DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Het voortgezette proces te Leipzig
De strijd van'den
Oostenrijkschen bondskanselier.
T)aqeUiksdi Ovuzicfit
No. 225
Zaterdag 23 September 1933
135e Jaargang
De democratische socialisten in Oostenrijk
willen van Dollfuss' fascisme niets weten.
Wat zal het eind zijn?
Buitenland
De pogingen van Mr. Stomps om den
hoofdschuldige v. d. Lubbe te ver
dedigen, zijn door de stugge houding
van Marinus hopeloos mislukt.
Sensatie buiten het gerechtsgebouw
Waf vandaag de
aandacht trekt,,.
ALKMAARSC
URANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, niigegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
irancr door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN s
Van 1—5 regels 1.25, elke regei meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3, redactie 33.
Directeur: C. KRAK.
Hoofdredacteur: Tj. N. AÜEMA.
Dit nummer bestaat uit drie bladen.
In Oostenrijk is de kleine man die Dollfuss
heet nog altijd bondskanselier, maar zijn po
sitie wordt met den dag moeilijker, omdat de
toestand in dit ongelukkige land met den
dag verwarder en gevaarlijker wordt. Wij
hebben de vorige week gezien dat Dollfuss in
Oostenrijk een soort fascisme wil invoeren,
teneinde langs dien weg het nationaal-so
cialisme te weren en daarmee de heerschappij
van Hitier. Daarbij stuit hij op velerlei te
genstand. Ten eerste willen de nationaal-
socialisten er niets van weten. Ten tweede
wil Prins Starhemberg, de leider der Heim-
wehren, er niets, van weten, omdat hij het
volledige fascisme, het fascisme a 1'instar de
Rome, eischt. En ten derde wil de vice-kanse
lier Winkler er niets van weten omdat hij
iets verlangt dat tusschen democratie en fas
cisme in staat, een soort standen-staat, en
daarom wil hij zijn „nationaal standenfront"
ook niet laten opgaan in Dollfuss' „vader
landsch front". Het is de strijd van allen
tegen allen, met dien verstande dat de drie
niet socja^l-democratische partijen zonder uit
zondering stormloopen tegen de sociaal
democratie, die volgens de laatste ver
kiezingen ongeveer veertig procent der
kiezers achter zich heeft, of had, want men
weet niet hoe. het er op het oogenblik mee ge
steld js in Weenen ongeveer zeventig pro
cent Waar het met Oostenrijk onder zuike
troostelooze omstandigheden heen moet, weet
niemand, ook niet in Parijs, Londen en Rome
waar men de ontwikkeling der zaken met de
grootste aandacht volgt Het heet dat er
vredesonderhandelingen tusschen Berlijn en
.Weenen worden gevoerd, maar dat de eischen
van Berlijn te brutaal zijn dan dat Weenen
ze zou kunnen, of durven, inwilligen. Zoo
blijft Oostenrijk een kind van zorg voor
Europa
De Oostenrijksche bondskanselier blijft,
aldus het Hbld.. dat blijkt wel heel duidelijk,
krachtig vechten om den toestand op het bin
nenfront zoo goed mogelijk te handhaven en
zijn stelling te versterken, ten einde den
strijd tegen den Duitschen druk en voor de
onafhankelijkheid en zelfstandigheid van
zijn land te kunnen blijven voeren. Zijn stre
ven om door wijz'ging van den bestaandm
staatsvorm zoo veel mogelijk zij uiterst recht-
schen tegenstanders den wind uit de zeilen
te nemen, blijft intusschen een gevaarlijk en
onzeker hulpmiddel, dat hoogstens slechts
een tijdelijke afwending kan brengen van het
gevaar, dat uit het noorden dreigt.
Een definitieve en afdoende redding van
Oostenrijk kan alleen komen van de zijde der
groote mogendheuen, niet door de positie
van Doilfuss te versterken door middel van
bedreiging van den overweldiger met geweld-
maatregelen, maar door de mogelijkheid te
scheppen, dat de bevolking in economisch
opzicht op de been wordt geholpen Ook
leeningen kunnen niei anders dan ais hulp
middelen wo! den beschouwd, die weliswaar
tijdelijk verlichting kunnen brengen, maar
niet het grondeuvel kunnen verhelpen. Een
begin ;n de goede richting is intusschen ge
maakt, door Oostenrijk voor zijn houtuit-
voer een behoorlijk afzetgebied in Frankrijk
te verschaffen Een zelfde doel, n.1. bevorde
ring van der. Oostenrijkschen uitvoer, wordt
beoogd met het aan Mussolini toegeschreven
plan om voor den Oostenrijkschen handel
een vrije zone in de haven van Triest in te
richten. Maar er is méér noodig
Alleen wanneer men het zoover weet te
brengen, dat men de handen ineenslaat om
Oostenrijk op economisch gebied weer een
vrije ademhaling te verschaffen en het te
verlossen uit de beknelling der tariefmuren,
waardoor het wordt doodgedrukt, zal de
kracht -van de lokstem om redding te zoeken
in een opgaan in het Groot-Duitsche ver
band, pas definitief verlamd kunnen worden.
De dappere strijd, welken Dollfuss voert
teneinde het opslorpingsproces te vertragen,
opent de gelegenheid voor de mogendheden,
die vitaal belang hebben bij de handhaving
van Oostenrijks zelfstandigheid, om, voor he'
te laat is, hunnerzijds de noodige maatrege
len te nemen, waardoor hij uit zijn benarde
en steeds meer bedreigde stelling kan worden
bevrijd.
Het a.s. bezoek van den Oostenrijkschen
bondskanselier aan Genève ter raadpleging
van de leiders dier mogendheden, kan wel-
licht er toe bijdragen, dat deze eindelijk over-
tuigd worden van de dringende noodzakelijk
heid om met meer doortastende middelen dan
tot dusver het geval was, hem in zijn, anders
toch hopeloos schijnende strijd te steunen.
Gistermorgen zijn te Leipzig twee Rus
sische journalisten van hun bed gelicht,
naar het hoodfbureau van politie ge
bracht en gefouilleerd. Eerst des mid
dags drie uur, toen de secretaris van de
R «ssische ambasade Hirschfeld tt hun
nen gunste intervenieerde, werden zij in
vrijheid gesteld Het betreft hier Mme
Lili Kith, de Berlijnsche correspondente
van de „Izwestia" en Bespalov. de Ber-
lijusche correspondent van het ófficieele
Russische telegraafagentschap Tass.
Ofschoon de hoofdcommissaris van no-
litie te Leipzig zich uitputte in excuses
en verklaarde dat zijn ondergeschikten
gehandeld hadden zonder zijn orders,
zeide Hirschfeld dat hij niet tevreden
was met deze verklaring en dat hij rap
port zou uitbrengen aan den Russischen
ambassadeur
De tweede dag van het proces van Van
der Lubbe bracht meer be'angwekkende
momenten, ofschoon ook gisteren niet
van maar de geringste emoties gespro
ken mocht worden
De eenige opwinding.
De eenige sensatie speelde zich buiten
de gerechtszaal, en wel in het hotel
Kaiserhof af, waar een groot aantal
buitenlandsche corespondenten hun ten
ten opgeslagen heeft Onder hen bevin
den zich ook Nederlandsche. Sov.et-
Russische en andere journalisten, die
uiet tijdig voor een toegangskaart ge-
^rgd hadden, oï om de een of andere
reden er niet in geslaagd waren de over
de toegangskaarten beslissende autori
teiten van hun loyaliteit te overtuigen.
Gisterochtend 7 uur, zoo meldt de
correspondent van het Hbl. over 't reeds
bt»ven medegedeelde incident werden 2
van hen, beiden Sovjet-Russische corre
spondenten te Berlijn, door de Leipziger
politie uit hun bedden gehaald en met hun
bagage naar het politiebureau overge
bracht, waar ze tot des namiddags 3 uur
in arrest bleven, en eerst vrij kwamen
nadat een lid var de Russische ambas
sade te Berlijn, die toevallig in Leipzig
aangekomen was, van het geval hoorde
en onmiddellijk ingreep Ten slotte ver
ontschuldigde zich de hoofdcommissaris
jegens beide buitenlandsche jornalisten,
maar dit excus kon niet meer verhin
deren dat de Russen, volgens hun eigen
verklaring, uiterst hardnekkig en onhof
felijk behandeld waren, de correspon
dent van het telegraafagentschap zelfs
zonder eenige aanleiding aangegrepen
en met 'n geladen revolver bedreigd was
geworden. Het heet nu dat de arrestatie
zonder voorkennis van den hoofdcom-
misaris en tegen diens bedoeling in
plaats gehad heeft ,op grond van een
noodverordening die ng den brand in den
Rijksdag werd uitgevaardigd en die het
recht geeft ieder gevangen te nemen, die
om welke reden dan ook verdacht is Tot
welke willekeur dit leiden kan hebben
mijn beide collega's zoo even weer eens
ervaren Ze zijn heden uit protest naar
Berlijn teruggekeerd.
Het vertrek van Mr. Stomps.
Van meer belang is intusschen dat ook
mr. Stomps Leipzig verlaat, nadat zijn
onverschrokken doorzetten gisteren torn
nog een „onderhoudmet Van der Lub
be mogelijk gemaakt heeft. Deze lijdens
geschiedenis kent men. Ten slotte is zij
voor mr. Stomps allesbehalve een vol
doening, behalve dan dat hij het gevoel
mee naar huis neemt zijn plicht gedaan
te hebben en ten aanhoore van de pers
vertegenwoordigers van de geheele we
reld op keurige en sympathieke wijze
zijn woord te hebben gedaan.
Dat de strafsenaat hem, zeker niet ge
heel zonder verband met de protesten
in de Nederlandsche pers ten slotte toch
nog met Van der Lubbe tezamen ge
bracht heeft, en dat diens Duitsche toe
gewezen verdediger daartoe heeft mede
willen werken en mr. Stomps en Van
der Lubbe eenige oogenblikken alleen
heeft willen laten, stemt tot voldoening.
Het zag er inderdaad een tijd lang naar
uit alsof men een contact van de land-
genooten wilde verhinderen, om welke
redenen dan ook.
De bewuste brief.
Nu heeft de Nederlandsche verdediger
de zekerheid, dat de brief van de familie
van Van der Lubbe hem wel bereikt
heeft, en dat het zeer gewenschte ge
sprek (dat intusschen slechts door mr.
Stomps gevoerd werd, omdat Van der
Lubbe niet antwoordde) heeft plaats ge
had. Elke geheimzinnigheid, dit moet
royaal erkend worden is daarmede ver
dwenen,. maar ook elk verder motief
voor mr. Stomps om in Leipzig nog tijd
to verliezen.
Toevallig zou van morgen af een an-
dei Nederlander, ditmaal onze consul-
generaal in Leipzig, de heer Knobel, het
proces gaan volgen en wel in opdracht
vau de Nederlandsche regeering, zoo
schrijft het Hbld. Zijn officiéele plaats
was de beide eerste dagen leeg gebleven,
opvallend genoeg 0£>k die van den Bul-
gaarschen regeeringsvertegenwoordiger.
Rinus, wees nou toch verstandig!
Over het eenzijdige onderhoud van
mr. Stomps met Van der Lubbe kunnen
wij kort zijn. Eerst was ook de toege
wezen advocaat aanwezig, die daarop
de kamer verliet en Van der Lubbe met
mr. Stomps alleen liet. „Rinus", zei mr.
Stomps ongeveer, „ik breng je in de
eerste plaats de groeten van je familie.
Geen antwoord. ,En dan kom ik
nog eens persoonlijk zeggen, aat ik je
verdediging op me wil nemen." Geen
antwoord. „Rinus, wees toch verstan
dig, denk er toch om waar het voor jou
om gaat. Wees nu niet verstokt." Geen
antwoord. Nog eenige herhalingen
van deze opwekking, met even negatief
resultaat. Dan begrijpt mr. Stomps, dat
Van der Lubbe hardnekkig bij zijn tac
tiek blijft en volgens boljsewistische
theorie den domme speelt, zich niets
meer herinnert en van niets weten wil.
Het wonderlijke onderhoud is daarmede
voorbij.
De verrassing van den dag.
He-' was een verrassing dat, nadat de
president in heropende zitting aan deze
voorvallen herinnerd had, op verzoek
van dr. Sack, den verdediger van Tor-
gier, mr. Stomps plotseling als getuige
voor den senaat moest verschijnen, en
onder eede eenige vragen van dr. Sack
vrijmoedig beantwoordde.
Hei ging in hoofdzaak om geruchten
betreffende sexueele afwijkingen "waar
van Van der Lubbe beschuldigd was, die
echter geen bevestiging vonden. Verder
was de zitting geheel gewijd aan het
streven over de persoonlijkheid van Van
der Lubbe het volle licht te doen sprei
den, waartoe een bericht van een
Duitsch commissaris van politie, die in
Nederland inlichtingen had ingewon
nen, en een rapport van een medisch
deskundige moesten dienen. Men bleek
het er over eens dat Van der Lubbe ge
zond en intelligent is, maar men kon er
nog niet achter komen welke politieke
overtuigingen hij er op na hield en
heden nog houdt.
Voor Torgler en de ófficieele Duitsche
communistische partij waren de verhoo-
ren evenals trouwens gisteren, zoo goed
als volkomen ontlastend, daar van een
samenwerking of beïnvloeding tusschen
Van der Lubbe en de ófficieele commu
nisten nog altijd niet het minste geble
ken is. De zitting van vandaag zal ten
doel hebben op het uit een politiek oog
punt belangrijke centrum van dit proces
nog nader in te gaan, en - *el door een
verder verhoor van getuigen.
V. D. LUBBE GEEN PYROMAAN.
De middagzitting.
Na de middagpauze bij de zitting van gis
teren van het Staatsgerechtshof te Leipzig
werd het verhoor van Van der Lubbe voort
gezet. Nadat, zooals gemeld, de zaak afge
handeld was van het gesprek tusschen mr.
Stomp uit Haarlem en den hoofdverdachte
en nadat dr. Sack. de verdediger van Torgler',
gewezen had op een verkeerde voorstelling
in het bekende „Bruinboek" van een getuige
nis betreffende het sexueele leven van Van
der Lubbe, las de procureur-generaal, dr.
Werner, 'n ingekomen brief van le luitenant
P. Schluz voor, waarin deze de in de „West-
bühne" geuite bewering van de hand wijst
dat hij deel heeft gehad aan de brandstich
ting in den Rijksdag.
&hulz wijst er op dat hij zich ten tijde van
den Rijksdagbrand te Tutzing aan het Starn
bergermeer bevond waar hij onder genees
kundige behandeling was voor een nier
ziekte.
Op een vraag van den president verklaar
de de deskundige dr. Bonnhöffer dat er bij
den beklaagde Van der Lubbe geen pyroma
nie (zucht tot brandstichten) aanwezig is
Hij was dus niet in zoovere geestesziek dat
hij een onweerstaanbaren drang bemerkte om
brand te stichten.
Verwarde gedachten.
De president acht het noodzakelijk thans
de vraag te onderzoeken of Van der Lubbe
naar een gewelddadige wijziging van de hui
dige Duitsche constitutie streeft en er een
staatsinrichting naar het sovjet-Russische
voorbeeld van wilde maken.
De procureur-generaal leest over dit onder
werp brieven voor van Nederlandsche vrien
den van Van der Lubbe.
In een van die brieven wordt o.a. gezegd:
„Beste kameraad. Deze brief dient om je na
mens het internationale proletariaat dat so
lidair is met je opvattingen, broederlijke
groeten over te brengen. Je gedrag tijdens de
daad heeft aanleiding gegeven tot zeer ern
stig nadenken en tot discussies in iedere
strooming van de beweging".
De advocaat dr. Sack (de verdediger van
Torgler) vraagt den verdachte of hij in Sep
tember 1932 in Den Haag in een vergadering
van stakende chauffeurs zich in dezen zin
heeft uitgelaten dat men tegen den wil der
communistische partij terreur-acties moest
uitvoeren.
Van der Lubbe: Dat geloof ik niet.
Er wordt dan opnieuw een korte pauze ge
houden in welke zal worden nagegaan in
hoevere gedeelten van een brochure kunnen
worden voorgelezen, die aan den beklaagde
uit Nederland is toegezonden.
Verklaring van dr. Sack.
Na de pauze legt dr. Sack een verklaring
af waarin o.a. gezegd wordt:
„Mij is tijdens de pauze meegedeeld, dat
in Zuid-Amerika, in de bladen van het Rio,
een bericht verschenen is waarin het proces
dat hier onder uw leiding, mijnheer de pre
sident, wordt gevoerd, als een theater wordt
voorgesteld en dat men den rijksdagbrand
alleen ten gunste van de nazi's wil uitbuiten
Als Duitsch advocaat voel ik mij verplicht
dit publiekelijk aan het gerechtshof mee te
deelen. Het schijnt mij een vanzelfsprekende
uitoefening van een plicht wanneer aan deze
verslaggevers, die zulke tendenz-berichten
de wereld in sturen en aan wie wij als gas
ten zeer bereidwillig hebben toegestaan dit
proces, dat in zijn ernstige waardigheid door
geen ander gerechtshof kan worden overtrof
fen, bij te wonen, deze vrijgevigheid onthou
den wordt".
President dr. Bünger: „Reeds in mijn in-
lending liet ik uitkomen dat het vanzelf
spreekt dat het rijksgerechtshof onafhanke
lijk is en slechts oordeelt volgens wet en
recht. Ik weiger om dat voortdurend te her
halen omdat het zoo vanzelfsprekend is".
De president en de procureur-generaal
zijn van meening dat in deze gevallen de
straf onmiddellijk moet volgen en verzoeken
dr. Sack im de desbetreffende documenten
voor te lezen.
De brochure wordt behandeld.
De brochure wordt hierop voorgelezen. Ze
werd opgesteld en verspreid door de broeders
en stiefbroeders van Van der Lubbe. In dit
geschrift bestrijden de samenstellers mei
hartstocht de bewering dat Van der Lubbe
een fascist zou zijn. Over zijn politieke ge
voelens wordt gezegd:
„Zijn belangstelling is geconcentreerd op
Spartacus, doch hij werd daarvan nooit lid
Hij deed moeite om de eenheid der arbeiders
door het uitgeven van pamfletten te verster
ken".
Elders in de brochure wordt opgemerkt
dat wanneer Van der Lubbe voor anderen ge
vaar zag hij zich zelf opofferde zonder een
wederdienst te vragen. Alleen van wege zijn
principes kwam hij destijds met de wet in
conflict.
De zitting wordt dan verdaagd tot heden,
Zaterdagmorgen half tien.
Het verhoor voor zoover het de persoon
lijkheid van Van der Lubbe betreft is hier
mede afgeloopen en het hof wil, voor tot de
daad zelf over te gaan, de persoonlijkheden
der andere verdachten vaststellen. In de zit
ting van heden zal dus het leven van be
klaagde Torgler in het middelpunt der ver
handelingen staan.
Critiek van de Rusissche pers.
De „Prawda", die naar Reuter uit Moskou
meldt, een beschouwing wijdt aan de weige
ring der Duitsche autoriteiten aan de Rus
sische persvertegenwoordigers tot bijwoning
van het proces te Leipzig, beschuldigt de
organisators, „die met moeite tot deze riskan
te onderneming besloten" van vrees, de open
baarheid in het gezicht te zien. De „Izwestia"
De strijd van den Oostenrijkschen
bondskanselier. (Dag. Overzicht).
Opzienbarende arrestatie te Leip
zig. (Buitenland).
Het voortgezette v. d. Lubbe-
proces te Leipzig. (Buitenland).
Prov. congres vereen, van vrijz.
hervormden in Noordholland (Kerk
en School).
Gemeentelijke werkverschaffing
besproken in de vergadering van de
Vereen, van Ned. Gemeenten. (Bin
nenland).
Bij een twist tusschen twee broers
te Groningen is de oudste door een
messteek ernstig gewond. (Binnen
land).
Op de begrooting van sociale za
ken zal nog 2 100.000 worden uit
getrokken voor verlaging van
woninghuren.
Te Rotterdam is een ijzeren per
rongedeelte van 10.000 K G. neerge
stort (Binnenland).
Brief van de drie centraie land
bouworganisaties aan minister Ver
schuur, inzake inkrimping van den
veestapel. (Land- en tuinbouw).
(Zie verder eventueel laatste be
richten).
ZIj, DIE ZICH MET 1 OCTOBER
A.S. VOOR MINSTENS 3 MAANDEN
OP DIT BLAD ABONNEEREN ONT-
VANGEN DF TOT DIEN DATUM VER
SCHIJNENDE NUMMERS FRANCO
EN GRATIS.
DE DIRECTIE.
veronderstelt, dat de weigering moet worden
geweten aan de vrees, dat het proces veel
kan openbaren, dat de organisators ervan
kan compromitteeren.
WET TOT BESCHERMING
VAN DEN UITVOER.
De rijksregeering in Berlijn heeft gisteren
een wet tot bescherming van den Duitschen
uitvoer aangenomen, waarvan de tekst als
volgt luidt:
Art. 1. De invoer van producten uit de
landen, die Duitsche producten aan invoer
beperkingen onderwerpen, kan ter bescher
ming van den Duitschen uitvoer eveneens be-
perkt worden, tenzij de invoerbeperkingen de
zer landen naar haar aard in de bestaande
handelsovereenkomsten speciaal zijn voorbe
houden en haar toepassing in overeenstem
ming is met de handelsovereenkomsten.
Bij het vaststellen van invoercontingenten
voor een land moet in oogenschouw worden
genomen, of de invoer van Duitsche produc
ten door dat land ongunstiger wordt behan
deld dan de invoer van producten van eenig
ander land.
Art. 2. De rijksministers van buitenland
sche zaken, van financiën, van economische
zaken en van voedselvoorziening en land
bouw worden gemachtigd, ter uitvoering
van deze wet invoerbeperkingen te verorde
nen en de noodige verordeningen uit te vaar
digen.
Art. 3. De wet treedt in werking op den
dag, volgende op dien der afkondiging.
Commentaar op de wet.
Naar aanleiding van het aannemen door
de Duitsche regeering van een wet tot be
scherming van den Duitschen uitvoef, wordt
nog medegedeeld:
De wet is een verdedigingsmaatregel. In
voerbeperkingen uit binnenlandsch-economi-
sche overwegingen op grond van deze wet
liggen niet in de bedoeling. Of en in welken
omvang van de wet zal worden gebruik ge
maakt, hangt mede af van de houding der
landen, die den Duitschen uitvoer door in
voerverboden of contingenteeringen trachten
te beperken of te verhinderen.
MIJNONGEVAL IN DUITSCHLAND.
In de Zitzthum-mijn bij Kloster Mansfeld
is heden een touw van een lift tijdens het da
len gebroken. In de lift bevonden zich twee
arbeiders. De lift stortte 744 M. diep naar
beneden, doch de inzittenden werden slechts
licht gekwetst en konden naar boven komen.
De omhooggaande tegenhangende lift schoot
echter met geweldige vaart omhoog, met het
gevolg, dat de vier inzittende arbeiders
zwaar gewond werden. Door het gebroken
touw werden de glijbanen zoo zwaar bescha
digd, dat de lift verscheidene dagen lang niet
zal kunnen werken. Hierdoor zijn 3000 arbei
ders een week zonder werk.