De Spaansche revolutie. Onrustig Oosten. In Frankrijk. De andere landen. De finish. ANTHONY EDEN. Tenslotte heeft Engeland met Italië een overeenkomst, betrekking hebbende op de Middellandsche Zee, vrijwel geteekend en als wij dan bedenken, dat Duitschland tevergeefs contact gezocht heeft met Italië, begrijpt men meteen de geïsoleerde positie, die Duitschland thans inneemt. Ongetwijfeld zal Eden nog meer van zich laten hooren, vooral als Duitschland t. z. t. nog eens weer de wenschelijkheid en noodzakelijkheid van het bezit van koloniën op het tapijt brengt! Wij hebben, toen wij Duitschland behandelden, terloops ook de Spaan sche revolutie genoemd, maar het spreekt wel vanzelf, dat wij aan dezen burgeroorlog een apart hoofd stukje moeten wijden, waarbij wij als doel stellen de ontwikkeling van en de aanleiding tot dezen burgerkrijg Wij meenen zelfs, dat de aanleiding van veel grooter belang is dan het verloop, zooals straks duidelijk zal worden gemaakt. De Spaansche burgeroorlog is niet on verwacht gekomen, is ook niet verhin derd kunnen worden. Hoogstens was het uitbreken er van uitgesteld kunnen wor den, maar het zou best kunnen gebeuren, dat later blijkt, dat een uitstel zeer groote politieke gevolgen had kunnen hebben vcoi geheel Europa. In November j.L hadden wij het genoe gen, prof. Grondijs te mogen hooren spreken op een Nutsavond ajhier. En wij hebben als overzichtschrijver met meer dan gewone belangstelling zijn causerie over den Spaanschen burgeroorlog aan gehoord. En wij mogen aannemen, dat prof. Grondijs, die een bij uitstek deskun dig man is, de stof, die hij behandelde, volkomen beheerschte. Welnu! prof. Grondijs heeft ons duide lijk gemaakt, hoe en waarom deze burger oorlog is ontstaan en al moge het niet direct gegaan zijn om het communisme of het fascisme, beide „ismen" spelen toch wel een zeer belangwekkende rol. De Spaansche regeering was links, uiterst links zelfs. Wat natuurlijk hiet be- teekende, dat de geheele bevolking ook links georiënteerd was. Verre van dat. Wy mogen aannemen dat er twee groote groepen bestonden: de geloovige katho lieken en de niet-geloovige politieke par tijen. Maar dan zouden wij tevens hier moeten opmerken, dat beide groote groe pen weer verdeeld zijn in kleinere en dat er bij de katholieken zijn, die pro- en die anti-royalistisch gezind zijn en dat er bij de niet-geloovige partijen groepen zijn, die heelemaal niets met de communisten of socialisten of anarchisten te maken willen hebben. 't Is dus een ingewikkelde geschiedenis daar in Spanje, waarvan het meest merk waardige is, dat de anarchisten en com munisten die een minderheid vormen de macht in handen hadden. Wij zou den den burgeroorlog dan ook beter kunnen uitduiden door te zeggen, dat het een strijd is tusschen nationalisten eener- zijds en uiterst-links geöriënteerden an derzijds. De oorlog was onvermijdelijk, schreven we reeds. En prof. Grondijs heeft dat aangetoond, door o. m. de situatie in Barcelona en wijde omgeving te schetsen, waar de kleine minderheid van anarchis ten volkomen de macht in handen had, en door verder te wijzen op de communis tische werkwijze, waarin de cellenbouw een der voornaamste punten is. Hij wees er daarbij op, hoe communistische onder wijzers in de Spaansche dorpen anti katholieke propaganda maakten onder de schoolkinderen en hoe de roomsche ouders zich daar innerlijk tegen verzetten. En hij merkte ten slotte op, hoe de com munisten gereed stonden als datum was 25 Juli aangegeven om de macht in Spanje te veroveren op de socialisten en anarchisten. Maar juist een week daarvóór kwam generaal Franco, die in Marokko officier v/as, den opstand inluiden en hij kreeg steun van allerwege, vooral ook van de plattelandsbevolking, die immers men zie hierboven graag een einde gemaakt wilden zien aan de anti-roomsche cam pagne. Het is een langdurige strijd geworden tusschen ongeoefende legers, waarbij ge neraal Franco het geluk had, dat hij beschikken kon over een paar Marok- kaansche rigimenten, die terdege geoefend waren. En alleen daardoor bleef hij maandenlang aan de winnende hand. Langzamerhand kwamen de partyen echter in evenwicht, omdat ook de regee- ringstroepen de beschikking kregen over geoefende militairen. En daarmee kreeg de oorlog een inter nationaal tintje, hoewel men ook vóór dien tijd reeds dat tintje had waarge nomen. Wy kunnen daar niet uitvoerig op in gaan, omdat wij da" teveel plaatsruimte zouden moeten hebben, maar alles is vry- wel samen te vatten in de bekende „niet- inmengingskwestie". Waaruit al direct volgt, dat men zich in den burgeroorlog mengde. Inderdaad! en hoe! Om conflicten te voorkomen, bleven de regeeringen officiëel geheel afzijdig. Maar de Fransche links-geöriënteerden steunden de Spaansche regeering en Rusland deed hetzelfde op wat grooter schaal. En Italië en Duitschland meenden generaal Franco te moeten steunen, op allerlei wijze. Beide partijen hebben sterke „vreemdelingenlegioenen" kunnen vormen, beide partijen hebben moderne vliegmachines gekregen, beide partijen beschikken nog steeds over geldmiddelen en dat alles kon geschieden vrijwel in het openbaar, maar tevens zóó, dat geen internationale botsingen er het gevolg van waren. Vraag echter niet, hoe vaak het er ge spannen heeft, vooral in de Middelland- scho Zee! En kunt gij thans, lezer, met ons de meening deelen, dat de Spaansche burgeroorlog veel meer beteekent, dan een bloedige ruzie in het land zelf, dat het thans veel meer geworden is een groote strijd tusschen communisme en fascisme, welke strijd op Spaansch grondgebied uitgevochten wordt? in zoo een Generaal FRANCO. Hoe die strijd verder zal verloopen? Niemand weet het. Wij kunnen alleen zeggen, dat Spanje er tenminste voor zorgt, dat 1937 geen „komkommerjaar" wordt voor de kran ten! Van Spanje naar Rusland, il n' y a qu'un pas! En van Rusland naar Japan, 't is bijna nog minder dan een stap. En typisch, niet waar?, wij kunnen alles in één verband zien als wij tenminste niet al te eng den toestand bekijken. Want spraken wij hierboven niet over het communisme en over steun aan de Spaansche regeering door Rusland? En schreven wij nog eerder niet iets over een Duitsch-Japansch verdrag, dat als 't ware een „anti communistisch front" bedoelt te zijn? De Sovjet-republiek is heel geleidelijk er mogendheid geworden, die een beter, sterker en geoefender leger en vloot bezit dan de „tsaar aller Russen" ooit gekend heeft. Rusland heeft een luchtmacht, zóó modern, zóó geoutilleerd, dat het land in dit opzicht verder in bewapening is dan de meeste andere landen. TSJANG SJOE LIANG. En de Sovjet-republiek houdt niet van pot-kijkers. Haar regeerders weten, dat zij voortdurend bespionneerd worden, zoowel door landgenooten als door bui tenlanders, en zy treden daar met kracht tegen op. Het gevolg is steeds: een aantal arrestaties, een rechtszaak, een vonnis ende dood of de deportage naar het nog steeds zoo geschikte verbanningsoord Siberië. Zoolang dit landgenooten betreft, leest men het bericht zelve en men denkt er misschien het zijne van, maar zoodra het buitenlanders betreft, dreigen er tel kens weer conflicten. En zoo hebben wij dit jaar ook weer de noodige conflicten gehad, waarvan een er nog versch in het geheugen ligt: dat met Duitschland n. a. v. de arrestatie en veroordeeling van den Duitschen mijningenieur Stickling. En thans is zelfs een Nederlandsch inge nieur in Russische gevangenschap als verdacht van spionnage! Intusschen was dit niet het eenige, dal in Rusland de aandacht trok. Er was meer, zooals de communistische propaganda in andere landen en vooral de Russische invloeden in China. Dat laatste heeft meer dan eens aanlei ding gegeven tot politieke strubbelingen t -.sschen Rusland en Japan, strubbelingen, die een ernstig karakter droegen. Want Japan kan moeilyk dulden, dat China on der Russischen invloed komt en Japan kan heelemaal geen communistische pro de paganda en cellenbouw dqlden, noch China, noch in eigen land. En waar Duitschland er precies over dacht, daar was alles rijp voor anti-communistisch front, voor een Japansch-Duitsch verdrag, dat niet tegen Rusland, wel tegen het communisme gericht was? Rusland en Japan; ze zijn dit jaar heel vaak in één adem genoemd en reeds in het begin 1936 bij een op zich zelf zuivere Japansche gebeurtenis. Wij bedoelen den moord op eenige Ja pansche ministers en hooggeplaatste offi eieren, bedreven door Japansche mili tairen. Het werd een militaire putsch, die zeer ernstige gevolgen leek te hebben: Tokio werd in staat van beleg verklaard, algemeene oorlogstoestand werd op ver schillende plaatsen van kracht, er wen geschoten, er vielen dooden, maar ten slotte overwon de regeering, die terstond zeer krachtig ingreep. En de opstande lingen werden gestraft Wat Rusland daarmee uitstaande had? Wel, de jongere Japansche officieren, die aan de putsch deelnamen, waren van meening, dat de Japansche regeering te vredelievend was t. o. v. Rusland! Intusschen is er niet veel veranderd in die buitenlandsche politiek van Japan wat trouwens ook kan blijken uit de deze maand ingestelde actie door de twee grootste politieke partijen, die meenden, dat Japan meer agressief moet optreden tegenover China. Wij gaan China, waar nog steeds een groote verdeeldheid heerscht en waar ook in 1936 weer naar hartelust gevochten is, maar voorbij; echter niet dan nog even herinnerd te hebben aan de jongste ge beurtenissen. Men weet, hoe de groote generaal Tsjang Kai Sjek door zijn onder geschikten generaal Tsjang Sjoe Liang gevangen genomen werd en dat laatstge noemde voor de invrijheidstelling zware eischen stelde, w.o. niet minder dan een directe oorlogsverklaring aan Japan Een oogenblik leek de situatie zeer kri tiek, maar de Chineesche regeering te Nanking was vastberaden en het eind van het liedje was, dat Tsjang Sjoe Liang zijn chef weer vrij liet en zich zelf aanmeldde als de schuldige. Zyn heele actie zou op een vergissing hebben berust! En van een oorlog met Japan is niets gekomen, gelukkig! Toch mag men verwachten, dat door deze gebeurtenis de politiek t. o. v. Japan anders zal worden en wel iets meer agres- sier, zoodat het Verre Oosten ook in 1937 een vulkaan zal blijven. Wij keeren dan nog even terug naar het meer nabije Oosten, waarmee wij bedoelen de breede strook tusschen Rusland en Duitschland. Daar ligt Polen, dat zich zijn onfhanke- lijkheid bewust is en dat zoowel van Duitsche als van Russische zijde zich be dreigd gevoelde. Dat Polen heeft nu ruim een maand geleden een verbond gesloten met Roemenië, een sterk militair verbond, dat nu eens niet gevaarlijk is voor den vrede. Want een sterk blok tusschen Rusland en Duitschland voorkomt onge twyfeld een al te snel genomen besluit om een aanvalsoorlog te ondernemen. En bovendien kan Polen rekenen op den steun van Frankrijk; voorloopig alleen op financiëel gebied, maar daaruit kan een ander verbond gemakkelijk ontstaan. En zoo komen wy met ons overzicht bij Frankrijk. Frankrijk heeft een zeer moeilijk jaar achter den rug, moeilijk vooral, omdat de politieke partijen steeds scherp tegenover elkaar stonden en de regeeringen hoe zij ook waren samengesteld niet alleen moesten strijden t. o. v. de buitenlandsche, maar in niet mindere mate ook t. o. v. de binnenlandsche politiek. Met bijna ongelooflijke scherpte werden zij steeds aangevallen, én door de Kamer én daarbuiten door de pers, en deze twee machtige lichamen zijn wel eens te ver gegaan, één keer zelfs veel te ver. Wat wij bedoelen, gebeurde in Novem ber en ligt nog zoo versch in het geheugen, dat wij er slechts even aan behoeven te herinneren; het was de „affaire-Salen- gro". Minister Salengro werd bij voortduring scherp aangevallen door de rechtsche par tijen en de rechtsche party-pers. Beiden beschuldigden hem van landverraad, ge pleegd in den wereldoorlog. Men kan zich nauwelijks voorstellen, wat dat beteekend moet hebben voor dezen man, die geheel onschuldig was, die zelfs in dien wereldoorlog zich als een buitengewoon dapper man had gedragen! En dan te weten, dat droeve familie omstandigheden minister Salengro mo- en lichamelijk al een leelyken klap gegeven hadden. Het is een schandaal geworden en zoo wel de rechtsche partyen als de rechtsche pers heeft zich wel zeer ernstig ge blameerd. De rest weet men: minister Salengro p!„egde zelfmoord, omdat hy niet bestand was geweest tegen deze lage, nimmer verontschuldigde aanvallen. De moreele ordenaars kunnen moeilyk trotsch zyn op hun misselijk werk. Het was niet de eenige politieke mis daad in dit land, waar het temperament hartig woordje meespreekt. Want nog in de eerste helft van Februari werd er op Léon Blum, den leider der Fransche s .ialisten, een revolver-aanslag gepleegd, wa: rbij deze bekende politicus ernstig, gelukkig niet doodelyk, werd gewond! Hevig werd er gevochten om het Alcazar van Toledo, dat door een betrekkelijk klein groepje opstandelingen hardnekkig werd verdedigd. Generaal Franco kwam juist op tyd, om de v«»r dedigers te ontzetten. Terstond werden de royalisten, die uitter- aard vijandig stonden tegenover de socia listen, van dezen aanslag verdacht en spoedig bleek, dat men in deze niet mis getast had. De regeering nam strenge maatregelen, want niet alleen dat de da ders werden gestraft, van stonde af wer den alle royalistische vereenigingen ver boden en royalistische clubs gesloten. Frankrijk had dit jaar weer verkiezin gen en deze hadden een vrij normaal ver loop. In den algemeenen toestand kwam geen verandering, aangezien de verkie zingen geen groote verschuivingen naar rechts veroorzaakten. En dus wordt Frankrijk nog steeds door een linksche regeering bestuurd, al is deze dan ook zeer gematigd ondanks de medewerking van de communisten. En deze laatsten hebben een vrij groote macht, die zy trouwens deels te danken hebben aan den tijd, die hun bondgenoot is. LEON BLUM. Men mag toch niet vergeten, dat Frank rijk maandenlang gebukt ging onder ern stige en zeer omvangrijke stakingen in de industrie-gebieden en het is zeer logisch, dat de Fransche arbeider die natuur lijk veel verwacht had van de linksche regeering steun zoekt bij ultra-links, dus bij de communisten. De Fransche regeering kon echter wei nig doen, want zij had in de allereerste plaats geldgebrek en zat bovendien dik in de schulden. Nog was Frankrijk een land, dat den gouden standaard handhaafde, doch reeds in den zomer kwamen er symptonen, die wezen op een mogelijke devaluatie. En deze kwam in het laatst van September. Dc franc kelderde, sleepte de Zwitsersche munt mee in haar val en deze op haar beurt was de directe oorzaak van de deva luatie van den Nederlandschen gulden. September maakte alzoo een einde aan het „goudblok", dat gevormd werd door Frankrijk, Zwitserland en Nederland. Er is verder over Frankrijk weinig meer op te halen, dat waard is, herhaald te worden. Wij zouden kunnen herinneren aan kabinetscrises en aan het proces tegen de koningsmoordenaars in Marseille de drie daders kregen levenslange dwangar beid! wij zouden nog veel over de bui tenlandsche politiek kunnen schrijven, daarbij kunnen herinneren aan de vriend schap tusschen Frankrijk en Engeland, wij zouden de Fransche houding t. o. v. Duitschland nog eens kunnen uiteenzet ten, verder nog eens bij Italië terug ko men in verband met den Abessinischen o-.og en de sanctie-maatregelen. Het lijkt ons echter voldoende, boven staande als het allerbelangrijkste te heb ben gememoreerd. De andere landen en de andere gebeurtenissen kunnen wij beter in cén hoofdstukje behandelen, niet omdat er zoo weinig zou zijn, dat de moeite van het weergeven waard is, doch wel, omdat van de meeste an dere landen de belangrijke gebeurte nissen op zich zelf weinig stof tot nabeschouwingen leverden. Om dan maar met onze Zuidelijke bu ren te beginnen! België heeft, evenals Frankrijk, zijn verkiezingen gehad en deze waren in zooverre van bizonder be lang, dat een nieuwe partij, de Rexisten, haar entree maakten. Deze Rexisten wij zouden ze kunnen vergelijken met onze nationaal-socialisten hebben zich danig verweerd en hadden in den herfst o. m. een enorme meeting in Brussel aan gekondigd. De regeering meende echter, dat botsingen niet konden uitblijven en verbood de groote samenkomst. Zij nam uitvoerige maatregelen en ofschoon de Rexisten toch niet wilden bukken, mis lukte hun plan vrijwel volkomen. Het eenige, wat ze bereikten, was, dat hun leiders, w.o. Degrelle, gevangen genomen werden. Wij zullen echter ook in het nieuwe jaar ongetwijfeld meerdere malen van deze Rexisten hooren. Van belang was verder, dat België zich sterk heeft verdedigd en voortaan bij een niet-uitgelokten oorlog verzekerd is van den onmiddellyken steun van Frankrijk en Engeland. Verder ging ook dit land gebukt onder langdurige stakingen, waarvan vooral de haven van Antwerpen de dupe werd. Het schy'nt intusschen, dat de regeering- van Zeeland een krachtige, zelf-bewuste regeering is, die veel moeilijkheden in de toekomst zal kunnen oplossen. De rest van Europa schenken wij den lezer en voeren hem tenslotte nog even naar Amerika, waar allereerst de Haupt- mann-affaire een einde vond. De moorde naar van de baby Lindbergh, of tenminste de waarschijnlijke moordenaar en in elk geval een medeplichtige in dezen kinder moord, heeft zyn leven niet kunnen red den; wel rekken, want in Januari werd de executie een maand uitgesteld, en pas den 3den April werd Hauptmann op den electrischen stoel gezet. Of de geschiedenis daarmee voor goed uit zal zyn? Verder had Amerika, d. w. z. de Ver- eemgde Staten, dit jaar zijn presidents verkiezingen en deze zijn op een overwel digende overwinning van Roosevelt uit- geloopen. Nog nooit tevoren heeft iemand zulk een duidelijke overwinning behaald. Roosevelt heeft daarna dat was juist in deze maand een vacantiereis naar Zuid-Amerika gemaakt en aan deze ont- spanningsreis een politieke beteekenis ge geven, want hij heeft contact gezocht met Zuid-Amerika en getracht, het geheele werelddeel nauwer samen te binden. Voorloopig mag hij op een mooi succes rekenen. Wy zijn aan het eind gekomen van ons buitenlandsch overzicht. Wy weten, dat wy UI van bijzonderheden niet vermeld hebben: de eerste tocht van de „Queen Mary", de verovering door haar van het blauwe lint, de overstroomingsrampen in Amerika, de koudegolf in Noord-Amerika met al de gevolgen van dien, de troons wisseling in Egypte, enz. enz. Maar volledigheid kon ook de be doeling niet zyn, waar wy slechU het groote wereldgebeuren op het oog hadden. Nu wy echter de finish bereikt hebben eu nogmaals onze gedachten laten gaan, nu komen wij tot de conclusie, dat de we reld feitelijk geen stap vooruit is geko men. Wy herinneren ons de vlootprograms dei verschillende landen; wij herinneren ons de buitenlandsche politiek in de woote rijkenwij denken aan de spion nage, een bedrijf, dat helaas weer welig tiert en wy zien, dat de gansche wereld weer geworden is, of tenminste weer bezig is te worden een warnet van geheime diplomatie. Wy denken aan mogelijke geheime ver dragen, aan onhoudbare toesUnden in verschillende landen; wy denken aan de verarming van de volkeren, aan de ont zettende werkloosheid, aan den strijd tusschen communisme en fascisme aan Laat ons op dit oogenblik echter niet te veel denken. Laat ons hopen, dat 1937 een jaar van voorspoed moge zyn in alle opzichten en d- 1937 beter moge worden dan de vele voorgaande magere jaren geweest zijn. Laat ons hopen ai. J- W.n. Alkmaar, December 1936.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1936 | | pagina 17