s
8
8
8
8
8
8
8
8
I
8
8
8
8
8
8
8
WERKERS IN DEN NACHT
ftadioptaguumui
Wassenbeelden vroeger en nu.
ALKMAARSCHE COURANT van ZATERDAG 30 MEI 1038
O
gemeentelijke radio
distributie.
BRIEVEN VAN HEINDE EN VERRE, DIE ER
ONDERWEG MOETEN WORDEN GESORTEERD.
MET DEN TREIN MEE.
Madame Tussand, de waskunstenaresse.
Een millioen bezoekers per jaar!
Zondag 31 Mei.
HILVERSUM, 301 M. (8.55—10
en 5.-8.— VARA, de VPRO van
10.—12.— en de AVRO van 12.—
5.— en 8.—12.— uur). 8.55 Gr.pl.
9- Postduivenber., tuinbouwpr.
9.30 Ber. en De Krekeltjes. 9.45 A.
Pleysier: Van Staat en Maatschap
pij, ber. 10.Ned. Herv. Kerk
dienst. 11.15 Voor kinderen. 12.
Renova-kwintet. 12.45 Gr.pl. 1.30
Orgel en zang. 2.— Boekbespr. 2.30
Omroeporkest en soliste. 4.Die
Delftsche Sanghers. 4.30 Olym
pisch nieuws. 4.45 Sportnieuws en
gr.pl. 5.Gr.pl. 5.30 Sportpr. en
-nieuws. 6.— De jonge stem. 6.30
Het mysterie der punten, Puzzle.
6.50 Gr.pl. 7.VARA-orkest. 8.
Ber. 8.30 Kovacs Lajos' orkest, so
listen en mannenkwartet. 9.20 Toe
spraak. 9.30 Gr.pl. 9.35 Queen
Mary-rep. 9.50 Luisterpuzzle. 10.20
Radio-journaal. 10.35 Aeolian-
orkest. 11.— Ber, 11.10 Aeolian-
orkest. 11.30—12.— Gr.pl.
HILVERSUM, 1875 M. (8.30—9.30
en 5.-7.45 NCRV, de KRO van
9.30—5.— en 7.45—11.30 uur). 8.30
Morgenwijding met muzikale
medewerking. 9.30 Gr.pl. 10.15
Hoogmis. 12.— Gr.pl. en KRO-
orkest. 1.Boekbespr. 1.20 KRO-
orkest. 2.Godsdienstonderricht.
2.30 KRO-Symph.-orkest. 3.15 Zang,
piano en gr.pl, 3.40 KRO-Symph.-
orkest. 4.30 Voor de zieken. 5.—
Geref. kerkdienst Hierna gewijd
concert. 7.45 Gr.pl. 7.50 Lezing
Pinksteren. 8.10 Ber. 8.20 KRO-
orkest, solisten er. gr.pl. 10.KRO-
koor en gr.pl. 10.30 Ber. 10.35 Gr.pl.
10.40 Epiloog. 11.11.30 Esperanto-
lezing.
DROITWICH, 1500 M. 12.50 BBC-
Northern-orkest en harp. 1.50 Al-
fredo Campoli Trio. 2.20 Het Lu-
ton-orkest en sopraan. 3.20 Troise
en zijn Mandoline-orkest. 4.05 Gr.
pl. 4.50 Kerkdienst voor jongeren.
5.20 Rel. koorconcert. 5.50 Alt, de
BBC-zangers en het Isolde Menges
Strijkkwartet. 7.05 Causerie over
amateur-tooneel. 7.20 Tenor en
piano. 8.15 Kerkdienst. 9.05 Liefda-
digheidsoproep. 9.10 Ber. 9.20
Commodore Grand orkest. 10.20
Elzassermuziek (uit Straatsburg).
11.05 Epiloog.
RADIO PARIS, 1648 M. 7.20 en 8.20
Gr.pl. 11.20 Orkestconcert. 12.20
Orgelconcert. 1.20 Verv. orkest
concert. 3.05 Nat. orkest. 5.20 Goldy-
orkest. 7.50 Zigeunermuziek. 8.20
Zang. 9.05 Radiotooneel. 11.05
12.35 Dansmuziek en populair
concert.
KEULEN, 456 M. 6.20 Havencon
cert. 8.20 Kwintetconcert. 9.35 Koor-
en orgelconcert. 11.Gr.pl. 12.20
Uit Berlijn: Omroeporkest, Hans
Bund's orkest en solisten. 4.20 Om
roepkoor, -kleinorkest, trio en so
listen. 10.5012.20 Dansmuziek.
BRUSSEL, 322 en 484 M. 322 M.:
9.25 Gr.pl. 10.20 A. Felleman's or
kest. 11.05 Pianorecital. 11.35 Salon
orkest. 12.20 Gr.pl. 1.30 Klein
orkest. 2.20 Gr.pl. 3.20 Dansmuziek.
4.20 Kamermuziek. 5.20 Dansmu
ziek. 6.20 Max Alexys' orkest.
7.20 Zang. 8.20 Cabaret. 9.20 Mili
tair concert. 10.30 Dito. 11.20 Gr.pl.
11 3512.20 Dansmuziek. 484 M.:
9.20 Gr.pl. 10.20 Salonorkest. 11.20
A. Felleman's orkest. 12.20 Klein
orkest. 1.30 Orgelconcert. 2.20 Gr.-
pl. 3.20 Operamuziek. 4.20 Salon
orkest. 5.20 Max Alexys' orkest.
6.05 en 7.35 Gr.pl. 8.20 Symph.-
concert. 9.50 Reportage. 10.30 Dans
muziek. 11.2012.20 Gr.pl.
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
8.30 Vroolijk Pinksterconcert mmv.
solisten, koor en orkest. 10.20 Ber.
10.50 Kamerorkest K. Ristenpart.
11.05 Weerber. 11.20—12.15 Dans
muziek.
Keulen
18.20—
Berlijn
22.20—
GEMEENTELIJKE RADIO
DISTRIBUTIE.
Lijn 1: Hilversum.
Lijn 2: Hilversum.
Lijn 3: Keulen 8.30—10.05, Nor-
mandië 10.05—11.20, Parijs Radio
11.20—12.20, Keulen 12.20—14.20,
Kalundborg 14.2016.20,
16.20—18.20, Parijs Radio
20.20, Keulen 20.20—21.20,
21.2022.20, Brussel (VI.)
22.50, Berlijn 22.50—24.—.
Lijn 4: Brussel VI. 8.3013.50,
Droitwich 13.50—16.05, Lond. Reg.
16 0518.50, Hamburg 18.5019.20,
Droitwich 19.20—21.05, D.sender
21.0521.20, Droitwich 21.2023.15
Parijs Radio 23.1524.
Maandag 1 Juni.
HILVERSUM, 301 M. (AVRO-uitz.)
8— Gr.pl. 8.45 Morgenwijding. 9.—
Gr.pl. 9.15 Lyra-trio. VPRO: 10.
Deel. 10.30 Doopsgez. kerkdienst.
AVRO: 12.Cantabilé-orkest en
gr.pl. 2.— Groninger Orkestvereen.
en voordr. 4.— Dansmuziek (gr.
pl.) 4.45 Voor de kinderen. 5.30
Kovacs Lajos' orkest en gr.pl. 7.30
Causerie „Het woord in graniet
8.— Ber. 8.15 Omroeporkest en so
list. 8.45 Cabaret. 9.20 Gr.pl. 9.30
Omroeporkest en solisten. 10.30
Gr.pl. 11.- Ber. 11.10-12.- L.
Kiesewetter's orkest.
HILVERSUM, 1875 M. (8.30—9.30
KRO, de NCRV van 9.30—12.—).
8.30 Morgenwijding. 9.30 Chr. Ger.
Kerkdienst. Hierna gr.pl. 12-10
NCRV-orkest. 2.— Middagvergade-
d. Bond van Meisjesvereeni-
gingen en Geref. Grondslag. 4.15
Gr.pl. 5.Orgelspel. 6.Gr.pl.
7.15 Het „Collegium Musicorum".
7.45 Rep. 8.— Ber. 8.15 Verv. „Col
legium Musicorum". 9.Causerie
over Pinkster,Folklore. 9.30 Con
cours van Chr. Fanfarecorpsen te
Driesum. (10— Ber.) 10.30 Queen
Mary reportage. 11.10—12.— Gr.pl.
RADIO PARIS, 1648 M. 7.20 en 8.20
Gr.pl. 11.20 Orkestconcert. 2.50
Populair concert. 3.20 Viool en
piano. 4.20 Orkestconcert. 5.20
Zang. 5.50 Orkestconcert. 7.50 Zang
9.05 Kamermuziek. 11.05—12.35
Dansmuziek en populair concert.
KEULEN, 456 M. 6.20 Orkestcon
cert. 12.20 Nedersaks. Symph.-
orkest. 4.20 Orkestconcert. 6.35
Gr.pl. 8.20 Gevar. progr. 10.50
12.20 Dansmuziek.
BRUSSEL, 322 en 484 M. 322 M.:
12.20 Gr.pl. 12.50 Omroeporkest.
1.502.20 Gr.pl. 5.20 Salon-orkest
en gr.pl. 6.50 en 7.20 Gr.pl. 8.25
Symph.-concert. 10.30—11.20 Gr.pl.
484 M.: 12.20 Gr.pl. 12.50 Salon
orkest. 1.502.20 Radio-fantasie.
5.20 Gr.pl. 6.35 Dansmuziek en
hoorspel. 7.35 Gr.pl. 8.20 Omroep
orkest. 10.30—11.20 Waalsch Caba-
ret-progr.
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
8.20 Concert mmv. solisten en or
kest. 10.20 Ber. 10.50 Fluit- en
cello-recital. 11.05 Weerber. 11.20
12.20 Populair concert en dansmu
ziek.
GEMEENTELIJKE RADIO
DISTRIBUTIE.
Lijn 1: Hilversum.
Lijn 2: Hilversum.
Lijn 3: Keulen 8.8.20, Parijs
Radio 8.20—12.20, Brussel VI. 12.20
14.20, Parijs Radio 14.2018.20,
Keulen 18.20—20.05, Parijs PTT
20.0520.35, Droitwich 20.3521.05
Rome 21.0522.05, Berlijn 22.05
22.20, Brussel (VI.) 22.20—22.40,
Weenen 22.4024.
Lijn 4: Brussel VI. 8.9.10, Nor-
mandië 9.1010.35, Lond. Reg. 10.35
11.35, Droitwich 11.3516.05,
Lond. Reg. 16.0516.50, Droitwich
16.50—18.20, Brussel Fr. 18.20—
18.50, Droitwich 18.5019.15, Lond.
Reg. 19.1521.15, Droitwich 21.15
—24.—.
Dinsdag 2 Juni.
HILVERSUM, 301 M. (AVRO-uitz.)
8.Gr.pl. 10.Morgenwijding en
gr.pl. 10.30 Viool en piano. 11.
Huish. wenken. 11.30 Orgelconcert
en zang. 12.30 Gr.pl. 1.30 Omroep
orkest en gr.pl. 3.— Knipcursus.
4.— Pianospel. 4.30 Kinderkoor
zang. 5.Voor de kinderen. 5.30
Omroeporkest en gr.pl. 7.05 Kin
derkoorzang. 7.30 Kwartetconcert.
7.50 Gr.pl. 8.— Ber. 8.10 Kovacs
Lajos' orkest. 8.30 Kampeerliedjes.
8.45 Kovacs Lajos' orkest. 9.10
Hoorspel. 9.30 Mandolineconcert.
9.40 Kovacs Lajos' orkest. 10.—
Mandoline-orkest. 10.10 Kovacs
Lajos' orkest. 10.30 Rep. Hocapolis.
11.— Ber. 11.10—12.— Gevar. con
cert van de Hocapolis.
HILVERSUM, 1875 M. (KRO-uitz.)
8.—9.15 en 10.— Gr.pl. 11.3012.
Godsd. halfuur. 12.15 Gr.pl. en
KRO-orkest. 2.— Vrouwenuur. 3.—
Gr.pl. 4.30 KRO-orkest en gr.pl.
5.45 Felicitatie-bezoek. 6.Gr.pl.
6.10 R.K. Volkszangvereen. Utrecht.
6.40 Gr.pl. 7.Ber. 7.15 De Jozef-
gezellenvereeniging. 7.35 Sportpr.
8.— Ber. 8.10 KRO-boys. 8.30
Hoorspel. 8.50 KRO-Melodisten. 9.20
Zwemcursus. 9.30 KRO-Melodisten.
9 50 Gr.pl. 10.—Piano-recital. 10.25
Gr.pl. 10.30 Ber. 10.35 Piano
recital. 10.45 Gr.pl. 11- KRO-
boys. 11.30—12.— Gr.pl.
RADIO PARIS, 1648 M. 7.20 en 8.20
Gr.pl 11.20 Orkestconcert. 2.50 Gr.
pl. 5.50 Orkestconcert. 8.50 Opera-
uitz. 11.50—12.35 Populair concert.
KEULEN, 456 ML 6.30 en 12.20 Or
kestconcert. 1.35 Leipziger Symph.-
orkest. 2.35 Gevar. concert. 4.20
Populaire muziek. 6.20 Orkestcon
cert. 7.20 Kleinorkest. 9.2010.20
Populaire muziek.
BRUSSEL, 322 en 484 M. 322 M.:
12 20 Gr.pl. 12.50 Omroeporkest
I.50—2.20 Gr.pl. 5.20 Dansmuziek
en gr.pl. 6.50 en 7.35 Gr.pl. 8.20
Klein-orkest. 10.3011.20 Gr.pl.
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
8.30 Dansmuziek. 10.20 Ber. 10.50
Viola en cembalo. 11.05 Weerber.
II.2012.20 Dansmuziek.
Lijn 1: Hilversum.
Lijn 2: Hilversum.
Lijn 3: Keulen 8.-8.45, Norman-
dië 8.4510.05, Keulen 10.05—10.50
D.sender 10.50—11.20, Parijs R.
112012.20, Brussel (VI.) 12.20
14*20, Keulen 14.20—14.50, Parijs R.
14 5015.50, Droitwich 15.5016.20
Parijs Radio 16.20—17.20, Brussel
VI 17 2018.50, Brussel Fr. 18.50
19.20, Keulen 19.20—20.20, Brussel
(Fr.) 20.20—21.20, Berlijn 21.20—
22.20, Brussel VI. 22.2022.30, Wee
nen 22.30-24.-.
Lijn 4: Brussel VI. 8.10.35,
Lond. Reg. 10.35-11.20, Droitwich
11 2015.20, Lond. Reg. 15.2017.35
Droitwich 17.35—18.20, D.sender
18 2018.50, Droitwich 18.5019.15,
Lond. Reg. 19.15—20.20, Droitwich
20.2020.40 Lond. Reg. 20.4024.
(Van onzen R.-redacteur).
Sneltreinen razen door den lichten
Meinacht. Sneltreinen uit alle rich
tingen, die in, Utrecht, het centrum
van ons land, samen komen. Elke
trein heeft een wagon derde klas en
een voor de eerste en tweede. Daar
vóór en daarachter bagage- en goede
renwagens en dan het voornaamste:
de postwagens, waarin de brieven en
poststukken uit geheel ons land naar
hun bestemming worden gebracht,
waar zij met de eerste bestelling zul
len worden bezorgd.
Grooter tegenstelling dan die tusschen
de personenwagens en de postwagens is
niet denkbaar. Op de banken, de houten
en de gecapitonneerde, liggen reizigers te
rusten, voorzoover dat in deze uiteraard
ongemakkelijke houding mogelijk is. De
een ligt op een opgerolde jas, de ander op
een deel van zijn handbagage, enkelen
zitten te dommelen in een hoekje. Veel
marktkooplieden maken van deze treinen
gebruik, voor wie de dag steeds vroeg
begint. Ze nemen met hun pakken vaak
de heele coupé in beslag, zoodat het voor
andere reizigers moeilijk is een plaatsje te
vinden. Overal is diepe rust.
Bedrijvigheid.
Maar in de postry tuigen wordt gewerkt.
Brieven en pakjes worden gesorteerd, ge
bundeld en in zakken gedaan. Zakken
worden dichtgemaakt en klaar gezet voor
het naaste station. Nieuwe zakken worden
weer opgehangen, nieuwe bundels worden
gemaakt, weer andere brieven en pakjes
gesorteerd en zoo gaat het den geheelen
nacht door. Zulk een trein met een post
wagen heet niet voor niets een „werkende
trein" in tegenstelling met een trein, waar
in slechts gesloten postvervoer plaats
heeft. Het lijkt er soms een chaos van brie
ven en pakjes, maar vóór elk station is
alles weer opgeruimd en heeft ieder post
stuk een plaatsje gevonden in den daar
voor bestemden zak.
Het is geen wonder, dat het in deze
nachtposttreinen zoo overstèlpend druk is.
Ongeveer 65 van het totale postvervoer
in ons land wordt dagelijks met deze trei
nen meegegeven. Sommige briefschrijvers
wachten met de verzending tot vlak voor
de laatste lichting, groot kantoren dragen
soms alle te verzenden brieven van een
heelen dag tegelijk aan het expeditiebureel
af en dat moet dan nog alles verwerkt
worden, gesorteerd, gebundeld.... De leuze
der posterijen „post vroegtijdig" is een
alarmkreet ter ontlasting van dit nachte
lijk postvervoer, die een begrijpelijke oor
zaak heeft.
Het personeel in deze postrijtuigen res
sorteert onder de directies der spoorweg
postkantoren, waarvan er drie in ons land
bestaan: een te Amsterdam, een te Rotter
dam en een te Zwolle. De inspectie der
spoorwegpostkantoren is gevestigd in
Utrecht. In de groote internationale trei
nen rijdt ook postpersoneel mee, tot een
eind weegs over de grens: naar het Zuiden
tot Brussel en naar het Oosten tot Emme
rik en Bentheim. Op de dagbooten van
Vlissingen naar Harwich bevinden zich
eveneens Nederlandsche postambtenaren,
die op zee reeds de post beginnen te sor-
teeren. Met de nachtbooten van Hoek van
Holland worden alleen gesloten postzakken
meegegeven. Maar ook buitenlandsch
postpersoneel komt in Nederland: in de D-
treinen, die in Vlissingen en Hoek van
Holland op de booten naar Engeland aan
sluiten, worden Duitsche postwagens mee
gevoerd, waarin Duitsche beambten de
post sorteeren.
Stapels postzakken.
Als we in Amsterdam C. S. in het voor
Groningen bestemde postrijtuig stappen,
om eens van nabij dit nachtelijke bedrijf
mee te maken, zijn bestellers al druk be
zig met het inladen van talrijke zakken
post, die moeten worden meegenomen. En
steeds stroomt het maar toe: post die uit
de stad en een wijde omgeving, met de
treinen uit de richting Rotterdam en uit
het Noorden van de provincie is aange
bracht en die bestemd is voor alle deelen
van ons land. De zakken stapelen zich op,
zoodat er in de rijtuigen haast geen plaats
meer is om te staan, maar vlugge handen
dirigeeren ze verder. Nrar een afgesloten
ruimte gaan die, waar niets meer aan be
hoeft gedaan te worden, en naar de hoeken
de zendingen, die nog nader onder handen
moeten worden genomen. Aldus gaat het
in het postrijtuig voor Groningen, in dat
voor Hengelo, in dat voor Eindhoven (waar
overigens Maastricht op staat) en in dat
voor Arnhem. De Nederlandsche posterijen
moeten wel over een onnoemelijk aantal
zakken beschikken.
Vóórdat de trein in beweging is, begin
nen de postambtenaren al enkele zakken
open te maken. Er komen allerlei bundels
en pakjes uit. Losse brieven worden nim
mer in een zak gedaan, ook niet wanneer
de geheele inhoud een gelijke bestemming
heeft, daar op deze wijze een brief al te
gemakkelijk zou kunnen verloren gaan,
Boven op ligt steeds het „advies" met de
aangeteekende en de expresse stukken, die
telkens afzonderlijk worden geregistreerd.
We rijden. Hier, in den postwagen, ver
andert er niets aan het aspect, daar er
zoo weinig raampjes zijn, dat men de lich
ten van het stationsemplacement niet eens
ziet voorbij flitsen. Het oponthoud aan het
station Weesperpoort is voor de post van
geen belang, omdat daar niets wordt in-
of uitgeladen. Maar vóór Utrecht moet al
het een en ander zijn gedaan. De trein
schommelt een beetje, doch de postambte
naren hebben als het ware zee-beenen en
ze merken er onder het werk niets van.
Aan de wanden bevinden zich in totaal
een 500 loketjes, waaronder namen staan
geschreven van allerlei plaatsen. Vier
ambtenaren sorteeren hier de brieven, een
is uitsluitend belast met de aangeteekende
en expresse stukken en twee hebben tot
taak het uitstorten van zakken en later het
sluiten ervan. In totaal werkt zoo in den
wagen zeven man postpersoneel, die alle
maal de handen vol hebben, en de jour
nalist tusschen hen, die een voorkomenden
en deskundigen begeleiding heeft meege
kregen, kijkt en vraagt en tracht onderwijl
de werkers zoo min mogelijk in den weg
te loopen.
Een druk kruispunt.
Daar denderen we al over de brug van
het Merwedekanaal. We naderen Utrecht
en even later zijn we de overkapping bin-
nengestoomd. We zijn de eersten, maar al
spoedig daarna zal het station opnieuw
gevuld worden met het geknars van rem
men en het gepuf van locomotieven. Rot
terdam komt binnen, daarna Maastricht en
tenslotte ook de trein uit Amersfoort, die
wagens uit het Noorden en Oosten mee
voert. Er moet heel wat worden geran
geerd om de nieuwe treinen te formeeren:
wij raken de postrijtuigen voor Arnhem en
Eindhoven kwijt en krijgen van Rotterdam
het rijtuig voor Leeuwarden mee. Daar
wordt onmiddellijk mee begonnen en tege
lijkertijd worden postzakken in- en uit
geladen. Want uit het Zuiden komen bij
voorbeeld vele zendingen mee voor het
Noorden en het Oosten, die naar onzen
trein moeten worden gebracht.
Na Utrecht begint het groote werk. Hoe
veel zakken er, voordat we in Groningen
zijn, moeten worden opengemaakt, hoe-
vel nieuwe er moeten worden gevuld en
weer dicht gemaakt, het zou moeilijk zijn
het aantal op te geven. Elke brief komt in
het juiste loketje, elke bundel in den juis-
ten zak en elke zak wordt gereed gezet op
de juiste plaats om straks uitgeladen te
worden.
Daar is een zak, afkomstig uit Eind
hoven, waarop staat: Amersfoort-Zwolle.
Hij wordt leeggestort en er zitten allerlei
bundels brieven in, met een touwtje er
omheen en alle met een papiertje, waarop
de nader bestemming staat geschreven.
Een pakje voor Kampen gaat in een zak,
die al post uit Amsterdam voor deze
plaats bevat, maar sommige bundels heb
ben meer dan één bestemming. Met een
mesje, dat de ambtenaar aan een zijne*
vingers draagt, wordt vlug het touwtje
doorgesneden. Een brief voor Hattem,
twee voor Harderwijk, vier voor Zwolle,
eentje voor Oldebroek en nog veel meet;
komt er uit te voorschijn. Ze zijn afkom
stig van een plaats in de omgeving van
Eindhoven, die niet genoeg post had om
voor elke bestemming een paraten bundel
te maken.
Feillooze zekerheid.
Iedere plaats heeft zijn eigen loketje,
waarin de brief met feillooze zekerheid
terecht komt. Uit die loketjes worden weer
nieuwe bundels gemaakt, die in de aan
rekken hangende zakken worden gedaan.
Tientallen zakken, die alle in Zwolle moe
ten worden uitgeladen. Hoe komen deze
toegewijde werkers er op tijd mee klaar?
Maar we zijn de IJselbrug nog niet over,
of alle zakken staan al netjes aan den
kant, met een touwtje dichtgesnoerd,
hoeveel kilometers touw zullen er bij de
posterijen jaarlijks wel worden gebruikt!
Een label met de nieuwe bestemming (een
masker heet dat in de postale terminolo
gie) wordt in het touw meegebonden.
Daarna een loodje, dat even toegeknepen
wordt, en de zak is klaar.
Na elk station komen nieuwe namen op
de loketten te staan, met krijt geschreven,
nieuwe zakken worden in de rekken ge
hangen, andere zakken en bundels worden
weer opengemaakt en uitgestort op de
tafels c-rvoor en het werk gaat weer zijn
gang. Het achterland van Zwolle en Hoo-
geveen is wel zeer uitgebreid. Daar gaan
zeer veel zakken uit den trein, alle be
stemd voor deze plaatsen en verschillende
andere in den omtrek en verder. Van
Zwolle uit wordt o.m. des morgens vroeg
weer de heele weg terug tot Nijkerk toe
met een „werkenden trein" bediend! Zak
ken worden aangereikt van hand tot hand,
lichte en ook zware, die haast door één matt
niet te tillen zijn, en als men er eindelijk
mee gereed is, klinkt het wachtwoord}
„alles", ten teeken dat de voorraad is
uitgeput.
Langzamerhand is het buiten lichter ge
worden. Tusschen Hoogeveen en Beileiï
zien we de zon opkomen, een groote roode
bol, die alles in gloed zet en stil aan stij
gend lichter wordt. Binnen in het postrij
tuig heeft men geen tijd voor romantischs
bespiegelingen. Twee duizend brieven sor
teert iedere ambtenaar er per uur en aki
het erg druk is, zelfs meer. Assen is daar.
Weer worden zakken uit- en ingeladen.
En dan komt Groningen, waar we ons
laatste restje kwijt raken. Het is ook wel
letjes. Aan den overkant staat de eerste
trein voor „Holland" al gereed. De nieuwe
dag is weer begonnen.
Men vergunne mij heden het meer stren
ge historische terein te verwisselen voor een
ander, waarop wel eens afschaduwingen,
zeer zwakke, van historische figuren voor
kwamen. Ik waag het er op herinneringen
op te roepen uit voor allen onzer lang ver
leden tijd. Herinnert ge u lezer, uw eersten
bewusten gang naar de kermis? Uw eerste
indrukken van verwondering, vrees en ont
zag? Want al die geneugten waren verbon
den aan den kleurrijken, rumoerigen,
dwarrelenden kring, waarin eertijds het al-
gemeene, jaarlijks terugkeerende vermaak
der groote menigte bestond. Zijn die herin
neringen nog niet heelemaal vervaagd? Ik
spreek van den tijd, dat er nog echte ker
missen waren, jaarlijksche opflikkeringen
van vroolijkheid in een vrij monotoon be
staan, waaraan „de groote menigte", maar
ook „de deftige standen" deelnamen, toen
men nog op een kermisterrein naar een
„Komedie-tent" kon gaan om b.v. Sha-
kespeare's Othello zóó te zien spelen, dat
men er van griezelde, met den burgemeester
van zijn woonplaats in een draaimolen zit
ten of met den „gouverneur" zoo heette
destijds de Commissaris des Konings
poffertjes eten bij Vulsma of beignets bij
Consael. Ik herinner het mij nog heel gced
en als alle oude menschen vind ik die jeugd
herinneringen prachtig en zou ik die nog
wel eens opnieuw willen beleven, want het
was de tijd, waarin we niet verwend, niet
oververzadigd, niet moew aren van al het
nieuwe, dat zich aan ons opdrong, want dat
nieuwe was schaarsch en werd daardoor
inniger genoten. Een paardenspel was in de
provinciale hoofdstad, waar ik mijn jeugd
sleet, een gebeurtenis, die iedereen bezig
hield, en wanneer wij op 19 Februari, den
verjaardag van Koning Willem III, wisten,
dat „de gouverneur" een gekroonde W in
gasvlammetjes boven de deur van zijn wo
ning zou laen flikkeren, togen we allemaal
er o pom dat te zien. Een gekroonde W in
blauwe gasvlammetjes! In de tunnels der
stations ziet men thans meer dan dat, maar
zestig jaar geleden was alles eenvoudiger,
ook onze smaak en onze eischen. En we ge
noten van wat we zagen.
Om weer op de kermis terug te komen
daar beleefde ik als kind oogenblikken
van innerlijke ontroering. Ik ben bij Ernest
Basch op het podium geroepen en hij heeft
een potloodje, dat ik tusschen mijn vingers
haast plat drukte, in een groote huzaren-
pluim veranderd, zonder dat ik er iets van
merkte. Ik heb onder een dame mogen
doorloopen, die door haar wonderbare magie
zich van het plankier losmaakte en op
manshoogte zweefde boven het tooneel: ik
heb Ben Ali, den genteleman-neger, uit
mijn zakdoek een kom met water en goud-
visschen zien te voorschijn tooveren, en in
geheimzinnige kamertjes, waar ik voor
geen geld ter wereld de hand van een oude
ren broer zou hebben losgelaten, wassen
beelden gezien in de mysterieuze stilte van
een met tapijten behangen alkoof. Sliep zij
niet, de prachtige vrouw in baltoilet, wier
corsage zacht bewoog bij haar geregelde
ademhaling? Het was onbegrijpelijk, hel
was ontzagwekkend, en mijn jeugdige ont
vankelijkheid vervulde mij met eerbied
voor hen, die ons dat alles brachten. En vele
jaren lang was de zomervacantie, waarin de
kermis viel, de tijd, waarin mijn fantasie
het meest werkte en bevredigd werd.
Ik denk aan die lang vervlogen dagen
terug, nu ik onverwachts allerlei histori
sche bijzonderheden las over Madame Tus»
saud's wassenbeelden-theater te Londen
Dat bestaat dus nog. Ik was het vergeten,
Ik heb te Londen aan andere collectiën de
voorkeur gegeven. Maar Madame Tussaui
is er dus nog altijd, zooals het Panopticum
te Brussel nog bestaat en een dergelijke
wassenbeelden-collectie in Parijs. En de
Londensche verzameling wordt blijkbaar bij
gehouden, is up tot date, laat zelfs de jong
ste Engelsche ministers zien en het genie
van de film Charley Chaplin.
Laat ik den grooten roem van eertijds
den bescheidener glans van tegenwoordig
even voor u doen herleven. „Madame Tus-
saud' is een stuk geschiedenis van namaak
en daardoor gewekte ilusie. Ik ontleen alles,
dat ik daarvan weet, aan een studie van:
Carl Dietrich Carls, die in de Zwitsersche
National Zeitung oude historie oproept en
mij weer in herinnering gelukkig maakt
met die onvergetelijke, die stralende kermi3
mijner jeugd.
Wij beginnen met het jaar 1760. Toen
woonde te Bern een dokter Johann
Christoph Curtius. Hij modelleerde dikwijls
menschelijke ledematen en organen in was.
Later maakte hij modellen van levende per
sonen. Door den prins van Conti, een neef
van Lodewijk XV, werd hij naar Parijs ge
trokken. Een getrouwde zuster deed zijn
huishouding. Haar dochtertje Marie hielp
hem bij het maken zijner wassen beelden.
Den koning, personen van het hof, Voltaire
en vele anderen beeldde hij af in was.
Een paar dagen vóór het uitbreken der
Fransche Revolutie (14 Juli 1789) trok een
bende, die ontevreden was over het ontslag
door den koning van minister Necker, zijn
atelier binnen, maakte zich meester van de
buste van Necker en van den lateren Phi-
üppe Egalité en stuwde er in optocht mee
door de straten, onder luide vivats. Er
kwam een botsing, een vechtpartij ontstond,
een doode viel, er waren gewonden en
Necker's wassen buste werd stuk geslagen.
Dokter Curtius stierf spoedig daarna, maar
het nichtje Marie ging door met in was te
boetseeren. Men dwong haar zelfs om bij
het schavot der guillotine en in de gevan
genissen te werken en aan haar arbeid is
een collectie figuren uit den tijd van het
Schrikbewind te danken, die o. a. Charlotte
Corday, Hébert en Robespierre bevatte.
De kleine Marie werd ouder. Zij trouwde
met een mijnheer TuSsaud, maar het huwe
lijk schijnt van weinig belang in haar leven
te zijn geweest of heel kort geduurd te heb
ben. Toen zij twee en veertig was, stak
zij met haar verzameling naar Londen over.
Dat was in 1802 en korten tijd later is de
collectie beroemd. Een tocht door Enge-
