DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Uitbreiding van de staking in Frankrijk.
Sportvliegtuig op Schiphol verongelukt
No. 130
138e Jaargang
Steeds meer vitale bedrijven bij
de staking betrokken.
Meer dan 100.000 stakers.
De mogelijke oorzaken
van de staking.
Oostenrijksch sportvliegtuig afgegleden
en geheel vernield.
De inzittenden beiden gedood.
Te weinig snelheid.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE AD VERTEN TIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote
contracten rabat Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK. Donderdag 4 Juni 1936 Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Gisteren was het de achtste dag van
de stakingen. Tegen 12 uur waren on
geveer 230 fabrieken by de stakingsbe
weging betrokken. In het departement
Seine et Oise en dat van de Seine
wordt het aantal stakers geraamd op
100.000. De beweging verspreidt zich
thans in Noordelijke richting.
Het feit, dat de stakingsbeweging
zich uitbreidt tot andere industrieën,
met name tot de levensmiddelen-indus
trie, vormt een zoodanig ernstige om
standigheid, dat men in officieeie
kringen een zekere ongerustheid niet
verheelt.
Zoo zijn de arbeiders van de gasfa
briek te Nanterres in staking gegaan,
terwijl ook bij de waterleidingmaat
schappijen in de buurt van Parijs sta
king dreigt. Bovendien hebben alle
Parijsche ijsfabrieken het werk moeten
stilleggen, zoodat de melkdepots niet
meer van ijs kunnen worden voorzien.
Meer dan de helft van de voor Parijs
bestemde melk wordt voor het gebruik
geconserveerd met behulp van ijs
De Parijsche correspondent der N. R. C.
telefoneerde gisteravond:
De Itakingsbeweging verbreidt zich als
een olievlek. Vandaag was er gelegenheid
eenige industrieelen uit het gebied van Pa
rijs te spreken. Een hunner, die aan het
hoofd staat van een bedrijf met 300 arbei
ders, had op een telefonischen oproep naar
zijn fabriek geen antwoord gekregen. Hy
vroeg zich af of de mannen er het bijltje
bij hadden neergelegd. Bij een ander, chef
van een klein personeel, was men gaan
mopperen: de patroon had hen daarop ge
moedelijk toegesproken. Met de stukken in
de hand had hij hun uitgelegd, dat bij
loonsverhooging met verlies zou worden
gewerkt. De werklieden hadden daarop
van hun voornemen afgezien. Een ander
had de delegatie geantwoord: ik sta de ge
vraagde vermeerdering toe, maar dan eisch
ik ook een stipte nakoming van de ver
plichtingen; de eerste, die zich niet daar
aan houdt, wordt ontslagen. Een vierde
eindelijk had den klagers te verstaan gege
ven, dat in de tegenwoordige omstandighe
den een stilzetting van de onderneming
hem te stade zou komen.
In het algemeen trof de betrekkelijke
zorgeloosheid, waarmede de arbeiders de
mogelijkheden van een neerlegging van
den arbeid en zelfs van een bezetting der
lokalen onder het oog zien. Het spreekt
vanzelf, dat de agitatie van deze zijde zoo
min aangestookt is, als aangemoedigd
•wordt.
Wel heet het, dat de rechterzijde hierin
de hand heeft. Zij zou dit middel aanwen
den om de a.s. regeering bij voorbaat
dwars te zitten en tweedracht te zaaien
tusschen radicalen, socialisten en commu
nisten. Wie is dan voor het uitbreken ver
antwoordelijk?
Natuurlijk hoort men Moskou noemen.
Anderen geven de schuld aan het Alge
meen Verbond van den Arbeid. Het een
noch het ander is met de feiten te rijmen.
Er werd al opgemerkt, dat de beweging
den communisten op het oogenblik onge
legen komt.
De taak van Blum wordt erdoor ver
zwaard en Moskou heeft nu blijkbaar al
les erop gezet zijn plannen als kabinetsfor
mateur te laten slagen dat de communis
ten in de regeering treden, maar voor het
overige zullen zy hem zooveel mogelijk te
gemoet komen. Zoo willen ze een hunner
als onder-voorzitter van de Kamer. Welis
waar stuiten zij met dezen steunpolitiek op
den onwil van de afgescheiden communis
ten in de personen van Doriot; op sabota
ge aansturen, nu de ortodoxe broeders al
les den om hem te beletten in de Kamer
zitting te nemen; de machtige vakbond van
Jouhaux deze lawine aan het roeren heeft
gebracht, is evenmin aan te nemen.
Iets anders is, dat de eischen hun sympa
thie hebben. Tegenwerking van dien kant
is zeker sinds de samensmelting met de
communistische vakvereenigingen ondenk
baar. Maar ook hun komt de vorm, die de
arbeiders aan hun ontevredenheid geven,
ongelegen. Nu het zoover is, kunnen zy
niet anders dan remmen. Zoo sporen zij de
mannen aan zich stipt te houden aan de
overeenkomsten in de gevallen, waarin
deze tot stand gekomen zyn en vooral de
vryheid van beweging der directeuren niet
te belemmeren. Deze waarschuwingen wor
den blykbaar ter harte genomen. Eigenaar'
dig is, dat het publiek zyn kalmte bewaart
tegenover deze revolutionaire verscijnse-
len.
Een zekere suggestie is volstrekt niet al
leen by de vooruitstrevenden te zoeken.
Zelfs een weekblad als Choc, niet van fas
cistische smetten vrije werpt een groot deel
van de verantwoordelijkheden op de pa
troons. Het vraagt: Is het menschelijk en re
delijk dat 75.000 arbeiders het werk moes
ten neerleggen om bepaalde bedrijfsleiders
de rechtvaardigheid te laten inzien van den
eisch aangaande een betaald verlof van één
week in het jaar?
Sinds dit geschreven werd, is het aantal
stakers tot 350.000 vermeerderd, van wie
100.000 in het departement van de Seine,
waar volgens de Intransigant 250 fabrieken
bezet zijn.
Een verdere toeneming.
Men heeft den indruk, dat de beweging
den leiders uit de hand loopt. Het is de
vraag hoever deze verlamming van het in-
dustriëele- en handelsleven zal doorvreten.
Aanvankelijk leek het alles nogal on
schuldig; men las van de gemoedelijke ma
nier, waarop de stakers zich inrichten in de
lokalen en hoe zij op de binnenplaatsen
verstrooiing zochten.
In de metaalnijverheid schijnt de bewe
ging te luwen, dank zij de snelheid, waar
mede de uit vertegenwoordigers van pa
troons en arbeiders gevormde commissie
haar taak aanpakt. Het tegenvoorstel van
de patroons dient als basis voor het over
leg. Wij staan op het standpunt, dat de be
slissing aangaande het collectieve contract
bij het parlement ligt. Bij den senaat is al
drie jaar een ontwerp dienaangaande aan
hangig. Tegenover den eisch tot onmiddel
lijke loonsverhooging stellen zij volgens de
Paris Soir het volgende argument. De prij
zen van de in uitvoering zijnde orders be
rusten op de tegenwoordige loonen: de ge
sloten overeenkomsten moeten dus worden
uitgevoerd, alvorens de vermeerdering van
de loonen kan worden toegepast.
De besprekingen duren voort.
Een ernstige toestand.
Men weet, dat de minister van arbeid er
een werkzaam aandeel aan neemt. De be
trokken syndicaten zeggen, dat de stakingen
spontaan uitgebroken zijn in die fabrieken,
waar de loonen heel laag zijn, maar het
spreekt vanzelf, dat zy gemakkelijk van het
corporatieve op het politieke plan over-
glyden. Van een algemeene staking is geen
sprake. Wel dreigen ernstige moeilijkheden.
De 3000 arbeiders van de fabriek, die 30
plaatsen ten Westen van Parijs van gas
voorzien, zyn in staking gegaan. Ten slotte
an de actie, die in het bekende etablisse
ment van de Champs Elysées begonnen is,
zich uitbreiden tot groote café's daar en aan
den boulevard. Dit alles moet de komst
van Blum aan het bewind verhaasten.
Besprekingen van Sarraut.
Gisteravond heeft Sarraut een delegatie
van werkgevers by zich ontvangen in tegen
woordigheid van den minister van arbeid
Frossard. Sarraut ontving vervolgens een
werkliedendelegatie. Na afloop verklaarde
Frossard aan de pers: de ondercommissies
zijn dezen middag bijeengekomen. Daarna
zal de algemeene commissie in voltallige
zitting bijeenkomen, maar op gewichtige
punten ziet men zich tegenover groote moei
lijkheden geplaatst.
Ook staking bij de transport
bedrijven?
Men verwacht nog een uitbreiding van de
staking over een aantal transportonder
nemingen in de buurt van Parijs. Gister ging
het gerucht, dat hierdoor ook alle Parijsche
dagbladen getroffen zouden worden, doch
naar het schijnt, heeft men wat de dag
bladen betreft nog tijdig een regeling kun
nen treffen. Bij andere transportbedrijven
schijnt een staking zeker te zijn en naar
verluidt zyn de directies reeds begonnen de
eischen van hun personeel te bestudeeren.
Hoewel er geruchten gingen, dat het ge
heele transportwezen bij deze staking be
trokken zou zyn, waren er gisteren nog
geen teekenen, dat dit inderdaad het geval
is. In dat geval zou de toestand onmiddellijk
veel ernstiger worden, omdat hierdoor tal
van bedrijven waarbij nog geen staking is
uitgebroken toch in ernstige mate schade
zouden ondervinden.
Een communiqué van de vakver
eenigingen.
De Unie van vakvereenigingen in de buurt
van Parijs heeft gistermiddag een commu
niqué gepubliceerd, waarin gemeld wordt,
dat het Algemeen verbond van den arbeid
een toeneming van de stakingen in het ge
bied van Parys constateert; vooral in het
levensmiddelenbedryf en by de chemische
industrie. Wy zyn vast besloten om de
staking te laten verloopen met dezelfde dis
cipline als in de eerste dagen ten toon is
gespreid. De vakvereenigingen zyn verder
besloten om hun volledige medewerking te
verleenen in alle gevallen waar in de
eischen van de stakers rechtvaardig zyn.
Het Algemeen verbond van den arbeid en
de Unie van vakvereenigingen zullen alle
maatregelen treffen om de vakvereenigingen
het voortzetten van hun actie mogelijk te
maken, zoo eindigt het communiqué.
De dagbladen er bij betrokken?
Het gerucht ging, dat gisteravond de
staking zich zou moeten uitbreiden tot de
besteldiensten die belast zijn met het ver
voer der dagbladen, waardoor geen enkel
Parysch dagblad verzonden zou kunnen
worden. Het schijnt echter, dat spoedig
overeenstemming zal worden bereikt.
In enkele fabrieken is het werk hervat, in
andere daarentegen zyn de arbeiders thans
ook in staking gegaan.
Nog meer stakers.
Het personeel van de Galeries la Fayetta,
van de Parfumerie Coty en van de film
maatschappijen Pathé en Nathan heeft het
werk neergelegd.
Staking bij de Messageries
Hachette.
De staking is in den afgeloopen nacht
overgeslagen naar de Messageries Hachet
te, de bekende onderneming die zich bezig
houdt met het vervoer van dagbladen. Al
lereerst werd het werk neergelegd door de
chauffeurs der vrachtauto's, die des nachts
de paketten kranten naar de stations ver
voeren. Woensdagmiddag was een accoord
tusschen werkgevers en werknemers tot
stand gekomen waarbij een loonsverhooging
van tien procent was toegekend. Een ande
re kwestie was echter nog niet behandeld.
Te twee uur in den nacht reden de vracht
wagens weg, dochten beide einden der
straat bleven zij staan, waardoor het ande
ren auto's enmogelyk gemaakt werd het
vervoer over te nemen. Bij de aflossing der
ploegen verzamelde zich een groote menig
te in de krantenwijk. De politie hield hier
een oogje in het zeil.
De „Oeuvre" verschijnt heden slechts
met zes pagina's en voert ale verontschul
diging aan, dat de verschillende stakingen
tot besparing op het papierverbruik heb
ben gedwongen. Ook de chauffeurs der on
derneming, die het vervoer van preventief
gehechten naar het paleis van justitie ver
zorgt, hebben Woensdag gestaakt, zoodat
de dienst door politieauto's moest worden
overgenomen.
De ontwikkeling der stakingsbeweging.
De stakingsbeweging heeft zich thans ook
in toenemende mate over de provincie uit
gebreid. In Rouaan wordt in de meeste
groote chemische fabrieken St. Gobain,
Maletra Kulman gestaakt. De arbeiders
hebben ten deele eischen gesteld, die soms
oploopen tot loonsverhooging met 50 pro
cent. In de meeste gevallen hebben de ar
beiders de fabrieken bezet en verklaard, dat
zij niet eerder daaruit zouden vertrekken,
dan wanneer hun eischen ingewilligd zijn.
De textielindustrie in Rijssel is sinds giste
ren in grooten omvang door de stakingsbe
weging aangetast. In een meubelfabriek
eischen de arbeiders 35 procent loonsver
hooging. Ook de groote staalfabrieken For-
ges et Acieres de Denain et Anzin, die 3700
arbeiders in dienst hebben, liggen sinds
gistermiddag stiL De leiding der fabrieken
heeft ter bestudeering van de eischen der
arbeiders een bedenktijd van 24 uur ge
vraagd. De stakingsleiding heeft hierop
doen weten, dat wanneer de arbeiders niet
zonder verwijl genoegdoening krijgen zou
den, zij de hoogovens zouden laten dooven.
In Le Havre hebben onbekende daders
reeds twee maal een roode Sovjetvlag met
sikkel en hamer aan een lichtmast gehe-
schen. De vlag is door de politie verwijderd,
zonder dat de daders konden worden gevon
den.
DE BELGISCHE KABINETSCRISIS.
Wordt van Zeeland toch kabinets
formateur?
De meening, dat de heer van Zeeland ten
slotte opnieuw geroepen zal worden een
regeering samen te stellen, wint meer en meer
veld.
Het schijnt echter, dat men in politieke krin
gen de crisis wil rekken tot de volgende week
met het oog op de verkiezingen voor de pro
vinciale raden, welke Zondag a.s. zullen wor
den gehouden, zoomede ten aanzien van de
gevolgen, welke daaruit zullen kunnen voort
spruiten nopens de samenstelling van den
den senaat.
Men denkt echter niet, dat zulks an invloed
zal zijn op de mogelijke samenstelling van een
uit vertegenwoordigers der drie partijen be
staande regeering.
Het schijnt echter reeds vast te staan, dat
de heer Vandervelde geen deel zal uitmaken
van de nieuwe regeering en dat het instituut
minister zonder portefeuille zal worden afge-
schaft. 8
Gisteravond om zeven uur is een
binnenkomend Oostenrijksch sporttoe-
stel in de onmiddellijke nabijheid van
het vliegveld Schiphol afgegleden en
verpletterd. De beide inzittenden zijn
om het leven gekomen. Het waren onze
landgenoot van Hengel, directeur
van de Oesterreichische Credit Anstalt
te Weenen en de bekende Oostenryk-
sche sportvlieger Brunowski.
In een vrille geraakt?
Het verongelukte toestel was een Miles
Hawk, bemand met twee personen en ge
merkt O.E.D.V.H. De machine was om
16.12 uur van het vliegveld te Bazel ge
start en verscheen om een minuut over ze
ven boven Schiphol. Toen het vliegtuig een
minuut later zou gaan landen, zag de
waarnemer op den verkeerstoren tot zijn
ontsteltenis dat het toestel snel omlaag
gleed, waarschijnlijk doordat het in een
vrille was geraakt, en tegen den grond te
pletter sloeg.
Het ongeluk gebeurde ten zuidwesten van
het vliegveld op ongeveer 300 meter af
stand van de grens van het terrein op het
gedeelte, dat voor de uitbreiding van de
Amsterdamsche luchthaven bestemd is. Het
toestel viel neer van een hoogte van onge
veer zeventig meter op een oogenblik, dat
het weinig snelheid meer had. Ooggetuigen
kregen den indruk, dat de piloot de ma
chine op 4 a 5 meter boven den grond nog
redresseerde, want het leek een moment
alsof het toestel weer normaal vloog. Hier
door dacht men aanvankelijk, dat de gevol
gen van het ongeluk niet zoo ernstig zou
den zyn en in dit verband werd de alarm
sirene slechts een minuut in werking ge
steld.
Op dit signaal begaven zich onmiddellijk
naar de plaats van den ramp de heeren van
Dijk van den eersten hulpdienst en van de
Beek, assistent-havenmeester, alsmede ver
scheidene monteurs en personeel van de
Nationale Luchtvaartschool.
Het toestel bleek geheel te zijn vernield
en tusschen de puinhoop vond men de deerlijk
verminkte lijken van de beide inzittenden.
Het bleken te zyn onze landgenoot mr. A.
J. van Hengel, directeur-generaal van de
Oesterreichische Credit Anstalt Wiener
bankverein en de bekende Oostenryksche
sportvlieger Brumowsky.
De leden van den Geneeskundigen Dienst
van Schiphol en twee ambulances van den
Gemeentelijken Geneeskundigen en Ge
zondheidsdienst onder de persoonlijke lei
ding van den directeur, den heer L. Heijer-
mans, waren eveneens spoedig ter plaatse.
De Rijksstudiedienst voor de Luchtvaart
te den Haag werd onmiddellijk van het ge
beurde in kennis gesteld. Gisteravond nog
werden de ingenieurs van der Heiden en
van der Maas van dezen dienst op Schiphol
verwacht voor het instellen van het offi
cieeie onderzoek.
Het stoffelijk overschot van de slacht
offers is naar de stad overgebracht. Een
tragische omstandigheid was, dat familie
leden van den heer van Hengel, die hem
waren komen afhalen, het ongeluk voor
hun oogen zagen gebeuren. Toch voltrok de
vliegramp zich vrijwel onopgemerkt, daar
het op dat uur zeer stil was in de gebouwen
en op het terrein.
De snelheid te sterk verminderd.
Toevallig waren aanwezig de heeren Fok
ker en van Neyenhof, welke laatste de
„Spin" voor de demonstratie van Zaterdag
a.s. zou gaan beproeven, nadat dit toestel
gehegl was geïmpregneerd. De heer Fokker
gaf als zijn meening over het ongeluk te
kennen, dat de Miles Hawk-toestellen voor
de meeste sportvliegers veel te snel zijn.
Men was op Schiphol dan ook van oor
deel, dat het ongeluk moest worden toege
schreven aan de omstandigheid, dat de
piloot de snelheid te veel had verminderd.
Hierdoor moet hij zyn afgegleden en in een
vlakke vrille zijn geraakt. Dit is wel het
gevaarlijkste wat een vlieger kan over
komen, omdat het althans op geringe
hoogte uitgesloten moet worden geacht
dat het toestel kan worden geredresseerd.
Men nam ook aan, dat op het moment van
het ongeluk, de heer van Hengel het toestel
moet hebben bestuurd en dat de instructeur
niet meer heeft kunnen ingrijpen.
Men heeft hier te maken met een
fatale vliegfout, waartegen herhaalde
lijk wordt gewaarschuwd. De Miles
Hawk toestellen, welke een groote
kruissnelheid bezitten, moeten pok met
een groote snelheid geplaneerd landen.
De fout is nu, dat door den vlieger geen
rekening schynt te zijn gehouden met
de minimumlandingssnelheid, waardoor
het toestel is afgegleden.
Het ongeluk kan in geen geval worden
toegeschreven aan de weersomstandigheden,
omdat deze zeer gunstig waren.
Wie aanwezig waren.
Toen de ramp geschiedde, waren ook de
heeren Thomson, stationchef en havenmees
ter Dellaert aanwezig, zulks in verband met
de vluchten van de „Spin". Ook zy hebben
onmiddellijk de noodige maatregelen ge
nomen. Aangezien er zoo goed als geen
publiek op het vliegterrein aanwezig was,
voltrok het ongeluk zich vrijwel onopge
merkt.
De resten van het vernielde toestel wor
den door personeel van Schiphol bewaakt.
De loopbaan van dr. van Hengel.
Mr. Adrianus Johannes van Hengel werd
in 1886 te Amsterdam geboren. Na in zijn
geboorteplaats de H. B. S. te hebben ge
volgd, legde hy in 1904 staatsexamen af,
waarna hy aan de universiteit te Leiden
studeerde in de rechtswetenschappen.
In 1911 verwierf hij den graad van doctor
op het proefschrift „de verhouding tusschen
gerechtigde en verplichte bijpapieren van
waarde". In 1909 was hij intusschen zyn
loopbaan begonnen aan de Amsterdamsche
Bank, waarvan hy in 1916 tot directeur werd
benoemd.
Toen in 1924 de Rotterdamsche Bankver-
eeniging behoefte had aan een reorganisa
tie, werd de heer van Hengel benoemd tot
directeur dezer bankinstelling, terwijl hij
bij de Amsterdamsche Bank het lidmaat
schap van den raad van toezicht behield. In
1927, na beëindiging der reorganisatie der
Robaver, maakte hij een reis om de wereld.
Van 1927 tot 1932 bekleedde hij wederom
de functie van directeur der Amsterdamsche
Bank. In 1931 werd hij geroepen om zijn
financieele deskundigheid aan te wenden als
reorganisator en raadgever van de Oester
reichische Credit Anstalt-Wiener Bank
verein, welke functie hij tot heden be
kleedde.
In 1932 trad hy af als directeur van de
Amsterdamsche Bank. De overledene had
een internationale naam als financier en als
organisator van het bankwezen. Voor de sa
neering van het 'economisch leven in Oos
tenrijk heeft hy belangrijk werk verricht.
Een Mtles Falcon.
Nader vernemen wij, dat het veronge
lukte toestel niet was een Miles Hawk,
maar een éénmotorige Miles Falcon, een
gesloten tweezitter van hetzelfde type. Dit
toestel is bovendien voorzien van rem-
klappen, welke by een landing bijzondere
voorzichtigheid vereischen. De motor van
het toestel had zich een meter in den grond
geboord. De romp is geheel vernield, de
propellor is afgebroken, terwijl de vleugels
zyn afgeknapt. De ontzielde lichamen van
de beide inzittenden vertoonden inwendi
ge kneuzingen en verwondingen. Aange
nomen moet worden, dat zij-op slag zijn ge
dood. De instructeur, kapitein von Bru
mowsky (niet Brunowski), vertoonde een
groote wonde aan het achterhoofd.
De overblijfselen van het toestel zijn
vannacht door een sergeant van de militai
re politie bewaakt.
De heeren ir. van der Heiden en ir. van
der Maas van den rijksstudiedienst voor de
luchtvaart te den Haag, werden hedenoch
tend om negen uur op Schiphol verwacht
voor het leiden van het onderzoek. O.m.
zullen ooggetuigen worden gehoord.
Voorts kan nog worden medegedeeld,
dat mr. A.J van Hengel, die een enthou
siast sportvlieger was, heeft deelgenomen
aan de Pinkestervlucht van de Oostenrijk-
sche Aero club, welke Donderdag 28 Met
was begonnen. Ook mevrouw van Hengel
had aan deze vlucht deelgenomen en wei
met een sportmachine, welke bestuurd
werd door den thans eveneens omgekomen
kapitein van Brumowsky.
Wij vernemen voorts, dat het Miles Fal-
con-toestel, waarmede het ongeluk is ge
beurd, in de kringen der internationale
sportvliegerij als een uitnemende sportma
chine bekend staat. Wel dient echter men
echter rekening te houden met haar groote
snelheid, welke ook bij het landen niet ge
ring is.
In ons land is het type niet zoo algemeen
bekend, evenmin als de Miles Hawk. Van
dit laatste type is er, voor zoover bekend,
slechts een toestel in Nederland aanwezig
en wel van den bekenden sportvlieger, der»
heer de Geus van den Heuvel.
