Alkmaarsche Courant
tBuitenCand
De spoorwegramp
nabij Parijs.
VEILIG
PROCESSEN UIT HEI VERLEDEN.
Honderd vijl en dertigste Jaargang.
WOENSDAG 25 OCTOBER
DE KABINETSCRISIS IN FRANKRIJK
NOORSCH STOOMSCHIP AAN DEN
GROND.
NIEUWE SUCCESSEN MET
BESTRALING?
een schip met hakenkruis
vlag.
BELANGSTELLING VOOR DE
russisch-amerikaansche
onderhandelingen.
HET RUSSISCH VLOOTBEZOEK.
NOG EEN RUSSISCH VLOOTBEZOEK.
DE JAPANSCH-INDISCHE
ONDERHANDELINGEN.
JAPAN ZORGT VOOR ZIJN
LUCHTVAART.
Twee-en-een-half millioen ervoor
uitgetrokken
Begin der manoeuvres
Onder de persoonlijke leiding van den
keizer zijn gister aan de Westkust de jaar
lijksche manoeuvres van het Japansche leger
begonnen. In totaal nemen 3 legercorpsen
met in het geheel 60.000 man aan de ma
noeuvres deel.
een zevenling.
viii.
De dood van den Hertog
van Enghien.
No. 252 1933
In de puinhoopen van den totaal
versplinterden trein vond men
tot nu toe reeds meer dan 30
dooden.
Een vreeselijk gejammer steeg
op OOO0
Zooals we nog gisteren berichtten, heetf
er op het traject ParijsCherbourg een
ontzettend treinongeluk plaats gehad,
waarvan de omvang nog niet g* heel en
al bekend is.
Bij het plaatsje Bonueville bevindt
tich een spoorbrug, waaronder zich een
diepe ravijn bevindt. Met donderend ge-
laai rijdende sneltreinen over deze
fcpoorbrug en menigeen, die zich in den
trein bevindt, kijkt met afschuw naar de
onpeilbare diepte onder zich.
Het ongeluk greep plaats op het
oogenblik dat de trein met een snelheid
van ongeveer 100 K M. per urn* over de
spoorbrug reed. Onder een vreeselijk
geraas stortten op een gegeven oogen
blik de locomotief, de tender, de bagage
wagen en drie personenwagens in de
diepte, waar nog slechts één groote puin
hoop over was. Van de spoorbrug heeft
men een droevigen aanblik. De lijken,
welke reeds zijn geborgen, zijn grooten-
deels deerlijk verminkt. Zij werden op
gebaard in de wachtkamer van het sta
tion Bonneville. Intusschen is een kraan
aangekomen, waarmede men tracht het
puin te lichten, om op deze wijze de nog
ingesloten lijken vrij te leggen
Het parket is eveneens ter plaatse ge
arriveerd. Men meent, dat de oorzaak
gelegen is in een verzakking van het
spoor. De machinist en de stoker werden
op slag gedood. Het traject is op beide
sporen versperd, het verkeer is omge
legd.
Zwaar verminkte gewonden.
Deze ramp is naast de regeeringscri-
^is het gesprek van den dag. Tot zes
uren gisteravond waren niet minder dan
23 lijken geborgen. Ongeveer 40 gewon
den zijn in den loop van den middag
naar Evreux overgebracht. Eenigen
hunner verkeeren in hopeloozen toe
stand. Een der gewonden is reeds in den
namiddag overleden.
De opruimingswerkzaamheden wer
den bij schijnwerpers voortgezet. Het
onderzoek is tot nu toe zonder resultaat
gebleven.
Het doodenaantal stijgt
Een nader bericht meldt ons, dat op
de plaats van de ramp in den loop van
gisteren in totaal 31 dooden geborgen
zijn, men gelooft alle gewonden en
dooden uit de puinhoopen der vernielde
wagens te hebben geborgen, waarna
men besloot het verdere reddingswerk
tijdelijk te staken om een onderzoek
naar de oorzaak van de ramp mogelijk
te maken.
De locomotief van den veronge'ukten
trein was niet lang geleden gerepareerd
in verband met een beschadiging aan
een der assen. Derhalve heeft de com
missie onderzocht of het ongeval mis
schien kan zijn veroorzaakt door een
afwijking aan de locomotief. Vandaag
wordt het reddingswerk voortgezet. Men
vreest, dat men toch nog niet alle lijken
geborgen heeft.
De president der republiek heeft gister
middag zijn beraadslagingen voortgezet en
de voorzitters der commissies van senaat en
kamer, zoomede de voorzitters dei fracties
ontvangen.
De namen van de ministers Chautemps en
Sarraut worden veelal genoemd als kabinets
formateur. Outsider is de vroegere president
Doumergue. Deze zog de eenige zijn. die een
nationale concentratie zou kunnen bewerken.
Wordt Sarraut minister-president?
Ook in de beschouwingen over de kabi
netscrisis van heden noemen de Parijsche bla
den den voormaligen minister van koloniën
Sarraut als meest waarschijnlijk candidaat
voor de vorming van een nieuw kabinet. Sar
raut is reeds zeer dikwijls minister, doch nog
nooit hoofd van een regeering geweest Met
zijn broer Maurice Sarraut, die evenals hij
EEN PRIVÉ SWEEPSTAKE.
Wel succes, maar te hooge
kosten.
De Hertog van Atholl, een groot tegen
stander van de Iersche Sweepstake, welke
naar zijn meening veel te veel geld uit Enge
land naar Ierland sleept ten bate van de Ier-
Het Noorsdie stoomschip Granero, dat
gisteren bij de Kincardineshire-rotsen aan den
grond is geraakt, bevindt zich in hachelijke
positie en het kan geheel lek siaan, doch de
kapitein en een andere officier blijven nog
iana naar leriana sieept ten oate van de ier- w.™! rv
sche ziekenhuizen terwijl de Engelsche is ter app 1J
ziekenhuizen er hoegenaamd geen voordeel
van hebben, heeft een systeem gevonden, geld
te verzamelen voor Engelsche weldadigheids
instellingen.
Hij deed een oproep aan de bevolking van
Engeland en verzocht ieder, die vertrouwen
in hem stelde, een vrijwillig bedrag, onver
schillig hoe groot, aan hem te sturen onder
voorwaarde, dat hij de ontvangen gelden
voor weldadige doeleinden mocht gebruiken
en er naar goeddunken over mocht beschik
ken.
Zijn oproen heeft ongekend succes gehad.
Er gaven 337.784 oersonen aan gehoor, die
tezamen een bedra gvan 152.414 pond ster
ling bijeenbrachten.
Na aftrek van de onkosten bestaande uit
loonen, drukwerk, post, etc., hield hij een
bedrag van 95.002 pond sterling, 17 sh. 10
d. over en gaf hiervan 59.002 pond sterling,
17 sh. 10 d. aan Engelsche ziekenhuizen,
verplegingsinrichtingen en andere weldadige
instellingen. Een bedrag van 36.000 ponden
verdeelde hij onder 748 personen, door hem
aangewezen, en gaf elk bedragen tusschen
10 pond en 2000 pond.
De groote kosten, aan deze proefneming
verbonden, doen in de Engelsche bladen de
vraag rijzen, of een dergelijke actie niet als
onnractisch moet worden beschouwd.
In een bijeenkomst van physici en medici
heeft de Oostenrijksche physicus Strauss
medegedeeld, dat een dokter in Bohemen, dr.
Hawlischek, zeer bizondere resultaten heeft
bereikt met bestraling. Het is hem door be
straling met kwartslampen gelukt, de in het
bloed van patiënten aanwezige syphilisbacil*
len te dooden en op deze wijze de ziekte te
genezen. Voorts heeft hij bij een etterende
blindedarmontsteking, welke reeds was door
gebroken, door bestraling de uitbreiding der
infectie in de buikholte verhinderd, welke an
ders in dergelijke gevallen tot den dood
leidt, terwijl door bestraling de patiënt na
een normale operatie in het leven kon worden
gehouden.
PROTESTEERENDE STUDENTEN
TE MADRID.
De studenten der medische en tandheel
kundige faculteit van de universiteit te
Madrid hebben gisteren uit protest tegen de
wijziging van het studieplan betoogd onder
leiding van een jeugdig docent Alle meube
len en inventarisstukken werden de straat op
gesleept, op de tramrails gelegd en in brand
gestoken. Zij probeerden ook tramwagens
omver te werpen. De politie trad handelend
op. Stakende syndicalisten schoten uit pisto
len. Er zouden eenige personen gewond zijn
Tal van arrestaties werden verricht.
De regeering heeft scherpe maatregelen
aangekondigd in geval van een herhaling der
incidenten.
GENERAAL BALBO HELFT TYPHUS.
De Italiaansche minister voor de lucht
vaart, Balbo, die zooals gemeld, reeds gedu
rende een week met hooge koortsen te Fer-
rara ziek ligt. blijkt thans lijdende te zijn aan
typhus De ziekte zou nog in het eerste sta
dium zijn. Over drie weken zou pas de crisis
komen.
Geen typhus, maar malaria.
Thans blijkt weer, dat generaal Balbo van
wie men aannam dat hij lijdende was aan
typhus, slechts een malaria-aanval heeft. De
koorts is thans geweken, zoodat de minister,
die te Ferrara verpleegd wordt reeds af en
toe het bed kan verlaten.
HET GEHEIM VAN DE BERGHUT.
Drie verkoolde lijken.
Onlangs werden, naar gemeld werd, in
een berghut in het Passeier Tal (bij Meran,
Italië), de verkoolde lijken van 3 Italiaan
sche grenswachters gevonden, die vermoede
lijk het slachtoffer van een misdaad waren
geworden.
Er is thans eenig licht in deze zaak geko
men. In het ziekenhuis te Innsbrück (O.)
werd den 19en October j.1. een Italiaansch
onderdaan, Johann Gufler, die in 1908 in
het Passeier Tal geboren is, met een schot
in een der longen opgenomen.
Men vatte aanstonds het vermoeden op,
dat deze man betrokken was geweest bij het
drama in de berghut. De politie nam hem
een verhoor af, en Gufler legde de verklaring
af, dat hij met een zekeren Paul Hofer, uit
Schriffian in Z.-Tirol, smokkelwaren uit
senator is, behoort hij tot de meest geziene Oostenrijk in Italië had willen binnenbren
personen uit de radicaal-socialistische partij,
die nog rechtscher georiënteerd is. De gebroe
ders Sarraut zijn eigenaars van het invloed
rijke provinciale dagblad „La Depeche de
Toulouse" te Toulouse.
Incidenten in Fransche haven
Te St. Nazaire (Frweigerden de haven
arbeiders het Hamburgsche ss. Augus.
Thyssen te lossen zoolang de hakenkruis van
het schip bleef waaien. De autoriteiten trach-
ten bemiddelend op te treden doch een deel
der havenarbeiders verklaarde, dat men in-
dien anderen zich lieten overreden desnoods
met geweld de lossing van het schip zouden
verhinderen. De kapitein van het schip heeft
tot nog toe geweigerd de Hakenkruisvlag
neer te halen en de politie heeft ter voorko
ming van incidenten beschermingsmaatiege-
len genomen.
De „Victoire" keert zich scherp tegen de
actie der havenarbeiders en verwijt den auto
riteiten dat zij dergelijke toestanden dulcen
gen. Zij werden door drie grenswachters ge
snapt en naar de berghut gebracht, waar zij
geboeid in een vertrekje werden opgesloten
's Morgens tegen 3 uur gelukte het hun
zich van hun boeien te ontdoen en de grens
wachters na een worsteling te overmeesteren
Gufler had bij dit gevecht een schot door een
der longen gekregen, waarop Hofer de drie
op den grond liggende mannen doodgescho
ten had. Daarna had Hofer zijn broer* ge
uit Aberdeen is ter assistentie aanwezig.
TWEE WEKEN GEVANGENIS
WEGENS SCHOFARBLAZEN.
Een Jeruzalemsche rechtbank, bestaande
uit een Arabischen en een Joodschen rechter
heeft een zekeren Aaron Zuchermann tot twee
weken gevangenis veroordeeld, omdat hij
ondanks het verbod, dat sedert de onlusten
Van 1929 in werking is gesteld, aan den
klaagmuur den Schofar geblazen heeft. Een
soortgelijk incident heeft zich verleden jaar
ook voorgedaan.
Het meerendeel der Japansche bladen wijdt
hoofdartikelen aan de a.s. onderhandelingen
tusschen Rusland en Amerika, waarbij zij
zich echter nauwkeurig houden aan de ver
klaringen, die door of vanwege het ministerie
van buitenlandsche zaken zijn afgelegd.
De meeste bladen dringen er bij hun lezers
op aan koelbloedigheid te bewaren.
Een Sowjet-Russisch eskader, bestaande
uit een kruiser en twee torpedojagers is te
Athene aangekomen. Na het uitwisselen der
begroetingen is de commandant met zijn staf
naar Athene doorgereisd om daar een be
zoek te brengen aan de leidende ambtenaren
van het ministerie van marine en den minister
van marine zelf. Nog heden hebben de minis
ter van marine en de ambtenaren dit bezoek
beantwoord.
Een bijzonder hartelijke ontvangst is het
Sowjet-Russische vlooteskader bereid, dat
een bezoek van drie dagen aan Stamboel
heeft gebracht. De plaatselijke autoriteiten en
tal van journalisten en vertegenwoordigers
van politieke partijen brachten een bezoek
aan boord. In de dagbladen wordt met veel
waardeering geschreven over de gevechts-
waarde der schepen. Ter "ere van den es
kadercommandant zijn in de stad verschil
lende recepties gehouden.
De onderhandelingen tusschen de Japan
sche en Indische gedelegeerden zijn thans
weer in een impasse geraakt, daar de Indische
katoenfabrikanten verdeeld zijn. Sommigen
zijn voor aanvaarding van de verlangens van
de industrie van Lancashire, anderen zijn van
meening, dat zoowel de Japansche gedele
geerden als die van Lancashire te hooge
eischen stellen
Een lusie tot versterking
De coalitie tusschen de beide groote Ja
pansche partijen, de Seiyoekai en de min-
seito heeft beide partijen zoo dicht tot elkaar
gebracht, dat tusschen de leiders onderhan
delingen zijn geopend, die mogelijkheid
openen dat te zijnde tijd de twee partijen
zullen fuseeren, waardoor de politieke macht
in Japan bijna uitsluitend in handen komt
van een groote nationale partij.
Het Japansche kabinet heeft besloten 2
millioen Yen beschikbaar te stellen voor de
uitbreiding der Japansche civiele luchtvaart,
Het geheele net der Japansche luchtvaart
maatschappijen bedraagt, met inbegrip van
Mandsjoerije. ongeveer 6000 M. M. De Ja
panners trachten thans van China een con
cessie te verkrijgen om nieuwe luchtlijnen te
openen tusschen Tokio en Zuid-China. Tege
lijkertijd zal ook het Japansche luchtnet wor
den uitgebreid tot Mongolië.
Uit Georgetown in Britsch Guyana komt
een sensationeel bericht. Een vrouw heeft
daar n.1. het leven geschonken aan een
zevenling. Het zijn allemaal jongens, die er
heerlijk blozend uitzien.
Natuurlijk is dit een merkwaardigheid
dat aan de vergetelheid ontrukt moet wor
den. Doch nog veel merkwaardiger wordt
het, als men weet, dat twee der jongens reeds
eenige tandjes hadden en zoo sterk waren,
dat ze een uur na de geboorte reeds konden
zitten! Wel ging dit nog wat onwennig; doch
weldra „voelden" zij het evenwicht en nog
voor dat dit tweetal een dag oud was, speel
de het met elkaar.
De vijf anderen, hoewel goed gezond en
flink gebouwd, gedragen zich als gewone
zooals dit ook in Nederland de
haald om Gufler naar Oostenrijk te helpen zuigelingen, zooals dit ook in Nederland de
wegbrengen. Toen zij de hut verlieten, nad gewoonte is. (Er wordt niet bij verteld of de
kleinen zich reeds bij een of andere politieke
Hofer deze in brand gestoken, om de sporen
van het misdrijf uit te wisschen.
partij hebben aangesloten.
Red. Alkm. Crt.)
PARADE VAN GROENHEMDEN.
Voorzorg van Macia.
Ter gelegenheid van de politieke sport-
feesten van de Castiliaansche linksche groe
pen heeft de onlangs opgerichte organisatie
van Groenhemden te Barcelona een Para
gehouden voor president Macia, aan
ongeveer 5000 personen deelnamen.
uprUaarHp Haf Hp organisatie W3S lflg
riteiten dat zij dergelijke toesxanuni uu,uC11 verklaarde, dat de nor^npïü>aansche auto-
Het blad vraagt zich af wat er gebeuren zou ter verdediging van de Cast 1 aan
wanneer de havenarbeiders te Hamburg af nom.e, ingeval d L^fSan en het Casti-
Napels een dergelijke houding tegenover .onna.re wff"m7^uhtJnfen aantasten,
buitenlandsche schepen zouden aannemen. liaansche statuut zou wiuen
30
rijden ken bij uitzon
dering geen kwaad
rijden is echter aÜifd
goed en des beter
Wie te Parijs de plaats, waar eens de
Bastille gestaan heeft, is voorbij gegaan
en zich verder van Parijs verwijdert,
komt door de Rue de Paris, die het
nabij gelegen Vincennes met zijn prach
tig, maar te weinig betreden bosch, met
Parijs verbindt. Langs deze straat strekt
zich de voormalige Faubourg van St.
Antoine uit, waar het op den avond van
den 13en Juli, vooravond van den natio-
nalen feestdag, bij uitstek druk en le
vendig is. Wanneer men deze straat ge-
ruimen tijd heeft gevolgd, komt men
aan het kasteel van Vincennes dat zich
aan de rechterhand van den bezoeker
uitstrekt. Met zijn slottoren, zijn ver
weerde oude muren, die inderdaad van
eeuwen geleden dagteekenen, maakt dit
kasteel een weinig vriendelijken indruk.
Wellicht komt dit ook, wijl reeds de
naam van Vincennes bij een ieder beel
den naar voren brengt, die niet tot de
zonnigste in de geschiedenis behooren.
tijden, dat de Heilige Lodewijk in dit
kasteel leefde, en, naar het heet, er
recht sprak onder den grooten boom,
dien men er nog aantreft, zijn lang voor
bij. Ook de tijd van Mazarui, die het
door hem bewoonde paviljoen naar 1e
Koningin van dien tijd noemde, ligt bij
kans drie eeuwen achter ons. Wat wij
ons van Vincennes herinneren, is het
vonnis, dat hier in de slotgracht aan den
ongelukkigen Hertog van Enghien werd
voltrokken; zijn de tal van executies, die
in de onmiddellijke nabijheid van deze
plaats zijn geschied, gedurende den we
reldoorlog.
Talleyrand, die meester was in het
vinden van kernachtige uitdrukkingen,
heeft van het vonnis tegen den Hertog
van Enghien, dat velen met een moord
gelijk stellen, gezegd: dit is erger dan
een misdaad, het is een fout. Een fout,
waarvan de schim Napoleon is blijven
vervolgen tot op St. Hélena, want als hij
daar zijn memorial dicteert, kan hij niet
nalaten terug te komen op de beschul
digingen, die jegens hem zijn geuit. In
dien er in het Napoleontisch tijdperk
een kenmerkend voorbeeld is aan te
halen van overdreven ijver, waardoor
dt, meester slecht gediend werd, dan wel
in dit geval. Zeker, de orders van den
toenmaligen eersten consul waren
streng; het was niet aangenaam om in
zijn gezelschap te verschijnen teneinde
hem in overweging te geven op die or
ders geheel of gedeeltelijk terug te
komen, maar degenen, die dit hadden
gedaan, hadden hem in werkelijkheid
een dienst bewezen De gedachte kan
dan ook niet terzijde gesteld worden,
dat bij deze aangelegenheid personen
waren betrokken, die. onder het mom de
strikte bevelen van den eersten Consul
uit te voeren, het wellicht aangenaam
achtten daardoor een diepen, nimmer te
overbruggen klove te graven tusschen
hem en de uitgeweken Bourbons.
Dat is inderdaad geschied, want, zoo
de Bourbons al neiging mochten hebben
tot vergeten van hetgeen verstandig is
te vergeten, zij zijn er door deze execu
tie van teruggebracht. Lodewijk XVIII
liet het stoffelijk overschot van den
Hertog van Enghien met groote statie
bijzetten in den slotkapel van 't kasteel
van Vincennes; onmiddellijk achter het
altaar kreeg dit graf de eereplaats. Maar
Napoleon III, teneinde de nagedachtenis
van zijn grooten oom te eeren, bracht
daarin alweer verandering, dee i het
stoffelijk overschot vandaar verwijderen
en liet slechts het hart in de slotkapel
achter.
Ware de groote Napoleon ook maar
in het minst goed ingelicht, hij zou be
grepen hebben, dat geheel het karakter
van Enghien, die op het oogenblik, dat
de doodende kogels hem troffen, ruim
30 jaren oud was, zich tegen laaghartig
samenspannen verzette Zijn grootvader
was de Prins van Condé, eigenaar van
het stamslot te Chantilly; zijn moeder
was de Hertogin van Bourbon, dochter
van Louis Philippe van Orleans. Zoo
behoorde Enghien tot de onmiddellijke
omgeving van Koning Lodewijk XVI, en
werd aan zijn opvoeding al de zorg be
steed, die voor de Prinsen van den bloe
de was weggelegd. De Hertog van
Enghien as geen slechte leerling, en toen
hij op 16-ja.rigen leeftijd, slechts een
jaar, voordat de revolutie haar tanden
zou uitsteken, aan het Hof te Versail'es
werd verbonden, bezat hij een dosis ken
nis, die boven het gemiddelde van dien
tijd uitstak. Op het oogenblik, dat de
Bastille werd genomen, voorafgegaan
door de opstootjes te Parijs, die niet
krachti ggenoeg werden tegengegaan
bevonden de Prins van Condé, de Her
tog van Bourbon en de Hertog van
Enghien zich te Chantilly; onmiddellijk
werden de paarden gezadeld en begaven
zij zich naar Versailles om zich aan de
zijde van den koning te stellen. Maar in
feite had de goede Lodewijk XVI, wiens
z\%ikheid zijn grootste fout is geweest,
zich reeds overgegeven; eenmaal voor
de menigte bezweken, moest logisch
hieruit de gang naar Parijs volgen. Zoo
als Enghien het in zijn dagboek schrijft,
maakte dit toegeven het volk slechts
stoutmoediger. Zijn vader, getroffen
door de weigering van den Koning om
Louis Philippe toe te staan hem naar
Parijs te volgen, het eigste voorziende,
nam reeds toen het besluit om uit dte
wijken, terecht inziende, dat aan de zij
de van Lodewijk XVI, die elke daad van
geweld weigerde, niet tegen rebellie
viel op te treden. In den ochtend van 17
Juli 1789 dan ook reeds kwamen de
koetsen in het kasteel van Chantilly
voor; op een snikheeten dag werd de
lange reis aanvaard, die te Valencien
nes tot een onaanenaam, maar gelukkig
niet noodlottig incident leidde. Twee da
ger. later werd Brussel bereikt, en van
daar ging het Vorstelijk gezin naar
Zwitserland en Italië. Men denke niet,
dat deze emigranten van hoogen adel
een vriendelijk welkom ontvingen aan
het hof van buitenlandsche vorsten. In
tegendeel, uit de aanteekeningen van
Enghien valt duidelijk op te maken, dat
men hen met tegenzin ontving. Vreezen-
de, dat hun aanwezigheid ook in andere
landen aanleiding zou kunnen vinden
tot het uitbarsten van de revolutie, niet
goed wetende wat met hen te doen, hen
duidelijk doende gevoelen, dat men
hunne aanwezigheid compromitteerend
achtte. In Duitschland kon men in die
dagen borden vinden, waarop geschre
ven stond, dat het aan vagebonden, aan
emigrés en aan bedelaars verboden was
er te vertoeven! Bedenke men daarbij,
dat slechts weinige van de emigranten
er in geslaagd waren geld of kostbaar
heden van beteekenis mede te nemen,
en dat het verlaten van hun kasteelen
het sein had gegeven tot het plunderen
er van, dan begrijpt men, dat de toe
stand, waarin het meerendeel zich be
vond, niet rooskleurig was. Te Coblenz
en te Londen werd al spoedig hun hoofd
kwartier gevestigd, al heeft het tot 1791
geduurd, dat, op instigatie van Mira-
beau, tot bewapening der uitgewekenen
en tot het vormen van een leger werd
overgegaan.
Het is niet de plaats om hier te spre
ken over de rol, door de emigrés aange
nomen. Er zijn er, die het hen als een
blijvende fout aanrekenen, dat zij zich
met de vijanden van Frankrijk, al was
het dan ook het Frankrijk van de revo
lutie, verbonden Er zijn anderen, die
doen uitkomen, dat voor de emigrés de
geheiligde persoon van den Koning en
van Frankrijk zoodanig één waren, dat,
vanaf het oogenblik. dat de persoon van
den Koning werd aangetast, voor hen
geen onbeschadigd Frankrijk meer be
stond. Hoe het zij, gelijk in het roerige
Holland dezer dagen op kleiner schaal
is gebleken; buitenlandsche inmenging
brengt zelden de zaken in orde Velen in
Frankrijk, die zich allesbehalve met het
revolutionnair bewind konden vereeni
gen, schaarden zich aan zijn zijde vanaf
het oogenblik, dat de emigrés de wapens
opnamen tegen Frankrijk en, tegelijk
met de leegrs der verbonden vijanden,
Fransch grondgebied betraden Enghien,
opgevoed in de tradities van zijn ge
slacht, wiens grootvader, de Prins van
Condé, gold als de aanvoerder van de
reactie aan het Fransche Hof, had geen
keus en heeft voor zichzelf vermoedelijk
ook niet behoeven te kiezen. Hij streed
in het corps der emigranten; h'i streed
met moed en beleid en dapperheid. Van
1792 tot 1801 was hij voortdurend in de
eerste gelederen; in 1792 te Berstheim;
in 1796 te Biberach, trekken zijn moed
en onverschrokkenheid de aandacht.
Wanneer men daarbij bedenkt, dat de
Hertog van Enghien behoorde tot de
uiterlijk buitengewoon knappe mannen,
dan kan men zich niet verbazen over
hef feit, dat vele vrouwen, de oogen
naar hem opsloegen. De dood van Lode
wijk XVI. ook al was dit een geweldda
dige dood; het daarop gevolgde bericht
van het sterven van den jongen Dau
phin, Lodewijk de XVIII. brachten een
geheele verandering in zijn positie. Als
Graaf van Provence werd zijn grootva
der in de kringen der emigranten uitge
roepen en erkend als Lodewijk XVIII,
onder welken titel hij ook heeft gere
geerd, en vanzelf was daardoor in de
oogen der legitimisten de Hertog van
Enghien een dergenen, die den troon
nabij stonden
Maar er heerschte in dienzelfden tijd
een geweldige ontmoediging in het
kamp der emigrés. Zelfs Enghien, an
ders vol vuur en vol iiver, werd daar
door overvallen, hetgeen de doktoren
toeschreven aan oververmoeidheid en
ontbering Zoo kwam Eng-hien voor den
eersten keer te Ettenheim, in Baden, on
middellijk nabij d- toenmalige Fran
sche grenzen, door den Vrede van Bazel
tot den Linkerrijnoever uitgebreid, ge
legen Hij was er de gast van den Kardi
naal van Rohan. Prinses Charlotte van
Rohan. een nicht van den Kardinaal,
pastte den uitgeputten officier op met 'n
toewijding, die haars gelijke niet vond.
Door haar grootmoeder, was zij een
nicht van Enghien; als kinderen hadden
zij reeds met elkander gespeeld, elkan
der daarna veel ontmoet, maar in de
laatste jaren waren zij eenigszins van
elkander vervreemd. Het duurde niet
lang of draden van innige liefde spon
nen zich tusschen beiden; op haar arm
geleund, keerde Enghien als het ware
tot het leven terug in de eerste zonne
stralen, die de lente in het park van
Ettenheim te genieten gaf Maar Condé,
gewaarschuwd, stelde zich tusschen bei
der liefde, omdat hij voor zijn kleinzoon
andere plannen koesterde. En al had
Enghien Prinses Charlotte beloofd haar
niet te verlaten, hij was soldaat, en ge
voelde zich onder de strikte orders van
zijn grootvader, die hem naar Rusland
zond. Hij verliet Ettenheim, hij schreef
aan Prinses Charlotte met hoeveel leed
hij het deed. Zij heeft hem toen en later
niet begrepen, gelijk een vrouw in me
nig geval moeielijk heeft kunnen be
grijpen het plichtsgevoel, dat bij meni-
gen man den voorrang geniet boven al
het andere. Uit beider, overigens zeld
zame correspondentie stammen brieven,
die van de zuiverste liefde getuigen
Enghien had haar niet vergeten; meer
dan eens verzekerde hij haar, dat hij
haar nooit zou vergeten. Hij bewees het
later, toen hij in 1802 te Ettenheim kon
terug keeren, en toen al spoedig het
misverstand, dat tusschen beiden was
ontstaan, uit den weg werd geruimd.
Maar Enghien was een andere per
soonlijkheid geworden, en de omstan
digheden in Frankrijk waren in niet
mindere mate ewijzigd De eerste con
sul was er in geslaagd de uitwassen der
revolutie te bedwingenhij i :>nsolideer-
de zijn bewind. Teneinde dit ook in <e
oogen van de legitimisten geheel wettig
te doen schijnen, ving hij met den Graaf
van Provence onderhandelingen