DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
T)aqeti$sch
Spaansch drama in zeven bedrijven.
1Buitenland
De 2e Kamer bespreekt de Staatsbegrooting
De aarzeling van het leger.
Ho. 264 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK. Donderdag 8 November 1934 Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
136e Jaargang
Uit het Parlement
De kansen van het nationaal-socialisme; critiek
op de ministers; geen devaluatie.
Een centrale indusfriebank?
De verwoesting van Oviedo.
Wat vandaag de
aandacht trekt
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3, redactie 33.
's Gravenhage, 7 November.
Jhr. de Geer spreekt.
De clou van den middag was de rede van
jhr. de Geer, den leider der christelijk-his-
torischen. Bij ervaring weet hij, dat regee-
ren moeilijk is; onbillijke verwijten zal hij
een Kabinet niet licht maken. Hij prees de
openhartigheid der regeering en verklaarde,
dat Kamer en Kabinet elkander begrijpen.
De kansen van het nationaal-socialisme in
ons land achtte hij het afgeloopen jaar
kleiner geworden, al is de bodem er nog,
waarop het tieren kan. Natuurlijk keurt hij
die beweging af, maar anderzijds betoogde
hij, dat, als de N.S.B. aantoont, alleen wet
tige middelen te gebruiken om haar doel
te bereiken, men
haar de vrijheid
moet laten. In dien
geest sprak ook
mr. Joekes (v. d.),
in dit verband te
vens de aandacht
der regeering ves-
gende op de laatste
congresuitspraken
der S.D.A.P. ten
gunste van uitslui
tend wettige midde
len. Is er, vroeg de
laatste afgevaar
digde, nog aanlei
ding om b.v. mili
tairen ambtenaren te verbieden, lid van de
ze partij te zijn?
Jhr. de Geer voerde wel eenige staats
rechtelijke bezwaren aan tegen sommige ge
dragingen van het Kabinet en gaf eenige
geestige kritiek met name aan het adres van
minister Marclrant, maar volgde anderzijds
het advies, dat wij, jaren geleden, minister
Cort van der Linden eens hebben hooren
geven: „Behandel het Kabinet met zacht
heid, spaar de ministers". Hij verdedigde
de regeering tegen de kritiek, door ir. Al-
barda geoefend, omdat zij geen bezuiniging
meer op de militaire uitgaven schijnen aan
te brengen. Dit laatste echter was voor mr.
Joekes, die twee partijgenooten in het mi
nisterie heeft, aanleiding om te verklaren,
dat zijn fractie de regeering op dit punt niet
kan volgen. Het zal belangwekkend zijn,
dit meeningsverschil in zijn ontwikkeling
gade te gaan.
Op een ander punt waren de heeren de
Jhr. De Geer.
Geer en Joekes het wel eens: voor de voor
nemens der regeering ten opzichte van de
classificatie der gemeenten voor de sala-
riëering van het Rijkspersoneel voelden zij
niet veel. Dat ook de heeren de Visser
(c.p.) en Arts (r.k.v.p.) daartegen waren,
spreekt vanzelf. Het doel is een verdere be
sparing op de salarissen. Dit doel is naar
het hart van mr. Vervoorn (platteland), die
verklaarde, dat hierop nog maar luttel was
bezuinigd.
Jhr. de Geer bleek het inzake devaluatie
met het Kabinet eens, maar gaf te kennen,
dat men zich z.i. over de voorstanders van
devaluatie niet zoo geringschattend moet
uitlaten als de regeering in haar memorie
van antwoord heeft gedaan. Hij erkende,
dat het vraagstuk een ander karakter zou
krijgen, als er een wereldconferentie bijeen
kwam, welke overging tot een stabilisatie
op lagere goudwaarde, maar ten eerste is
de kans voor zulk een conferentie thans ge
ring en ten tweede zou hij zelfs in dat geval
een devaluatie in ons land niet nuttig en
noodig achten. Vermelding verdient, dat ook
de communist de Visser tegen devaluatie is.
Wat de aanpassingspolitiek der regeering
betreft, betoogde jhr. de Geer, dat zij met
een verlichting van de vaste lasten wat ver
der zou kunnen gaan, maar hij haastte zich,
erbij te voegen, dat zij groot gelijk heeft, als
zij erop wijst, dat het crediet niet mag wor
den aangetast. En de wenschen der
S.D.A.P. (heffing ineens, verhooging suc
cessiebelasting, enz.) bestreed jhr. de Geer
als een politiek van roekeloos potverteeren.
Intusschen vond ook mr. Joekes een ver
hooging. der successiebelasting wel mogelijk.
Laatstgenoemde sprekers en mr. Arts ble
ken voorts beiden voor opheffing van het
bankgeheim.
Mr. Joekes keurde de maatregelen der re
geering tot beperking van den veestapel
goed, in tegenstelling tot mr. Vervoorn, die
sluiting van de grenzen voor vleesch en zui
vel eischte.
Dr. van den Tempel (s.d.) zette uiteen,
dat het met de werkverruiming te langzaam
gaat. Tusschen werkfonds en regeering
schijnt het niet steeds pais en vree te zijn ge
weest. Voorts verdedigde deze afgevaardig
de zijn lievelingsdenkbeeld, stichting van 'n
centrale industriebank, ten gunste waarvan
hij een motie indiende. Zulk een bank zal de
industrialisatie moeten bevorderen, omdat
wij door de toeneming der bevolking zijn
aangewezen op de industrie. Honderddui
zend zielen per jaar!
(Van onzen Madrileenschen correspondent).
De Spanjaarden gebruiken in hun letter
kundige geschriften en in. de gewone om
gangstaal veelvuldig het woord dynamisch
of het substantief dynamisme. Zij zeggen
van een man of van een geschrift dat het een
dynamisch karakter heeft, of wel dat er geen
„dynamisme" in is, en zij bedoelen het bezit
of het gemis van een krachtige, zelfstandige
scheppings- of levensdrang, het onstuimig
voorwaarts dringen van een sterken, beweeg
lijken en aan gedachten en gevoelens rijken
geest.
Dit woord is inderdaad op vele Spanjaar
den toepasselijk, en ook op het Spaansche
landschap, vooral van de Noordelijke helft
De Spaansche mensch en het Spaansche
landschap zijn vervuld van onstuimige
krachten. De mensch is door zijn levendigen
geest en zijn ontvankelijk gemoed steeds zich
volkomen over te geven aan het gevoel en de
idee van het oogenblik, en het landschap met
zijn uitgestrekte dorre vlakte, zijn heuvels be
strooid met zware blokken graniet, het woes
te gebergte, en ook de vruchtbare dalen en
heuvelruggen vormen het geschikte tooneel
voor alle uitingen van het Spaansche ge
voelsleven dat zoo rijk aan schakeeringen is.
Wat Spanje in zijn geschiedenis, in zijn
bewoners en in zijn landschap kenmerkt, is
het grootsche, het onmettelijfee, het onbe-
heerschte. Het is een land en een volk waar
in alles bij erupties, bij uitbarstingen is ont
staan. Alles geschiedt in het oogenblikke-
lijke; het grandiose landschap en de groot
sche daden schijnen als in een moment van
ontzaglijke uitingen van krachtbronnen te
zijn geboren. Reist ge in Spanje, dan herin
nert alles u aan Spanje's dramatische ge
schiedenis. Spanje is het land van de daad,
de daad die de gedachte of de ontroering op
den voet volgt. De bezinning is slechts de
rust na de uitbarsting, zij is niet de bezonken
overpeinzing van een gedisciplineerden
geest, die behoedzaam overdenkt wat gedaan
dient te worden.
De jongste geschiedenis heeft dit weer
even duidelijk aangetoond als de gebeurte
nissen uit vroegere tijden dit hadden ge
daan. Hetgeen er in Barcelona en in Oviedo
is geschied, kan een rustige, de orde en de
wet eerbiedigende Nederlander nauwelijks
begrijpen, en geenszins in alle schakteringen
meevoelen.
In Barcelona heeft zich in zeven dagen een
drama afgespeeld dat van zulk een onbezon
nen toegeven aan oogenblikkelijke opwellin
gen getuigt, dat als niet dooden, gewonden
en gevangenen van leed en vertwijfeling
spraken, wij geneigd zouden zijn van een
dwaze klucht te spreken.
Wat te denken van een man, die vergrijsd
is in de politiek en steeds in het openbare
leven heeft verkeerd, en desondanks een on
beraden opstand uitroept, zonder zeker te
zijn van soldaten, bondgenooten en verstrek
kende maatregelen? Waren het geen man
nen die sinds jaar en dag bestuurders en
bewindvoerders van stad en land zijn ge
weest, dan zoude men denken dat het brood
dronken jongelieden waren die verhit van
hoofd en hart, begonnen met de uitvoering
van daden welker strekking en beteekenis zij
in hun roes niet hadden begrepen.
Is het mogelijk dat bejaarde menschen, die
door langdurige ervaring de voosheid van de
geestdrift om ingebeelde „werkelijkheden"
hadden kunnen kennen, toch in een vernau
wing van bewustzijn het gevoel van de zake
lijke werkelijkheid kunnen verliezen, zoo zelfs
dat zij zonder reëele macht en voorbereiding
den staat den oorlog verklaren?
En toch, zoo is het geschied. Zelfs een
Azana, die zoo lang in het openbare leven
heeft verkeerd door zijn politieke en maat
schappelijke actie, zelfs een Companys, die
de regeering van een landstreek in handen
had, en andere mannen die hooge, openbare
ambten bekleedden, meenden met het macht
woord der verbeelding de werkelijkheid van
een staat, een leger, en een historische ont
wikkeling te kunnen op zijde schuiven.
Het verliep alles zeer snel. In zeven dager,
was de kringloop van rust tot rust volbrachr.
Den eersten dag (4 October) gaf de gewes
telijke regeering van Catalonië aan de cen
trale regeering van Madrid de verzekering
dat er rust in het land zou blijven, de staat
van beleg behoefde dus niet te worden afge
kondigd. Den tweeden dag (5 October)
kondigde de Catalaansche minister Dencas
af, dat de algemeene staking was uitgeroe
pen, (hetgeen onjuist was). Op straat von
den relletjes en aanslag plaats. Schietpar
tijen. Mededeelingen van Companys door de
radio, waarbij hij verzocht de kalmte te be
waren. Bespreking van Azana en Companys,
waarna vreugdevuren werden ontstoken
welker beteekenis niemand begreep. Den
derden dag (6 October) bericht van minister
Dencas dat de regeering tot. gewapend op
treden was besloten. Om half negen des
avonds werd de onafhankelijke Catalaan
sche republiek geproclameerd. Verder werd
bekend gemaakt, dat er een Spaansche sta
tenbond zou worden gevormd, dat de regee
ring van Madrid onwettig werd verklaard
en dat er een voorloopige regeering onder
Azana was gevormd. Hevige opgewonden
heid en spanning betreffende de houding van
het leger en de marechaussee. Een half uur
na de proclamatie bulderden de kanonnen,
knetterden de geweren en klonk het geratel
van de mitrailleuses: het leger bleef trouw
aan de centrale regeering. Companys en de
zijnen werden gevangen genomen, Azana,
Dencas en anderen ontsnappen.
Den vierden dag (7 October) blijkt, dat
het olitiek avontuur volslagen is mislukt. Het
leger handhaaft het centrale bewind. Vlieg
tuigen verspreiden orders in ae provincie.
De arbeidersorganisaties heffen de staking
op. Den vijfden dag (8 October) nam men
Azana gevangen ten huize van den bloedver
want van den president .van het Catalaan
sche Hof van Cassatie. De rust is in Barce
lona teruggekeerd. Den zesden dag werd de
orde en geregelde gang van zaken hersteld.
Den zevenden dag (10 October) kwamen in
het romantische, sombere kasteel van Mont-
juich de leden van den krijgsraad bijeen en
begonnen de zittingen waarin de zwaarste
vonnissen werden uitgesproken. De gevan
genen gevoelen reeds den killen ademtocht
van den dood, en buiten klinkt de doffe slag
van den omfloersten trom in den begrafenis
stoet van gevallen militairen. Azana wordt
verhoord, terwijl de gesneuvelde opstande
lingen in stilte worden begraven
Terwijl in Catalonië deze onberaden op
stand werd uitgeroepen, stond de provincie
Asturië in vuur en vlam door de revolution-
naire beweging van de uiterst linksche par
tijen, waarvan de kern werd gevormd dooi
mijnwerkers. (In Asturië zijn verscheidene
mijnbedrijven). Het hevigst werd gevochten
in het kustplaatsje Gijón en in de lieflijke
hoofdstad Oviedo. Wie het aardige bad
plaatsje Gijón kent, waar in den zomer voor
namelijk de kleinere en de gezeten burger
stand heen trekt om van de frissche zeelucht
en de heerlijke omgeving te genieten, zal met
leedwezen vernemen dat daar nauwelijks
meer dan rookende bouwvallen van over zijn.
Zeer smartelijk heeft de verwoesting in
Oviedo getroffen al wie in dit bekoorlijke
stadje met zijn mooie oude gebouwen en zijn
fraaie ligging heeft vertoefd. De kathedraal
is gelukkig behouden gebleven, al zijn er ge
deeltelijk vernielingen te betreuren, maar de
Universiteit en andere gebouwen zijn ver
woest. Heele straten, waaronder de ruime,
geriefelijke hoofdstraat (Calle de Uria) zijn
volkomen vernield. Het leven is wel zeer on
bestendig Een goede maand geleden
bracht ik eenige heerlijke dagen in Oviedo
door, ik was door deze fraaie stad weer zoo
bekoord; dat ik voornemens was een „Spaan-
schen brief" aan haar te wijden en de Neder-
landsche toeristen op te wekken eens naar
die prachtige streek van Sanje te gaan
Het hotel waar ik met zooveel genoegen
logeerde en de aanteekenigen maakte van
alle'schoonheden en oudheden die ik had be
wonderd, is nu een zwart berookte ruïne,
zooals de heele wijk waarin het stond.
Men spreekt van duizenden dooden en ge
wonden. In Oviedo alleen zouden honderden
lijken zijn geborgen, velen moesten uit de hui
zen worden gedragen waar zij niet eerder uit
vervoerd hadden kunnen worden. De versla
genheid der bevolking is groot, want de ver
liezen aan have en goed, en de dood van ver
wanten en nabijstaanden drukken op vele ge
zinnen. Honderden soldaten en officieren
zijn gevallen bij de vervulling van hun
plicht, tal van opstandelingen hebben hun
verdwazing met den dood betaald. Vele ge
vangenen verkeeren in een toestand van ver
twijfeling want hun lot is onzeker. Sommi
gen in den lande dringen op zeer strenge be
straffing aan, anderen vragen om barm
hartigheid, hopende dat hierdoor weer rust
en vrede in het land zal komen zonder ver
bittering of wrok.
Streng diende het recht echter te zijn ten
opzichte van de leiders die lichtzinnig heb
ben gespeeld met het leven en de welvaart
van de menschen. Hun onbezonnen drijven,
hun verblinding, hun sectarische en separa
tistische politiek, die op aan het leven en de
werkelijkheid vreemde theorieën berustte,
hebben Spanje tot dit tragische oogenblik
gebracht. Door hun dweepzucht onaandoen
lijk en onontvankelijk geworden, hebben zij
geen ook meer gehad voor de werkelijkheid,
en hebben door hun voorbeeld en hun op
jagende passie hun volgelingen in een woes-
ten ren het verderf tegemoet laten loopen
Het werd de zooveelste uitbarsting van ont
zaglijke krachten- die alleen door geweld
konden worden gekeerd.
TOESPITSING TOESTAND
TE PARIJS,
Doumergue doet geen concessies.
De radicaal-socialistische Kamerfractie
heeft in een gisteravond gehouden zitting be
sloten haar Dinsdag aangenomen resolutie
ongewijzigd te handhaven.
Afgevaardigde Herriot heeft deze resolutie
Woensdagavond of
ficieel ter kennis
gebracht van den
minister-president
en hem kennis gege
ven van den wensch
der radiciaal-socia-
listen, dat hij con
cessies zou doen.
Doumergue heeft
dit voorstel van de
hand gewezen en
verklaarde bij zijn
eischen te moeten
blijven.
Herriot.
De radicaal-socialisten hebben hun besluit
genomen, hoewel de minister van binnen-
landsche zaken en afgevaardigde der radi
caal-socialisten, Marchandeau, in de zitting
der fractie zijn collega's dringend had ver
zocht geen regeeringscrisis te verwekken.
Onder deze omstandigheden zal de regee
ringscrisis mogelijk hedenochtend uitbre
ken tijdens den ministerraad, wanneer de
radicaal-socialisten het beroep van den mi
nister-president te stemmen voor het voorstel
tot bewilliging van drie twaalfden der be
grooting, beantwoorden met hun ontslag
aanvrage.
Verklaring van Doumergue.
Minister-president Doumergue heeft Woens
dagavond tegenover persvertegenwoordigers
verklaard: De toestand is nu ten minste dui
delijk. De verantwoordelijkheid staat vast.
Mijn positie is thans gemakkelijker. Ik weet,
wat ik doen wil en zal dat doen. Ik zal mor
gen om tien uur even rustig als ik nu ben
naar den ministerraad gaan. Wanneer de
ministers mij natuurlijk in den steek .laten,
zal ik Donderdagmiddag niet in de Kamer
verschijnen.
Op de vraag of de minister-president ge
bruik zal maken van alle hem ten dienste
staande middelen, antwoordde Doumergue:
Om parlementsontbinding voor te stellen, is
een kabinet noodig. Ik wil geen minderheids-
regeering vormen, want dan zou men mij van
dictatuur beschuldigen.
In zijn ontslagaanvrage zou Doumergue
zijn houding toelichten.
KERKSTRIJD IN DUITSCHLAND
VERSCHERPT.
Muller's ontslag opnieuw
geëischt.
De kerkelijk politieke toe"'and in
DuKschland is weder verscherpt.
I~a aan Rijksbisschop dr. Müller, van
de ziide der Belijdenissynode de directe
eisch gesteld is, zijn ontslag in te die
nen, en de bisschop zijnerzijds het op
e" i openlijken strijd wil laten aanko
men, wordt aan de bijeenkomst, die a s.
Donderdag door de Belijdeniskerk ten
bate van de Winterhulp in de Tentoon
stellingszaal op den Kaiserdamm geor
ganiseerd wordt, groote beteekenis ge
hecht.
Zonder dat een openbare verkoop var.
toegangskaarten plaats vindt, waren
Woensdagavond toch reeds dertien dui-
z I kaarten verkocht. Bovendien wor
den nog vier duizend deelnemers ver
wacht.
Dominee Jacobi en praeses Koch zul
len de vergadering opmen, terwijl do
minee Niemüller zijn standpunt zal be
palen ten opzichte van den strijd tegen
rijksbisschop Müller.
Naar wij vernemen zal Niemüller nog
maals erop wijzen, dat de rijksbisschop
nog steeds in de „kerkelijke ban" is en
dat de vrede niet hersteld kan worden
als Müller niet aftreedt.
Dinsdag j.1. verscheen in de „Berliner
Boersenzeitung" een artikel van offici-
eeU kerkelijke zijde, waarin het stand
punt van Müller werd uiteengezet
Spaansche drama in zeven be
drijven. (Dag. Overzicht.)
Toespitsing toestand te Parijs.
(Buitenland.)
Vrachtauto te Harderwijk over
den kop geslagen; fietser gedood.
(Binnenland.)
Vlootbeperkir; in Amerika. (Bui
tenland.)
Roosevelt zegevoert bij de ver
kiezingen. (Buitenland.)
Bandieten-overval in Polen. (Bui
tenland.)
Gaat min. Colijn naar Indië?
(Binnenland.)
Uivers' zegetocht op Java. (Lucht
vaart.)
linterview met een nieuwen a.s.
dir gen. van den landbouw. (Stad.)
Wat gebeurt er met de Wieringer-
meer-directie? (Stad.)
(Zie verder eventueel lnnf*te
berichten.)
Naar wij vernemen is van regeerings-
zijde deze publicatie reeds gelaakt. In
het artikel heet het, dat na 't heengaan
van Jager de Duitsche Evangelische
kv I; door de waarachtige inzichten van
de Duitsch-christelijke beweging geleid
wordt. Juist deze passage heeft' in Be
lijdeniskringen tot nieuwe ongerustheid
aanleiding gegeven en een nieuwe „oor
logsverklaring" aan den rijksbisschop
bespoedigd.
Donderdag verwacht men in de Ten
toonstellingszaal de bekendmaking van
verdere maatregelen, die moeten leiden
tot den opbouw van een Duitsche Evan
gelische kerk in den geest van de Belij-
denissynode, die niets met Müller en de
Duitsche christenen te maken zal heb
ben.
BANDIETEN-OVERVALLEN
IN POLEN.
Op postwagen en personén-
voertuig.
Een buitengewoon brutale bandieten-over
val, in de onmiddellijke nabijheid van War
schau in Polen ggpleegd, heeft groot opzien
gewekt.
In den nacht van Dinsdag op Woensdag
hebben drie gemaskerde bandieten weinige
kilometers van Warschau den postwagen van
een personentrein PozenWarschau overval
len.
De door den overval verraste beambten
van den postwagen werden door de plotse
ling onder het rijden van den trein binnen
dringende bandieten met revolvers in be
dwang gehouden.
De bandieten wierpen een door hen be
machtigde ijzeren geldkist uit den trein,
trokken aan de noodrem en sprongen op de
spoorbaan.
Een door spoorwegbeambten ondernomen
achtervolging waaraan later ook de politie
deelnam, heeft tot nu toe slechts als resul
taat opgeleverd, dat de opengebroken geld
kist gevonden is, die bijna 40.000 zloty bevat
heeft.
Verder werd een aantal verdachte perso
nen gearresteerd. Men weet echter niet, of
zich onder hen ook de daders bevinden.
Volgens een bericht uit Krakau zijn giste
ren in de nabijheid van Tarnouw (West Ga-
iicië) de zes inzittenden van een voertuig op
klaarlichten dag in een bosch door vijf
straatroovers overvallen.
De bandieten losten verscheidene schoten
op het voertuig, waarbij een vrouw werd ge
dood en vier andere inzittenden zwaar ge
wond.
SIAMS WANKELE TROON.
Een deputatie naar den koning
in Engeland.
Drie Siameesche ambtenaren zullen naar
Engeland vertrekken voor een bezoek aan
koning Prajadhipok.
Zij zullen trachten het geschil tusschen
den koning en diens regeering bij te leggen.
De koning leeft thans het leven van een land
edelman in Surrey (Engeland).
Zooals men weet heeft hij gedreigd af
stand van den Siameeschen troon te doen,
indien zijn perogatieven zouden worden be
knot.
De missie zal den vorst de nieuwe wetten
uitleggen en den koning vragen, wanneer hij
van plan is, naar Siam terug te keeren.
SCHUSCHNIGG NAAR ROME?
De officiëele Politische Korrespondenz
verklaart, dat bondskanselier Dr.
Schuschnigg en de bondsminister van
Buitenlandsche Zaken, Berger-Walden-
egg, binnenkort naar Rome zullen gaan.