DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Het Berlijnsche brandproces. Een Habsburgsche monarchie in Oostenrijk? No. 243 Zaterdag 14 October 1933 135e Jaargang I Hit het JUulemwt QxujeCiiksch. Oomidd Oplegging van de grondwets-herzie- ning bij noodverordening na goedkeu ring van onpoliiiehen Raad van State. DE KONINKLIJKE VERLOVING. Waf vandaag de aandacht trekt. Zelfs de dienstdoende nachtportier zag niets verdachts op den avond van de brandstichting. NAUWKEURIGE CONTROLE. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. irancr door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. Directeur: C. KRAK. PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIENs Van 15 regels 1.25, elke regei meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9, pos**iro 37060. Telel. 3, redactie 33. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. Dit nummer bestaat uit drie bladen. Den Haag, 13 October 1933. Nadat de Tweede Kamer, gelijk te verwach ten was, toestemming had gegeven voor de interpellatie van den heer Kupers (s. d. a. p.) ©ver de plannen in zake de verlaging van den werkloozensteun, welke nu aan het slot zal ko men der thans vastgestelde agenda voor de eerstvolgende dagen, heeft zij, gelijk ook wel te verwachten was, met 52 tegen 21 stemmen hare goedkeuring geschonken aan de wijziging van de Bakkerswet, waardoor het aan kleine bedrijven mogelijk zal worden gemaakt om een uur vroeger met bakken te beginnen. Tegen stemmers waren de sociaal-democraten, com munisten en de revolutionnair socialist Snee vliet, die er nu eenmaal niets van willen weten den kleinen neringdoende het leven een ietsje gemakkelijker te maken. De Kamer heeft hierna in behandeling geno men het ontwerp op de hufsindustrie en daarbij den minister voor Sociale Zaken aangenamer oogenblikken bezorgd dan den vorigen dag. Over het algemeen werd er nogal sympathie mede betuigd. Nu ja. een man als de heer Wijnkoop (comm.) is natuurlijk nooit tevreden en hij noemde het ontwerp onvoldoende en onbelangrijk, en een man als de heer Van Kem pen (lib.) kan het, wel begrijpelijk, niet onver deeld goedkeuren, dat de Regeering in de mo gelijkheid wordt gesteld zich te mengen in de loonregeling, maar ten slotte hebben zij vrede gehad met het door de vorige Regeering vo'or- gedragen ontwerp. Het aantal sprekers bij de algemeene beraad slagingen over het voorstel was niet gering, maar achtereenvolgens hebben de heer Ame- link (a. r.), mevrouw Bakker-Nort (v. d.), de heer Hermans (r. k.J, de heer Kupers (s. d. a. p.J, de heer Bakker (c. h.) en de heer Van Kempen (lib.) van hun instemming getuigd. De heer Vervoorn (plattel.) was sceptisch ge stemd en zag zelfs verband tusschen het voor stel en de Marxistische beginselen, en alvorens zijn stem te bepalen, wenschte hij nadere in lichtingen van den minister te hooren. Minister Slotemaker de Bruine zette zijn ant woord in met een paradox: vroeger was de toestand in de huisindustrie zeer ernstig, in de laatste jaren is daarin belangrijke verbetering gekomen, maar nu is het oogenblik juist gunstig om in te grijpen, ten einde te voorko men, dat de oude toestand terugkeert. Natuur lijk kan de regeering zich niet mengen in de loonzettingen, maar zij kan toch wel onder bij zondere omstandigheden informeeren naar den stand der loonen. De door een enkelen spre ker geopperde gedachte om het stelsel van bindende collectieve overeenkomsten bij de huisnijverheid in te voeren, werd door den Mi uister verworpen. De uitvoering der wet zal niet, gelijk sommige sprekers hadden gevreesd, een uitbreiding van het korps ambtenaren ten gevolge hebben. De behandeling der artikelen heeft de Kamer niet al te lang bezig gehouden. Er waren en kele amendementen ingediend, die öf verwor pen öf teruggenomen werden, slechts één amendement, waartegen de Minister bezwaar had, is met 42 tegen 31 stemmen aangenomen. Het was een amendement van den heer Kupers (s. d. a. p.) om aan de centrale adviescommis sie op te dragen de aanvaarding van collectieve contracten in de huisindustrie te bevorderen. Een amendement van den heer Hermans (r. Ic.) om die centrale commissie bevoegd te verkla ren een loonschaal voor een collectieve ar beidsovereenkomst te ontwerpen, wanneer een dergelijk contract ter goedkeuring aan den Minister wordt voorgelegd, werd zonder hoof delijke stemming door de Kamer aanvaard. Het ontwerp is daarop zonder hoofdelijke stemming aangenomen, waarbij evenwel de heer Vervoorn aanteekening verzocht, dat hij als tegenstemmer beschouwd wenschte te worden. Het hierop volgende punt van de agenda was hv voorstel van den communistischen afge vaardigde L. de Visser om in de Kieswet den termijn van aanneming van een benoeming tot Kamerlid te verlengen van één tot drie maan den. Een voorstel van dien aard, inderdaad niet geheel verwerpelijk, omdat bij de verkie zing van Sarjono, wiens plaats thans door den heer Schalker (commlf' wordt ingenomen, ge bleken is, dat het een verkozene niet altijd mo gelijk zal zijn om binnen den gestelden termijn zijn benoeming te aanvaarden, zou, werd het door de Regeering ingediend, niet veel bezwaar ontmoet hebben. Maar als initiatiefvoorstel deugde het niet en een initiatiefvoorstel van communistische zijde werd uit den aard der Baak niet gaarne aanvaard. Terwijl het dus te voorspellen viel, dat het voorstel geen genade bij de meerderheid zou vinden en het misschien het verstandigst ware geweest het zwijgend ter aarde te bestellen, hebben we er toch nog vrij lang over hooren spreken. De eerste spreker, de heer Sneevliet (rev soc.) was er natuurlijk glad voor, wilde er zelfs terugwerkende kracht aan geven. Maar het was wel voor velen een verrassing, dat de tweede spreker, de heer Westerman (nat. h -rst.) begon met te verklaren er voor te zul len stemmen: het is een onmiskenbare verbete ring van de wet en daarom had hij er vrede •ne-ie, ongeacht van weikant kant het initiatief Was genomea. De heer Joekes (v. d.) dacht er anders over. Als initiatief-voorstel deugde het niet. Boven dien was het Centraal Stembureau er niet over gehoord. De heer Snoeck Henkemans (c. h.), ontkende de noodzakelijkheid van de voorgestelde wij ziging. Toen kwamen de communisten aan het woord en de heeren Schalker, Roestam en ten slotte de heer De Visser zelf hebben het voor stel aangeprezen. Laatstgenoemde heeft het niet zonder virtuositeit verdedigd tegenover de b wering, dat het een gelegenheidswet zou zijn, en hij achtte het een verlegenheidsargument, dat voor een dergelijke zaak op het initiatief der Regeering moest worden gewacht. Nu het voorstel, objectief beschouwd, in orde is, moest men, ongeacht de herkomst, er zijn stem aan geven. Aan het slot van zijn rede heeft de heer De Visser met nadruk er tegen gepro testeerd, dat de communistische kamerleden vertegenwoordigers van Moskou werden ge- heeten. Dat zijn zij zoomin als men den Voor zitter der Tweede Kamer een vertegenwoordi ger van Rome kan heeten omdat hij denkbeel den aanhangt, welke te Rome zijn geformu leerd; Of de vergelijking, hoe vernuftig ook gevonden, opgaat is intusschen een andere kwestie! Het wetsontwerp is ten slotte met 38 tegen 19 stemmen verworpen, zoodat deze poging van communistische zijde om in het Parlement opbouwend werk te verrichten, mislukt is. Tot de voorstemmers behoorden naast de uiterst linksen de heeren Van Voorst (r. k.) en Wes terman (nat. herst.). Het wetsontwerp tot wijziging der Winkel sluitingswet van Dr. Vos c. s., dat nu aan de orde zou komen, is aangehcuden, omdat de Regeering ter elfder ure onverwacht ook met een wijzigingsvoorstel is gekomen. In verband hiermede is thans de interpellatie-Kupers tegen de eerstvolgende vergadering, Woensdag a.s., aan de orde gesteld. De Oostenrijksche monarchisten hebben gisteren een persconferentie bijeengeroepen, waarin hun leider kolonel Wolff verklaarde, dat Oostenrijk aan den vooravond van een belangrijke monarchistische actie staat. Men zal de republiek liquideeren. Wolff heeft aan bondskanselier Dr. Doll- fuss een schrijven gericht, waarin hij eischt, dat de wetten, die de Habsburgers het ver blijf in Oostenrijk verbieden, zullen worden ingetrokken en dat de Habsburgers vergun ning zal worden verleend zich weer in Oos tenrijk te vestigen. Kolonel Wolff beweerde verder, dat Zuid Tirol door de Italiaansche regeering aan prinses Maria, de toekomstige bruid van kroonprins Otto, als huwelijksgeschenk zal worden gegeven. In verband hiermede wordt uit Rome ge meld, dat alle geruchten betreffende een ver loving van Otto met prinses Maria, de oud ste dochter van den Italiaanschen koning on juist zijn en dat voor Italië de kwestie der restauratie van de Habsburgers in Oostenrijk thans niet actueel is. Al deze berichten hebben hun oorsprong gevonden in het bezoek van de vroegere kei zerin van Oostenrijk, Zita, aan Rome, waar zij met het Vaticaan en het Quirinaal onder handelingen heeft gevoerd. Ook eenige vooraanstaande Oostenrijksche aristocraten waren dezer dagen te Rome. Zij hebben Zita ontmoet. Men verwacht hiermede een nieuwe en krachtige monarchistische propaganda in Hongarije en Oostenrijk. o In verband met bovenstaande is het niet on-interessant te weten hoe men in Oostenrijk op het oogenblik werkt aan een grondwets herziening. De Weensche N.R.Crt.-correspon- dent vertelt er o.m. het volgende van: Temidden van den maalstroom van de bot singen in de binnenlandsche politiek tusschen de regeering en de beide fronten van Nazi's en sociaal-democraten, die zeer ten gerieve der regeering vijandig tegenover elkaar staan en daarom geen eendrachtige oppositie kunnen vormen, duiken belangrijke uiteenzet tingen op over een belangrijke zaak, die ook in haar gevolgen van groote beteekenis kan zijn, namelijk de grondwettige hervorming van Oostenrijk Het is duidelijk, dat met het negatieve van de genoemde botsingen, met het constateeren, dat de staat van het partij wezen gezuiverd moet worden, alleen niets volbracht is, maar dat 't er om te doen is in de plaats van het verworpene iets anders, iets nieuws en zoo mogelijk iets beters te stel len. De huidige regeering noemt zich autori tair en vermijdt den term dictatuur, wat zij motiveert met te zeggen, dat men zich een voorloopigen toestand bevindt en dat het ko mende vaste het bewijs zal leveren, dat men weliswaar een nieuwen, geheel gewijzigden vorm van de democratie, maar volstrekt geen dictatuur op het oog heeft. De grondwetshervorming draa; in haar huidige stadium van voorbereiding in hoofd zaak om vier voorname punten. Ten eerste: hoe moet de voorgenomen opbouw volgens het stendenwezen ten uitvoer worden ge bracht, ten tweede hoe zal het nieuwe kies recht worden ingericht, ten derde hoe moe het federalistische karakter van de bon - landen gehandhaafd worden, waar deze strekt op staan, zonder dat men de een tische idee, die in den autoritairen k sloten ligt. a priori aantast, en e welk instituut zal men vormen boven deze in stellingen om in specmle gesties van Jaat een gemeenschappelijke beslissing deze factoren mogelijk te maken r 1934 tot stand te 'brengen. Het getal afge vaardigden zou in alel huizen tot een mini mum verlaagd worden; Stendenhuis en Volkshuis zouden samen minder leden tellen dan thans de Nationale Raad met zijn 165 afgevaardigden. Nu blijft nog de voorname vraag over hoe de nieuwe grondwet zal worden inge voerd. Volgens de oude grondwet zou zij door een absolute meerderheid van den Na- tionalen Raad moeten worden goedgekeurd Deze is voor de regeering thans onbereik baar. Ook is het nauwelijks denkbaar, dat de regeering, die het bestaan van het huidige parlement volkomen lbochent, dit een derge lijke belangrijke functie zou toekennen Dus moet de oplegging van bovenaf geschieden. Men hoort verluiden, dat zulks zal geschie den door een noodverordening van de regee ring, die echter vooraf door den bondspresi dent zou worden voorgelegd aan een „Raad van State", bestaande uit lieden, die volko men buiten de partijpolitiek staan, doch bij het algemeen in hoog aanzien staan. Deze zouden door hun onderteekening het gezag van deze daad verhoogen cn het in geen ge val te loochenen gebrek vergoeden, dat be sloten ligt in het feit, dat de „democratische republiek Oostenrijk", zooals zij formeel nog steeds te boek staat haar nieuwe grondwet zou verkrijgen buiten het parlement, het in strument dezer democratie, om. Een Habsburgsche monarchie in Oostenrijk. (Dag. Overzicht). De Amerikaansche vakvereenigin- gen boycotten Duitschland. (Buiten land). Hevige ontploffing te Madras in Griekenland. (Buitenland). Maandag gaat de crisisheffing op suiker in. (Binnenland). De heffing op varkensvleesch ver lengd tot 3 Dec. (Korte Berichten). Baggerregelingen in Westfries land in werkverschaffing goedge keurd m,aar de loonen ve~laagd. (Provincie). Te Hedel (N -B.) een man doodge reden door een vrachtauto, welks bestuurder achter het stuur zat te slapen. Zie verder eventueel Laatste Be richten. Naar men verneemt zijn de denkbeelden en plannen der regeering de volgende: De vorming van den stendenstaat zal ge schieden door instelling van het zoogenaam de Stendenhuis, waaraan de geheele econo mische wetgeving zal worden overgedragen. Allen, die werkzaam zijn in hetzelfde beroep, zonder onderscheid of zij patroon of arbeider zijn, worden bijeengebracht. Er zal geen rechtstreeksch kiesrecht voor het Stendenhuis worden ingevoerd, doch een getrapt kiesrecht, door middel van kiesmannen,die door de diverse gilden of corporaties worden afge vaardigd. Alle bestaande Kamers (van Koop handel, van Arbeid, van Landbouw, enz.), maar ook de vakvereenigingen houden als be voorrechte organisaties op te bestaan. Zij kunnen blijven bestaan als particuliere cor poraties, doch krijgen dan geenerlei voor rechten of officieele bevoegdheden meer ge lijk zij thans bezitten. Voor de geheele niet-economische wetge ving wordt een Volkshuis gevormd, dat dus eenigermate met den huidigen Nationalen Raad overeen zal komen. Hiervoor komt het gelijke kiesrecht te vervallen voor een meer voudig kiesrecht, niet slechts geregeld naar de verschillen in belastingbetaling, doch vooral volgens ethische geledingen. Men moet hierbij vooral voor oogen houden, dat de opbouw van het nieuwe Oostenrijk zal ge schieden naar het ontwerp van wijlen dr. Seipel, welks grondslagen de speciale goed keuring des Pausen hadden verkregen, die ze ten deele heeft overgenomen in zijn beroem de encycliek „Quadragesimo Anno" welke thans officieel als de grondslag voor den herbouw van Oostenrijk in grondwettig op zicht wordt uitgeroepen. Hierbij voeren na tuurlijk ethische beginselen den boventoon. Zoo moeten huisvaders met veel kinderen, ar beiders, die zich bijzonder onderscheiden hebben, lieden, die in het algemeen belang hooge sociale functies verrichten, die hun speciale verknochtheid met het vaderland ge toond hebben, die zich staatkundig onder scheiden hebben enz. het meervoudig kies recht verkrijgen. Deze vorm van kiesrecht zou daarmee voor het eerst worden toege past. Er zijn negen bondslanden: Weenen (te vens bondshoofdstad), Salzburg, Stiermar ken, ICarinnthië, Tirol, Voralberg, Opper- Oostenrijk, Neder Oostenrijk en Burgenland. Voor den oorlog was Weenen geen zelfstan dig Kroonland, doch behoorde tot Neder- Oostenrijk, welks hoofdstad het was, terwijl het tevens Rijkshoofdstad en residentie was. Daar Weenen sociaal-democratisch domein is, behoeft het geen verwondering te baren, dat men verneemt, dat met name de burger wacht er op uit is Weenen weer het karakter van bondsland te ontnemen en het met Ne- der-Oostenrijk tot een enkel bondsland te vereenigen. Neder-Oostenrijk is in meerder heid anti-socialistisch en was steeds een vas te burcht der christen-socialisten, doch is bi] de laatste verkiezingen opmerkelijk sterk de nationaal-socialistische richting uitgegaan De genoemde Raad van State zou dan sa men met de regeering het opperste orgaan worden, dat een gemeenschappelijke beslis sing van alle „Huizen" zou moeten teweeg- roepen, en zoo dit niet lukte, dus in gevallen van nood, een zelfstandig besluit zou moeten nemen, buiten de Huizen om, of zelfs tegen hen in. De Raad van State zou door den bondspresident worden benoemd, wiens be voegdheden bij de grondwetsherzieningen verruimd zouden worden, evenals die van den bondskanselier en de bondsregeering in het algemeen. In regeeringskringen rekent men er op de hierboven in grove trekken (die trouwens nog niet geheel vaststaan) geschetste grond wetsherziening in het eerste kwartaal yan Na de pauze in, de zitting van gisteren in het rijksdaggebouw te Berlijn van het Staats- gerechtshof inzake het proces-van der Lubbe, protesteerde, zooals reeds gemeld, de verde diger van Torgler, dr. Sack, tegen een bericht over uitzetting van een Braziliaansch jour nalist, waarvan officieel niets bekend bleek te zijn. Daarna werd, zooals ook reeds gemeld, ge tuige Wendt, nachtportier van uitgang V., gehoord. Getuige deelt mee hoe de nachtdienst in het rijksdaggebouw geregeld is. Hij verklaart dat zijn dienst om 8 uur is begonnen. „Na ongeveer 20 minuten werd mii uit de commu nistische fractiekamer meegedeeld, of ik, als er opgebeld werd, afgevaardigde Torgler wilde waarschuwen. Na eenigen tijd werd er opgebeld. Beklaagde Torgler voerde in mijn tegenwoordigheid een gesprek. Ik herinner mij slechts, dat hij zeide dat men elkaar op den afgesproken tijd zou treffen. Torgler ging toen weer naar boven en kwam kort daarop met Konen en secretaresse Rehme naar bene den. Toe zij weg gingen gaven zij den sleu tel der fractiekamer aan den electricien Scholz, die hem mij gaf. Brand in de restauratiezaal. Op de vraag van den president of hij dien avond iets opvallends had opgemerkt, ant woordde getuige: „neen". Het kwam dikwijls voor, dat afgevaardigden eerst na 8 uur het gebouw verlieten, ook als er geen zitting as. Of Torgler een actetasch bij zich had, kon getuige niet zeggen, want hij had daarop niet gelet. Ongeveer 9.10 heeft getuige van een Schu- po-beambte gehoord, dat de rijksdag in brand stond. „Ik heb toen den ingang afge sloten en ben naar de trap gegaan. Ik zag toen, dat er brand was in de restauratiezaal. De politie-beambte vertelde mij, dat de brandweer reeds gealarmeerd was. Toen ik terugkwam, wilde ik den hoofdinspecteur Soranowitz waarschuwen, maar ik kreeg geen gehoor. Terwijl ik met den chef-bode te lefoneerde, kwam de brandweer reeds''. President: Hoeveel minuten zouden er in het geheel verloopen zijn? Getuige: Ongeveer twee. President: Is in dien tijd een man in bur ger het gebouw binnengeloopen of uitge gaan? Getuige: Neen. Eerst later kwam een man in burger uit het gebouw, een afgevaardig de, en daarom liet ik hem door. Hij werd echter door de politie teruggehaald en gecon troleerd. Daarna kon hij doorgaan. Na een kwartier kwam deze afgevaardigde terug, omdat hij iets vergeten had. Ik liet hem niet door en verwees hem naar de poli tie. Het was toen p!m. 10 uur. Wat te controleeren was! President: Behalve deze is dus niemand uit het gebouw gekomen? Dat kunt u met be slistheid verklaren? Zoudt u het beslist ge zien moeten hebben, als er iemand was uit geslopen? Getuige: Ja. Dr. Werner: U nam aan dat afgevaardig de Torgler nog alleen in het gebouw was. In derdaad waren Konen en de secretaresse ook nog aanwezig. Is het eigenlijk te controleeren wie in het gebouw is. Getuige verklaart, dat bij den uitgang een nauwkeurige controle wordt gehouden. De portier van uitgang II houdt daarvan aan teekening. De getuige beantwoordt in bevestigenden zin de vraag van het O.M. betreflende de controleering van alle deuren door den eer sten bewaker. O. M.„Was het niet mogelijk, dat iemand in de plenaire zittingszaal was geweest?" Get.: „De zaal is altijd open". President: „Wanneer de bewaker des avonds zijn rondgang doet en hij nog een afgevaardigde aantreft, deelt hij u dit dan mede?" Get.: „Gewoonlijk telefoneert de collega mij, dat in de een of andere kamer zich nog iemand bevindt". Op verschillende vragen van advocaat Sack antwoordt get., dat hij niet kan verkla ren of beklaagde Torgler toenmaals een acte tasch bij zich had. De vraag van den verde diger hoe beklaagde den Rijksdag verlaten heeft, beantwoord get. met de mededeeling dat de afgevaardigden precies op dezelfde wijze als anders het gebouw verlaten heb ben. Get. verklaart verder, dat hij op den avond van den Rijksdagbrand zijn gewonen dienst heeft gedaan. Evenals zijn collega's deden. Op verdere vragen van dr. Sack deelt get. mede, dat hij indertijd wel dicht bij het standpunt der nationaal-socialisten heeft ge staan, maar dat hij niet tot de partij behoort en dat hij ook vroeger nooit lid van een par tij is geweest. Een hoofdinspecteur behoord. Thans wordt de hoofdinspecteur van den bewakingsdienst in het Rijksdaggebouw, So ranowitz, gehoord. Deze wijst erop, dat hij volkomen vertrouwd is met de geheele in richting van het rijksdaggebouw. Hij kan al tijd op de hoogte ervan zijn wie der afge vaardigden in het gebouw is, daar de namen nauwkeurig worden geregistreerd op de daarvoor bestemde borden. Op 27 Febr. heeft hij het gebouw om on geveer kwart voor drie verlaten na van te voren de gewone controle te hebben gedaan. Hij is 's morgens tusschen elf en twaalf uur door de plenaire zaal gekomen, zonder iets verdachts op te merken. Tegen negen uur 's avonds heeft hij thuis gegeten. Om kwart over negen heeft hij de sirenen van de brand weer gehoord. Uit het feit, dat de brandweer de straat vóór zijn huis, welke een zgn. „Einbahnstrasse"" is (straat met één-rich- tingsverkeer) in de verkeerde richting door reed, had hij opgemerkt, dat ze naar den Rijksdag op weg was. Onmiddellijk heeft hij telefonisch aan den nachtportier gevraagd, wat er gebeurd was, waarop deze antwoord de, dat in het restaurant brand was ont staan. Waarop hij zelf ijlings naar den Rijksdag was geloopen. De opgewonden portier. De president wijst erop, dat de nachtpor tier heeft verklaard, dat hij den huisinspec teur had opgebeld. Get. antwoordt, dat de nachtportier in de opwinding zijn nummer opgebeld heeft dat slechts dan functionneert, wanneer de cen trale nog in werking is. Hij had echter het huisnummer moeten opbellen. Op een vraag van den president verklaart get dat hij zelf niemand heeft gewaar schuwd; voor hem was de hoofdzaak geweest de brandweer in het gebouw te laten en zoo snel mogelijk alle portalen te oepenen. Vóór

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1933 | | pagina 1