dagblad voor alkmaar en omstreken. Hitler's strijd tegen de kerken. ^Buitenland QxtqeÜiksxA QveczicPit Komt er een overgangstijdperk? Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. BoeV- en Handelsdruk kerij v/b. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3, redactie 33. Ho. 257 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C KRAK Woensdag 31 October 1934 Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. 136e Jaargang Het aftreden van Jager. Rijksbisschop Müller. Landsbisschoppen door Hitier ontvangen. MOORD IN ANTWERPEN. Door een Nederlander gepleegd. DE VOORBEREIDENDE VLOOTBEBESPREKINGEN. Bomaanslag op koning Boris Fan astische verhalen. GEVAAR VOOR BELGISCHE KABINETSCRISIS OPGEHEVEN. HITLER ALS SPROOKJESPRINS. Humor of ernst? Wat vandaag de aandacht trekt,.. DE KONINGSMOORD WAS AANGEKONDIGD. COURANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maan&n bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—, franco door het geheele Rijk 2.50. legen het einde van de vorige week kwam het voor velen nogal verrassende bericht, dat dr. Jager, „Ministerialdirektor" in het ministerie voor cultureele zaken, in een schrijven aan den rijksbisschop dr. Müller „zijn taak in den organisatorischen oobouw der Duitsche Evangelische Kerk als 'geëin digd verklaarde. Dit schrijven werd voor gelezen in een bijeenkomst van geestelijken te Berlijn onder voorzitterschap van den Rijksbisschop, terwijl tegelijkertijd in dezelf de stad oppositioneele protestantsche geeste lijken vergaderden. In het officieele communiqué van eerstge noemde bijeenkomst werd den volke natuur lijk verkondigd, dat absoiute eensgezindheid iKerschte. Over den brief van dr. Jager kwam in de Duitsche pers geen woord van commentaar. En toch ging het om een ge beurtenis van zeer groot, ja overgroote be- teekenis in den kerkelijken strijd, zoo schrijft de Berlijnsche correspondent van het Hbld. Alvorens hierop nader in te gaan een en kel woord van principieelen aard. De conflic ten tusschen het regeerende Duitsche natio- naal-socialisme en de beide groote kerkge nootschappen behooren van den beginne af tot de pijnlijkste problemen, waarmede de Hitleriaansche wereldbeschouwing zich bezig te houden heeft. Adolf Hitier zelf heeft deze gevaren steeds duidelijk gezien, en ware hij steeds behoorlijk ingelicht geweest, dan zou den de thans op beslissende bevelen wachten de conflicten waarschijnlijk niet zoo scherp geworden zijn. Hitier heeft altijd de stelling verkondigd, dat men de kerkgenootschappen hun geschillen en moeilijkheden zooveel mo gelijk zonder ingrijpen van den staat zelve - moest laten uitvechten. Deze houding was weliswaar nogal negatief, maar door de voorzichtigheid geboden. Het moge juist zijn, dat de gemiddelde Duitscher als staats burger zich gaarne aan centraal gezag on derwerpt en aan bevel°n gehoorzaamt, die vele andere volken reeds lang tot opstand zouden gebracht hebben; maar in geloofs kwesties erkent ook de gehoorzame Duit scher geen dwang. En het schijnt, dat de Duitsche nationaal-socialistische radicalis- ten bij al hun juist begrip voor de mentali teit van het eigen volk, zich in de beoordee ling van de duldzaamheid en gehoorzaam heid op religieus gebied op bijna onbegrijpe lijke wijze verrekend hebben. Twee cardinale fotuen althans werden in het kerkelijke leven der Duitsche^ protestan ten gemaakt: de met regeeringsgëweld afge dwongen afzetting van den eersten, voor- loopigen rijksbisschop Von Bodelschwingh en zijn vervanging door dr. Müller; en de benoeming van dr. Jager tot een soort var. rechterhand van den nieuwen rijksbisschop, in werkelijkheid spoedig zijn almachtige voogd en werkelijke protestantsche paus binnen de Duitsche grenzen. De brief, waarin deze dr. Jager thans meegedeeld heeft, dat hij „zijn taak als ge ëindigd beschouwt", ziet er op het eerste ge zicht uit als een bericht, dat niet uitsluit, dat hij voor andere kerkelijke zaken in zijn mi nisterie werkzaam blijft. In werkelijkheid is deze brief misleidend. Want het is de be doeling, dat dr Jager verdwijnt; en in goed ingelichte kringen moet dit verdwijnen als de voorhoede voor den val ook van rijksbis schop Müller zelf gezien worden. Dus, alles samen genomen, als een belangrijke over winning van de oppositioneele predikanten. Maar van dit alles is in de Duitsche pers, die op groote eerlijkheid en zuiverheid nog al prat gaat, maar intusschen vergeet, dai het daoelijks verzwijgen van tallooze ware gebeurtenissen en het commentaar daarop. een flagrante tegenspraak van deze eerlijk heid beteekent, natuurlijk geen letter te lezen Deze perspolitiek is dan ook oorzaak, dat over de kerkelijke conflicten in Duitschland in de Duitsche pers slechts hoogst eenzijdige oficieele en officieuse berichten spaarzaam afgedrukt worden, terwijl in vele buitenland- sche bladen daarover even eenzijdige berich ten en beschouwingen van oppositioneele zijde worden verder gegeven. Zoodat het uiterst moeilijk, ja bijna onmogelijk is, een objectief beeld van de ontwikkeling der din gen te geven. Een feit schijnt te zijn, dat men in de Wil- helmstrasse deze kerkelijke conflicten als een alleronaangenaamst blok aan het been on- oervindt, en dat ook in regeeringskringen verschillende richtingen te vinden zijn, waar bij Hitier zelf blijkbaar geen neiging ver toont zich aan de zijde van de radicalen on der de voorstanders der Duitsche Christenen of den nog radicaler vleugel der aanhangers van Alfred Rosenberg te scharen. Zeker is, dat men bij de meer gematigden steeds meer begint in te zien, dat men zoo wel met dr. Jager als met Ludwig Müller een hoogst ongewenschte keuze gedaan had De rijksbisschop is niet de man gebleken, die over de mentaliteit, de capaciteit en de karak tereigenschappen beschikt, welke voor dit hooge, uiterst moeilijke, tact, menschenken- nis en invloed in kerkelijke kringen verlan gende ambt eenvoudig onmisbaar zijn. De critiek, die men in zekere groepen der Duit sche protestanten op den rijksbisschop hoort uitbrengen, heeft langzamerhand vormen aangenomen, die men onrustbarend mag noemen. Zoo onrustbarend, dat het er inder daad naar uitziet, dat slechts zijn verdwijnen van het tooneel de stemming kan scheppen, welke een vergelijk en een verzoening in de toekomst mogelijk maakt. Een groote stap in de goede richting is reeds de val van den almachtigen hoogen ambtenaar dr. Jager. Deze was in 1933 op voorspraak van staatssecretaris Stuckart in het Pruisische Ministerie voor Cultureele Zaken gekomen. In Juni en Juli 1933 begon het conflict in de Evang. Kerk. En minister Rust benoemde dr. Jager tot commissaris voor Pruisen in kerkelijke zaken. Dit amb: bekleedde hij 13 dagen. Na de kerkelijke ver kiezingen van Juli werd hij „Ministerial direktor", een rang lager dus dan de staats secretaris. Slechts aan de afwijzende hou ding van de Nationale Synode was het te danken, dat hij niet onmiddellijk lid van de Rijksregeering werd. In December werden de Duitsche Christe nen gereorganiseerd en in Januari van du jaar kwamen de leiders der Veste in Berlijn bijeen onder Hitiers persoonlijke leiding Sinds dit oogenblik begon de oplossing der landelijke kerken in de Rijkskerk met de be doeling, in het protest, kerkgenootschap de zelfde eenheid door de zetten, die in den Staat reeds zoo goed als geheel doorgevoerd was. De Duitsche Christenen onder leiding van dr. Kinder werden met de leiding van deze eenheidsbeweging belast. Men begreep bij de Duitsche Christenen, dat een welsla gen slechts te bereiken was door een reorga nisatie van binnen uit, zonder overijlde uiter lijke hervormingen. Dr. Jager echter wilde al dadelijk ook in uiterlijke dingen „Ka- davergehorsam", wat hem zeer spoedig met de Duitsche Christenen in conflict bracht. Zijn meedoogenloos optreden in Beieren en würtemberg ligt nog versch in de herinne ring. Een botsing tusschen hem en de Duit sche Christenen, maar ook de N S.D.A.P. zelve, bleek onvermijdelijk. De Duitsche Christenen verweten hem vooral, dat hij geen begrip toonde voor hun drie voornaamste eischen: wat betreft de kwestie van de beken tenis in de kerkelijke rijksgrondwet, de voor schriften voor de gemeentes en de positie der landelijke bisschoppen tegenover de rijks- kerkregeering. In de bijeenkomst der bis schoppen te Berlijn, die dezer dagen plaats vond, bleef Jager in de minderheid. Zijn val is zeker ook daaraan te wijten geweest. Maar de strijd is daardoor niet uitgestre den. De vorming van een „Raad van Bis schoppen" is slechts een overgangstoestand. Een aanblijven van den Rijksbisschop Müller, die met dr. Jager in alle vragen ge hoorzaam samenwerkte en wiens reeds ge ring gezag daardoor nog meer ondermijnd werd, staat een gunstige ontwikkeling der dingen in den weg. De verrassende houding van Hitier, die dr. Jager offerde, wordt door velen als een voorbode van dr. Müller af treden gezien. De rijkskanselier Adolf Hitier heeft gister in tegenwoordigheid van den minister van binnenlandsche zaken de landsbisschoppen Marahrens (Hannover), Meister (Beieren) en Rum (Würtemberg) ontvangen voor een gedachtenwisseling over kerkpolitieke pro blemen. Wordt Dr. Marahrens rijks bisschop? Een nader bericht meldt: Sedert eenige dagen geldt Iands- bisschop dr. Marahrens uit Hanno ver als candidaat voor den post van rijksbisschop. Dr. Marahrens maakt geen deel uit van de Belijdenis Sy node. Hij heeft echter herhaalde ma len tegen rijksbisschop Müller stel ling genomen. Klaarblijkelijk zal dr. Marahrens ook voor het gematigde deel der Duitsche christenen een aannemelijke candidaat zijn voor de waardigheid van rijksbisschop. INSTRUCTIES VOOR DUITSCHE PERS. Alleen nieuwsberichten van het D. N. B. De nieuwe instructies, die dr. Göbbels korten tijd geleden aan de Duitsche pers ge geven heeft, zijn thans uitvoeriger in brochu revorm verschenen. Hoofdbeginsel is, dat de berichtgeving niet in tegenspraak mag zijn met den geest van den nieuwen tijd. Bij groote feestelijkheden mogen de ver slaggevers niet meer spreken van „de elite der maatschappij, prominente figuren, per soonlijkheden uit de eerste kringen", enz. Het is voldoende wanneer de aanwezigen met hun volle titulatuur genoemd worden, maar dan in de juiste opvolging van boven te beginnen, waarbij opgemerkt wordt dat rijksministers en rijksleiders der nationaal- socialistische partij als gelijken naast elkaar genoemd kunnen worden, omdat partij en staat één zijn. In Duitschland bestaat geen klassenverschil, slechts verschil van ambten. Financieele redacteurs worden opgewekt meer plaats in te ruimen aan de welvaart, die door het nationaal-socialistische bewind is gebracht. „Het opbouwende werk van ons programma heeft recht op een vooraanstaan de plaats in de kolommen en meet duidelijk naar voren worden gebracht", schrijft Göb bels. Beschouwingen over wetsontwerpen of den staatsvorm zijn ontoelaatbaar en verboden. Herinneringen aan het vroegere regime heb ben geen nut. Het officieele „Deutsche Nachrichten Bü- ro" zorgt voor nieuwsberichten, de dagbla den moeten liever geen gebruik maken van eigen inlichtingsbronnen. In het kerkconflict is dit zelfs nadrukkelijk verboden. Het Duitsche volk, heet het, heeft nooit actief aan den kerkelijken strijd deel genomen. Het wil vrede in de kerk. Slechts een kwaadwillend buitenland kan eenige be langstelling koesteren voor de oneenigheid op dit gebied. Tenslotte is Göbbels van oordeel, dat de Duitsche pers weer interessant is geworden en op buitengewone wijze voorziet in de be hoeften van dezen tijd. Een zekere Adriaan Gilliams, 60 jaar oud, die in Nederland veelvuldig het beroep van schapenhoeder of waker heeft uitgeoefend, heeft gisteren in een woning in de Eduard Pecherstraat te Antwerpen zijn echtgenoote, Johanna van Dijk, met een strijkijzer het hoofd verbrijzeld. De toestand van de vrouw is hopeloos. De man was een onverbeterlijk dronk aard, die in de laat6te vier maanden een erfenis zijner vrouw ten bedrage van frs. 10.600 franken opgemaakt had. Naar aanleiding hiervan schijnt oneeniirheid te zijn ontstaan, welke tot de daad heeft geleid. De man is gearresteerd. Uit betrouwbare bron verluidt, dat de Amerikaansche vlootdelegatie en ook de aan de voorbereidende vlootbesprekin- gen deelnemende Britsche ministers den Japanschen vertegenwoordigers hebben medegedeeld, dat het Japansche plan voor een nieuwe basis der vlootbeper- kingen buitengewone moeilijkheden be reidt. Diplomatiek welingelichte personen verklaren, dat de besprekingen welis waar nog niet op het doode punt zijn ge komen, doch dat zij zich wel in een pre- cairen toestand bevinden. Naar ver klaard wordt leidt Norman Davis aan vermoeidheid, waarin zekere kringen een poging zien de besprekingen zoo lang mogelijk te rekken. De speciale verslaggever van de „Daily Mail" te Sofia weet te melden, dat op den trein, waarmede koning Boris van Bulgarije van Sofia naar Varna reisde, een bomaanslag zou zijn gepleegd. De koning is ongedeerc gebleven. Volgens den correspondent zou op den kolentenoer van de locomotief een bom verborgen zijn geweest, die bij Strezica, on geveer 130 K.M. van Varna, zou zijn ont ploft. De koning, die zooals bekend is, dik wijls uit liefhebberij op de machine van zijn trein meerijdt, zou zich langs de treeplanken van den rijdenden trein naar de locomotief hebben begeven en deze zelf tot stilstand hebben gebracht, aangezien de machinist door den aanslag gewond zou zijn. Een later onderzoek van den tender zou het overblijfsel van een uurwerk hebben op geleverd, waardoor vermoedelijk de helsche machine tot ontploffing is gebracht. Men neemt aan, dat de bom reeds te Sofia in den tender is gelegd. Onder het spoorwegperso neel en onder communistische kringen zou den vele arrestaties zijn verricht. Omtrent het ongeval zelf wordt verklaard, doende bovenstaande berichten, wordt van officieele zijde medegedeeld, dat van een aan slag geen sprake was, doch dat er een brandje van geringen omvang op de locomo tief was, tengevolge van het warmloopen van een as. Alle berichten over een ontploffing in den tender of andere incidenten worden onjuist genoemd. Omtren het ongeval zelf wordt verklaard, dat de locomotief in de nabijheid van het sta tion Kessarowe plotseling in brand is ge raakt en midden op den weg moest stoppen Het spoorwegpersoneel, dat het blusschings werk verrichtte onder persoonlijke leiding van den koning, slaagde erin het vuur te blusschen, zoodat de trein na korten tijd zijn reis kon voortzetten. Aangezien de machinist bij het blusschingswek lichte brandwonden an zijn handen had gekregen, reeds de ko ning zelf den trein verder tot Varna. De laatste dagen deden herhaaldelijk geruchten de ronde over een op handen zijnde regeeringscrisis. De ministers zijn gistermiddag in raadszitting bijeen ge komen. Uit het resultaat van de daar gehouden besprekingen, waarbij alge- heele overeenstemming bleek te be staan, moet worden afgeleid, dat de ge varen van een ministerieele crisis ge weken zijn. Een nieuwe serie kindersprookjes, geba seerd op nazi-principes, zal binnenkort op de Duitsche scholen gebruikt worden, meldt de „Daily Telegraph" Zij worden in nauwe samenwerking tusschen de nationaal-socia listische vereeniging voor beeldende kunste naars en het ministerie voor propaganda uit gegeven. Volgens de aankondiging zijn alle lieve lingssprookjes, als Hans en Grietje, Rood kapje, Sneeuwwitje en de Schoone Slaapster eveneens in deze serie opgenomen, maar zij zijn getransporteerd in den vorm van allego rie, waarbij Hitier de rol van sprookjesprins is ten deel gevallen. De nieuwe lezing van de Schoone Slaap ster symboliseert Duitschlands reveil. Booze geesten vreemde mogendheden trach ten Doornroosje, de Duitsche ziel, te dooden, Maar de goede geesten, doordrongen van de goedheid van 'het Germaansche ras, slagen erin den dood door een langen slaap af te wenden. De talrijke prinsen, Luther, Frederik de Groote en Bismarck, die haar trachten te bevrijden, slagen niet, tot ten slotte de geluk kige ridder in de persoon van Adolf Hitier, de prinses met een kus wekt. In Sneeuwwitje is de booze stiefmoeder de verpersoonlijking van het communistische gevaar. In Roodkapje is de wolf, die Rood kapje onschu'dig Duitschland bijna verslindt, het joodsche ras. HET PROCES-FROGE. Een spionnage-intrige. Het proces tegen den van spionnage be schuldigden intendant Frogé, dat voor de arrondissementsrechtbank te Belfort niet voor den krijgsraad heeft gediend, heeft de buitenstaanders niet veel wijzer gemaakt. Zooals men weet, wordt Frogé er van be schuldigd militaire documenten aan een vreemde mogendheid te hebben verkocht. Het hoogtepunt van het getuigenverhoor is de verschijning van den Poolschen spion Krauss geweest, die in de gevangenis zit en voor het verhoor naar de rechtszaal was overgebracht. Krauss beweert van Frogé de stukken te hebben gekregen, die hem er des tijds hebben doen inloopen. Hitler's strijd tegen de kerken. (Dag. Overzicht.) Bomaanslag op Koning Boris van Bulgarije. (Buitenland.) Wrijving Frankrijk—Polen. (Bui tenland.) Nijverheidsraad op ministerieel bezoek over de omzetbelasting. (Binnenland.) Kolen-diefstal in 't Gooi op groote schaal. (Rechtszaken.) De heer D. F. W. van Rees, voor zitter van de mandatencommissie van den Volkenbond, is te Mon- treux overleden. De Melbourne-vliegers vertellen. (Luchtvaart.) Officieele opening van het ge- asphalteerde Ritsevoort en Koor straat. (Stad.) (Zie verder eventueel laatste berichten.) In zijn getuigenis deed hij een omstandig verhaal van zijn relaties met Frogé. Hij kwam in begin 1931 met Frogé in contact door bemiddeling van een zekeren Albrecht, die in dienst stond van de Duitsch contra- spionnage. Herhaaldelijk ontmoetten Krauss en Frogé elkaar te Parijs; bij een dezer ge legenheden heeft Frogé hem dictaten van col leges aan de Ecole de Guerre verstrekt, waarvoor Krauss 500 francs betaalde. Toen Krauss zijn getuigenis had voltooid kreeg Frogé gelegenheid zich te rechtvaar digen. Op kalmen toon schetste hij zijn le vensloop, zijn militaire acties tijdens den oorlog, waarbij hij, zooals men weet groo- ten moed aan den dag legde, en zijn bezig heden na den oorlog. Nadrukkelijk zeide hij Krauss niet te kennen en nooit met hem in relatie te hebben gestaan. De president vroeg Frogé naar den oor sprong van zijn rekening bij de bank te La Hèche. Frogé antwoordde dat hij van zijn fa milie opdracht had gekregen haar fondsen te beheeren. Ook speculeerde hij aan de beurs en won daarbij bedragen, varieerend tus schen vijf en veertigduizend francs. Later keerden de kansen en verloor hij. Uit de fei ten is gebleken dat Frogé toen 195.000 francs op de bank had opgenomen voor een onbe kend doel; zijn verliezen ter beurze toonden een nadeelig saldo van 45.000 francs. Aan het slot van zijn relaas betuigde Fro gé nogmaals zijn onschuld. De Berlijnsche „Angriff" publiceert in fascimile den kop en een stuk tekst van nr. 221 van het blad La Macédoine van 6 Mei 1934. Het gaat hier om een aanhaling uit het Kroatische tijdschrift Nesawisna Hrwatska Drsawa van 16 April 1934. In het Fransch en Duitsch ziet men, dat eerst enkele klachten worden geuit, waarop dan in letterlijke ver taling het onderstaande besluit der Kroatische Centrale Unie van 1 April 1934 volgt: „Ten aanzien van dat alles veroordeelen wij Alexandtr Karageorgewifsi en het ge heele gouvernement te Belgrado ter dood, een vonnis, dat de Kroatische insurgenten binnen den kortst mogelijken tijd hebben ten uitvoer te brengen op grond waarvan wij aan den chef van de insurgenten, dr. Ante Pawelitsj, het volgend appèl richten: Onze chef! Wij verzoeken u binnen den kortst mogelijken tijd de gelasten, dat de détachementen der insurgenten met de andere bevelen het bovenstaande vonnis voltrekken. Wij willen wraak, wij willen de worsteling op leven en dood. wij willen de omwending! Indien zij niet ineens slaagt, zullen wij haar honderd keer herhalen Ten aanzien van dit document begrijpt men, dat de Joego-Slavische regeering ko ning Alexander ook in Frankrijk door een eigen lijfgarde van betrouwbare Joego- Slavische politiebeambten had willen doen be waken. Minder begrijpelijk blijft het. dat men de Fransche autoriteiten niet heeft kunnen overtuigen van de noodzakelijkheid eener der gelijke bewaking. In een kerk te Podgoritza (Montenegro), waar een herdenkingsdienst voor koning Alexandei werd gehouden, was een groot aantal menschen Lijeen, toen plotseling het dak instortte, tengevolge waarvan een kind werd gedood en elf personen ernstig ge wond Aangezien op den beganen grond geen plaats meer was, had een aantal personen een zitplaats gezocht op de ba'ken van het dak der nog niet geheel afgebouwde kerk. Hef gevolg hiervan was, dat twee zwaie balken braken en het dak neerstortte.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1934 | | pagina 1