DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
MISLUKTE PUTSCH IN OOSTENRIJK.
Dollfuss door Nazi's neergeschoten.
De regeering den toestand meester.
W. M. H. FELS EN ZOON. ALKMAAR.
De bondskanselarij
genomen.
De dood van Dollfuss.
Uit Dollfuss' leven.
Radiorede van Fey.
NIEUWE BESSEN
No. 174 Dit nummer bestaat uit twee bladen Directeur; G KRAK.
Donderdag 26 Juli 1934
Koorstraat 4951. Tel. 207.
Duitschland en de putsch.
ALKMAARSCHE COURANT
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE AD VER I EN l IEN;
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk»
kerij v h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060 Telef. 3, redactie 33.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
136e Jaargang
Er zijn gisteren in Weenen zeer
ernstige dingen gebeurd. In den
loop van den dag hebben de nazi's
een poging gedaan, om zich van de
macht meester te maken.
Een aantal nazi's, verkleed als
Heimwehrmannen, is per auto naar
de bondskanselarij gereden en heeft
op vrij gemakkelijke wijze het ge
bouw kunnen bezetten.
Op hetzelfde oogenblik werd de
Weensche radio-omroep door een
tweede groep nazi's veroverd. De
omroeper werd gedwongen door de
radio mede te deelen, dat de regee-
ring-Dollfuss was afgetreden. Toen
werd de omroep stopgezet. Boven
dien werden alle telefonische ver
bindingen verbroken, zoodat de be
richten slechts uiterst schaarsch
binnenkomen.
Intusschen is de putsch der nazi's
geheel mislukt, maar niet zonder
slachtoffers te hebben gemaakt. En
een daarvan is niet minder dan de
bondskanselier Dollfuss, die door
een kogel doodelijk getroffen werd.
De putsch-beweging begon gistermiddag
met een aanval op het radio-station en om-
roepgebouw van de Weensche radio „Ra-
vag". Uit later in den middag ontvangen
berichten bleek, dat er in de Oostenrijksche
hoofdstad meer was gebeurd, dan alleen de
bezetting van de radio door een bende, die
zich als Heimwehr schijnt te hebben voor
gedaan en daardoor gemakkelijk in het ge
bouw kon komen.
Reeds om ongeveer 10 uur gistermorgen
werden eenige mannen, die aan de zijde der
regeering staan, gewaarschuwd, dat de
nazi's een putsch op touw hadden gezet.
Deze mannen meldden dat aan de Weensche
politie, die naar het aangeduide centrum
trok, waar juist op dat oogenblik een aan
tal auto's, bemand met Heimwehr-mannen,
vertrokken. De politie meende daaruit te mo-
gen opmaken, dat reeds maatregelen waren
getroffen. Groot was dan ook hun verras
sing, toen zij in een gebouw een groot aan
tal burgerpakken zagen hangen. Toen be
grepen zij, dat de Heimwehr-mannen geen
Heimwehrmannen waren, doch menschen,
die de regeering vijandig gezind waren.
Onmiddellijk trachtte de politie de auto's
te achterhalen, doch het was al te laat. De
auto's reden snel en in volle vaart naar de
bondskanselarij, welk gebouw zonder verzet
en dank zij de vermomming kon worden ge
nomen.
De deuren van het gebouw werden ge
grendeld, de telefonische verbindingen wer
den verbroken en de aanwezige regeerings-
lieden, bondskanslier Dollfuss, minister Fey
en staatssecretaris Karwinsky, gearresteerd.
Terzelfder tijd geschiedde de aanval op
den radio-omroep. Een kleine groep nazi's
bestormde het gebouw, schoot een inspecteur
van politie neer en dwong den omroeper,
roede te deelen, dat de regeering-Dollfuss
was afgetreden en dat Rintelen kabinetsfor
mateur was geworden.
Intusschen waren de andere mi
nisters gewaarschuwd en deze stel
den aan de opstandelingen een ul
timatum, waarin ontruiming van de
bondskanselarij geëischt werd. Zoo
niet, dan zou geweld worden ge
bruikt.
Om vier uur gistermiddag was de tijd, in
dat ultimatum bepaald, voorbij. Toen vei-
scheen minister Fey op het balcon. Twee
nazi's stelden zich naast hem op met het ge
weer op hem gericht. Fey verzocht de regee-
ringstroepen niet tot een bestorming van het
gebouw over te gan, maar twee officier-or
donnansen te zenden, die met de voorloopige
overwinnaars moesten onderhandelen.
Zulks geschiedde en toen kwam Fey weer
op het balcon. Opnieuw verzocht hij voor-
Dollfuss. t
loopig geen geweld te gebruiken. Tevens
deelde hij mede, dat Dollfuss gewond was en
ontslag had genomen, om een bloedbad te
voorkomen.
Hoe het nu precies in zijn werk is gegaan,
kunnen wij op dit oogenblik nog niet zeg
gen, maar het schijnt, dat de regeeringstroe-
pen tenslotte toch tot een aanval zijn over
gegaan en dat zij gisteravond de bondskan
selarij hebben heroverd.
Nadere bijzonderheden.
Uit Praag komen thans verschillende bij
zonderheden over deze putsch der nationaal
socialisten. Daaruit blijkt, dat de bezetting
van den radio-omroep, de „Ravag", het be
gin is geweest van een poging der nazi's, om
het bewind in handen te nemen.
Omstreeks 1 uur in den middag drongen
nationaal-socialisten, die gekleed waren in
uniformen van de Heimwehr en de politie, in
de studie van de „Ravag". Onder de bedrei
ging met revolvers werd de omroeper ge
dwongen mede te deelen, dat Dollfuss en
zijn regeering waren afgetreden, en dat het
bewind was overgenomen door dr. Rintelen.
Nadat dit was geschied trokken ongeveer
144 nationaal-socialisten naar de Bondskan
selarij naar de Ballhausplatz, waar zij,
daar zij gekleed waren in uniformen van re
gulaire troepen, zonder moeite konden bin
nendringen. Met de revolvers in de hand
hielden zij de beambten, die voor de bewa
king moeten zorgen, in bedwang, en een
aantal begaf zich naar de kamer van den
bondskanselier op de eerste verdieping, waar
zij Dollfuss, Fey en den staatssecretaris voor
de veiligheid Karwinsky aantroffen. Aile
drie werden gearresteerd. Dadelijk daarop
werd Dollfuss weggevoerd, waarbij eenige
schoten op hem werden gelost, tengevolge
waarvan hij ernstig gewond werd en in den
loop van den avond is gestorven.
Daarop dwongen de nationaal-socialisten
Fey, onder bedreiging met revolvers, zich op
het balcon te begeven en tot de op de Ball
hausplatz intusschen verzamelde troepen van
de Heimwehr en de politie de mededeeling te
richten, de Bondskanselarij niet te bestor
men.
Volgens deze berichten hebben vervolgens
gedurende den geheelen namiddag onder
handelingen plaats gevonden tusschen de re
bellen en de regeeringstroepen, waarbij de
rebellen Fey en Karwinsky als gijzelaars
vasthielden om voor zich vrijen aftocht te
bedingen.
Hierbij schijnt de Duitsche gezant als be
middelaar te zijn opgetreden. Op dit mo
ment was Dollfuss reeds overleden. Volgens
nog niet bevestigde berichten hebben de op
standelingen minister Fey toegestaan, zich
nog met Dollfuss, die naar de gele salon
was overgebracht, te onderhouden voordat
de Bondskanselier overleed.
De nationaal-socialisten, die dreigden Fey
en Karwinsky eveneens te zullen doodschie
ten, wanneer zij geen vrijen aftocht kregen,
zijn tegen den avond in de gelegenheid ge
steld, te vertrekken. In vrachtauto's zijn zij
daarop naar de Duitsche grens gebracht en
over de grens gezet.
De minister van onderwijs, dr. Schlussnigg.
heeft voorloopig de leiding van de regeering
op zich genomen.
Te Weenen is onmiddellijk de verscherpte
staat van beleg afgekondigd. Na 8 uur des
avonds mocht zich niemand op straat bevin
den en alle café's moesten gesloten zijn. Aile
belangrijke punten der stad zijn door troepen
van de Heimwehr en de politie bezet. Demon
straties zijn verboden en elke poging tot
samenscholing of oproer zal standrechtelijk
worden bestrafd.
De gezanten vergaderen.
Hedenochtend zouden de gezanten van de
groote mogendheden en van de Kleine En
tente bijeenkomen ter bespreking van den
toestand. In Oostenrijksche regeeringskrin-
gen kon men gisteravond nog geen enkele
mededeeling doen over de te nemen maat
regelen tot het handhaven van de orde en de
rust in het land.
Minister Schlussnigg heeft in zijn rede,
die hij gisteravond voor de radio heeft ge
houden, verklaard, dat de regeermg de orde
zal handhaven en de politiek van Dollfuss
zal voortzetten. „Oostenrijk zal Oostenrijk
blijven", aldus besloot hij.
Uit Weenen vernemen wij nog het volgen
de omtrent den dood van bondskanselier
Dollfuss:
Des morgens had een zitting van den mi
nisterraad plaats gehad, die tot des middags
4 uur werd verdaagd. In dien tusschentijd
had de bondskanselier dr. Dollfuss met
bondsminister Fey en den staatssecretaris
voor de veiligheid Karwinsky in zijn werk
kamer eenige dringende zaken te bespreken.
Plotseling reden eenige auto's de poort
van de bondskanselarij aan de Ballhausplatz
binnen. Deze auto's waren bezet met mannen
in Heimwehr-uniformen. Het viel op, dat de
uniformen en de aankleeding niet geheel in
orde waren, doch voordat men wist, wat er
gebeurde waren de mannen uitgestegen Een
groep drong de wacht binnen en een andere
groep snelde naar de eerste verdieping, waar
de werkkamer van dr. Dollfuss is gelegen.
De bondskanselier had zijn besprekingen
juist beëindigd en was met Staatssecretaris
Karwinsky naar een aangrenzende kamer
gegaan. Hij moet het lawaai op de trap heb
ben gehoord en begaf zich toen naar een
anti-chambre, die verbinding heeft met het
trappenhuis. Intusschen was de deur van de
anti-chambre naar het trappenhuis reeds
door een wacht gesloten. Dollfuss, die in ge
zelschap was van een bediende, zeide, dat hij
naar de kamer van den bondspresident zou
gaan. Op weg daarheen moest hij de con
greszaal passeeren. Toen hij zich in de zaal
bevond, werd de deur ingetrapt en met ge
weerkolven vernield. Tien a twaalf natio
naal-socialisten stormden naar binnen en de
eerste, die Dollfuss zag, loste van zeer kor
ten afstand twee schoten op den bondskan
selier. Eén schot trof hem in den hals, een
ander schot trof hem onder den schouder.
Dollfuss hield om af te weren de handen
voor het gelaat. Hij draaide even ter zijde en
sloeg toen achterover op den grond. Nog
even riep hij: „Help, help!" en toen ver
stomde het geluid. De bediende, die hem ge
volgd was, werd door de nationaal-socialis
ten tegen den muur geplaatst. Geruimen tijd
bleef de stervende bondskanselier met zijn
moordenaars alleen. Eenigen tijd later werd
minister Fey door eenige putschisten naar
Dollfuss geleid, die op een divan was ge
legd. Er lag een doek over zijn hoofd. Mi
nister Fey ontdekte aan den hals een nood
verband, waaruit bloed vloeide.
Met zwakke doch toch nog vaste stem ver
zocht dr. Dollfuss minister Fey zich het lot
van zijn vrouw en kinderen aan te trekken.
Verder verklaarde hij, dat er om zijnentwege
geen bloed vergoten moet worden.
Een verder onderhoud lieten de moorde
naars van Dollfuss niet toe.
Het is tot dusverre niet bekend, hoe laat
Dollfuss gestorven is. Hem is door zijn
moordenaars, zoowel geneeskundige als
geestelijke bijstand geweigerd.
Toen de regulaire troepen weer meester
waren van den toestand, is het lijk van den
gestorven bondskanselier overgebracht naai
zijn werkkamer, waar het is opgebaard.
Het stoffelijk overschot is met een wit
kleed bedekt. Een crucifix is boven zijn hoofd
geplaatst en vier soldaten van het bonds-
ieger vormen de eerewacht.
Dr. Engelbert Dollfuss werd op 4 Oc-
tober 1892 te Texing in Neder-Oostenrijk
geboren als zoon van een bergboer Te
Holiabrun bezocht hij het gymnasium
en vervolgens studeerde hij te Weenen
in de rechten. Te Berlijn studeerde hij
in de economie, waarna hij, toen de we
reldoorlog uitbrak, als vrijwilliger in mi
litairen dienst trad. Hij vocht drie jaar
aan het front en verwierf verscheidene
onderscheidingen en eervolle vermel
dingen voor betoonde dapperheid.
Na den oorlog voltooide hij zijn stu
dies te Berlijn, werkte o.a. eenigen tijd
bij de Preussenkas6€, waarna hij naar
Oostenrijk terugkeerde, waar hij ver
schillende functies bekleedde in Oosten
rijksche landbouw-organisaties. Later
werd hij secretaris van den Neder-Oos-
tenrijkschen Boerenbond en in 1927 di
recteur van de Neder-Oo6tenrijk6che
Lands-Handelskamer.
Als vertegenwoordiger van den land
bouw werd Dollfuss in 1930 in de direc
tie der Oostenrijksche Spoorwegen op
genomen en op 1 October van hetzelfde
jaar werd hij benoemd tot president der
Oostenrijksche spoorwegen.
In Maart 1931 volgde Dollfuss den af
tredenden minister van Landbouw en
Boschwezen Thaler als zoodanig op.
Toen het kabinet Buresch aftrad, werd
Dollfuss op 20 Mei 1932 benoemd lot
Bondskanselier, tevens minister van
Buitenlandsche Zaken en Landbouw.
Zoowel nationaal als internationaal
verwierf Dollfuss spoedig groote popu
lariteit. Hij sloot o.a. het Verdrag van
Lausanne, waarbij hij voor Oostenrijk
een groote leening verkreeg. Spoedig
kwam hij in botsing zoowel met de so
cialisten als met de opkomende natio-
naal-socialistische beweging in Oosten
rijk, tegen welke laatste hij op krachtige
wijze de onafhankelijkheid van Oosten
rijk verdedigde. Ook tegen de sociaal
democraten trad hij krachtig op, aan
vankelijk slechts op parlementaire
wijze, naderhand, nadat hij door ver
strekkende volmachten het parlement
zoo goed als uitgeschakeld had, ook bui
ten het parlement.. In het begin van dit
jaar kwam het tot de groote botsing, die
leidde tot het verbod der sociaal-demo
cratische partij, met den daarop volgen
den opstand, welke Dollfuss wist mees
ter te worden, wat leidde tot de alge-
meene vernietiging der socialistische
beweging in Oostenrijk.
Inmiddels zette de eveneens verboden
nationaal-socialistische beweging in
Oostenrijk met steun uit Duitschland
haar ondergrondsche actie voort, die de
laatste maanden tot uiting kwam in een
stroom van terroristische aanslagen,
waartegen Dollfuss juist dezer dagen
zeer krachtige maatregelen had geno
men. Van dit oogenblik hebben de natio
naal-socialistische terroristen gebruik
gemaakt tot een groot offensief, dat we
liswaar mislukt is, doch waaraan de
kleine bondskanselier, die juist door
zijn strijd tegen het overmachtige
Duitschland en de nationaal-socialisten
in vele kringen buiten Oostenrijk zoo
veel sympathie heeft verworven, ten of
fer viel.
Dollfuss zou dezer dagen naar Riccione
in Italië vertrekken, waar hij een bespre
king zou hebben met den Italiaanschen
dictator Mussolini. Zijn echtgenoote en
kinderen hadden zich reeds eerder daar
heen begeven. Zij was er de gast op
Mussolini's villa .en het in de diplomatie
ongewone verschijnsel deed zich voor,
dat zij daar haar vacantie doorbracht
tezamen met mevrouw Mussolini. Het
doodsbericht is des te tragischer, waar
mevrouw Dollfuss tijdens haar verblijf
te Riccione een baby verwacht.
Minister Fey heeft gisteravond voor de
radio een rede gehouden, waarin hij het vol
gende zeide:
De verschrikkelijke gebeurtenissen, die ons
zwaarbeproefd land heden hebben getroffen,
komen op het volgende neer:
Vanmorgen te 11 uur bevonden wij ons in
ministerraad bijeen, waar enkele leden van
het kabinet aanwezig waren. Te kwart voor
twaalf berichtten ons eenige Heimwehrle-
den, dat zich in de Siebensternenstrasse lie
den in uniformen van politie en leger op ver
dachte wijze ophielden. Ik deelde dit Doll
fuss mede, waarop deze den ministerraad on
derbrak en schorste tot den middag. Daar
na noodigde hij mij en Karwinsky uit, in
zijn bureau te beraadslagen. Als minister,
speciaal belast met de veiligheid, droeg ik
luitenant-generaal Zehner op, zich naar het
ministerie van oorlog te begeven om de noo-
dige voorbereidingen te treffen met het oog
op het onmiddellijk in actie komen van het
leger. Tevens werden telefonisch aan de po
litie opdrachten verstrekt, terwijl ik de offi
cieren van het Schutzcorps beval, de noodige
Vanaf heden de zomerdrank:
per flesch I 2.30
maatregelen te nemen voor de alarmeering
van alle vrijwillige troepencorpsen. Terwijl
wij nog beraadslaagden, reden eenige auto's,
bezet met een groot aantal zwaargewapende
mannen in uniform, de binnenplaats op. De
auto's reden tot op den Ballplatz tot voor
den hoofdingang der bondskanselarij. Aan
gezien zij in officiersuniform waren, konden
zij gemakkelijk binnendringen. Onder bedrei
ging met geweren en revolvers dreven zij de
beambten op een hoop, waarna zij de bu-
reaux binnendrongen. Op het hooren van
het lawaai ging ik de gang in en stootte op
een troep zwaargewapende mannen, die mij
dwongen in mijn kamer terug te gaan, waar
ook Karwinsky werd gebracht. Dr. Dollfuss
verzocht mij, voor het geval hem iets ern
stigs mocht overkomen, voor zijn vrouw en
kinderen te willen zorgen en gaf mij verder
de opdracht, zoo mogelijk bloedvergieten te
vermijden en dit ook aan de andere ministers
mede te deelen.
Daarop werd ik weder teruggevoerd en
bleef tot 6 uur doorloopend bedreigd. Inmid
dels had de bondspresident Miklas minister
Schussnigg belast met de waarneming der
regeering en volmachten verleend te hande
len, zooals onder de gegeven omstandighe
den noodzakelijk zou zijn. Deze zond den
minister voor sociale voorzorg, von Neu-
staedter-Stuermer naar het paleis van den
bondskanselier. Daarop kwam een patroui!
Ie in mijn kamer, die mij naar het balcon aan
de frontzijde voerde. Vanaf het balcon kon
ik overleg plegen met minister Von Ncu-
staedter-Stuermer, die mij mededeelde, dat de
regeering vrijen aftocht aan alle muiters aan
bood tot aan de grens, indien zij alle gevan
genen zonder letsel zouden loslaten. Alle ge
vangenen zijn daarna onder doorloopende
bedreiging bevrijd.
In geheel Oostenrijk, vooral in Stiermar
ken, hebben groote groepen nazi's gepoogd,
gendarmerieposten en Heimwehrkazernes te
overmeesteren. Overal zijn zij teruggedron
gen. In Oostenrijk heerscht rust. De regee
ring is meester van den toestand.
Officieel wordt medegedeeld,
dat de Duitsche gezant te Weenen,
Rieth, van de Oostenrijksche op
standelingen zich bereid heeft
verklaard een tusschen deze beide
partijen getroffen overeenkomst
inzake vrijgeleide en aftocht der op
standelingen naar Duitschland
goed te keuren zonder overleg met
de Duitsche Rijksregeering.
Hij is derhalve onmiddellijk van
zijn post teruggeroepen.
De opstandelingen zullen in
Duitschland gearresteerd worden.
Officieel wordt uit Berlijn medegedeeld:
Uit mededeclingen van den Weenschen ra
dio-omroep en officieele Oostenrijksche
nieuwsbureaux blijkt, dat tusschen de op
standelingen en de Oostenrijksche regee
ring-instanties overeenkomsten zijn getrof
fen voor een vrijen aftocht der opstande
lingen naar Duitschland. Deze overeenkom
sten hebben voor het Duitsche Rijk geen
waarde en zijn voor de Duitsche Riiksregee-
iing juridisch niet bindend. De Duitsche
Rijksregeering heeft derhalve bevel gegeven,
de opstandelingen in geval zij de Duitsche
grens overschrijden onmiddellijk te arrestee
ren.
Duitsche condolaties.
De Duitsche rijksminister van buitenland
sche zaken Freiherr von Neurath heeft de
Oostenrijksche Bondsregeering namens de
rijksregeering telegrafisch gecondoleerd met
den dood van bondskanselier Dollfuss.
Rijkskanselier Adolf Hitier zal met het
oog op de treurige gebeurtenissen in Oosten
rijk de drie nog te geven opvoeringen van
de Feestspelen te Bayreuth niet verder bijwo
nen.
Officieele beschuldiging aan
het adres van Duitschland.
Officieel wordt medegedeeld, dat bij de
onderhandelingen tusschen de opstandelingen
en de regeeringstroepen men den nationaal-
socialisten vrijgeleide naar de Duitsche grens
had toegezegd, indien er bij de putsch geen
dooden zouden zijn gevallen. Door den
moord op Dollfuss was deze toezegging
echter vervallen.
In Oostenrijksche ïegeeringskringen acht
men door het feit. dat de Duitsche gezant te
Weenen als bemiddelaar voor de nationaal-