitschland on
danks alle radicale omwentelingen tenminste
onze belangstelling verdient en zeker niet de
alles verwerpende critiek, die- ik- dezer dagen
in breede kringen in Nederland heb aange
troffen.
Vergeten we bovenal niet, dat we buren
gebleven zijn, en dat buurman Duitschland
ons toch zeker één dienst bewezen heeft;
dien dienst, welken men in Moskou nimmer
met vreugde begroeten zal
ROLAND.
INBRAAK IN EEN GEMEENTEHUIS.
De officier van justitie bij de rechtbank te
Middelburg eischte twee maanden voorwaar
delijke gevangenisstraf, met één jaar proef
tijd, tegen den 18-jarigen A. v. S„ uit Wolp-
haartsdijk, die inbraak pleegde in het ge
meentehuis aldaar en reeds een paar laden
had geopend en doorzocht toen de gemeente
secretaris kwam en v. S. het hazenpad koos.
NIEUWE VULKAAN-WERKING
IN SUMATRA.
Een nieuwe eruptiepunt beoosten de
baai van Krol.
Dr. Stehn van den Vulcanologischen
Dienst bericht telegrafisch omtrent
nieuwe vulkaanwerking op het solvato-
renveld aan de Noord-West-zijde van de
Soeohvlakte, beoosten de baai van Kroë.
Gerapporteerd wordt dat daar een hon
derdtal openingen in den aardbodem
zijn, waaruit modderfonteinen en stee-
nen worden opgeworpen tot op een hoog
te van 250 Meter. Het oppervlak waarop
zich dit verschijnsel voordoet is één bij
anderhalve K.M. groot. De werking gaat
gepaard met zwaar gerommel en knal
len. Zij is begonnen in den avond van
25 Juni j.1. na de bekende beving, we'ke
haar epicentrum in het Waisemang-
kadal had.
Het hevigste was de vulkanische wer
king in den ochtend van 10 Juli 1.1. Op
verzoek van den resident van Benkoe-
len blijft dr. Stehn voorloopig ter obser
vatie op zijn post.
Het nieuwe eruptiepunt *s gelegen be
westen Waisemangka, en bezuiden Goe-
noeng Sekindjan.
(Ongecorrigeerd.)
Zooals gemeld, was door den commissaris
van de politie te Heerlen den Duitschers
Grosser, Stollenberg, Cramer en Martin
aangezegd, dat zij vóór j.1. Zaterdagochtend
7 uur van de vorige week ons land moesten
verlaten. Deze termijn is intusschen ver
lengd. Grosser, Stollenberg en Martin moe
ten vanmiddag vóór drie uur ons land ver
laten hebben, terwijl voor Cramer de ter
mijn gesteld is op Zaterdagmiddag drie uur
Voorts heeft de commissaris van politie te
Heerlen ook den heer Blumrath, den voor-
maligen voorzitter van den Bund der Deut-
schen in Limburg, aangezegd, dat hij vóór
Zaterdagmiddag drie uur ons land ook moet
verlaten.
De Kwartel (uitreis) is heden te Singapore
aangekomen.
GETROUWD:
Dirk Dekker en Maria Petronella Cathari-
na Hoogeboom. Hendricus Smorenberg en
Geertje Hardorff. Marinus Hëijselaar en
Jannette Gerarda Groot.
GEBOREN:
Johanna Cornelia d. v. Jacobus Stuifber
gen en Cornelia Res. Gerrit Jacobus z. v.
Gerrit van de Graaf en Hendrina Snijders.
Aagje d. v. Jan Hein en Wilhelmina Toe
set.
OVERLEDEN:
Sara Geldolphia Bossert 11 jaar.
Onder ethica wordt verstaan de wijze,
waarop de mensch zich heeft te gedra
gen tegenover de vele vraagstukken,
welke het leven hem stelt. Gewoonlijk
wordt daarbij hoofdzakelijk op moreele
eischen nadruk gelegd.
De algemeene ethica bestrijkt een
zeer uitgebreid terrein. Zij moet reke
ning houden met alle mogelijke omstan
digheden, in welke de mensch geplaatst
kan worden. Geen wonder, dat door
enkelen voor een bepaald gebied afzon
derlijke ethisch? eischen worden ge
steld. Daarbij gelukt het dikwijls niet,
of althans onvolledig, om de zuiver
ethische eischen vrij te houden van
vreemdj bijmengselen, toe te schrijven
aan ras, godsdienstige overtuiging, po
litieke richting en andere maatschappe
lijke verhoudingen. Het is echter eigen
aardig, dat ten aanzien van de zeer uit-
eenloopende eischen, welke gesteld wei
den, een groote overeenkomst blijkt te
bestaan, zoodra men ze van die bijmeng
selen ontdoet.
Anderzijds kan een bepaald onderdeel
van het leven juist door de bijmengse
len een zoo eigenaardig beeld vertoonen,
dat het de moeite waard is dit aan een
afzonderlijke beschouwing te onderwer
pen. Zoo heeft o.a. Wortman gedaan
toen hij een boek schreef onder den bo-
vengenoemden titel en korten tijd na de
verschijning een tweeden druk het licht
liet zien. De schrijver zal het niet euvel
duiden, als ik een en ander uit dit werk
overneem, vooral omdat hij zelf in vele
gevallen zich veroorlooft, andere schrij
vers te citeeren. Hij doet dit welbewust
en zegt eerlijk, dat iedere schrijver on
willekeurig veel van anderen overneemt
en onbewust gestolen heeft. Dan is het
zeker beter er bewust voor uit te komen
Wortman heeft zeker ruimschoots
gelegenheid gehad, het vraagstuk van
verschillende kanten onder oogen te
zien. Hij is werkzaam geweest als huis
arts te platten lande, in hooge go ees-
kundig-ambtelijke betrekkingen, als
geneesheer-directeur van een zieken
huis. heeft veel studie gemaakt op het
gebied van ziekenhuisbouw en is thans
consultatief-geneeskundige. De vele ia
zfjn boek voorkomende citaten leggen
getuigenis af van zijn groote belezenheid
en tevens van de hooge keuze van zijn
schrijvers. Hij bepaalt zich niet tot de
zuiver geneeskundige werken, maar
brengt ook veel uit wijsgeerige werken
naar voren.
In zijn algemeene beschouwingen be
spreekt hij de steeds toenemende zucht
van den laatsten tijd, om de geneeskun
dige vraagstukken als abstracte weten
schap te behandelen. De levensver-
schijnselen worden gelijksoortig met
chemische reacties beschouwd. Met elk
physiologisch verschijnsel moet een
verandering van anatomischen aard ge
paard gaan. Het is voornamelijk door de
studie der psychologische verschijnse
len, dat in deze opvattingen een keer
punt schijnt te zijn gekomen, hetgeen
wel zeer sterk wordt uitgedrukt in de
waarschuwing van prof. Sauerbruch
voor de gevaren, welke de wetenechap
voor de geneeskundige praktijk ople
vert. In het hoofdstuk „De Geneeskunst"
worden de opvattingen van de meest
verschillende schrijvers tegenover
elkaar geplaatst, o.a. de critische be
schouwingen van Bernard Shaw, die op
onvolkomenheid der geneeskundige
wetenschap, op de oneenigheid tusschen
de dokters onderling en op hun geld-
makerij wijst. Omtrent dit laatste is het
wel interessant, kennis te nemen van de
verdediging door Duchenne van de in
Parijs ingeburgerde dichotomie Dit is de
gewoonte, dat de huisarts, die een pa
tiënt naar een specialist verwijst, bijv.
naar een chirurg voor operatie, een deel
van diens honorarium ontvangt. Ik weet
niet of het daar nog gebruikelijk is,
maar wel dat het in ons land sterk afge
keurd wordt en dat het zeker niet dan
in bepaalde uitzonderingsgevallen zal
voorkomen. Ook worden de geschriften
van Erwin Lieck genoemd, welke in de
geheele wereld voor eenige jaren druk
besproken werden en waaraan ook
enkele van deze brieven gewijd zijn. De
beschouwingen van Rist, Krehl, Much,
Crookshank vinden wij verder met meer
of minder instemming weergegeven. Uit
alles blijkt, dat de schrijver van den
arts verlangt dat hij wat meer zal doen
dan uitsluitend de geneeskundige we
tenschap op zijn patiënten toepassen.
Zooals Kant het ten opzichte der „Ver-
nunft" deed, wil hij een zuivere genees
kunst van een praktische onderscheiden
en dus aan de persoonlijkheid van den
arts een grootere rol toekennen. Geen
ziekten maar zieken moeten behandeld
worden. Wel behoort de arts op de hoog
te te zijn van hetgeen de geneeskundige
wetenschap leert, maar bij het bepalen
van zijn houding in een bepaald geval
zijn zijn zielseigenschappen menigmaal
van nog grooter beteekenis dan zijn we
tenschappelijke bekwaamheid.
Voor het verloop van de ziekte is de
constitutie van den patiënt een factor
van groot gewicht. Dit kan als vast
staande worden aangenomen al weten
wij omtrent de wijze van beïnvloeding
d er constitutie helaas nog bitter wei
nig. En hoe die constitutie door den arts
beïnvloed wordt, weten wij evenmin,
zonder dat wij er nochtans aan behoe
ven te twijfelen dat het gebeurt. Het is
in deze richting dat wij zoeken moeten
ter verklaring van het feit, dat de kwak
zalver soms grooter succes kan boeken
dan de man der officieele wetenschap.
De psychologie van den zieke vormt
een belangrijk hoofdstuk Ziekte heeft
niet alleen nadeeligen invloed op het
lichaam maar ook op den geest Wij
letten hierbij voornamelijk op chronische
ziekten. Lichte ziekten duren dikwijls
te kort om blijvende gevolgen te hebben
en ook de acute ziekten verloopen meer
malen zonder merkbare schade achter
te laten. Maar de chronisch zieken ver
toonen dikwijls een veranderde geester
gesteldheid. Het eigenaardige en origi-;
neele in den mensch wordt weggenomen
Ot vervlakt. De actieve individueele
kracht neemt af, inspanning wordt ver
meden, alle dagen zijn aan elkaar gelijk
zonder bijzondere indrukken achter te
laten. Zoodoende ontstaat, zooals Wort
man het eigenaardig uitdrukt, een on
willekeurig streven der zieken om aan
elkaar gelijk te worden. Zoo ontstaat een
eigenaardige sfeer overal waar vele zie
ken in ziekenhuizen, sanatoria enz bij
eengebracht worden. In de literatuur
vinden wij vooral het leven in sanatoria
voor lijders aan tuberculose herhaalde
lijk beschreven (Jeane Galzy, Thomas
Mann). Uitvoerig wordt de inhoud van
een studie van Tardieu vermeld over de
zielsgesteldheid van den chronischen lij
der, hoe zijn energie verzwakt en hoe hij
reageert op de uitwendige invloeden,
die op hem inwerken, gewoonlijk in
steeds engeren kring, die ten slotte in-
schrompelt tot hen die hem verplegen
en verzorgen, terwijl eindelijk menigeen
alleen in den godsdienst nog troost
zoekt en vindt.
Na verwant aan de geneeskunst en
misschien van even groote beteekenis
voor de sfeer, die het ziekbed omringt,
is de verpleegkunst. Beide vakken zijn
uit menschlievende drijfveeren voortge
sproten. In oude tijden was de genees
kunst nauw aan den godsdienst verbon
den. De priesters waren tevens artsen.
In de tempels, later bij de monniken, werd:
genezing gezocht. Eerst veel later werd
de geneeskunst ondergeschikt aan een
pleegkunst met den barmhartigen Sa-
materialistische wetenschap. De ver-
maritaan als prototype, kan op een
soortgelijke afkomst wijzen. Het waren
hoofdzakelijk geestelijke orden, die zich
aan de zieken wijdden en zich voor hem
alle mogelijke opofferingen getroosten.;
Toen zich meer leeken aan de verple-;
ging verbonden, werd het meer een;
handwerk. Eerst nadat andere opvattin
gen, vooral door het werk van Florence
Nightingale, veld wonen, kon de zieken-,
verpleging worden opgevoerd tot hetj
peil, waarop zij tegenwoordig staat;
Daarover hoop ik in een volgenden!
brief noa iets te zeggen,