I
l
t
l
l
I
8
8
8
8
8
8
8
8
8
j
8
8
8
8
8
i
I
I
i
i
CHIEFWHIP
8
I
I
Vóór 500 jaar stierf Jacoba v. Beieren.
Hoe Indië de vorstelijke verloving vierde.
@0®®®°®° ■R&d'-opcoQraiHHia o®o®©®e#
ALKMAARSCHE COURANT van ZATERDAG 10 OCTOBER 1936
Wat zij voor ons land en deze streek beteekende.
Een vele malen verraden vrouw.
Batavia was uitgelaten dol.
De bestuursverwisseling op Buitenzorg.
Een uitbarsting van geestdrift.
i
8
Zondag 11 October.
HILVERSUM, 301 M. (8.55—10—
en 5.8.VARA, de VPRO van
jq_12.en de AVRO van 12.
5en 8.—12.— uur). 8.55 Gr.pl.
g__ Sportnieuws. 9.05 Tuinbouwpr.
9.30 Gr.pl. 9.45 Van Staat en Maat
schappij, causerie. 10.Zondags
school. 10.30 Nederd. Herv. kerk
dienst. 12.— Orgelconcert 12.15
filmpr. 12.40 Avro-Aeolian-orkest.
2.Boekbespr. 2.30 Opera-uitz.
(gr.pl.) 4-30 Dansmuziek. 4.55 ANP-
sportnieuws. 5.Hoe leert men
denken?, causerie. 5.20 Gr.pl. 5.30
Sportpr. 5.50 Sportnieuws ANP.
6— Orgelspel en piano. 6.40 Voor
dracht. 7.Danjmuziek mmv. so
listen. 8.ANP-ber. 8.15 Omroep
orkest en solist. 9.Radio-tooneel.
9.40 Omroeporkest en solist. 10.15
Radio-journaal. 10.30 Orgelspel.
11,ANP-ber. 11.10 Dansmuziek.
11.45—12.— Gr.pl.
HILVERSUM, 1875 M. (8.30—9.30
en 5.-7.45 NCRV, 9.30—5.— en 7.45
11.KRO). 8.30 Morgenwijding
met muzikale medewerking. 9.30
Hoogmis. 10.45 Gr.pl. 12.15 KRO-
orkest. (1.Boekbespreking). 2.
Godsd. onaei richt voor ouderen.
2.30 Trio-concert. 3.Deel. 3.15
Trio-concert 3.45 Gr.pl. 4.15 Zie-
kenlof. 4.55 Sportnieuws. 5.Ge
wijde muziek (gr.pl.) 5.50 Geref.
kerkdienst Hierna: Gewijde mu
ziek (gr.pl.) 7.45 Sportnieuws. 7.50
Onze Grondwet, causerie. 8.10 ANP-
ber., mededeel ingen. 8.20 KRO-
melodisten m.m.v. solist en de
„Jolly Boys". 9.05 Gr.pl. 9.15 Vocaal
kwartet „Kitej". 9.30 Gr.pl. 9.40
KRO-orkest. 10.10 Gr.pl. 10.15 Ver
volg van 9.15. 10.30 ANP-ber. 10.35
Gr.pl. 10.4011.Epiloog.
DROITW1CH, 1500 M. 12.50 Het
Commodore Grand-orkest. 1.35 Gr.
pl. 2.20 Tuinbouwpr. 2.40 Het Lu-
ton-orkest. 3.20 Het Fleet Street
Koor mmv. solist. 4.Causerie
over „John Clifford". 4.20 BBC-
zangers. 4.50 Ch. Ernesco's kwintet
mmv. soliste. 5.20 Missiepr. 5.40
Zang en het Brosa-Strijkkwartet.
6.50 Filmpr. 7.05 BBC-Northern-
orkest mmv. solist. 8.15 Kerkdienst.
9.05 Liefdadigheidsoproep. 9.10 Ber.
9.25 „Modern Poetry". 10.10 't BBC-
orkest. 10.50 Epiloog.
RADIO PARIS, 1648 M. 7.20 en 8.20
Gr.pl. 11.20 Orkescconcert. 12.20
Orgelconcert. 1.20 Vervolg concert.
3.05 Nat. Orkest. 5.50 Het Goldy-
orkest. 7.50 Zang. 8.20 Radiotooneel.
11.0512.35 Dansmuziek en popu
lair concert.
KEULEN, 456 M. 5.20 Havencon
cert 7.35 Omroepkwintet. 8.35 Gr.
pl. 9.50 Gr.pl. 10.50 Orgelspel. 11.20
Omroeporkest 3.20 Gevar. progr.
mmv. solisten, jeugdkoor en het
Omroepkleinorkest. 5.50 Piano
recital. 7.35 Operette-uitz. 9.50
11.20 Dansmuziek.
BRUSSEL, 322 en 484 M. 322 M
9.25 Gr.pl. 10.20 Ed. Loiseau's
orkest. 11.05 Gr.pl. 11.20 Zang en
orgel. 12.20 Klein-orkest 1.30 Om
roeporkest. 2.35 Gr.pL 3.20 Kamer
muziek. 4.20 Klein-orkest. 5.20
Dansmuziek. 6.20 Salon-orkest 7.20
Piano-recital. 8.20 Nat. Symph.-
orkest. 10.30 Gr.pl. 11.2012.20
Dansmuziek. 484 M.: 9.20 Gr.pl.
11.20 Ed. Loiseau's orkest. 12.20 Om
roeporkest. 1.30 Klein-orkest. 2.20
2.35, 2.50 en 3.50 Gr.pl. 5.20 Salon
orkest. 6.05 en 7.35 Gr.pl. 8.20 Om
roeporkest. 9.20 Gr.pl. 9.35 Koor-
concert. 10.30 Dansmuziek. 11.20
12.20 Gr.pl.
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
7.35 Operetteconcert mmv. solisten,
koor en orkest. 9.20 Ber. 9.50 Piano
recital. 10.05 Weerber. 10.2012.15
Dansmuziek.
GEMEENTELIJKE RADIO
DISTRIBUTIE.
Lijn 1: Hilversum.
Lijn 2: Hilversum.
Lijn 3: Keulen 8.35—9.05, Nor-
mandië 9.05—9.50, Keulen 9.50—
10.35, Normandië 10.3511.20, Keu
len 11.2012.20, Brussel VI. 12.20
14.20, Luxemburg 14.2015.20, Keu
len 15.20—17.20, Brussel Fr. 17.20
17.50, Keulen 17.50—18.20, Parijs R.
18.2019.20, Beromünster 19.20
20.,—, Rome 20.—22.50, Berlijn 22.50
24.—v
Lijn 4: Brussel VI. 8.3011.20,
Parijs R. 11.2012.50, Droitwich
12.5016.20, Lond. Reg. 16.20
16.50, Droitwich 16.50—17.20, Lond.
Reg. 17.2017.40, Droitwich 17.40
21.05, Brussel Fr. 21.0521.20,
Lond. Reg. 21.20—21.50, Weenen
21.5022.25, Lond. Reg. 22.25
23.Brussel Fr. 23.24.
Maandag 12 October.
HILVERSUM, 301 M. (Alg. progr.
VARA). 8— Gr.pl. 10— VPRO-
morgenwijding. 10.15 Voordracht.
10.35 Gr.pl. 11.Verv. voordracht
11.20 Orgelspel. 12.— Gr.pl. 12.30—
1.45 VARA-orkest en gr.pl. 2.
Paedagogische causerie. 2.15 Voor
dracht. 2.30 Dansmuziek. 3.Cau
serie over bloemen en planten. 3.30
Melody Circle. 4.30 Kinderuurtje.
5-De Flierefluiters, zang en gr.pl.
6.30 Muzikale lezing. 7.15 Doe het
veilig, causerie. 7.30 Gr.pl. 8— Ber.
8.03 ANP-ber. 8.10 VARA-Groot-
orkest en solist. 9.Radiotooneel.
9.30 Melody Circle. 10.— ANP-ber.
10.05 Dansmuziek. 10.30 Orgelspel
11—12— Gr.pl.
HILVERSUM 1875 M. (NCRV-
uitz.) 8.Schriftlezing. 8.159.30
Gr.pl. 10.30 Morgendienst. 11.
Chr. Lectuur. 11.3012.en 12.15
Gr.pl. 12.30 Orgelconcert. 2.Voor
de scholen. 2.35 Bloemenpr. 3 15
3.45 Gr.pl. 4.Bijbellezing. 5.
Sopraan, viool en piano. 6.30 Vra
genuur. 7.Ber. 7.15 Vragenuur
(vervolg). 7.45 Rep. 8.ANP-ber.
8.15 Gr.pl. 8.30 Causerie over Anton
Bruckner. 9.NCRV-orkest Kon.
Orat. Vereen. „Kerkgezang", en so
listen. 10— ANP-ber. 10.05—11.30
Gr.pl., schriftlezing.
DROITWICH, 1500 M. 11.05 Orgel
spel. 11.35—11.50 en 12.05 Gr.pl.
12.20 Rel. causerie. 12.45 BBC-Nor-
thern-Ireland-orkest en zang. 1.35
2.20 Orgelconcert. 3.203.44 Gr.pl.
4.20 Viool en piano. 4.50 Gr.pl. 5.20
Causerie over bont. 5.35 't A. Dulay-
kwintet. 6.20 Ber. 6.40 Landbouw-
praatje. 7.Muzikale causerie.
7.15 BBC-Zangers en cembalo. 7.40
Geraldo en zijn orkest. 820 „Family
life", causerie. 8.50 Alt en viola.
9.20 Ber. 9.40 Buitenlandsch over
zicht. 9.55 Radiotooneel. 10.55 Het
Parkington-kwintet. 11.3512.20
Dansmuziek.
RADIO PARIS, 1648 M. 7.20 en 8.20
Gr.pl. 11.20 Orkestconcert. 2.50
Gr.pl. 4.20 Brucknerconcert. 5.50
Orkestconcert. 9.05 Kwartet, voor
dracht, zang en piano. 11.05—12.35
Dansmuziek en populair concert.
KEULEN, 456 M. 5.50 en 11.20 Or
kestconcert. 12.35 Nedersaks. Sym-
phonie-orkest 1.35 Omroep-Schram-
melensemble. 3.20 Omroep-Amuse-
mentsorkest. 5.20 Gevar. progr. 7.30
Weekoverzicht. 8.20 Trio en solis
ten. 10.20—11.20 Dansmuziek.gr.pl.
BRUSSEL, 322 en 484 M. 322 M
12.20 Gr.pl. 12.50 Omroeporkest.
1.30 Salonorkest. 1.50—2.20 Gr.pl.
5.20 Dansmuziek. 6.50 en 7.20 Gr.pl
8.20 Omroeporkest. 10.3011.20 Gr.
pl. 484 M.: 12.230 Gr.pl. 12.50 Salon
orkest. 1.30 Omroeporkest. 1.50
2.20 Gr.pl. 5.20 Dansmuziek. 6.35 en
7.20 Gr.pl. 8.20 Dansmuziek. 9.05
Radio-tooneel. 9.50 en 10.3011.20
Gr.pl.
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
7.30 Populair concert. 9.20 Ber. 9.50
Kamermuziek. 10.05 Weerber. 10.20
11.20 Gevar. concert.
GEMEENTELIJKE RADIO
DISTRIBUTIE.
Lijn 1: Hilversum.
Lijn 2: Hilversum.
Lijn 3: Parijs R. 8.059.05, Keu
len 9.0511.20, Parijs R. 11.20
12.20, Brussel VI. 12.20—14.20, Lu
xemburg 14.2014.50, Parijs Radio
14.50—15.20, Keulen 15.20—16.10,
Parijs Radio 16.1017.20, Keulen
17.20—19.30, Berlijn 19.30—20.20,
Weenen 20.20—22.20, Keulen 22.20
—22.50, Weenen 22.50—24—.
Lijn 4: Brussel VI. 89.20, Nor
mandië 9.2010.35, Droitwich 10.35
—11.35, Lond. Reg. 11.35—17.35,
Droitwich 17.35—18.20, Brussel Fr.
18.2019.Droitwich 19.20.20,
Lond. Reg. 20.2024.
(Slot)
De slag bij Brouwershaven is het ty
pisch voorbeeld van een dier op persoon
lijken moed en strijdlust berekende ge-
yechten uit de Middeneeuwen. Het lage
^.ater had de landing van de zwaar ge
harnaste ridders bemoeilijkt, en zoo was
*hilipS zelf nog op zijn schip gebleven.
Ziende, dat de zijnen het gingen verhezen,
£°n niets hem meer weerhouden. Met den
kreet; Wie mij lief heeft, volge m«, «1de
£5 ,den vijand tegemoet, en z«n voor
meld werkte wonderen. De zijnen die
reeds aan het wiiken waren, hielden op-
£leuw stand en de beroemde Enge
b°ogschutters werden van twee zijden
aangevallen Philips zag W-4»
dapperste edelen vallen en verkeerde zelf
^nigmaal in het dreigendst gevaar zoo-
dL8ens Jan van Gent hem vaneen^e
dood redde. De Engelschen bleken
langer bestand tegen de opdringende over
macht) hun tucht liet hen in den steek en
vergeefsch zochten zij een toevlucht ach
ter verschansingen. Zoo werd het een
wilde jacht, een gruwelijke slachting, die
den bloem van den Zeeuwschen adel, meest
strijdende aan de Hoeksche zijde, trof
naast den Engelschen bondgenoot.
En al schijnt het als liggen, zeker voor
die dagen, Brouwershaven en Alkmaar,
Zeeland en Kennemerland ver uit elkan
der, de oorlog verplaatste zich thans en
deed ten Noorden van het IJ zijn invloed
gevoelen. Jacoba handhaafde zich met
moeite binnen haar vestingen; het platte
land van Holland werd één ruïne; de dij
ken werden verwaarloosd, ja zelfs liep het
water ongehinderd over de landerijen, om
van dorpen en kasteelen, die werden ver
brand en uitgeplunderd, niet te spreken.
Na drie jaren strijd gaf Jacoba nog niet
toe. Z« hoopte nog altijd op hulp uit En
geland, omdat zich daar weer een sterke
volksbeweging te haren gunste vertoonde.
Zü hoopte op den Duitschen Koning, op
den Paus, maar niet het minst op de weer-
spanninge West-Friezen, die reeds zoo
menigmaal waren opgestaan. En dit in
derdaad niet ten on-rechte.
In het voorjaar van 1426 slaagden Wil
lem van Brederode en Willem Nagel erin
de Kenmemers, West-Friezen en Water
landers onder hunne leiding samen te
brengen. De door den Bourgondischen her
tog aangestelde ambtenaren werden over
vallen en gedood, en in onafzienbare rijen,
met pieken, bijlen en zeisen gewapend^
trokken zij voor Jacoba ten strijde. Haar
lem bemerkte het; deze plaats, schoon zij
een lang tijdperk van bijkans onafgebroken
Hoeksch staatsbestuur had gekend, bleek
spoedig goed en bloed weer veil te hebben
voor den eersten den besten Kabeljauw-
schen pretendent. Roeland van Uutkerke,
een van Philips' beste krijgsoversten, had
er het bevel en verdedigde het hardnekkig,
ook toen Jacoba zich naar het boerenleger
voor de stad begaf. Hard werd er gevoch
ten in die dagen; nare benden plunderden
Rijn- en Delfland en bedreigden zelfs
machtige steden als Leiden en Delft.
En toen stak ook Alkmaar, niet zoo
machtig nog als de genoemde, maar toch
reeds een stad van beteekenis, de vaan
van de Beiersche vorstin tegen Philips op.
Toen Jacoba ten tweeden male bij Alphen
zegevierde, leek het er op als zou Leiden
worden veroverd, en de val van Leiden
had die van Haarlem kunnen medeslee-
pen en Jacoba meester maken in geheel
Holland. Philips zag den ernst van den
toestand in. Hij verscheen zelf op het oor-
logstooneel met zijn beste troepen, niet
minder dan 20.000 man. Het was zijn
v-ordeel, dat hij over beroepssoldaten be
schikte en niet behoefde te vreezen, dat
de onder hem dienende mannen, gelijk
burgers uit de steden en boeren uit het
veld, hem zouden verlaten wanneer het te
lang duurde. Zoo groot was de schrik, die
de aankomst van zijn leger verspreidde,
dat de boeren hun kamp voor Haarlem
verlieten. Wellicht, had Philips het daar
bij gelaten, waren zij rustig thuis geble
ven. Maar integendeel, zij werden met
zware boeten gestraft. Zij moesten al hun
wapens uitleveren, de West-Friezen te
Hoorn, dat inmiddels versterkt was en
Jacoba weerstand had geboden, de Ken-
nemers te Haarlem, waar Uutkerke den
strijd had volgehouden. Zij mochten niet
anders dan een broodmes zonder punt be
houden. In Alkmaar, dat het middelpunt
van hun beweging was geworden, werd
nog in het bijzonder gestraft, want het
moest zyn wallen en poorten slechten."
Het moest niet alleen tot den staat van
open dorp terug keeren, maar het werd
als geheel het opgestane Kennemerland
verstoken van eigen rechtspraak, van
vrije verkiezing van overheden en dijk
bestuur. Philips voegde er uitdrukkelijk
aan toe, dat hij slechts uit „bijzondere
goedertierenheid" den boeren het ver
beurde leven schonk, en dit dan nog met
tal van uitzonderingen.
Kan het verbazen, dat de boeren zich
niet aanstonds goedwillig in dit lot schik
ten! Jan van Beieren had aan de voor
naamste vier steden van Holland bijzon
dere voorechten geschonken; hier werd
een vonnis uitgesproken, waardoor de
rechten en vrijheden van geheel een land
streek voor immer werden vernietigd.
Maar het hielp hun weinig. Willem Nagel
mocht hun nog eens aanvoeren, hij viel
bij Hoorn onder de pijlen van de Bour
gondische boogschutters, die onder lei
ding van L'Isle Adam het vak goed van
de Engelschen hadden afgezien. Alkmaar
werd zelfs ten deele verbrand, dorpen
werden verwoest en geplunderd, de
Hoeksche kasteelen met den grond gelijk
gemaakt, de boeten nog eens verzwaard,
ja zelfs de voorrechten uit de dagen van
Floris V en Willem III werden ingetrok
ken. Als waren de boeren opnieuw gebo
ren lijfeigenen, zoo zouden zij volkomen
afhankelijk zijn van de gunst van Philips
of zijn Kabeljauwschen oversten gelijk
deze Uutkerke, die een vreemdeling was.
Zelfs moest het arme Kennemerland al
leen meer dan de helft opbrengen van de
bede, jaarlijks door het uitgestrekte en
ri^ke Brabant betaald. Er werden nieuwe
ambtenaren aangesteld, en een vast
schoorsteengeld aan alle huizen opgelegd,
een zware last in die dagen, toen men be
lastingen nauwelijks kende. Philips zag
zelf het onmogelijke van zijn handelwijze
ten lange leste in, en herstelde deels het
oude Kennemer landrecht; welke tirannie
zou anders niet hebben geheerscht over
dit land! Philips durfde heel wat aan,
want hij vernietigde op eenmaal het ge-
heele rechtsbestand en de geheele burger
lijke ordening. Maar, hoe hard zijn hand
ook drukte, het moet erkend, dat zij be
rekend was voor de moeilijke taak, die
zij had te volbrengen, want er is orde en
ru.t weeergekeerd in deze gewesten en
de schromelijk verwaarloosde financiën
werden in orde gebracht. De welvaart
keerde weer, en ook het zwaar beproefde
Kennemerland heeft van die welvaart ge
profiteerd.
Het drama in Kennemerland voltrok
bijkans Jacoba's lot. Wellicht had zij den
strijd nog voortgezet, ware het niet, dat
Humphrey van Gloucester met zijn En-
gelsche vriendin was gehuwd. Te Delft
werd nu vrede gesloten, een vrede die
Jacoba de heerschappij in naam naast den
Bourgondischen hertog liet. Zij, die door
h a teugeloozen overmoed de bewerkster
was geweest van naamloos veel leed en
ellende, leidde wel een leven zonder uit
oefening der heerschappij, maar toch een,
waarin zij als een vorstin werd geëerd en
g huldigd. Zij vertoefde toen reeds veel
op Teylingen, maar ook in Den Haag, en
daar heeft haar aanraking met Frank van
Borsele plaats gehad. Hij, vroeger haar
machtige vijand, heeft liefde voor de nog
altijd schoone vorstin opgevat, maar de
staatkunde sprak een woordje mede. Er
was ook Utrecht en Gelder alles aan ge-
1 _jn om den Bourgondischen hertog te
strijden; de Engelschen hebben ver-
moedelijk hulp toegezeg, en zoo werd het
een samenzwering, die Philips ontijdig
ontdekte. Slechts met voledigen afstand
van haar rechten kon JacoBa haar vrij
heid koopen en werd Frank van Borsele
haar echtgenoot en uit de gevangenschap
ontslagen. Samen hebben zij nog drie ja
ren geleefd, meest op Teylingen, waar
Jacoba veel bezoeken ontving, die zij in
verschillende deelen van het land beant
woordde. Zij leefde er niet eenzaam, gelijk
men het wel eens heeft willen voorstel
len; wel verre vandaar, haar staat bleef
vorstelijk tot het einde en de inventaris
van haar nalatenschap, die ons is geble
ven, legt er getuigenis van af. Zij gaf wel
veel meer uit dan zij inkomsten had, en
zoo is het voor de executeuren een moei
lijk werk geweest om de eindjes aan el
kander te krijgen. Zienderoogen ging zij
in de laatste maanden achteruit, de ge
volgen van het ruwe, harde leven, dat zij
ten deele te velde geleid had, bleven niet
uit. Zij stierf op nauwelijks 36-jarigen
leeftijd, beweend in het bijzonder door de
armen, die zij veel wel had gedaan.
En eigenaardig, in de weken, die aan
haar dood voorafgingen, laaide het krijgs-
geruisch weer rondom Teylingen op. De
Bourgondische partij in Engeland was
verslagen; Humphrey richtte zich met
brieven tot zijn vroegere gemalin, en
landde met eeh groote troepenmacht bij
Calais. Hij bedreigde zelfs de kusten van
Holland, in het bijzonder dat gedeelte, dat
zich tusschen Haarlem en Leiden uit
strekte. Frank van Borsele moest naar
Zeeland om er den vijand te weerstaan.
Maar al drong de Engelsche vorst tot diep
in Vlaanderen door, tenslotte bleek Philips
van Bourgondië een te sterke tegenpartij.
Wat moet er wel in diens hoofd zijn omge
gaan toen, slechts enkele dagen na haar
dood, Jacoba op luisterrijke wijze in de
Hofkapel te 's-Gravenhage, in de onmid
dellijke nabijheid van haar vader, haar
grootvader en grootmoeder werd bijgezet!
Batavia, September '36.
Indië heeft een tijd van groote drukte
achter den rug. Het plotseling bekend wor
den van de verloving van prinses Juliana
heeft hier tot een uitbarsting van geestdrift
geleid als zelfs doorgefourneerde oud-
Indisch-menschen zich niet weten te her
inneren. Het bericht, van Aneta, kwam hier
omstreeks half 7 aan en de Nirom zorgde er
voor, dat het in minder dan geen tijd door
de radio over geheel Indië verspreid was.
Meteen waren overal de poppen aan het
dansen, in den meest letterlijken zin van
het woord.
Het officieele bericht liet echter op zich
wachten en de regeering kwam voor de
moeilijke beslissing te staan, afzijdig blijven
tegenover een elke minuut oplaaiende
stemming en het officieele bericht afwach
ten, of het persbericht gelooven en mee
doen. Terwijl hierover de beslissing nog niet
gevallen was, riep de radio ineens om, dat
de marinemuzirk om kwart voor 10 een
rondgang door de stad zou maken, de weg
werd tevens nader aangegeven. Het bevel
daartoe moest vrijwel zeker zijn uitgegaan
van den vlootvoogd, maar deze was nergens
telefonisch te bereiken, zoodat hem niet ge
vraagd kon worden, of hij soms een offi
cieele mededeeling had ontvangen. Inmid
dels nam de stemming in de stad toe, het
oogenblik van den rondgang naderde. De
regeering zag in, dat zij onmogelijk afzijdig
kon blijven en toen de marinemuziek aan
zijn tocht langs het Paleis Koningsplein
kwam, is zij daar door den gouverneur-
generaal en de leden van den Raad van
Indië „ontvangen". Het zou echter nog
ruim 2 uur duren voordat het officieele
telegram den G.G. bereikte.
Over de feestelijkheden behoef ik natuur
lijk niets meer te vertellen. Uitvoerige tele
grammen hebben Holland daarvan op de
hoogte gebracht, maar de optocht te Batavia
op Zaterdagavond 12 September moet toch
nog even besproken worden. In het moeder
land weet men wat organiseeren is, maar
om in 3 dagen een optocht ineen te schroe
ven, waaraan niet minder dan 70.000 men-
schen deelnamen, zal ook daar als een kunst
stukje van organisatie worden beschouwd.
Wegens den korten tijd van voorberei
ding is het niet mogelijk geweest de volg
orde van de deelnemende groepen aan te
geven. Het verzamelpunt was het Waterloo-
plein en de opstelling geschiedde naar ge
lang van het aankomen daar. Wie het eerst
kwam, liep voorop. Dit heeft een allerge
zelligste hutspot van den stoet gemaakt.
Hoe het mogelijk is geweest in 3 dagen zoo
veel optocht-requisieten te maken en samen
te brengen, zal wel altijd een geheim
blijven.
Zonder uitzondering hebben alle bevol
kingsgroepen zich op dezen optocht gewor
pen, de Chineezen zeker niet het minst en
in geheel Batavia was op den morgen van
den 12den September zelfs voor geen zwaar
geld nog een vierkanten millimeter Oranje
doek te krijgen.
De politie heeft een gemakkelijke taak
gehad, alles liep van zelf en het aantal op
stoppingen was bjj deze geweldige men-
schenslang uiterst gering. Enke malen meen
den vertegenwoordigers van groepen bij het
voorbijtrekken van den G. G. een soort toe
spraak te moeten houden, wat dan stag
natie veroorzaakte, maar weldra liep alles
weer op rolletjes.
Het was in den korten tijd natuurlijk
voor slechts zeer enkele organisatie moge
lijk geweest al haar leden van het deelnemen
van den optocht in kennis te stellen, zoodat
vele kijkers tot hun verbazing hun club of
vereeniging voorbij zagen trekken. Onmid
dellijk sloten zij zich aan en zoo heeft zich
het merkwaardige geval voorgedaan, dat het
aantal deelnemers by het eindpunt aanmer
kelijk grooter was dan bij het begin. Er zijn
vereenigingen geweest, welke met meer dan
het dubbele getal eindigden, dan waarmede
zij begonnen waren.
Het ooggetuigeverslag van den optocht is
door een gelegenheidsman gegeven, omdat
de gewone omroeper van de Nirom met ver
lof in Amerika vertoeft. Luitenant ter zee
Quispel heeft hem vervangen en hem moet
een groot compliment worden gebracht
voor de uitnemende wijze, waarop hij zich
van zijn taak gekweten heeft. Het met een
paar woorden aangeven van het karakteris
tieke van elke groep was uitstekend. Een
geroutineerde vakman zou het hem niet
verbeterd hebben. Kostelijk was hij, toen
de H. B. S., de K. W. III, voorbijtrok. „Mijn
oude school", klonk door de radio, „en ze
hebben waarachtig nog het vaandel, dat ik
heb helpen uitreiken". Wat is dat smoezelig
geworden door de vele jaren trouwen
dienst. Maar het kan nog best mee. Maar
een ding moet ik toch zeggen. In mijn tijd
schreeuwden we harder..."
De optocht is een daverend succes ge
worden. Hij was omstreeks 9 uur afgeloopen
en voor 6 uur in den morgen is Batavia niet
naar bed gegaan. Hooge mijnheeren met
gouden krijgen hebben dien kraag totaal
vergeten en incarnaties van diep ambtelijke
waardigheid liepen met een oranjemuts en
een ballon of een toeter. Voor een half et
maal had de hiërarchie ons goede Indië ver
laten.
Voor één man zullen de feestelijkheden
buitengewoon zwaar zijn geweest. Voor den
Gouverneur-Generaal. Niet dat deze uit
barsting hem geen groot genoegen moet
zijn geweest. Zijn blijdschap heeft voor die
van niemand ondergaan, maar zijn gezond
heidstoestand heeft hem de laatste maanden
het vervullen van zijn taak buitengemeen
verzwaard. Het program, dat hij kort voor
zijn vertrek af te werken had, was reeds
wat grooter dan medisch advies gewenscht
achtte. De G.-G. was op en de feestelijk
heden hebben van zijn toch reeds zwakke
krachten veel gevergd. Na zijn laatste
ziekte, een maand of 5 geleden, is hij nim
mer weer de oude geweest. Het korthouden
van de toespraken bij de bestuursoverdracht
zal dan ook wel geen toeval zijn geweest.
Het losraken van de Sibajak van den wal
zal hem, naast een gevoel van weemoed,
ongetwijfeld ook een van verlossing hebben
gebracht.
Het bewind van gouverneur-
generaal de Jonge.
Hetis alleen aan de geschiedenis om de
juiste waarde te bepalen, welke het bewind
van een G.G. voor dit land heeft gehad,
maar het kan niet anders of de balans zal
voor jhr. de Jonge naar de goede zijde
doorslaan. Geen van zijn voorgangers heeft
de omstandigheden zoo tegen gehad, zoo
hard moeten zijn omdat in tijden van nood
voor sentimentaliteit geen plaats is. In
enkele jaren heeft hij in Indië een omvor
ming moeten volbrengen, waarvoor andere
landen even zoovele tientallen jaren zullen
nemen. Veel leed is onder zijn bewind ge
leden en wordt nog geleden. Het individu
mag niet gelden als het belang van da
massa op den voorgrond komt. Maar zijn op
volger vindt een Indië, wel verarmd en ver
zwakt, maar zonder zieke gezwellen. Alla
opbouw is moeilijk, doch minder bezwaar
lijk dan het raseeren van een terrein met
eeuwenoude, vastgewortelde gebruiken,
vooroordeelen en privileges.
Jhr. van Starkenborgh zal, zoo langer hij
hier vertoeft, zoo meer dankbaarheid moeten
gevoelen voor den man, die hem zijn taak
zoozeer verlicht heeft door het financieele
bestel binnen nauwere, strakkere grenzen
te brengen.
In de rede, waarmede het bestuur over
deze gewesten is aanvaard, heeft de nieuwe
G.G. zich minder onthouden van het aan
geven van de lijnen voor zijn bewind, dan
algemeen gemeend wordt. Wie tusschen de
regels door weet te lezen, zal veel meer po
sitiefs ontdekken, dan in den letterlijken
tekst van de woorden opgesloten ligt. De
waarschuwing van onrust verwekkende
elementen was duidelijk en misschien is zij
het antwoord op den wensch, die in tal
van nationalistische bladen tot uiting ge
komen is, dat een grootere vrijheid van het
woord zal worden toegestaan. Nu heeft vrij
heid van het woord in Europa en het Oosten
