DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. MISLUKTE PUTSCH IN OOSTENRIJK. Dollfuss door Nazi's neergeschoten. De regeering den toestand meester. W. M. H. FELS EN ZOON. ALKMAAR. De bondskanselarij genomen. De dood van Dollfuss. Uit Dollfuss' leven. Radiorede van Fey. NIEUWE BESSEN No. 174 Dit nummer bestaat uit twee bladen Directeur; G KRAK. Donderdag 26 Juli 1934 Koorstraat 4951. Tel. 207. Duitschland en de putsch. ALKMAARSCHE COURANT Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS DER GEWONE AD VER I EN l IEN; Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk» kerij v h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060 Telef. 3, redactie 33. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. 136e Jaargang Er zijn gisteren in Weenen zeer ernstige dingen gebeurd. In den loop van den dag hebben de nazi's een poging gedaan, om zich van de macht meester te maken. Een aantal nazi's, verkleed als Heimwehrmannen, is per auto naar de bondskanselarij gereden en heeft op vrij gemakkelijke wijze het ge bouw kunnen bezetten. Op hetzelfde oogenblik werd de Weensche radio-omroep door een tweede groep nazi's veroverd. De omroeper werd gedwongen door de radio mede te deelen, dat de regee- ring-Dollfuss was afgetreden. Toen werd de omroep stopgezet. Boven dien werden alle telefonische ver bindingen verbroken, zoodat de be richten slechts uiterst schaarsch binnenkomen. Intusschen is de putsch der nazi's geheel mislukt, maar niet zonder slachtoffers te hebben gemaakt. En een daarvan is niet minder dan de bondskanselier Dollfuss, die door een kogel doodelijk getroffen werd. De putsch-beweging begon gistermiddag met een aanval op het radio-station en om- roepgebouw van de Weensche radio „Ra- vag". Uit later in den middag ontvangen berichten bleek, dat er in de Oostenrijksche hoofdstad meer was gebeurd, dan alleen de bezetting van de radio door een bende, die zich als Heimwehr schijnt te hebben voor gedaan en daardoor gemakkelijk in het ge bouw kon komen. Reeds om ongeveer 10 uur gistermorgen werden eenige mannen, die aan de zijde der regeering staan, gewaarschuwd, dat de nazi's een putsch op touw hadden gezet. Deze mannen meldden dat aan de Weensche politie, die naar het aangeduide centrum trok, waar juist op dat oogenblik een aan tal auto's, bemand met Heimwehr-mannen, vertrokken. De politie meende daaruit te mo- gen opmaken, dat reeds maatregelen waren getroffen. Groot was dan ook hun verras sing, toen zij in een gebouw een groot aan tal burgerpakken zagen hangen. Toen be grepen zij, dat de Heimwehr-mannen geen Heimwehrmannen waren, doch menschen, die de regeering vijandig gezind waren. Onmiddellijk trachtte de politie de auto's te achterhalen, doch het was al te laat. De auto's reden snel en in volle vaart naar de bondskanselarij, welk gebouw zonder verzet en dank zij de vermomming kon worden ge nomen. De deuren van het gebouw werden ge grendeld, de telefonische verbindingen wer den verbroken en de aanwezige regeerings- lieden, bondskanslier Dollfuss, minister Fey en staatssecretaris Karwinsky, gearresteerd. Terzelfder tijd geschiedde de aanval op den radio-omroep. Een kleine groep nazi's bestormde het gebouw, schoot een inspecteur van politie neer en dwong den omroeper, roede te deelen, dat de regeering-Dollfuss was afgetreden en dat Rintelen kabinetsfor mateur was geworden. Intusschen waren de andere mi nisters gewaarschuwd en deze stel den aan de opstandelingen een ul timatum, waarin ontruiming van de bondskanselarij geëischt werd. Zoo niet, dan zou geweld worden ge bruikt. Om vier uur gistermiddag was de tijd, in dat ultimatum bepaald, voorbij. Toen vei- scheen minister Fey op het balcon. Twee nazi's stelden zich naast hem op met het ge weer op hem gericht. Fey verzocht de regee- ringstroepen niet tot een bestorming van het gebouw over te gan, maar twee officier-or donnansen te zenden, die met de voorloopige overwinnaars moesten onderhandelen. Zulks geschiedde en toen kwam Fey weer op het balcon. Opnieuw verzocht hij voor- Dollfuss. t loopig geen geweld te gebruiken. Tevens deelde hij mede, dat Dollfuss gewond was en ontslag had genomen, om een bloedbad te voorkomen. Hoe het nu precies in zijn werk is gegaan, kunnen wij op dit oogenblik nog niet zeg gen, maar het schijnt, dat de regeeringstroe- pen tenslotte toch tot een aanval zijn over gegaan en dat zij gisteravond de bondskan selarij hebben heroverd. Nadere bijzonderheden. Uit Praag komen thans verschillende bij zonderheden over deze putsch der nationaal socialisten. Daaruit blijkt, dat de bezetting van den radio-omroep, de „Ravag", het be gin is geweest van een poging der nazi's, om het bewind in handen te nemen. Omstreeks 1 uur in den middag drongen nationaal-socialisten, die gekleed waren in uniformen van de Heimwehr en de politie, in de studie van de „Ravag". Onder de bedrei ging met revolvers werd de omroeper ge dwongen mede te deelen, dat Dollfuss en zijn regeering waren afgetreden, en dat het bewind was overgenomen door dr. Rintelen. Nadat dit was geschied trokken ongeveer 144 nationaal-socialisten naar de Bondskan selarij naar de Ballhausplatz, waar zij, daar zij gekleed waren in uniformen van re gulaire troepen, zonder moeite konden bin nendringen. Met de revolvers in de hand hielden zij de beambten, die voor de bewa king moeten zorgen, in bedwang, en een aantal begaf zich naar de kamer van den bondskanselier op de eerste verdieping, waar zij Dollfuss, Fey en den staatssecretaris voor de veiligheid Karwinsky aantroffen. Aile drie werden gearresteerd. Dadelijk daarop werd Dollfuss weggevoerd, waarbij eenige schoten op hem werden gelost, tengevolge waarvan hij ernstig gewond werd en in den loop van den avond is gestorven. Daarop dwongen de nationaal-socialisten Fey, onder bedreiging met revolvers, zich op het balcon te begeven en tot de op de Ball hausplatz intusschen verzamelde troepen van de Heimwehr en de politie de mededeeling te richten, de Bondskanselarij niet te bestor men. Volgens deze berichten hebben vervolgens gedurende den geheelen namiddag onder handelingen plaats gevonden tusschen de re bellen en de regeeringstroepen, waarbij de rebellen Fey en Karwinsky als gijzelaars vasthielden om voor zich vrijen aftocht te bedingen. Hierbij schijnt de Duitsche gezant als be middelaar te zijn opgetreden. Op dit mo ment was Dollfuss reeds overleden. Volgens nog niet bevestigde berichten hebben de op standelingen minister Fey toegestaan, zich nog met Dollfuss, die naar de gele salon was overgebracht, te onderhouden voordat de Bondskanselier overleed. De nationaal-socialisten, die dreigden Fey en Karwinsky eveneens te zullen doodschie ten, wanneer zij geen vrijen aftocht kregen, zijn tegen den avond in de gelegenheid ge steld, te vertrekken. In vrachtauto's zijn zij daarop naar de Duitsche grens gebracht en over de grens gezet. De minister van onderwijs, dr. Schlussnigg. heeft voorloopig de leiding van de regeering op zich genomen. Te Weenen is onmiddellijk de verscherpte staat van beleg afgekondigd. Na 8 uur des avonds mocht zich niemand op straat bevin den en alle café's moesten gesloten zijn. Aile belangrijke punten der stad zijn door troepen van de Heimwehr en de politie bezet. Demon straties zijn verboden en elke poging tot samenscholing of oproer zal standrechtelijk worden bestrafd. De gezanten vergaderen. Hedenochtend zouden de gezanten van de groote mogendheden en van de Kleine En tente bijeenkomen ter bespreking van den toestand. In Oostenrijksche regeeringskrin- gen kon men gisteravond nog geen enkele mededeeling doen over de te nemen maat regelen tot het handhaven van de orde en de rust in het land. Minister Schlussnigg heeft in zijn rede, die hij gisteravond voor de radio heeft ge houden, verklaard, dat de regeermg de orde zal handhaven en de politiek van Dollfuss zal voortzetten. „Oostenrijk zal Oostenrijk blijven", aldus besloot hij. Uit Weenen vernemen wij nog het volgen de omtrent den dood van bondskanselier Dollfuss: Des morgens had een zitting van den mi nisterraad plaats gehad, die tot des middags 4 uur werd verdaagd. In dien tusschentijd had de bondskanselier dr. Dollfuss met bondsminister Fey en den staatssecretaris voor de veiligheid Karwinsky in zijn werk kamer eenige dringende zaken te bespreken. Plotseling reden eenige auto's de poort van de bondskanselarij aan de Ballhausplatz binnen. Deze auto's waren bezet met mannen in Heimwehr-uniformen. Het viel op, dat de uniformen en de aankleeding niet geheel in orde waren, doch voordat men wist, wat er gebeurde waren de mannen uitgestegen Een groep drong de wacht binnen en een andere groep snelde naar de eerste verdieping, waar de werkkamer van dr. Dollfuss is gelegen. De bondskanselier had zijn besprekingen juist beëindigd en was met Staatssecretaris Karwinsky naar een aangrenzende kamer gegaan. Hij moet het lawaai op de trap heb ben gehoord en begaf zich toen naar een anti-chambre, die verbinding heeft met het trappenhuis. Intusschen was de deur van de anti-chambre naar het trappenhuis reeds door een wacht gesloten. Dollfuss, die in ge zelschap was van een bediende, zeide, dat hij naar de kamer van den bondspresident zou gaan. Op weg daarheen moest hij de con greszaal passeeren. Toen hij zich in de zaal bevond, werd de deur ingetrapt en met ge weerkolven vernield. Tien a twaalf natio naal-socialisten stormden naar binnen en de eerste, die Dollfuss zag, loste van zeer kor ten afstand twee schoten op den bondskan selier. Eén schot trof hem in den hals, een ander schot trof hem onder den schouder. Dollfuss hield om af te weren de handen voor het gelaat. Hij draaide even ter zijde en sloeg toen achterover op den grond. Nog even riep hij: „Help, help!" en toen ver stomde het geluid. De bediende, die hem ge volgd was, werd door de nationaal-socialis ten tegen den muur geplaatst. Geruimen tijd bleef de stervende bondskanselier met zijn moordenaars alleen. Eenigen tijd later werd minister Fey door eenige putschisten naar Dollfuss geleid, die op een divan was ge legd. Er lag een doek over zijn hoofd. Mi nister Fey ontdekte aan den hals een nood verband, waaruit bloed vloeide. Met zwakke doch toch nog vaste stem ver zocht dr. Dollfuss minister Fey zich het lot van zijn vrouw en kinderen aan te trekken. Verder verklaarde hij, dat er om zijnentwege geen bloed vergoten moet worden. Een verder onderhoud lieten de moorde naars van Dollfuss niet toe. Het is tot dusverre niet bekend, hoe laat Dollfuss gestorven is. Hem is door zijn moordenaars, zoowel geneeskundige als geestelijke bijstand geweigerd. Toen de regulaire troepen weer meester waren van den toestand, is het lijk van den gestorven bondskanselier overgebracht naai zijn werkkamer, waar het is opgebaard. Het stoffelijk overschot is met een wit kleed bedekt. Een crucifix is boven zijn hoofd geplaatst en vier soldaten van het bonds- ieger vormen de eerewacht. Dr. Engelbert Dollfuss werd op 4 Oc- tober 1892 te Texing in Neder-Oostenrijk geboren als zoon van een bergboer Te Holiabrun bezocht hij het gymnasium en vervolgens studeerde hij te Weenen in de rechten. Te Berlijn studeerde hij in de economie, waarna hij, toen de we reldoorlog uitbrak, als vrijwilliger in mi litairen dienst trad. Hij vocht drie jaar aan het front en verwierf verscheidene onderscheidingen en eervolle vermel dingen voor betoonde dapperheid. Na den oorlog voltooide hij zijn stu dies te Berlijn, werkte o.a. eenigen tijd bij de Preussenkas6€, waarna hij naar Oostenrijk terugkeerde, waar hij ver schillende functies bekleedde in Oosten rijksche landbouw-organisaties. Later werd hij secretaris van den Neder-Oos- tenrijkschen Boerenbond en in 1927 di recteur van de Neder-Oo6tenrijk6che Lands-Handelskamer. Als vertegenwoordiger van den land bouw werd Dollfuss in 1930 in de direc tie der Oostenrijksche Spoorwegen op genomen en op 1 October van hetzelfde jaar werd hij benoemd tot president der Oostenrijksche spoorwegen. In Maart 1931 volgde Dollfuss den af tredenden minister van Landbouw en Boschwezen Thaler als zoodanig op. Toen het kabinet Buresch aftrad, werd Dollfuss op 20 Mei 1932 benoemd lot Bondskanselier, tevens minister van Buitenlandsche Zaken en Landbouw. Zoowel nationaal als internationaal verwierf Dollfuss spoedig groote popu lariteit. Hij sloot o.a. het Verdrag van Lausanne, waarbij hij voor Oostenrijk een groote leening verkreeg. Spoedig kwam hij in botsing zoowel met de so cialisten als met de opkomende natio- naal-socialistische beweging in Oosten rijk, tegen welke laatste hij op krachtige wijze de onafhankelijkheid van Oosten rijk verdedigde. Ook tegen de sociaal democraten trad hij krachtig op, aan vankelijk slechts op parlementaire wijze, naderhand, nadat hij door ver strekkende volmachten het parlement zoo goed als uitgeschakeld had, ook bui ten het parlement.. In het begin van dit jaar kwam het tot de groote botsing, die leidde tot het verbod der sociaal-demo cratische partij, met den daarop volgen den opstand, welke Dollfuss wist mees ter te worden, wat leidde tot de alge- meene vernietiging der socialistische beweging in Oostenrijk. Inmiddels zette de eveneens verboden nationaal-socialistische beweging in Oostenrijk met steun uit Duitschland haar ondergrondsche actie voort, die de laatste maanden tot uiting kwam in een stroom van terroristische aanslagen, waartegen Dollfuss juist dezer dagen zeer krachtige maatregelen had geno men. Van dit oogenblik hebben de natio naal-socialistische terroristen gebruik gemaakt tot een groot offensief, dat we liswaar mislukt is, doch waaraan de kleine bondskanselier, die juist door zijn strijd tegen het overmachtige Duitschland en de nationaal-socialisten in vele kringen buiten Oostenrijk zoo veel sympathie heeft verworven, ten of fer viel. Dollfuss zou dezer dagen naar Riccione in Italië vertrekken, waar hij een bespre king zou hebben met den Italiaanschen dictator Mussolini. Zijn echtgenoote en kinderen hadden zich reeds eerder daar heen begeven. Zij was er de gast op Mussolini's villa .en het in de diplomatie ongewone verschijnsel deed zich voor, dat zij daar haar vacantie doorbracht tezamen met mevrouw Mussolini. Het doodsbericht is des te tragischer, waar mevrouw Dollfuss tijdens haar verblijf te Riccione een baby verwacht. Minister Fey heeft gisteravond voor de radio een rede gehouden, waarin hij het vol gende zeide: De verschrikkelijke gebeurtenissen, die ons zwaarbeproefd land heden hebben getroffen, komen op het volgende neer: Vanmorgen te 11 uur bevonden wij ons in ministerraad bijeen, waar enkele leden van het kabinet aanwezig waren. Te kwart voor twaalf berichtten ons eenige Heimwehrle- den, dat zich in de Siebensternenstrasse lie den in uniformen van politie en leger op ver dachte wijze ophielden. Ik deelde dit Doll fuss mede, waarop deze den ministerraad on derbrak en schorste tot den middag. Daar na noodigde hij mij en Karwinsky uit, in zijn bureau te beraadslagen. Als minister, speciaal belast met de veiligheid, droeg ik luitenant-generaal Zehner op, zich naar het ministerie van oorlog te begeven om de noo- dige voorbereidingen te treffen met het oog op het onmiddellijk in actie komen van het leger. Tevens werden telefonisch aan de po litie opdrachten verstrekt, terwijl ik de offi cieren van het Schutzcorps beval, de noodige Vanaf heden de zomerdrank: per flesch I 2.30 maatregelen te nemen voor de alarmeering van alle vrijwillige troepencorpsen. Terwijl wij nog beraadslaagden, reden eenige auto's, bezet met een groot aantal zwaargewapende mannen in uniform, de binnenplaats op. De auto's reden tot op den Ballplatz tot voor den hoofdingang der bondskanselarij. Aan gezien zij in officiersuniform waren, konden zij gemakkelijk binnendringen. Onder bedrei ging met geweren en revolvers dreven zij de beambten op een hoop, waarna zij de bu- reaux binnendrongen. Op het hooren van het lawaai ging ik de gang in en stootte op een troep zwaargewapende mannen, die mij dwongen in mijn kamer terug te gaan, waar ook Karwinsky werd gebracht. Dr. Dollfuss verzocht mij, voor het geval hem iets ern stigs mocht overkomen, voor zijn vrouw en kinderen te willen zorgen en gaf mij verder de opdracht, zoo mogelijk bloedvergieten te vermijden en dit ook aan de andere ministers mede te deelen. Daarop werd ik weder teruggevoerd en bleef tot 6 uur doorloopend bedreigd. Inmid dels had de bondspresident Miklas minister Schussnigg belast met de waarneming der regeering en volmachten verleend te hande len, zooals onder de gegeven omstandighe den noodzakelijk zou zijn. Deze zond den minister voor sociale voorzorg, von Neu- staedter-Stuermer naar het paleis van den bondskanselier. Daarop kwam een patroui! Ie in mijn kamer, die mij naar het balcon aan de frontzijde voerde. Vanaf het balcon kon ik overleg plegen met minister Von Ncu- staedter-Stuermer, die mij mededeelde, dat de regeering vrijen aftocht aan alle muiters aan bood tot aan de grens, indien zij alle gevan genen zonder letsel zouden loslaten. Alle ge vangenen zijn daarna onder doorloopende bedreiging bevrijd. In geheel Oostenrijk, vooral in Stiermar ken, hebben groote groepen nazi's gepoogd, gendarmerieposten en Heimwehrkazernes te overmeesteren. Overal zijn zij teruggedron gen. In Oostenrijk heerscht rust. De regee ring is meester van den toestand. Officieel wordt medegedeeld, dat de Duitsche gezant te Weenen, Rieth, van de Oostenrijksche op standelingen zich bereid heeft verklaard een tusschen deze beide partijen getroffen overeenkomst inzake vrijgeleide en aftocht der op standelingen naar Duitschland goed te keuren zonder overleg met de Duitsche Rijksregeering. Hij is derhalve onmiddellijk van zijn post teruggeroepen. De opstandelingen zullen in Duitschland gearresteerd worden. Officieel wordt uit Berlijn medegedeeld: Uit mededeclingen van den Weenschen ra dio-omroep en officieele Oostenrijksche nieuwsbureaux blijkt, dat tusschen de op standelingen en de Oostenrijksche regee ring-instanties overeenkomsten zijn getrof fen voor een vrijen aftocht der opstande lingen naar Duitschland. Deze overeenkom sten hebben voor het Duitsche Rijk geen waarde en zijn voor de Duitsche Riiksregee- iing juridisch niet bindend. De Duitsche Rijksregeering heeft derhalve bevel gegeven, de opstandelingen in geval zij de Duitsche grens overschrijden onmiddellijk te arrestee ren. Duitsche condolaties. De Duitsche rijksminister van buitenland sche zaken Freiherr von Neurath heeft de Oostenrijksche Bondsregeering namens de rijksregeering telegrafisch gecondoleerd met den dood van bondskanselier Dollfuss. Rijkskanselier Adolf Hitier zal met het oog op de treurige gebeurtenissen in Oosten rijk de drie nog te geven opvoeringen van de Feestspelen te Bayreuth niet verder bijwo nen. Officieele beschuldiging aan het adres van Duitschland. Officieel wordt medegedeeld, dat bij de onderhandelingen tusschen de opstandelingen en de regeeringstroepen men den nationaal- socialisten vrijgeleide naar de Duitsche grens had toegezegd, indien er bij de putsch geen dooden zouden zijn gevallen. Door den moord op Dollfuss was deze toezegging echter vervallen. In Oostenrijksche ïegeeringskringen acht men door het feit. dat de Duitsche gezant te Weenen als bemiddelaar voor de nationaal-

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1934 | | pagina 1