De wereldreis van de K XVIII
Behouden aankomstte Soera baia
23.000 mijl over zee.
Mi
Qeen bijzonders, alles well"
Gistermorgen is op de reede van
doerabaja aangekomen de Nederland
se duikboot K. XVIII. Bijna 23.000
mjj| om het precies te zeggen 22.600
werden afgelegd; de van te
voren uitgestippelde reisroute werd pre
cies gevolgd en na meer dan een half
jaar dobberen op de wereldoceanen is de
K XVIII op de plaats van haar bestem
ming aangekomen.
Er was niets bi zoude rs; aan boord was
alles wel!
Sets bijzondere, alles wel.
Ze zeiden nog veel meer, die simpele woor
den .Niets bizonders, alles wel!'' Goeiemor-
gen;'maar als we thans lezen, dat er hevige
stormen geweest zijn, als wij thans pas hoo-
ren, hoe op een nacht in een zwaren storm de
boot 6lagzij maakte en alles, wat aan bak
boordzijde sliep, stond of lag, door en over
elkaar werd gesmeten, dan weet men zoo on
geveer, wat dat „geen bizonders, alles wel!''
ZeffeTwil zeggen, dat Nederlandsche zeehel
den een storm niet telden, dat zij voor niets
vervaard waren.
De K XVIII heeft haar doel bereikt, zon
der dat er iets bijzonder was geweest gedu
rende den langen, langen tocht.
Daarom hulde aan de wakkere bemanning
der K XVIII.
Op 14 November 1934 vertrok de
duikooot uit den Helder, nagewuifd door
een groote menigte. Bijna 23000 mijl
zoutten moeten worden afgelegd, hon
derden duikingen zouden moeten worden
gedaan.
Op 10 Juli 1935 des morgens te 9.15
uur plaatselijke tijd meerde de K XVIII
in de haven van Soerabaja. Talloos wa
ren de belangstellenden, die spontaan
het Wilhelmus zongen, toen de boot lig
plaats k006.
De reis was volbracht.
Na het meren marcheerde de geheele be
manning naar de kazerne, waar viee-admi-
raa! van Duim allen in het versierde marine
etablissement toesprak. Hij huldigde de
schitterende prestaties van de K XVIII, welke
veel hebben bijgedragen tot den goeden naam
der Koninklijke Nederlandsche Marine.
Afzonderlijk werd prof. Vening Meinesz
toegesproken, die zooveel deed in het belang
der wetenschap.
Na een gesprek voor de radio werd de ge
heele bemanning gehuldigd in de marine-
societeit „Modderlust", waarbij cadeaux wer
den aangeboden.
EEN LANGE TOCHT.
De tocht der K XVIII was van buitenge
woon groote beteekenis. De duikboot, besterad
voor de marine van Nederland-Indië, had
natuurlijk den meer gebruikelijken weg door
het Suez-kanaal kunnen kiezen, maar er wa
ren redenen, die een grootere reis wenschelijk
maakten. Allereerst was daar het vlagver
toon, maar daarnaast moet genoemd worden
het wetenschappelijk gedeelte van de reis.
u°?h wa8 P™*- Vening Meinesz,
belang der zwaartekrachtsonder
zoekingen de reis zou meemaken. Daarom
werd de route vastgesteld over Buenos-Aires
'Kaapstad en Fremantle.
De wetenschap gediend.
Zoo kon prof. Vening Meinesz in zijn reeks
van ontnemingen strekkende den vorm der
aarde te bepalen en de samenstelling van en
ae verschijnselen in de buitenste honderd
kilometers van de aardkorst te onderzoeken,
die hij behalve in 1926 tijdens de reis van de
tv All ook in Fransche, Italiaansche en
Amerikaansche onderzeebooten heeft ver
richt, voortzetten. (In de N.R.C. van 12 No
vember van het vorig jaar heeft prof. Vening
Meinesz hierover uitvoerig mededeelingen
gedaan). In de duikboot was een sl'ingerappa-
raat opgesteld in een luchtdicht afgesloten
kist. Op den slinger is een prisma aange
bracht, dat een lichtstraal weerkaatst, welke
wordt gefotografeerd. De lichtstraal wordt
elke halve seconde even onderbroken, waar
door de film de mogelijkheid geeft de tijds
duur van elk slingering valt af te lezen. Dit
maal behoefde prof. Vening Meinesz met het
ontwikkelen van de films niet te wachten tot
het einde van de reis, zoodat hij reeds onder
weg voorloopige berekeningen kon maken.
Een belangrijke dag voor de zwaartekracht
metingen was Vrijdag 11 Januari. I-n den
nacht van Donderdag op Vrijdag, op weg
van Dakar naar Pernambuco, heeft de K
XVIII n.1. een diepe trog van 7600 meter in
den Middel-Atlantischen rug gepaseerd, Ro-
manche-diep genaamd, de grootste bekende
diepte van den Atlantischen Oceaan. Aange
zien deze trog zeer dicht bij den evenaar ligt,
en denzelfden dag Neptunus, de God aer
Zeeën, de „baren" aan boord tot zeeman had
gemaakt, kreeg het Romanche-diep den bij
bijnaam van „badkuip van Neptunus".
Aan boord was ook nog een toestel geplaatst
ten behoeve van de onderzoekingen van prof.
dr. J. Clay te Amsterdam, betrekking hebben
de op den invloed van de kosmische stralen
op bepaalde diepten.
De ontmoeting met de Snip-
Het toeval wilde, dat juist de K LM. de
Snip klaar maakte voor een pionierstocht
naar de West. En de K.L.M. verzocht o.m.
medewerking van de K XVIII voor positie
bepaling. En voor dat doel maakte de duik
boot nog eventjes een omweg van 2000 miji.
Het gevolg was, dat de bemanning der boot
noch met Kerstmis, noch met Paschen, noch
met Pinksteren in een haven kon zijn.
Op Woensdag 17 Dec., toen de K XVIII,
de Stuvvesant en de Reneelaer beiden van de
K.N.S.M. de afgesproken positie hadden in
genomen, kreeg de K XVIII om 17 uur 15 be
richt, dat de Snip gestart was. Het is echter
gedurende den oversteek van het vliegtuig
sukkelen geweest met den zender, zoodat (te
K XVIII wel af en toe in ongerustheid heeft
gezeten. Men zal zich herinneren dat de Snin
de K XVIII boven de wolken is gepasseerd,
zoodat de K XVIII niets van de Snip, en de
Snip niets van de K XVIII heeft gezien.
Het bezoek aan Tristan da Cnnha.
De Nederlandsche duikboot heeft op haar
groote reis nog een andere taak gehad. Op
weg van Zuid-Amerika naar Kaapstad is op
Vrijdag 22 Maart Tristan da Cunha bereikt.
Eerst hadden storm en tegenweer de vrees
gewettigd, dat de K XVIII zonder een bezoek
an Tristan da Cunha te hebben gebracht,
door zou moeten varen naar Kaapstad, maar
het is toch mogelijk gebleken de opgetogen
eilandbewoners de voor Tristan da Cunha
merkwaardige sensatie te doen ondergaan
twee schepen tegelijk hun eiland te zien aan
doen. Behalve de K XVIII heeft namelijk ook
de Empress of Australia, een toeristenschip,
het eiland bezocht. Bezoeken is eigenlijk een
te groot woord: van beide schepen zijn
slechts ongeveer zes personen aan land ge
weest, waar zij kennis hebben gemaakt met
Koninklijke onderscheidingen.
De luitenant ter zee 2e kl.
Wijtema en de officier-marine
stoomvaartdienst der 2e klasse
Leeuwenburg, werden benoemd
tot ridder m de orde van Oranje-
Nassau
1
de afstammelingen van schipbreukelingen
en van van St. Helena afkomstige vrouwen,
die de bevolking van de Da Cunhagroep
vormen. De mannen van de K XVIII hebben
daar nog gesproken met de moeder van het
tegenwoordige hoofd Repetto, een kleindoch
ter van den uit Katwijk afkomstigen Peter
Groen.
Toen het reisplan van de K XVTII bekend
was geworden, en men dus wist dat onze
duikboot Tristan da Cunha zou aandoen,
heeft de Engelsche regeering aan de Neder
landsche verzocht den commandant van de
K XVIII op te dragen lengte- en breedte
graad van de eilanden die tot de Da Cunha
groep behooren, nauwkeurig te bepalen; de
juiste situatie van de eilanden was namelijk
niet bekend.
Bovendien werd gevraagd een rapport uit
te brengen omtrent de omstandigheden, w.o.
de arme bevolking leeft. De opdracht op
Tristan is vervuld, de plaatsbepaling van de
andere eilanden was echter niet mogelijk.
Zoo heeft dus een Nederlandsch zee-officier
uitgezocht waar een Britsdie kolonie ligt!
Niets bijzonders, alles wel.
Zooals gezegd had de K XVTII voor dat
Tristan da Cunha bereikt werd last van flink
stormweer. Het telegram met de plaats
bepaling dat iederen dag aan den mi
nister van defensie gezonden werd
het uitblijven gedurende enkele dagen voor
Kerstmis heeft nog eenige ongerustheid hier
te lande veroorzaakt schetste op 20 Maart
het weer als volgt:
Hooge golven rolden gedurende drie
wachten over de boot. Het torenluik bleef
gesloten, de brugkuip stond voortdurend
onder water. En dan volgt na de mededee-
ling dat de K XVIII een best zeeschip is, en
dat de maannacht zoo mooi was heel laco
niek de mededeeling Niets bijzonders. Alles
wel.
Dit „niets bijzonders" typeert de prachti
ge mentaliteit van de bemanning van de
duikboot.
Het inwendige van een duikboot is zeer
gecompliceerd, tot het uiterste is er met
de ruimte gewoekerd. Een duikboot bezit
evenals elk ander schip waterdichte compar
timenten, door schotten gescheiden. In het
voorste compartiment van de K XVIII, de
boegbuiskamer, bevinden zich vier lanceer-
buien voor torpedo's van 53 c.M. diameter.
Deze buizen waren gedurende de reis gela
den met oorlogstorpedo's men kan nooit
weten!
Vooruit dus de lanceerbuizen, tegen de
zoldering en zijwanden allerlei instrumenten
De achterzijde wordt gebruikt als kombuis.
Den ganschen dag is de kok bezig, want de
capaciteit is niet zoo groot dpt voor allen tege
lijk iets kan worden klaargemaakt. In deze
„ruimte" worden 's avonds de kooien opge
tuigd, een paar verdiepingen boven elkaar.
Royaal behuisd is men dus in een duikboot
geenszins. Het komt begrijpelijkerwijs dik
wijls voor dat men elkaar even moet ver
zoeken iets opzij te gaan.
Wanneer het nu een kalme zee is dan kan
men het torenluik open zetten, en dan komt
de frissche lucht in overvloed naar binnen.
Rollen de golven echter over de boot, dan
worden alle openingen gesloten, slechts één
ventilatiekoker, welke de verbrandingslucht
voor de Dieselmachines levert, blijft ge
opend; door deze ééne noodzakelijke verbin
ding met de buitenwereld stroomt dan wel
eens water naar binnen. Men zal begrijpen
dat het dan, alles potdicht, geen prettig
verblijf is in de K XVIII. Maar toch, al
stormt het, al krijgen de wachthebbenden op
de brug af en toe een zeetje: niets bijzon
ders!
EERSTE REISINDRUKKEN.
Aneta vernam gisteren uit Banjoewanpi
de eerste indrukken van de reis van Hr. Ms.
onderzeeër K XVIII, welke uniek en schitte
rend genoemd wordt. In totaal werden afge
legd 22.600 mijlen. De K XVIII heeft in
totaal 230 keer gedoken waarbij de boot in
totaal, elf etmalen opder water is geweest
De geheele bemanning is gezond, één onder
ging een lichte operatie in Buenos Aires en
één te Kaapstad.
In het reisverhaal wordt herhaaldelijk
melding gemaakt van de groote hartelijkheid
welke van de zijde van landgenooten werd
ondervonden op Madeira, te Rio de Janeiro,
Buenos Aires en Kaajostad.
Incidenten hebben zich voornamelijk voor
gedaan tijdens den oversteek van Buenos
Aires naar Kaapstad, welke oversteek 25 da
gen heeft geduurd, toen de eerste groote
storm werd ontmoet, met zware zeeën die
voortdurend over de geheele boot en brug
sloegen, welke geheel onder water verdwe
nen, zoodat alleen de wacht aan het dek
bleef. Ook tijdens den oversteek van Mauri
tius naar Fremantle werd veel ruw weer
"optmoet, o.a. een ernstige stormnacht waar
bij de K XVIII eenmaal zoodanige slagzij
bekwam door een onverwachte zee, dat alle
slapers aan bakboord uit de kooien werden
gesmeten. Een warboel ontstond van tafels,
bedden, menschen, schrijfmachines en bed-
jdengoed, alles door en over elkaar. Het is
wonderbaarlijk dat er geen ongelukken zijn
gebeurd op dezen ruim 3500 mijlen grooten
/oversteek, die 20 dagen heeft geduurd.
Het reisverhaal gewaagt voorts van den
.merkwaardigen, opwindenden Snip-nacht,
waarin de Snip vlak over de K XVIII vloog,
doch in wolken gehuld bleef. De radio-pei
lingen die de Snip noodig had, slaagden vol
komen.
Prof. Vening Meinesz heeft belangrijke
waarnemingen gedaan tijdens deze reis. Hij
heeft de diepste plek in den Atlantischen
Oceaan gelood, nl. 7600 meter, tusschen
Dakar en Pernam! uco.
Prinses Marie Louise, een nicht van den
Engelschen koning, heeft een bezoek aan de
K XVIII gebracht tijdens het verblijf te
Montevideo.
Van Engelsche zijde werd bij monde van
den gouverneur van Mauritius groote dank
baarheid geuit over het bezoek van de
K XVIII.
Geestdriftig vermelden officieren en be-
manning de onvergetelijke radio-uitzendin
die op Mauritius overkwam, evenals
gastvrijheid van alle naties waarmede men
tijdens den tocht in aanraking is gekomen,
I o.a. van de zijde van de Australiërs te Fre-
I mantle, die den eersten onderzeeër welke
deze plaats aandeed, hartelijk hebben befutid
en die hoopten ook hierin een bewijs te mo
gen zien van den wil tot versteviging van de
handelsbetrekkingen met Indië. Als souvenir
aan dit bezoek werd een pet van een der
officieren aangehouden.
Dit beknopte reisverslag vatte luitenant
ter zeer Ter Poorten in drie punt samen:
lo. de hartelijkheid van de Hollanders;
2o. het succes van de marine „welke de mooi
ste herinnering is van de geheele bemanning
aan deze reis"3o. het nut van vlagvertoon,
dat vooral in Zuid-Amerika, waar in de
laaste 25 jaar geen enkel Nederlandsch oor
logsschip is geweest, sterk wordt gewaar
deerd.
Er zal een album verschijnen.
De officieren Hetterschy en Wytema zijn
op het oogenblik bezig met het schrijven
van een album, dat den geheelen tocht zal
behandelen, van het vertrek in Den Helder
in November tot de aankomst in Soerabaia.
Vanzelfsprekend geïllustreerd met de fraai
ste foto's, w.o. bijzondere interieur-foto's
van de K XVIII.
Vice-admiraal de Graaff schreef een
waardeerend voorwoord.
De firma Holdert en Co. te Amsterdam,
de uitgevers van de alom-bekende Oranje
albums, verzorgt ook dit gedenkboek (for
maat 32 X 25 c.M.)
AANKOMST TE SOERABAJA.
12.50 u-ur hedenmiddag. Wij luisteren
naar de radio. De Indische omroeper vertelt
en wij schrijven een beknopt verhaal op:
Terwijl (te K XVIII voor de reede van Soe
rabaja ligt, worden in het marine-etablisse
ment bloemstukken binnengedragen, waar
mee de bemanning straks gehuldigd aal wor
den.
Intusschen ligt de duikboot rustig voor
de reede en wacht op het sein, waarop zij
de haven mag binnenvaren. Er beersdjt
groote stilte, die plotseling verbroken word;
door het fluiten van sirenes en dan heel
onduidelijk wordt het Wïlheln*», ge
speeld. Onder dit spelen vaart de K XVTII
binnen, de volledige bemanning boven op
het schip; signalen klinken, gejuich klinkt,
trommelgeroffel doet zich hooren, comman
do's dringen tot ons door en daa gaat de
duikboot meren.
Direct daarop wordt weggemardieerd
naar de kazerne, waar de officieele ont
vangst zal worden gehouden, 't Is slechts
een kwartiertje loopen, zoodat het wachten
niet al te lang duurt.
Tijdens dat wachten hooren wij, dat de
K XVI11 reeds in den morgen begroet is door
vele vaartuigen, zoowel van de marine ais
particuliere booten. Wij hooren ook. dat in
het marine-etablissement zeer veten zich ver
zameld hebben.
Het wachten is niet alleen op de beman
ning der K XVIII, maar ook op den \ke ad
miraal van Duim. Maar alles is gereed.
We hooren voortdurend commando's klinken,
militaire commando's en dan ernctetójpk
klinkt het „geeft acht", een waarschuwing»
roffel klinkt, het Wilhelmus, d.w.z. alleen
de eerste strophen, zwellen op en dan komen
zoowel vice-admiraal van Duim bis de
geheele bemanning binnen. Een korte be
groeting volgt, de K XVIII-mannen gaan in
formatie staan en dan spreekt de vide-admi
raal de dappere kerels toe:
Sf>r. heette allen welkom btj de behouden
aankomst in Ned.-Indië.
Toen gij te Nieuwediep aanvingt en toen
gij op reis mocht ondervinden, hoe groot liet
medeleven was, toen is gebleken, hoe belang
rijk uw reis was. Gij hebt tal van moeilijkhe
den overwonnen, buitengewone moeilijkhe
den, die alleen konden worden overwonnen
door een zeer groote wilskracht. Vooral
it korte zinnetje hebben wij vrijwel dage
lijks opgenomen, 't Waren weinig woorden,
maar ze zeiden zoo veel. Zij zeiden, dat daar
ergens op de groote zee een kleine duikboot,
een Nederlandsche duikboot, alweer een
stukie van haar route had afgelegd. Zij zei
den dat een Nederlandsche bemanning haar
taak verstond, dat een Nederlandsche beman-
ning nog niets heeft verloren van haar zee
manschap, die eeuwen geleden Neerland's
naam groot maakte. Zij zeiden, dat Neder-
landsche scheepsbouwers een product hadden
gemaakt, dat volkomen zeewaardig was en
dat een reis kon doen, zooals nog nimmer
door een duikboot was ondernomen. Want het
afstandsrecord stond op 21.000 mijl. „Toe
vallig" werd die reis ook gedaan door een
Nederlandsche duikboot
De mfnister van defensie heeft
heden medegedeeld, dat het
H. M. de Koningin behaagde den
beleidvollen commandant, luite
nant ter zee le klasse, Hetter-
echey. ridder Orde Oranje Nas
sau, te bevorderen tot officier
in deze orde.
De eere-tnedaiMe tn deze orde
werd toegekend in goud aan
den opper-schipper Boskamp, in
zilver aan den majoor-machinist
Valkier, fn brons aan den kwar
tiermeester Ten Berg, de korpo
raal-kok v. d. Linde en den ma
troos le kl. K. Oldenhof.
De versierselen van deze on
derscheidingen zullen worden
gedragen met de zwaarden.
17 December 1934: de Snip en de K XVIII kruisen elkaar.
Wolken, die het vliegtuig aan het gezicht van de zeelieden
zullen onttrekken, vormen zich.
14 November 1934: de K VIII vertrekt uit deu Helder.
I
