dagblad voor alkmaar en omstreken.
Hitler's strijd tegen de kerken.
^Buitenland
QxtqeÜiksxA QveczicPit
Komt er een overgangstijdperk?
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. BoeV- en Handelsdruk
kerij v/b. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3, redactie 33.
Ho. 257 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C KRAK
Woensdag 31 October 1934
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
136e Jaargang
Het aftreden van Jager.
Rijksbisschop Müller.
Landsbisschoppen door Hitier
ontvangen.
MOORD IN ANTWERPEN.
Door een Nederlander gepleegd.
DE VOORBEREIDENDE
VLOOTBEBESPREKINGEN.
Bomaanslag op koning
Boris
Fan astische verhalen.
GEVAAR VOOR BELGISCHE
KABINETSCRISIS OPGEHEVEN.
HITLER ALS SPROOKJESPRINS.
Humor of ernst?
Wat vandaag de
aandacht trekt,..
DE KONINGSMOORD WAS
AANGEKONDIGD.
COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maan&n bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
legen het einde van de vorige week kwam
het voor velen nogal verrassende bericht,
dat dr. Jager, „Ministerialdirektor" in het
ministerie voor cultureele zaken, in een
schrijven aan den rijksbisschop dr. Müller
„zijn taak in den organisatorischen oobouw
der Duitsche Evangelische Kerk als 'geëin
digd verklaarde. Dit schrijven werd voor
gelezen in een bijeenkomst van geestelijken
te Berlijn onder voorzitterschap van den
Rijksbisschop, terwijl tegelijkertijd in dezelf
de stad oppositioneele protestantsche geeste
lijken vergaderden.
In het officieele communiqué van eerstge
noemde bijeenkomst werd den volke natuur
lijk verkondigd, dat absoiute eensgezindheid
iKerschte. Over den brief van dr. Jager
kwam in de Duitsche pers geen woord van
commentaar. En toch ging het om een ge
beurtenis van zeer groot, ja overgroote be-
teekenis in den kerkelijken strijd, zoo schrijft
de Berlijnsche correspondent van het Hbld.
Alvorens hierop nader in te gaan een en
kel woord van principieelen aard. De conflic
ten tusschen het regeerende Duitsche natio-
naal-socialisme en de beide groote kerkge
nootschappen behooren van den beginne af
tot de pijnlijkste problemen, waarmede de
Hitleriaansche wereldbeschouwing zich bezig
te houden heeft. Adolf Hitier zelf heeft deze
gevaren steeds duidelijk gezien, en ware hij
steeds behoorlijk ingelicht geweest, dan zou
den de thans op beslissende bevelen wachten
de conflicten waarschijnlijk niet zoo scherp
geworden zijn. Hitier heeft altijd de stelling
verkondigd, dat men de kerkgenootschappen
hun geschillen en moeilijkheden zooveel mo
gelijk zonder ingrijpen van den staat zelve
-
moest laten uitvechten. Deze houding was
weliswaar nogal negatief, maar door de
voorzichtigheid geboden. Het moge juist
zijn, dat de gemiddelde Duitscher als staats
burger zich gaarne aan centraal gezag on
derwerpt en aan bevel°n gehoorzaamt, die
vele andere volken reeds lang tot opstand
zouden gebracht hebben; maar in geloofs
kwesties erkent ook de gehoorzame Duit
scher geen dwang. En het schijnt, dat de
Duitsche nationaal-socialistische radicalis-
ten bij al hun juist begrip voor de mentali
teit van het eigen volk, zich in de beoordee
ling van de duldzaamheid en gehoorzaam
heid op religieus gebied op bijna onbegrijpe
lijke wijze verrekend hebben.
Twee cardinale fotuen althans werden in
het kerkelijke leven der Duitsche^ protestan
ten gemaakt: de met regeeringsgëweld afge
dwongen afzetting van den eersten, voor-
loopigen rijksbisschop Von Bodelschwingh
en zijn vervanging door dr. Müller; en de
benoeming van dr. Jager tot een soort var.
rechterhand van den nieuwen rijksbisschop,
in werkelijkheid spoedig zijn almachtige
voogd en werkelijke protestantsche paus
binnen de Duitsche grenzen.
De brief, waarin deze dr. Jager thans
meegedeeld heeft, dat hij „zijn taak als ge
ëindigd beschouwt", ziet er op het eerste ge
zicht uit als een bericht, dat niet uitsluit, dat
hij voor andere kerkelijke zaken in zijn mi
nisterie werkzaam blijft. In werkelijkheid is
deze brief misleidend. Want het is de be
doeling, dat dr Jager verdwijnt; en in goed
ingelichte kringen moet dit verdwijnen als
de voorhoede voor den val ook van rijksbis
schop Müller zelf gezien worden. Dus, alles
samen genomen, als een belangrijke over
winning van de oppositioneele predikanten.
Maar van dit alles is in de Duitsche pers,
die op groote eerlijkheid en zuiverheid nog
al prat gaat, maar intusschen vergeet, dai
het daoelijks verzwijgen van tallooze ware
gebeurtenissen en het commentaar daarop.
een flagrante tegenspraak van deze eerlijk
heid beteekent, natuurlijk geen letter te lezen
Deze perspolitiek is dan ook oorzaak, dat
over de kerkelijke conflicten in Duitschland
in de Duitsche pers slechts hoogst eenzijdige
oficieele en officieuse berichten spaarzaam
afgedrukt worden, terwijl in vele buitenland-
sche bladen daarover even eenzijdige berich
ten en beschouwingen van oppositioneele
zijde worden verder gegeven. Zoodat het
uiterst moeilijk, ja bijna onmogelijk is, een
objectief beeld van de ontwikkeling der din
gen te geven.
Een feit schijnt te zijn, dat men in de Wil-
helmstrasse deze kerkelijke conflicten als een
alleronaangenaamst blok aan het been on-
oervindt, en dat ook in regeeringskringen
verschillende richtingen te vinden zijn, waar
bij Hitier zelf blijkbaar geen neiging ver
toont zich aan de zijde van de radicalen on
der de voorstanders der Duitsche Christenen
of den nog radicaler vleugel der aanhangers
van Alfred Rosenberg te scharen.
Zeker is, dat men bij de meer gematigden
steeds meer begint in te zien, dat men zoo
wel met dr. Jager als met Ludwig Müller
een hoogst ongewenschte keuze gedaan had
De rijksbisschop is niet de man gebleken, die
over de mentaliteit, de capaciteit en de karak
tereigenschappen beschikt, welke voor dit
hooge, uiterst moeilijke, tact, menschenken-
nis en invloed in kerkelijke kringen verlan
gende ambt eenvoudig onmisbaar zijn. De
critiek, die men in zekere groepen der Duit
sche protestanten op den rijksbisschop hoort
uitbrengen, heeft langzamerhand vormen
aangenomen, die men onrustbarend mag
noemen. Zoo onrustbarend, dat het er inder
daad naar uitziet, dat slechts zijn verdwijnen
van het tooneel de stemming kan scheppen,
welke een vergelijk en een verzoening in de
toekomst mogelijk maakt.
Een groote stap in de goede richting is
reeds de val van den almachtigen hoogen
ambtenaar dr. Jager. Deze was in 1933 op
voorspraak van staatssecretaris Stuckart in
het Pruisische Ministerie voor Cultureele
Zaken gekomen. In Juni en Juli 1933 begon
het conflict in de Evang. Kerk. En minister
Rust benoemde dr. Jager tot commissaris
voor Pruisen in kerkelijke zaken. Dit amb:
bekleedde hij 13 dagen. Na de kerkelijke ver
kiezingen van Juli werd hij „Ministerial
direktor", een rang lager dus dan de staats
secretaris. Slechts aan de afwijzende hou
ding van de Nationale Synode was het te
danken, dat hij niet onmiddellijk lid van de
Rijksregeering werd.
In December werden de Duitsche Christe
nen gereorganiseerd en in Januari van du
jaar kwamen de leiders der Veste in Berlijn
bijeen onder Hitiers persoonlijke leiding
Sinds dit oogenblik begon de oplossing der
landelijke kerken in de Rijkskerk met de be
doeling, in het protest, kerkgenootschap de
zelfde eenheid door de zetten, die in den
Staat reeds zoo goed als geheel doorgevoerd
was. De Duitsche Christenen onder leiding
van dr. Kinder werden met de leiding van
deze eenheidsbeweging belast. Men begreep
bij de Duitsche Christenen, dat een welsla
gen slechts te bereiken was door een reorga
nisatie van binnen uit, zonder overijlde uiter
lijke hervormingen. Dr. Jager echter wilde
al dadelijk ook in uiterlijke dingen „Ka-
davergehorsam", wat hem zeer spoedig met
de Duitsche Christenen in conflict bracht.
Zijn meedoogenloos optreden in Beieren en
würtemberg ligt nog versch in de herinne
ring. Een botsing tusschen hem en de Duit
sche Christenen, maar ook de N S.D.A.P.
zelve, bleek onvermijdelijk. De Duitsche
Christenen verweten hem vooral, dat hij geen
begrip toonde voor hun drie voornaamste
eischen: wat betreft de kwestie van de beken
tenis in de kerkelijke rijksgrondwet, de voor
schriften voor de gemeentes en de positie der
landelijke bisschoppen tegenover de rijks-
kerkregeering. In de bijeenkomst der bis
schoppen te Berlijn, die dezer dagen plaats
vond, bleef Jager in de minderheid. Zijn val
is zeker ook daaraan te wijten geweest.
Maar de strijd is daardoor niet uitgestre
den. De vorming van een „Raad van Bis
schoppen" is slechts een overgangstoestand.
Een aanblijven van den Rijksbisschop
Müller, die met dr. Jager in alle vragen ge
hoorzaam samenwerkte en wiens reeds ge
ring gezag daardoor nog meer ondermijnd
werd, staat een gunstige ontwikkeling der
dingen in den weg. De verrassende houding
van Hitier, die dr. Jager offerde, wordt door
velen als een voorbode van dr. Müller af
treden gezien.
De rijkskanselier Adolf Hitier heeft gister
in tegenwoordigheid van den minister van
binnenlandsche zaken de landsbisschoppen
Marahrens (Hannover), Meister (Beieren)
en Rum (Würtemberg) ontvangen voor een
gedachtenwisseling over kerkpolitieke pro
blemen.
Wordt Dr. Marahrens rijks
bisschop?
Een nader bericht meldt:
Sedert eenige dagen geldt Iands-
bisschop dr. Marahrens uit Hanno
ver als candidaat voor den post van
rijksbisschop. Dr. Marahrens maakt
geen deel uit van de Belijdenis Sy
node. Hij heeft echter herhaalde ma
len tegen rijksbisschop Müller stel
ling genomen. Klaarblijkelijk zal dr.
Marahrens ook voor het gematigde
deel der Duitsche christenen een
aannemelijke candidaat zijn voor
de waardigheid van rijksbisschop.
INSTRUCTIES VOOR DUITSCHE
PERS.
Alleen nieuwsberichten van
het D. N. B.
De nieuwe instructies, die dr. Göbbels
korten tijd geleden aan de Duitsche pers ge
geven heeft, zijn thans uitvoeriger in brochu
revorm verschenen. Hoofdbeginsel is, dat de
berichtgeving niet in tegenspraak mag zijn
met den geest van den nieuwen tijd.
Bij groote feestelijkheden mogen de ver
slaggevers niet meer spreken van „de elite
der maatschappij, prominente figuren, per
soonlijkheden uit de eerste kringen", enz.
Het is voldoende wanneer de aanwezigen
met hun volle titulatuur genoemd worden,
maar dan in de juiste opvolging van boven
te beginnen, waarbij opgemerkt wordt dat
rijksministers en rijksleiders der nationaal-
socialistische partij als gelijken naast elkaar
genoemd kunnen worden, omdat partij en
staat één zijn. In Duitschland bestaat geen
klassenverschil, slechts verschil van ambten.
Financieele redacteurs worden opgewekt
meer plaats in te ruimen aan de welvaart,
die door het nationaal-socialistische bewind
is gebracht. „Het opbouwende werk van ons
programma heeft recht op een vooraanstaan
de plaats in de kolommen en meet duidelijk
naar voren worden gebracht", schrijft Göb
bels.
Beschouwingen over wetsontwerpen of den
staatsvorm zijn ontoelaatbaar en verboden.
Herinneringen aan het vroegere regime heb
ben geen nut.
Het officieele „Deutsche Nachrichten Bü-
ro" zorgt voor nieuwsberichten, de dagbla
den moeten liever geen gebruik maken van
eigen inlichtingsbronnen.
In het kerkconflict is dit zelfs nadrukkelijk
verboden. Het Duitsche volk, heet het, heeft
nooit actief aan den kerkelijken strijd deel
genomen. Het wil vrede in de kerk. Slechts
een kwaadwillend buitenland kan eenige be
langstelling koesteren voor de oneenigheid
op dit gebied.
Tenslotte is Göbbels van oordeel, dat de
Duitsche pers weer interessant is geworden
en op buitengewone wijze voorziet in de be
hoeften van dezen tijd.
Een zekere Adriaan Gilliams, 60 jaar
oud, die in Nederland veelvuldig het
beroep van schapenhoeder of waker
heeft uitgeoefend, heeft gisteren in een
woning in de Eduard Pecherstraat te
Antwerpen zijn echtgenoote, Johanna
van Dijk, met een strijkijzer het hoofd
verbrijzeld. De toestand van de vrouw
is hopeloos.
De man was een onverbeterlijk dronk
aard, die in de laat6te vier maanden een
erfenis zijner vrouw ten bedrage van
frs. 10.600 franken opgemaakt had. Naar
aanleiding hiervan schijnt oneeniirheid
te zijn ontstaan, welke tot de daad heeft
geleid. De man is gearresteerd.
Uit betrouwbare bron verluidt, dat de
Amerikaansche vlootdelegatie en ook de
aan de voorbereidende vlootbesprekin-
gen deelnemende Britsche ministers den
Japanschen vertegenwoordigers hebben
medegedeeld, dat het Japansche plan
voor een nieuwe basis der vlootbeper-
kingen buitengewone moeilijkheden be
reidt.
Diplomatiek welingelichte personen
verklaren, dat de besprekingen welis
waar nog niet op het doode punt zijn ge
komen, doch dat zij zich wel in een pre-
cairen toestand bevinden. Naar ver
klaard wordt leidt Norman Davis aan
vermoeidheid, waarin zekere kringen
een poging zien de besprekingen zoo
lang mogelijk te rekken.
De speciale verslaggever van de „Daily
Mail" te Sofia weet te melden, dat op den
trein, waarmede koning Boris van Bulgarije
van Sofia naar Varna reisde, een bomaanslag
zou zijn gepleegd. De koning is ongedeerc
gebleven. Volgens den correspondent zou op
den kolentenoer van de locomotief een bom
verborgen zijn geweest, die bij Strezica, on
geveer 130 K.M. van Varna, zou zijn ont
ploft. De koning, die zooals bekend is, dik
wijls uit liefhebberij op de machine van zijn
trein meerijdt, zou zich langs de treeplanken
van den rijdenden trein naar de locomotief
hebben begeven en deze zelf tot stilstand
hebben gebracht, aangezien de machinist
door den aanslag gewond zou zijn.
Een later onderzoek van den tender zou
het overblijfsel van een uurwerk hebben op
geleverd, waardoor vermoedelijk de helsche
machine tot ontploffing is gebracht. Men
neemt aan, dat de bom reeds te Sofia in den
tender is gelegd. Onder het spoorwegperso
neel en onder communistische kringen zou
den vele arrestaties zijn verricht.
Omtrent het ongeval zelf wordt verklaard,
doende bovenstaande berichten, wordt van
officieele zijde medegedeeld, dat van een aan
slag geen sprake was, doch dat er een
brandje van geringen omvang op de locomo
tief was, tengevolge van het warmloopen van
een as. Alle berichten over een ontploffing
in den tender of andere incidenten worden
onjuist genoemd.
Omtren het ongeval zelf wordt verklaard,
dat de locomotief in de nabijheid van het sta
tion Kessarowe plotseling in brand is ge
raakt en midden op den weg moest stoppen
Het spoorwegpersoneel, dat het blusschings
werk verrichtte onder persoonlijke leiding
van den koning, slaagde erin het vuur te
blusschen, zoodat de trein na korten tijd zijn
reis kon voortzetten. Aangezien de machinist
bij het blusschingswek lichte brandwonden
an zijn handen had gekregen, reeds de ko
ning zelf den trein verder tot Varna.
De laatste dagen deden herhaaldelijk
geruchten de ronde over een op handen
zijnde regeeringscrisis. De ministers zijn
gistermiddag in raadszitting bijeen ge
komen. Uit het resultaat van de daar
gehouden besprekingen, waarbij alge-
heele overeenstemming bleek te be
staan, moet worden afgeleid, dat de ge
varen van een ministerieele crisis ge
weken zijn.
Een nieuwe serie kindersprookjes, geba
seerd op nazi-principes, zal binnenkort op de
Duitsche scholen gebruikt worden, meldt de
„Daily Telegraph" Zij worden in nauwe
samenwerking tusschen de nationaal-socia
listische vereeniging voor beeldende kunste
naars en het ministerie voor propaganda uit
gegeven.
Volgens de aankondiging zijn alle lieve
lingssprookjes, als Hans en Grietje, Rood
kapje, Sneeuwwitje en de Schoone Slaapster
eveneens in deze serie opgenomen, maar zij
zijn getransporteerd in den vorm van allego
rie, waarbij Hitier de rol van sprookjesprins
is ten deel gevallen.
De nieuwe lezing van de Schoone Slaap
ster symboliseert Duitschlands reveil. Booze
geesten vreemde mogendheden trach
ten Doornroosje, de Duitsche ziel, te dooden,
Maar de goede geesten, doordrongen van de
goedheid van 'het Germaansche ras, slagen
erin den dood door een langen slaap af te
wenden. De talrijke prinsen, Luther, Frederik
de Groote en Bismarck, die haar trachten te
bevrijden, slagen niet, tot ten slotte de geluk
kige ridder in de persoon van Adolf Hitier,
de prinses met een kus wekt.
In Sneeuwwitje is de booze stiefmoeder de
verpersoonlijking van het communistische
gevaar. In Roodkapje is de wolf, die Rood
kapje onschu'dig Duitschland bijna
verslindt, het joodsche ras.
HET PROCES-FROGE.
Een spionnage-intrige.
Het proces tegen den van spionnage be
schuldigden intendant Frogé, dat voor de
arrondissementsrechtbank te Belfort niet
voor den krijgsraad heeft gediend, heeft
de buitenstaanders niet veel wijzer gemaakt.
Zooals men weet, wordt Frogé er van be
schuldigd militaire documenten aan een
vreemde mogendheid te hebben verkocht.
Het hoogtepunt van het getuigenverhoor
is de verschijning van den Poolschen spion
Krauss geweest, die in de gevangenis zit en
voor het verhoor naar de rechtszaal was
overgebracht. Krauss beweert van Frogé de
stukken te hebben gekregen, die hem er des
tijds hebben doen inloopen.
Hitler's strijd tegen de kerken.
(Dag. Overzicht.)
Bomaanslag op Koning Boris
van Bulgarije. (Buitenland.)
Wrijving Frankrijk—Polen. (Bui
tenland.)
Nijverheidsraad op ministerieel
bezoek over de omzetbelasting.
(Binnenland.)
Kolen-diefstal in 't Gooi op groote
schaal. (Rechtszaken.)
De heer D. F. W. van Rees, voor
zitter van de mandatencommissie
van den Volkenbond, is te Mon-
treux overleden.
De Melbourne-vliegers vertellen.
(Luchtvaart.)
Officieele opening van het ge-
asphalteerde Ritsevoort en Koor
straat. (Stad.)
(Zie verder eventueel laatste
berichten.)
In zijn getuigenis deed hij een omstandig
verhaal van zijn relaties met Frogé. Hij
kwam in begin 1931 met Frogé in contact
door bemiddeling van een zekeren Albrecht,
die in dienst stond van de Duitsch contra-
spionnage. Herhaaldelijk ontmoetten Krauss
en Frogé elkaar te Parijs; bij een dezer ge
legenheden heeft Frogé hem dictaten van col
leges aan de Ecole de Guerre verstrekt,
waarvoor Krauss 500 francs betaalde.
Toen Krauss zijn getuigenis had voltooid
kreeg Frogé gelegenheid zich te rechtvaar
digen. Op kalmen toon schetste hij zijn le
vensloop, zijn militaire acties tijdens den
oorlog, waarbij hij, zooals men weet groo-
ten moed aan den dag legde, en zijn bezig
heden na den oorlog. Nadrukkelijk zeide hij
Krauss niet te kennen en nooit met hem in
relatie te hebben gestaan.
De president vroeg Frogé naar den oor
sprong van zijn rekening bij de bank te La
Hèche. Frogé antwoordde dat hij van zijn fa
milie opdracht had gekregen haar fondsen
te beheeren. Ook speculeerde hij aan de beurs
en won daarbij bedragen, varieerend tus
schen vijf en veertigduizend francs. Later
keerden de kansen en verloor hij. Uit de fei
ten is gebleken dat Frogé toen 195.000 francs
op de bank had opgenomen voor een onbe
kend doel; zijn verliezen ter beurze toonden
een nadeelig saldo van 45.000 francs.
Aan het slot van zijn relaas betuigde Fro
gé nogmaals zijn onschuld.
De Berlijnsche „Angriff" publiceert in
fascimile den kop en een stuk tekst van nr.
221 van het blad La Macédoine van 6 Mei
1934. Het gaat hier om een aanhaling uit het
Kroatische tijdschrift Nesawisna Hrwatska
Drsawa van 16 April 1934. In het Fransch en
Duitsch ziet men, dat eerst enkele klachten
worden geuit, waarop dan in letterlijke ver
taling het onderstaande besluit der Kroatische
Centrale Unie van 1 April 1934 volgt:
„Ten aanzien van dat alles veroordeelen
wij Alexandtr Karageorgewifsi en het ge
heele gouvernement te Belgrado ter dood,
een vonnis, dat de Kroatische insurgenten
binnen den kortst mogelijken tijd hebben ten
uitvoer te brengen op grond waarvan wij
aan den chef van de insurgenten, dr. Ante
Pawelitsj, het volgend appèl richten:
Onze chef! Wij verzoeken u binnen den
kortst mogelijken tijd de gelasten, dat de
détachementen der insurgenten met de andere
bevelen het bovenstaande vonnis voltrekken.
Wij willen wraak, wij willen de worsteling
op leven en dood. wij willen de omwending!
Indien zij niet ineens slaagt, zullen wij haar
honderd keer herhalen
Ten aanzien van dit document begrijpt
men, dat de Joego-Slavische regeering ko
ning Alexander ook in Frankrijk door een
eigen lijfgarde van betrouwbare Joego-
Slavische politiebeambten had willen doen be
waken. Minder begrijpelijk blijft het. dat men
de Fransche autoriteiten niet heeft kunnen
overtuigen van de noodzakelijkheid eener der
gelijke bewaking.
In een kerk te Podgoritza (Montenegro),
waar een herdenkingsdienst voor koning
Alexandei werd gehouden, was een groot
aantal menschen Lijeen, toen plotseling het
dak instortte, tengevolge waarvan een kind
werd gedood en elf personen ernstig ge
wond
Aangezien op den beganen grond geen
plaats meer was, had een aantal personen een
zitplaats gezocht op de ba'ken van het dak
der nog niet geheel afgebouwde kerk. Hef
gevolg hiervan was, dat twee zwaie balken
braken en het dak neerstortte.