DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Dageliiksch Omvzkht
^Buitenland
Herinneringen aan de beruchte dagen vlak
vóór den Wereldoorlog.
No 167 Dit nummer bestaat uit twee bladen Directeur: C. KRAK.
Woensdag 18 Juli 1934
136e Jaargang
Driftige militairen, loome diplomaten.
DE MOORD VAN SERAJEWO.
radio-rede van doumergue.
Wat vandaag dg
aandacht treht,.^
ALKMAARSCHE
URANT
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij voornitbetaiing voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3, redactie 33.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Vandaag twintig jaar geleden
leefde Europa in het-opwindende, in
beroering brengende drama der 39
dagen de korte spanne tijds, die
verliep tusschen de gruwelijke daad
van Serajewo en het uitbreken van
den wereldoorlog.
Staatslieden hebben zich in hun mémoires;
de historici in bun wetenschappelijke werken
over het ontstaan van den grootsten oorlog
uit de geschiedenis der menschheid uitge
sproken. Geen van die kostbare minuten tus
schen den 28en Juni 1914 en de eerste dagen
van Augustus of ze werd onderzocht en be
licht. Aan de hand der geschiedkundige do
cumenten, voorzoover ze bereikbaar en vol
ledig waren, is het mogelijk geweest het ge
heel te reconstrueeren.
De schoten van Serajewo waren verklon
ken. De opwinding der bevolking in de Do-
nau-onarchie over deze verschrikkelijke daad
liet zich niet gauw sussen. Steeds dieper en
dieper sijpelde het door, dat de Servische
fenerale staf minstens de hand in het spel
ad gehad. Te Weenen, op het Ballhuisplein,
bekwam men eerst langzamerhand van den
schrik. Graaf Berchtold, de minister van bui-
tenlandsche zaken der Donau-monarchie,
zond om te beginnen graaf Hozos met bij
zondere missie naar Berlijn. Graaf Hozos
moest van de Duitsche regeering de belofte
zien te krijgen, dat als Oostenrijk maatrege
len tegen Servië nam, Duitschland op Oos
tenrijks hand zou zijn. Den 5den Juli stemde
de Duitsche regeering vóór Oostenrijk:
Duitschland zou zijn plichten als bondge
noot en vriend van Oostenrijk nakomen en
trouw aan de zijde van Oostenrijk-Hongarije
staan.
Daarna eerst, toen de bladen reeds lang
over den aanslag van Serajewo zwegen, deed
Oostenrijk een gerechtelijk onderzoek instel
len naar de vermoedelijke daders. In den
avond van den 23sten Juli liet de Oostenrijk
Hongaarsche regeering een ultimatum over
handigen, een ultimatum dat ondanks de
zeer hooge eischen door de Servische regee
ring in hoofdzaak werd aangenomen. Tot dit
moment werkte Weenen zeer zelfstandig,
hoewelsteunend op de Duitsche belofte van
den 5den Juli.
Intusschen waren echter gebeurtenissen
voorgevallen, die het conflict in het Zuid-
Oosten tot een Europeesche aangelegenheid
opbliezen. Poincaré, president der Fransche
republiek, was den 20sten Juli te Petersburg
aangekomen en maakte van deze gelegenheid
gebruik om den nadruk te vestigen op de
Russisch-Fransche vriendschap. Toen nu na
de toegevende Servische antwoordnota de
Oostenrijkers aan de Donau toch mobiliseer
den, liet de Russische minister van buiten-
landsche zaken Sasasanoff zijn terughouding
varen, en dat op een tijdstip, toen Duitsch
land zich nog zorgvuldig buiten het conflict
in Z O. Europa hield.
Op 25 Juli achtte de Engelsche minister
van buitenlandsche zaken sir Edward Grey
het hoogst wenschelijk een actie van bemid
deling tusschen de groote Europeesche mo
gendheden voor te stellen.
Midden in deze bemiddelingspogingen
kwam toen de Jobstijding, dat Oostenrijk-
Hongarije zelfstandig was gaan handelen er
op 28 Juli Servië den oorlog had verklaard
Nu begon men ook aan het hof van den tsaar
op zorgwekkende wijze zijn kalmte te verlie
zen. De Duitsche gezant te Petersburg waar
schuwde dringend tegen de oorlogsvoorbe
reiding in Europeesch Rusland, welke waar
schuwing werd ondersteund door een tele
gram van keizer Wilhelm II aan den tsaar.
Op dit oogenblik verhoogde bovendien Sir
Edward Grey de algemeene nervositeit door
aan te kondigen, dat Engeland in het gevai
van een Fransch-Duitsch conflict tot gewich
tige besluiten zou worden genoopt.
Op 30 Juli 1914 viel de eigenlijke beslis
sing. Tsaar Nicolaas II liet zich door zijn
minister van buitenlandsche zaken overhalen
tot algemeene mobilisatie. Dit besluit betee-
kende onherroepelijk oorlog. Tot op dit tijd
stip hadden de diplomaten nog getracht
door onderhandelingen het dreigende nood
lot, althans voor eenigen tijd, tegen te hou
den. Doch nu kregen de militairen van 1914
de zaak in handen. En de machtige oorlogs
partij aan het hof van den tsaar stuurde het
aan op den strijd. Hoezeer Londen en Ber
lijn zich ook tot op het laatste oogenblik nog
inspanden voor een vreedzame bijlegging
van het conflict, de militaire overwegingen
drongen zich nu op den voorgrond. In Parijs
verklaarde op 31 Juli na een ministerraad de
minister van oorlog, dat Frankrijk vast be
sloten was tot den strijd.
In verband met de Russische mobilisatie
en de Fransche oorlogsvoorbereidingen werd
nog op den namiddag van 31 Juli in Duitsch
land „den toestand van dreigend oorlogsge
vaar" geproclameerd. De oorlog op twee
fronten, welke de Duitsche staatslieden altijd
hadden getracht te vermijden, stond vlak
vooral de deur. En nu was Duitschland er
alles aan gelegen zijn aanstaande tegenstan
ders vóór te zijn. De laatste hulpelooze on
derhandelingen der diplomaten werden reeds
overstemd door het wapengekletter.
Op 1 Augustus beval de Fransche regee
ring om vier uur 's middags de algemeene
mobilisatie. Op slag mobiliseerde ook
Duitschland officieel. De gebeurtenissen
volgden elkaar nu verder op met onverbid
delijke noodzaak. Op den avond van l
Augustus verklaarde Duitschland den oor
log aan Rusland en op 3 Augustus aan
Frankrijk. Doch in den avond van den lsten
Augustus was het lot van Europa reeds be
zegeld. De wereldoorlog, waarvoor de scho
ten te Serajewo slechts de aanleiding boden,
was onvermijdelijk geworden. Alles wat later
geschiedde, was niet meer af te wenden van
het oogenblik af, dat de loome diplomaten
de zaak moesten overgeven aan de driftige
militairen.
TOESTAND TE SAN FRANCISCO
RUSTIGER.
De levensmiddelen-voorziening.
In de haven van San Francisco staat de
nationale garde op een gebied met een lengte
van 9 K.M. gereed om in te grijpen. Tot nog
toe behoefde zij echter nog niet op te treden.
In een havengebouw, waarvan men ge
loofde dat het 't verzamelpunt der radicale
elementen was, heeft de politie 200 personen
^Aangezien versche levensmiddelen in
Frisco uiterst zeldzaam geworden zijn,
neemt de bevolking haar toevlucht tot con
serven De aankomst van verscheidene auto's
met levensmiddelen heeft de hoop gewekt,
dat er verbetering in den toestand komt,
doch men vreest, dat herstel van den vrijen
verkoop vooreerst niet mogelijk zal zijn. Op
initiatief van Burgemeester Rossi zijn com
missies gevormd, die de levensmiddelen-
voorziening der bevolking zullen verzorgem
Het gebrek aan transportmiddelen blijft
echtef een ernstige belemmering voor de uit
voering van dit plan. Bovendien v
dat radicale elementen bij dergel Jetrans
porten tot sabotage zullen omgaan'^roof
overvallen op de levensmiddelen-
zullen doen, hoewel de stakingsleid ng -
zekerd heeft, dat niemand van honger zat
omkomen. Eenige restaurants hebben
deuren weer geopend in de hoop, d
gonnen bemiddelingspogingen succes z
hebben. - -
Een voorstel van Roosevelt?
Volgens een verklaring van een lid der
door Roosevelt ingestelde bemiddelings
commissie zou deze commissie bezig zijn met
de uitwerking van een voorstel om alle sta
kingskwesties na onmiddellijke hervatting
van het werk voor te leggen aan een bij
zondere arbitrage-commissie.
De stakingscommissie bindt in.
De stakingscommissie heeft reeds gisteren
eenige concessies gedaan, naar het schijnt,
daa.r zij inziet, dat een toespitsing van den
toestand voor de stakers zélf ook nadeelige
gevolge zal hebben.
O.m. is de heropening van bijna alle
restaurants goedgevonden. Ook de trams rij
den weer.
In een proclamatie van de stakingsleiding
wordt verklaard, dat niemand te San Fran
cisco honger zal lijden en dat de vracht
auto's met levensmiddelen ongehinderd kun
nen passeeren
Ook de post is op normale wijze verzon
den.
De staking in de Ver. Staten.
De gouverneur van Minnesota heeft een
bataljon van de nationale garde geconsig
neerd.
Te Huntaville (Alabama) zijn meer dan
10.000 arbeiders in de katoenindustrie in
staking gegaan.
Te San Antonio (Texas) zijn 8000 werk
lieden in staking.
Toestand wordt ernstiger.
Ondanks het feit, dat het stakingscomité
eenige concessies heeft gedaan met betrek
king tot het rijden van de trams en het
openen van restaurants, was de toestand
gistermiddag laat in de stad nog zeer ge
spannen. De levensmiddelemoorziening is
nog allesbehalve in orde. De stakers hebben
teneinde de sympathie van het publiek niet te
verliezen het parool uitgegeven levensmid
delen-transporten door te laten, maar dat
neemt niet weg, dat de totale aanvoeren be-
kkelijk gering blijven De stakingsbewe
ging breidt zich inmiddels nog steeds uit en
is thans ook reeds overgeslagen tot Oakland
Alamedy en verschillende andere plaatsen
aan de Oostkust, waar thans in totaal een
IC0000 arbeiders in staking zijn gegaan.
De tweede dag van de algemeene staking
zijn ondanks het parool der stakingsleiding
verschillende vensterruiten ingeslagen. De
stakers blijven fanatiek posten en maken het
vrijwel ondoenlijk voor een werkwillige om
aan den arbeid te gaan. Langs de havens
zijn thans 4600 nationaal gardisten achter
barricaden opgesteld. Ook de wijk van de
Groothandel staat onder zeer strenge be
waking van troepen, die met machinegewe
ren, bajonetten en revolvers gewapend zijn
en aldus de verzending van graanvoorraden
beschermen. Ook in Minneapolis is de toe
stand g pannen. De 7000 chauffeurs van
vrachtwagens, die eenigen tijd geleden reeds
een loonstaking hadden aangegaan, hebben
ook thans weer het werk neergelegd. Er is
militaire versterking naar de stad gezonden
en de bewaking wordt streng gehandhaafd.
Er kwamen dan ook slechts ongeregeld
heden van weinig beteekenis voor.
In Alabama staken in totaal thans 32000
textielarbeiders. Zij stellen eischen met be
trekking tot loonen en werkuren. Bij de
groote Carnegie Steel fabrieken te Duquesne
dreigt eveneens een staking.
Het stakingscomité heeft verklaard er
mede in te stemmen, dat het conflict door ar
bitrage wordt beslecht.
Communisten door stakers zelf
mishandeld.
Het besluit van de stakingsleiding te stre
ven naar arbitrage wordt algemeen be
schouwd als een bewijs van het feit dat de
meer bezonnen elementen de overhand weer
gekregen hebben. Deze ommekeer is hoofd
zakelijk ontstaan door het feit, dat gisteren
een reeks communistische propaganda centra
verdreven zijn, waar bij de minder radicale
arbeiders hun steun verleend hebben. Tot
gisteravond waren reeds ruim 300 commu
nisten door de politie gearresteerd. Eenige
communisten zijn door het publiek zoo ern
stig mishandeld, dat zij naar het ziekenhuis
moesten worden overgebracht. Een onder
zoek zal worden ingesteld naar de nationali
teit van alle gearresteerden zoodat ieder
buitenlander, die deel genomen heeft aan de
opruiing, ter beschikking zal worden gesteld
van de federale autoriteiten ter uitwijzing.
BELGISCHE KAMERDEBATTEN.
De Brocqueville over machti
gingswetten.
Gisteren begonnen in de Belgische
Kamer de debatten over de machtigings
wetten, die de regeering-De Brocqueville
direct nadat zij het bewind in handen
had genomen van het Parlement had
geëischt. De regeering wordt door deze
wetten gemachtigd tot buitengewoon in-
giijpen op financieel en conomisch ge
bied.
Minister-president De Brocqueville
leidde de debatten in met de verkla
ring, dat de door de regeering geëischte
buitengewone volmachten één geheel
vormden. De regeering had deze werk
tuigen beslist noodig om het economi
sche en financieele opbouwwerk te kun
nen volbrengen. Weliswaar zou de so
ciale wetgeving in stand werden gehou
den, doch een aanpassing der loonen en
uitkeeringen aan de kosten voor het
levensonderhoud was niet uitgesloten.
De regeering was er de laatste jaren in
geslaagd, de staatsfinanciën in orde te
brengen. De Belgische franc stond vas
ter dan ooit tevoren. Thans wil de re
geering, steunende op de aan het
Parlement gevraagde volmachten, het
bedrijfsleven van het land een steviger
structuur geven.
De rede van den Minister-president
werd op de regeeringsbanken met ap
plaus, bij de linkerzijde met rumoer
ontvangen. Het debat werd geopend door
de socialisten, en wel door hun radi
caalsten vertegenwoordiger Spaak, die
zijn rede besloot met de woorden, dat de
tijd zal komen dat het proletariaat de
macht in handen neemt en zelf zijn lot
zal regelen.
De leider der liberalen, de Brusselsche
burgermeester Max, verklaarde, dat de
liberalen slechts ongaarne de politiek
van den Minister-president volgden,
doch deed niettemin een beroep op :ijn
fractiegenooten om uit disciplinaire
overwegingen de regeering niet de ge
vraagde medewerking te weigeren.
De debatten, waarbij het herhaaldelijk
tot rumoerige incidenten kwam tusschen
de sociaal-democraten en de regeerings-
partijen worden vandaag voortgezet.
Over het veiligheidsvraagstuk.
Nu het Fransche parlement op reces en de
Fransche ministers met vacantie gaan heeft
minister-president Doumergue gisteravond
een radio-toespraak tot het Fransche volk
gehouden.
Hij wendde zich tot zijn „chèrs conti-
toyens" met een verklaring van de vrij
slechte organisatie en verwarring bij vele
staats-instanties, volgens hem veroorzaakt
door het feit, dat in het verleden de regeerin
gen elkaar te dikwijls hadden vervangen,
waardoor het werk bemoeilijkt was. Doumer
gue sprak als zijn overtuiging uit, dat de
groote meerderheid der Franschen hem hun
vertrouwen zouden schenken, indien men
een dergelijke uitdrukking practisch althans
kon gebruiken. Bij het volbrengen van zijn
taak had hij van de gebruikelijke parlemen
taire procedure moeten afwijken, omdat men
anders niet gereed zou zijn gekomen met de
begrooting 1934. De minister-president gaf
vervolgens een opsomming van de verdien
stelijke dingen, die door zijn kabinet tot
stand waren gekomen, en noemde o a. het
feit, dat sedert Maart j.1. voor 5% milliard
aan goud naar Frankrijk was gevloeid.
Doumerque.
Ten aanzien van de buitenlandsche poli
tiek verklaarde Doumergue: De regeering
heeft nooit nagelaten, zich druk bezig te
houden met het veiligheidsvraagstuk en met
het brengen der Fransche grenzen in den
verdedigingstoestand. Ik spreek van verdedi
ging, mes chèrs amis, want niemand in
Frankrijk denkt eraan, met iemand een strijd
te beginnen of zelfs onder eenig voorwendsel
het initiatief tot een aanval te nemen. Wij
hechten hartstochtelijk aan den vrede en wij
zullen nooit den vrede van anderen versto
ren. Doch wij willen ook niet, dat de ontoe
reikendheid van onze verdedigingsmiddelen
iemand de bedoeling zou kunnen bijbrengen,
met geweld onze deur in te slaan en een in
val in ons gebied te ondernemen. Frankrijk
zal onvermoeid naar de handhaving van
den vrede in de geheele wereld blijven stre
ven. Wanneer ik er prijs op gesteld heb. dat
ons land op het gebied der buitenlandsche
politiek een houding aanneemt, die in over
eenstemming is met zijn verleden, zijn roem
en zijn menschenliefde, dan is dat om zoo
krachtig mogelijk bij te dragen tot handha
ving van den vrede door het verkrijgen van
de grootste veiligheid. Frankrijk is bereid,
aan elke verzoening en aan elke overeenstem
ming mede te werken, waardoor anderen en
wijzelf in vrede kunnen leven en werken en
vooruitgang boeken. De minister van bui
tenlandsche zaken heeft dit aan alle naties,
die hij bezocht heeft, doen weten.
Doumergue besloot zijn rede met een op
roep tot eenheid en eindigde met de woor
den: Verhoort dezen wensch, meer in uw be
lang dan in het mijne.
ENGELSCH VLOOTBEZOEK A\N
SAMOS.
Het Turksche incident.
Te Tigani op het eiland Samos zijn zonder
voorafgaande aankondiging verscheidene
Britsche oorlogsbodems binnengeloopen.
Vandaag wordt nog het slagschip Sove-
reign Elisabeth met admiraal Fisher aan
boord verwacht.
Het binnenvallen der oorlogsschepen zal
vermoedelijk verband houden met het dood
schieten van een Engelschen officier door de
Turksche kustwacht.
Afwachtende houdingen.
De Engelsche pers kent aan het Engelsch-
Turksch incident bij Samos nog geen sensa-
tioneele karakter toe en neemt een afwach
tende houding aan.
Uit Istamboel wordt gemeld, dat in Turk
sche regeeringskringen nogal eenige ver
rassing is veroorzaakt door het verzoik, dat
de Britsche ambassadeur in Turkije tot de
Turksche regeering heeft gericht om te ko
men tot een gemeenschappelijk onderzoek
van het incident door Britsche officieren en
Turxsche ambtenaren.
In de late avond liet men te Istamboel
doorschemeren, dat de Turksche regeering
Herinneringen aan de beruchte
dagen vlak vóór den wereldoorlog.
(Dag. Overzicht.)
De stakingstoestand te San Fran
cisco rustiger. (Buitenland.)
De Engelsche vloot valt Santos
binnen. (Buitenland.)
Radio-rede van Doumerque. (Bui
tenland.)
Spoordijk Leeuwarden—Windum
hersteld (Binnenland.)
Schoenfabriek te Gilse (N.-B.) af
gebrand. (Binnenland.)
Nieuwe burgemeester van Apel
doorn benoemd. (Binnenland.)
Vrouw te Heerlen zwaar mishan
deld. (Binnenland).
Faillissement dagblad De „Tribu
ne" uitgesproken. (Binnenland).
(Zie verder eventueel laatste
berichten).
op dit verzoek waarschijnlijk niet zou kunnen
ingaan. Het onderhoud tusschen de Engel
sche ambassadeur en de Turksche minister
van buitenlandsche zaken vindt heden te
Ankara plaats. De turksche minister-presi
dent ischmad Pasja zou in verband met het
incident zijn vacantie hebben uitgesteld.
Er bestaat nog steeds een aanzienlijk ver
schil tusschen de Engelsche en de Turksche
lezing van het geval. Terwijl de Turksche
autoriteiten verklaren, dat de Engelsche of-
ficieren zich bij de schietpartij aan land be
vonden, wordt door de Engelsche vlootpar-
tijen gezegd dat ze aanboord van de zeil
boot waren.
Volgens een bericht uit Athene zou deze
zeilboot niet met geweervuur maar met ma
chinegeweervuur zijn aangevallen.
DE KWESTIE MET DE DEVONSHIRE
IN HET LAGERHUIS.
Simon heeft gisteren in het Engelsche La
gerhuis een verklaring afgelegd over het
incident op Samos.
Hij sprak het leedwezen der Britsche re
geering uit over het ongeluk en weigerde op
een interruptie in te gaan, waarbij werd ge
vraagd of de boot zich in verboden water
bevond of niet, waaraan hij toevoegde het
niet wenschelijk te achten een verklaring af
te leggen, „welke zou kunnen worden aange
vochten".
Reuter meldt uit Istanboel, dat Turksche
offficieele kringen het incidenten gesloten
achten.
De Britsche ambassadeur begaf zich
gisteravond nog naar Ankara om met den
Turkschen minster van Buitenlandsche Za
ken de kwestie te bespreken.
Engeland en de kwestie op
Samos.
Met betrekking tot het Engelsche Turksche
incident bij het eiland Samos verluidt, dat
langs diplomatieken weg overeenkomstig den
eisch der Britsche admiraliteit er op is aan
gedrongen bij het onderzoek der Turksche
autorteiten een vertegenwooriger der Brit
sche marine te betrekken.
Het Turksche standpunt daartegenover is
nog niet bekend.
KOPERGROEN IN CONSUMPTIE-IJS.
75 personen onwel.
In de havenstad Burgas aan de Zwarte
Zee is een bijeenkomst in het officierencasino
verstoord. Na het gebruik van ijs zijn 75
personen onwel geworden. De toestand van
zes personen is zorgwekkend.
Tot de erge zieken behoort de garnizoens
commandant en zijn beide kinderen.
Het onderzoek heeft uitgewezen, dat hier
sprake is van een kopervergiftiging. Het ijs
was in een koperen pot bewaard en door
kopergroen vergiftigd. De pachter van het
casino is gearresteerd.
COMMUNIST EN NAZI
DOODGESCHOTEN.
Nog steeds aanslagen in Oosten
rijk.
Een communist, die aan een geheime bij
eenkomst in het Prater te Weenen had deel
genomen en niet onmiddellijk gehoor gaf
aan het bevel om stil te staan van een politie
man, is door dezen doodgeschoten. Op de
zelfde wijze is bij het Noorder-station een
nationaal-socialist door de politie gedood.
Uit Wolfsberg in Karnten, uit Innsbruck
en uit Sankt Kathrein, eveneens in Karnten,
worden nieuwe dynamiet-aanslagen gemeld.
De aanslag in Wolfsberg is de vijftigste in
korten tijd.
