DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Aanslag op bondskanselier Dolifuss. DE BRAND IN DEN RIJKSDAG (DageUiksdi Oveczidit No. 234 Woensdag 4 October 1933 135e Jaargang Gistermiddag heeft een nationaal-sociatist te Weenen een aanslag gepleegd op Dolifuss. De bondskanselier licht gewond. De dader gearresteerd. Wat vandaag de aandacht trekt Een fantastisch verhaal van een Nederlander, dien men aangezet zou hebben tot brandstichting! NIEUWE ONTHULLINGEN? ALKMAARSCHE COURANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, nagegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. francr door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN Van 15 regels 1.25, elke regei meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven iranco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v h. HERMs. COSTER ZOON, Voor dam C 9. posHiro 37060. Telef. 3, redactie 33. Directeur: C. KRAK. Hoofdredacteur: Tj. N. Ai/EMA. Dit nummer bestaat uit drie bladen. Gistermiddag: om half drie is te Weenen een revolver-aanslag gepleegd op den Oostenrijkschen bondskanselier Dolifuss, die door twee schoten in den rechterarm licht gewond werd. De dader kon worden gearresteerd. Hij bleek een ontslagen soldaat uit het bondsleger te zijn, Dertil genaamd. Een medisch onderzoek wees uit, dat de verwondingen niet van ernstigen aard wa ren. Dolifuss kon zelfs na het leppen van een noodverband in zijn eigen auto huis waarts keeren. Dolifuss was op het punt het parlements gebouw te verlaten en sprak nog in de vesti bule met den minister van handel en eenige 5parlementsleden, t^en een man op hem toe rad, die hem met de linkerhand een brief overhandigde en tegelijkertijd met zijn rech ter hand welke hij achter zijn rug had ge houden, uit een revolver twee schoten op Dolifuss lostte. Het eene revolverschot trok den bondskan selier aan den rechterbovenarm, de andere kogel, die op de borst was afgeschoten, stuitte af. De huls werd in de vestibule ge vonden. Het vuurwapen werd op den grond gevonden. Dr. Dollfusss betrad dadelijk de portiers loge, waar hij met de woorden: „Ik geloof, - dat ik-getroffen ben", jas en vast open maakte. Aan het ondergedeelte van den rech terbovenarm vertoonde zich een groote bloedvlek. Dr. Dolifuss zeide: „Wij hebben geen Roodekruis-auto noodig. Breng me maar dadelijk naar de kliniek Dr. Denk en breng dr. Tomanek (een jeugdvriend van Dolifuss) op de hoogte, maar zorg, dat het geen opzien baart." Hij liet zich daarop in zijn eigen auto naar het ziekenhuis brengen. Na den aanslag wierpen de aanwezige af gevaardigden zich op den dader, dien zij een flink pak slaag toedienden. De politie bracht hem vervolgens naar het dichtstbijzijnde politiebureau. Terstond na den aanslag verscheen ook de vice-kanselier Fey in het parlement. Op den post voor de verleening van eerste hulp bij ongelukken, waarheen Dolifuss werd gebracht, werd een Röntgenfoto genomen, waarbij bleek, dat de eerste kogel langs de rechtersborstzijde was gegaan, maar geen letsel had aangericht. Het tweede schot heeft den rechterbovenarm licht getroffen en heeft een huidwond veroorzaakt. Later heeft de bondskanselier den vice- kanselier Fey en den minister voor Sociaie aangelegenheden Schmidt ontvangen. De bondskanselier bevindt zich naar omstandig heden goed. Nadat een verband was aange legd, heeft hij zich naar huis begeven. Van daar uit zal bij voorloopig de regeerings- zaken afdoen. De dader en diens familie. De politie te Weenen heeft geconstateerd, dat Dertil den laatsten tijd bij Joodsche be woners van zijn huis in de derde wijk (Pau- lanergasse) hakenkruisen op de deuren heeft geschilderd en dat hij in groote diefstal affaires was gewikkeld. Hij geniet in zijn om geving een zeer slechten roep en gaat door voor dagdief en provocateur, die probeert bij de kleinste aanleiding schandaal te wekken De vader van Dertil was indertijd tandarts aan het keizerlijke hof. Zijn moeder, eveneens een enthousiast nationaal socialiste, zou tegenover medebewoners hebben verklaard: wacht maar op het Derde Rijk, dan word*, miin zoon minister!" Uit het verdere verhoor is gebleken, dat Dertil den aanslag sedert lang vooibereid heeft. Reeds in den laatsten tijd had Dertii herhaaldelijk geprobeerd den bondskanselier te spreken te krijgen, doch tevergeefs. Dins dag loerde hij tegen acht uur op den bonds kanselier bij diens woning, doch hij zag dr Dolifuss niet. Nog een tweede maal ver scheen hij in den loop van den ochtend bij de woning van dr. Dolifuss. doch eveneens zon der resultaat. Vervolgens begaf hij zich naar de bondskanselarij op de Ballhaus-Platz, waar hij voorgaf den bondskanselier een ver zoekschrift te moeten overhandigen. Hij ont ving de mededeeling, dat dr. Dolifuss nfet in de kanselary was, doch zich in het parle- mentsgebouw bevond. Hij ging derhalve naar het parlementsgebouw en wachtte daar op den bondskanselier tot dat deze de zit tingszaal van den Christelijk Socialen Bond verliet. De bondskanselier zet zijn werk zaamheden voort. De bondskanselier, die zich in zijn eigen auto in gezelschap van Fey naar de kliniek begaf, werd daar nauwkeurig onderzocht De dokters constateerden, dat de vleeschbun- dels van den bovenarm zijn doorboord. Na dat de wonde was verbonden en de bonds kanselier een tetanus-injectie had ontvangen, begaf hij zich naar zijn woning, waar hij verder zal worden verzorgd. Hij zal de staatszaken voortzetten en hij heeft nog gisteravond voor de microfoon een rede voering uitgesproken. Voorts zal hij vandaag te Weenen met den Hongaarschen minister president Goemboes een politieke bespreking hebben. Het vuurwapen, dat Dertil heeft gebruikt, is een 6m.M. revolver, welke slechts twee patronen heeft bevat. De kolf van -den revol ver is met paarlmoer bezet. Dertil zelf verklaarde voor de politie: Ik ben geen nationaal-socialist, integendeel ik ben politiek indifferent. Hij zou den aanslag slechts hebben gepleegd om de algemeene aandacht op zich te vestigen. Hij ontkent de bedoeling te hebben gehad den moord te wil len plegen, doch hij geeft toe, dat de aanslag een doodeliiken afloop had kunnen hebben De:o het politiepresidium overge bracht, waar hij door de chef der staatspoli tie, Hederich wordt verhoord. Intusschen is komen vast te staan, dat de dader Rudolph Dertil nationaal socialist is en een functie bekleed heeft in de nationaal- socialistische partij en ook nog nadat deze partij in Oostenrijk was verboden, actief is opgetreden. Hij woonde ten huize van zijn stiefvader, Dr. Gunther, die in de N.S.D.A.P. 'n hooge functie bekleedde. Drie jaren geleden is Dertil in het bondsleger gegaan, doch vier maanden geleden werd hij wegens zijn natio naal socialistische gezindheid uit het leger ontslagen. Naar verluidt, zou hij in opdracht der N.S.D.A.P. in het derde infanterieregi- ment een nationaal socialistische cel hebben willen vormen. Ook zijn broer is nationaal socialist en deze verrichtte tot in den laatsten tijd toe koeriersdiensten tusschen de nationaal socia listische partijen in Oostenrijk en Duitsch- land. Het schijnt, dat de geheele familie Dertil, waaronder ook een zuster, werkzaam is geweest voor de nationaal-socialistische partij. Na den aanslag. Tegen half vijf gistermiddag is onder voor zitterschap van vice-kanselier Fey een bui tengewone ministerraad bijeengekomen, waar Fey rapport uitbracht over den op Dolifuss gepleegden aanslag en de daarmede in ver band staande problemen. Onmiddellijk na den aanslag werd Doli fuss in zijn woning bezocht door tal van pro minente persoonlijkheden, waaronder kardi naal-aartsbisschop Innitzer en de te Weenen geaccrediteerde gezanten. Gisteravond heeft bondskanselier Dolifuss in zijn werkkamer te zijnen huize eenige woorden gesproken door de radio tot het Oostenrijksche Volk. Dolifuss ging niet in op de bijzonderheden van den aanslag, doch zei- de, dat hij zich gezond en wel gevoelde en natuurlijk voort zou gaan met het leiden der regeeringszaken. Reeds Donderdag zou hij zijn werkzaamheid in het bureau van de rijkskanselarij kunnen hervatten. Tot slot van zijn toespraak dankte Doli fuss allen, die na den aanslag blijk hadden gegeven van hun medeleven hartelijk. Officieel wordt als de naam van den dader van den aanslag niet Dertil maar Tertil ge noemd. Fey over den aanslag. Toen vice-kanselier Fey gisteravond door buitenstaanders met wraakgeroep voor den aanslag geïnterpelleerd werd, antwoordde hij hierop persoonlijk met de woorden: Geroep om wraak en staat van beleg zijn nu juist niet de geschikte woorden voor onze heilige idealen. Trouw willen wij beloven aan onzen leider en ons vaderland. Wie zich sterk voelt heeft het niet noodig om wraak te roepen. Wij willen gerechtigheid doen gel den. Wij hebben ook geen wraak noodig. vt ij willen streng orde scheppen. Het moet thans ophouden, dat een rondloopende kwajongen zijn meening door middel van een revolver tot uiting brengt. Hedenmorgen zou kardinaal Jnn' r den Stefansdom een dankdienst houden de redding van den bondskanselier. Een communiqué van de politie. In een officieus communiqué der Weensche politie over den aanslag op bondskanselier Dolifuss worden een reeks bijzonderheden medegedeeld over den dader, Tertil. Deze heeft in Weenen de Volksschule bezocht en daarna 3 klassen van de Realschule. Vervol gens kwam hij in betrekking bij een organi satie van huizenbezitters. In 1930 nam hij dienst bij het bondsleger, waar hij tot 1933 in het infanterieregiment 3 diende. Tenslotte was hij daar bataljonstrompetter geworden. In kringen zijner kameraden gaat hij door voor aanhanger der nationaal-socialistische gedachten, doch hij is nooit opgevallen door actieve politieke werkzaamheden. In Mei 1933 werd hij op eigen verzoek ontslagen uit den dienst. Als motief zou hij hebben opgegeven, dat hij verder wilde studeeren. Sinds zijn ontslag uit den dienst heeft hij geen bezighe den meer gehad. In de beide laatste maanden verbleef hij in Schladming, waar op het oogenblik ook zijn moeder vertoeft, die ge huwd is met een schrijver, dr. Raimund Guenther. Donderdag 28 September is hij naar Weenen gekomen. Omtrent het motief van den dader deelt het communiqué mede. dat deze volgens zijn verklaringen de aandrcht had willen vesti gen op zijn stiefvader, die alleen in staat zou zijn het volk naar een betere toekomst te lei den. Hij heeft verder verklaard de revolver reeds 8 jaren in zijn bezit te hebben. Ook heeft hij verklaard, dat niemand verder van de daad iets afwist. Dollfus spreekt voor de radio. Het laatste officieele communiqué van de geneesheeren over de verwondingen die bondskanselier Dolifuss heeft opgeloopen zegt, dat hij aan de rechterbovenarm een schampschot heeft van ongeveer 4 cM. leng te. De wond is een ondiepe vleeschwond, er is geen been en geen slagader geraakt. De andere wond is aan de linkerborstzijde, een schampschot even boven het hart, ook zeer ondiep, zoodat geen rib geraakt is, noch edele deelen, als de longen. De wonden zijn verbonden, nadat een injectie gegeven was tegen wondkoorts en mogelijke verontreini ging. Daarna is dr. Dolifuss, zooals gemeld, uit het ziekenhuis ontslagen en naar huis bracht, waar hij veïder verpleegd wordt Mij gevoelt zich zeer goed en heeft reeds eenige personen, o.a. kardinaal Innitzer, ontvangen. Om acht uur gisteravond sprak hij zelfs van uit zijn kamer eenige woorden voor de micro foon, die uitgezonden werden door alle Oos tenrijksche zenders. Hij zeide daarbij onder meer: „Ik stel het zelf op prijs voor de radio te spreke.:, omdat ik weet dat de berichten na zulke gebeurtenissen niet geheel geloofd worden. Men meent dat de dingen dan min der erg voorgesteld worden dan ze zijn. Ik stel het voorts op prijs de bevolking gerust te stellen door te verzekeren, dat ik mij gelukkig acht door een gunstige beschikking een ern stig onheil ontkomen te zijn en dat ik mij lichamelijk goed gevoel". De bondskanselier zeide van uit zijn wo ning de regeeringszaken verder te zullen blij ven leiden en hij hoopte reeds over eenige da gen weer op de kanselarij te kunnen komen. Dolifuss besloot met te zeggen: „Men kan ervan overtuigd zijn dat ik in alle kalmte en in het diepe bewustzijn mijn taak en mijn plicht tegenover mijn lieve vaderland en te genover hen allen, die in dat vaderland wo nen, vervuld te hebben, met diepen ernst en met absolute beslistheid de mij gestelde taak verder vervullen zal". Na de rede van den bondskanselier werd het volkslied gespeeld. Wat de nationaal-socialistische pers er van zegt. Het nationaal-socialistische partij-persbu- reau te Berlijn schrijft, volgens het W. B„ over den aanslag op Dolifuss: Naar aanleiding van'den aanslag op den Oostenrijkschen Bondskanselier Dolifuss, die gepleegd is door een lid van een marxistische weerbaarheidscorporatie, waarmede de N. S. D. A. P. in het geheel niets te maken heeft, mag de N. S. D. A. P. constateeren, dat zij altijd dergelijke gewelddaden ten scherpste heeft afgekeurd. In haar zwaren 14-jarigen strijd om de macht in Duitschland heeft de N. S. D. A- P. ziel: nooit van dergelijke po'i- tieke strijdmiddelen bediend en alle elemen ten, die dat niet erkenden, onmiddellijk uit haar gelederen gestooten. De aanslag te Weenen is een kenteeken ervoor, dat de in nerlijke geschoktheid van Oostenrijk reeds zoover is gekomen, dat misdadige maxis- tische elementen hun tijd voor gekomen houden. De „Völkische Beobachter" schrijft o.a. het volgende: Wij houden de revolver niet voor het ge schikte middel om politieken strijd uit te vechten en veroordeelen principieel alle poli tieke aanslagen. Wij verheugen ons daarom, dat de kogel van den aanslagpleger het doel heeft gemiot. IXze aanslag werpt echter licht op de noodlottige situatie van Oostenrijk, waarin het land is gebracht door een poli tiek, die noodzakelijk moet leiden tot wan hoopsdaden van die individuen, die in ver warring zijn gebracht door de regeerings- methoden van de huidige machthebbers. De vervolgingsn^thoden van de regeering-Doll- fus zijn eveneens niet geschikt om de orde in Oostenrijk te herstellen. De tevredenheid van het volk moet het yrimairt zijn in de Oosten rijksche politiek. Dd echter kan slechts dan worden bereikt, wanneer de regeering mèt en niet tégen het volk regeert. De gelukkig zijn doel gemist hebbende kogel zal misschien de Oostenrijksche regeering doen inzien, dat de gevolgde weg onjuist is. Het kamp der wan- hopigen in Oostenrijk is reuzengroot. Dat heeft men tegenover het buitenland bewust verzwegen. De aanslag heeft den sluier ge licht en misschien zu len de vrienden van Oostenrijk Dolifuss thans den raad geven: Geen stap verder tegen het volk, de vrijheid en de gerechtigheid. Wat de buitenlandsche bladen zeggen. Het bericht van den aanslag op bonds kanselier Dolifuss heeft te Londen groot op zien gebaard. De bladen maken breedvoerig melding van het voorgevallene. Algemeen wordt de aanslag veroordeeld en sterk wordt betreurd, dat de politieke hartstochten tot een dergelijke gewelddaad hebben geleid. De Engelsche blaoenTnelden, dat te Wee nen groote spanning heerscht. De „Evening Standard" meent te weten, dat majoor Fey en de andere Oostenrijksche ministers overwegen den staat van beleg over Oostenrijk af te kondigen. De Britsche minister-president Mac- Donald heeft dr. Dolifuss telegrafisch zijn beste wenschen voor een spoedig herstel doen toekomen. De Parijsche bladen kwamen pas laat in den middag met het bericht van den aanslag op dr. Dolifuss, zoodat nog geen gelegenheid bestond de kwestie breedvoerig te belichten. De Intransigeant verklaart, dat de aanslag zeer zeker een vergaanden invloed zal uit oefenen op de Oostenrijksche politiek. De Duitsche rijksminister von Neurath heeft den Oostenrijkschen bondskanselier in verband met den op hem gepleegden aanslag zijn oprechte wenschen voor de gelukkige redding van zijn leven uitgesproken. Voorts heeft de Duitsche zaakgelastigde te Weenen, prins zu Erbach, direct na het be kend worden van den aanslag zijn kaart af gegeven bij Dolifuss met de beste wenschen voor diens spoedig herstel. de kust afgetre- (Buiteq- Angelos (Buiten- Aanslag op bondskanselier Doll* fuss. (Dag Overzicht.) Hevige aardschokken op van Ecuador. (Buitenland) Het Spaansche kabinet den. (Buitenland.) De toestand op Cuba. land.) Groote brand te Los eischt 58 menschenlevens. land.) Algemeene vergadering Het Witte Kruis te Amsterdam. (Provincie.) De aartsdiocesane boeren- en tuindersbond heeft in zijn jaarver gadering een motie aangenomen voor hulp van de hypotheekboeren. (Land- en tuinbouw Een vliegveld in Zuid-Limburg. (Luchtvaart.) Bij Krabbendamme (Zeeland) een aut„ door een trein aangereden op een onbewaakten overweg; beide in zittenden werden ernstig gewond. (Binnenland.) Radio-avond Nat. Crisiscomité (Binnenland.) Uitgebreid onderzoek ingesteld. Bij een huiszoeking in de woning van den pleger van den aanslag op Dolifuss zijn in de kachel de resten gevonden van een groote hoeveelheid verbrand drukwerk en documen ten. Zoowel te Weenen als buiten de hoofd stad wordt een omvangrijk onderzoek inge steld naar eventueele medeplichtigen. Ook te Salzburg, waar het derde infanterie-regiment waarbij Bertil vtoeger heeft gediend, in gar nizoen ligt, wordt een onderzoek ingesteld, evenals bij den stiefvader te Schladning, waar Bertil den laatsten tijd heeft vertoefd. In het „Klever Kreisblatt" komt volgens de Telegraaf een sensationeel verhaal voor over nieuwe onthullingen in verband met den brand in den rijksdag, waarbij een Nederlan der uit Nieuwehagen en laatstelijk verblij vende te Oss betrokken zou zijn. Het relaas in het blad luidt als volgt: Door den inspecteur van politie te Oss werd aan de politieke politie te Kleef mede gedeeld, dat zich aldaar een Nederlander had aangemeld, die belangrijke mededeelingen betreffende de brandstichtingen in den rijksdag zou kunnen doen. Direct begaven zich de burgemeester van Kleef met den ge meente-secretaris en een inspecteur van poli tie naar Oss. Zij hebben daar een langdurig onderhoud gehac! met den metselaar Johan Haan geheeten, afkomstig uit Nieuwehagen. Zij werden tijdens dit verhoor welwillend ge assisteerd door de Nederlandsche politie. Het verhaal. Johan Haan deelde het volgende mede: „Gedurende een tocht door Duitschland leerde ik in Maart 1932 voor het station te Vorstfelde bij Maagdenburg een man kennen, die mij naar mijn beroep vroeg. Toen ik hem zeide, dat ik mij op een tocht door Duitsch land bevond en Nederlander was, noodigde hij mij uit met hem een glas bier te drinken. Na eerst over algemeene zaken te hebben gesproken, vroeg hij mij plotseling of ik iets verdienen wilde, waarop ik hem verklaarde, dat ik dat zeer gaarne .vilde en wanneer dat noodig was, niet voor ten kleinigheid bang was. Daarop kocht hij twee spoorkaartjes naar Maagdenburg, waar wij gezamenlijk naar toe reisden. Daar aangekomen gaf hij mij twintig mark en verzocht hij mij, hem den volgenden morgen om negen uur op het sta tion te ontmoeten, waarin ik toestemde. Haan komt dan tenslotte met zijn begelei der in Berlijn terecht. Op een dag liepen zij door een wijk van Berlijn en kwamen o.a. voorbij een gevangenis. Hier aldus Haan zeide mijn begeleider plotseling dat tal rijke vrienden van hem daar verbleven die echter spoedig bevrijd zouden worden. Toen wij daarna verdei gingen kwamen wij bij het Rijksdaggebouw, dat hij mij deels van binnen en deels van buiten liet zien. Plotse ling zeide hij, dat hij er gaarne 1000 Mark voor zou geven wanneer het „ding" in vlam men opging. Hij ging hier nog verder op in en zeide o.a, dat ik wanneer de Rijksdag zou brau den al lang uit de voeten zijn. Uit het geheele gesprek en zijn voortdurend aan dringen bemerkte ik, dat hij f.eeds probeerde mij tot de brandstichting over te halen. Ik toonde mij wat terughoudend en daarop gin gen wij verder tot de Siegesallec. Hier merkte hij op, dat deze allee met den Rijksdag in de lucht moest vliegen. Daar hij er voortdurend op aandrong, dat ik mij toi dezen aanslag be reid zou verklaren werd ik plotseling bang en niettegensiaande ik mijn Nederlandschen pas al te voren aan hem had meten afgeven, heb ik gelukkig kar.s gezien, nadat ik mij aan zijn blikken onttrokken had, ongemerkt te verdwijnen. Ik leg er nog eens den nadruk op, dat hij op grond van zijn manier van spreken een overtuigd revolutionnair moet zijn, die met de brandstichting in den Rijks dag in nauw verband staat". Na deze mededeelingen, die Haan in het Nederlandsch aan den inspecteur deed, ver klaarde hij zich onder zekere voorwaarden be reid mede naar Duitschland te gaan. In Kleef aangekomen werd hij in een hotel al daar ondergebracht waarop de politieke poli tie te Kleef nogmaals een protocol doch nu in het Duitsch opnam. Ook hier weer deed Haan volmaakt dezelfde mededeelingen. waarop de politieke politie de geheime staats politie opbelde, die Zondag een commissaris van de crimineele politie naar Kleef zond. Nadat Haan nog eens alles uitvoerig beves tigd had, besloot de Berlijnsche ambtenaar hem mede naar Berlijn te nemen waar het verdere onderzoek zal plaats vinden. Verhoor te Kleef. Zaterdag heeft te Kleef een langdurig ver hoor plaats gevonden in aanwezigheid van een commissaris der geheime Staatspolitie, die hiervoor speciaal uit Berlijn was overge komen. Ook hier deed Haan weer hetzelfde relaas, waarna men Maandag gezamenlijk naar Berlijn is doorgereisd, waar verdere onderzoekingen zullen volgen. Wij vroegen inspecteur Van Kempen, waar om Haan juist in Oss zijn interessante mede deelingen had gedaan. De inspecteur ant woordde hierop, dat de jongeman gezegd had, dat hij al ruim een jaar met het plan had rondgeloopen om zijn geheim aan de politie mede te deelen, doch altijd bevreesd was geweest voor eventueele moeilijkheden, die hij zou kunnen krijgen Te Oss evenwel, zoo verklaarde hij aan den officier van justitie, waar hij Maandag- middag op een zwerftocht was en waar hij des avonds bij de politie om o derdak was komen vragen, was hij zoo

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1933 | | pagina 1