De Spaansche revolutie.
Onrustig Oosten.
In Frankrijk.
De andere landen.
De finish.
ANTHONY EDEN.
Tenslotte heeft Engeland met Italië een
overeenkomst, betrekking hebbende op de
Middellandsche Zee, vrijwel geteekend en
als wij dan bedenken, dat Duitschland
tevergeefs contact gezocht heeft met
Italië, begrijpt men meteen de geïsoleerde
positie, die Duitschland thans inneemt.
Ongetwijfeld zal Eden nog meer van
zich laten hooren, vooral als Duitschland
t. z. t. nog eens weer de wenschelijkheid
en noodzakelijkheid van het bezit van
koloniën op het tapijt brengt!
Wij hebben, toen wij Duitschland
behandelden, terloops ook de Spaan
sche revolutie genoemd, maar het
spreekt wel vanzelf, dat wij aan
dezen burgeroorlog een apart hoofd
stukje moeten wijden, waarbij wij als
doel stellen de ontwikkeling van en
de aanleiding tot dezen burgerkrijg
Wij meenen zelfs, dat de aanleiding
van veel grooter belang is dan het
verloop, zooals straks duidelijk zal
worden gemaakt.
De Spaansche burgeroorlog is niet on
verwacht gekomen, is ook niet verhin
derd kunnen worden. Hoogstens was het
uitbreken er van uitgesteld kunnen wor
den, maar het zou best kunnen gebeuren,
dat later blijkt, dat een uitstel zeer groote
politieke gevolgen had kunnen hebben
vcoi geheel Europa.
In November j.L hadden wij het genoe
gen, prof. Grondijs te mogen hooren
spreken op een Nutsavond ajhier. En wij
hebben als overzichtschrijver met meer
dan gewone belangstelling zijn causerie
over den Spaanschen burgeroorlog aan
gehoord. En wij mogen aannemen, dat
prof. Grondijs, die een bij uitstek deskun
dig man is, de stof, die hij behandelde,
volkomen beheerschte.
Welnu! prof. Grondijs heeft ons duide
lijk gemaakt, hoe en waarom deze burger
oorlog is ontstaan en al moge het niet
direct gegaan zijn om het communisme of
het fascisme, beide „ismen" spelen toch
wel een zeer belangwekkende rol.
De Spaansche regeering was links,
uiterst links zelfs. Wat natuurlijk hiet be-
teekende, dat de geheele bevolking ook
links georiënteerd was. Verre van dat.
Wy mogen aannemen dat er twee groote
groepen bestonden: de geloovige katho
lieken en de niet-geloovige politieke par
tijen. Maar dan zouden wij tevens hier
moeten opmerken, dat beide groote groe
pen weer verdeeld zijn in kleinere en dat
er bij de katholieken zijn, die pro- en die
anti-royalistisch gezind zijn en dat er bij
de niet-geloovige partijen groepen zijn,
die heelemaal niets met de communisten
of socialisten of anarchisten te maken
willen hebben.
't Is dus een ingewikkelde geschiedenis
daar in Spanje, waarvan het meest merk
waardige is, dat de anarchisten en com
munisten die een minderheid vormen
de macht in handen hadden. Wij zou
den den burgeroorlog dan ook beter
kunnen uitduiden door te zeggen, dat het
een strijd is tusschen nationalisten eener-
zijds en uiterst-links geöriënteerden an
derzijds.
De oorlog was onvermijdelijk, schreven
we reeds. En prof. Grondijs heeft dat
aangetoond, door o. m. de situatie in
Barcelona en wijde omgeving te schetsen,
waar de kleine minderheid van anarchis
ten volkomen de macht in handen had, en
door verder te wijzen op de communis
tische werkwijze, waarin de cellenbouw
een der voornaamste punten is. Hij wees
er daarbij op, hoe communistische onder
wijzers in de Spaansche dorpen anti
katholieke propaganda maakten onder de
schoolkinderen en hoe de roomsche
ouders zich daar innerlijk tegen verzetten.
En hij merkte ten slotte op, hoe de com
munisten gereed stonden als datum was
25 Juli aangegeven om de macht in
Spanje te veroveren op de socialisten en
anarchisten.
Maar juist een week daarvóór kwam
generaal Franco, die in Marokko officier
v/as, den opstand inluiden en hij kreeg
steun van allerwege, vooral ook van de
plattelandsbevolking, die immers men
zie hierboven graag een einde gemaakt
wilden zien aan de anti-roomsche cam
pagne.
Het is een langdurige strijd geworden
tusschen ongeoefende legers, waarbij ge
neraal Franco het geluk had, dat hij
beschikken kon over een paar Marok-
kaansche rigimenten, die terdege geoefend
waren. En alleen daardoor bleef hij
maandenlang aan de winnende hand.
Langzamerhand kwamen de partyen
echter in evenwicht, omdat ook de regee-
ringstroepen de beschikking kregen over
geoefende militairen.
En daarmee kreeg de oorlog een inter
nationaal tintje, hoewel men ook vóór
dien tijd reeds dat tintje had waarge
nomen.
Wy kunnen daar niet uitvoerig op in
gaan, omdat wij da" teveel plaatsruimte
zouden moeten hebben, maar alles is vry-
wel samen te vatten in de bekende „niet-
inmengingskwestie". Waaruit al direct
volgt, dat men zich in den burgeroorlog
mengde.
Inderdaad! en hoe!
Om conflicten te voorkomen, bleven de
regeeringen officiëel geheel afzijdig.
Maar de Fransche links-geöriënteerden
steunden de Spaansche regeering en
Rusland deed hetzelfde op wat grooter
schaal. En Italië en Duitschland meenden
generaal Franco te moeten steunen, op
allerlei wijze. Beide partijen hebben
sterke „vreemdelingenlegioenen" kunnen
vormen, beide partijen hebben moderne
vliegmachines gekregen, beide partijen
beschikken nog steeds over geldmiddelen
en dat alles kon geschieden vrijwel in
het openbaar, maar tevens zóó, dat geen
internationale botsingen er het gevolg
van waren.
Vraag echter niet, hoe vaak het er ge
spannen heeft, vooral in de Middelland-
scho Zee! En kunt gij thans, lezer, met
ons de meening deelen, dat de Spaansche
burgeroorlog veel meer beteekent, dan
een bloedige ruzie in het land zelf, dat het
thans veel meer geworden is een groote
strijd tusschen communisme en fascisme,
welke strijd op Spaansch grondgebied
uitgevochten wordt?
in
zoo
een
Generaal FRANCO.
Hoe die strijd verder zal verloopen?
Niemand weet het.
Wij kunnen alleen zeggen, dat Spanje
er tenminste voor zorgt, dat 1937 geen
„komkommerjaar" wordt voor de kran
ten!
Van Spanje naar Rusland, il n' y a
qu'un pas! En van Rusland naar
Japan, 't is bijna nog minder dan een
stap. En typisch, niet waar?, wij
kunnen alles in één verband zien
als wij tenminste niet al te eng den
toestand bekijken.
Want spraken wij hierboven niet
over het communisme en over steun
aan de Spaansche regeering door
Rusland? En schreven wij nog eerder
niet iets over een Duitsch-Japansch
verdrag, dat als 't ware een „anti
communistisch front" bedoelt te zijn?
De Sovjet-republiek is heel geleidelijk
er mogendheid geworden, die een beter,
sterker en geoefender leger en vloot bezit
dan de „tsaar aller Russen" ooit gekend
heeft. Rusland heeft een luchtmacht, zóó
modern, zóó geoutilleerd, dat het land in
dit opzicht verder in bewapening is dan
de meeste andere landen.
TSJANG SJOE LIANG.
En de Sovjet-republiek houdt niet van
pot-kijkers. Haar regeerders weten, dat
zij voortdurend bespionneerd worden,
zoowel door landgenooten als door bui
tenlanders, en zy treden daar met kracht
tegen op. Het gevolg is steeds: een aantal
arrestaties, een rechtszaak, een vonnis
ende dood of de deportage naar het
nog steeds zoo geschikte verbanningsoord
Siberië. Zoolang dit landgenooten betreft,
leest men het bericht zelve en men denkt
er misschien het zijne van, maar zoodra
het buitenlanders betreft, dreigen er tel
kens weer conflicten. En zoo hebben wij
dit jaar ook weer de noodige conflicten
gehad, waarvan een er nog versch in het
geheugen ligt: dat met Duitschland
n. a. v. de arrestatie en veroordeeling van
den Duitschen mijningenieur Stickling.
En thans is zelfs een Nederlandsch inge
nieur in Russische gevangenschap als
verdacht van spionnage!
Intusschen was dit niet het eenige, dal
in Rusland de aandacht trok. Er was meer,
zooals de communistische propaganda in
andere landen en vooral de Russische
invloeden in China.
Dat laatste heeft meer dan eens aanlei
ding gegeven tot politieke strubbelingen
t -.sschen Rusland en Japan, strubbelingen,
die een ernstig karakter droegen. Want
Japan kan moeilyk dulden, dat China on
der Russischen invloed komt en Japan
kan heelemaal geen communistische pro
de
paganda en cellenbouw dqlden, noch
China, noch in eigen land.
En waar Duitschland er precies
over dacht, daar was alles rijp voor
anti-communistisch front, voor een
Japansch-Duitsch verdrag, dat niet tegen
Rusland, wel tegen het communisme
gericht was?
Rusland en Japan; ze zijn dit jaar heel
vaak in één adem genoemd en reeds in
het begin 1936 bij een op zich zelf zuivere
Japansche gebeurtenis.
Wij bedoelen den moord op eenige Ja
pansche ministers en hooggeplaatste offi
eieren, bedreven door Japansche mili
tairen.
Het werd een militaire putsch, die zeer
ernstige gevolgen leek te hebben: Tokio
werd in staat van beleg verklaard,
algemeene oorlogstoestand werd op ver
schillende plaatsen van kracht, er wen
geschoten, er vielen dooden, maar ten
slotte overwon de regeering, die terstond
zeer krachtig ingreep. En de opstande
lingen werden gestraft
Wat Rusland daarmee uitstaande had?
Wel, de jongere Japansche officieren, die
aan de putsch deelnamen, waren van
meening, dat de Japansche regeering
te vredelievend was t. o. v. Rusland!
Intusschen is er niet veel veranderd in
die buitenlandsche politiek van Japan
wat trouwens ook kan blijken uit de deze
maand ingestelde actie door de twee
grootste politieke partijen, die meenden,
dat Japan meer agressief moet optreden
tegenover China.
Wij gaan China, waar nog steeds een
groote verdeeldheid heerscht en waar
ook in 1936 weer naar hartelust gevochten
is, maar voorbij; echter niet dan nog even
herinnerd te hebben aan de jongste ge
beurtenissen. Men weet, hoe de groote
generaal Tsjang Kai Sjek door zijn onder
geschikten generaal Tsjang Sjoe Liang
gevangen genomen werd en dat laatstge
noemde voor de invrijheidstelling zware
eischen stelde, w.o. niet minder dan een
directe oorlogsverklaring aan Japan
Een oogenblik leek de situatie zeer kri
tiek, maar de Chineesche regeering te
Nanking was vastberaden en het eind van
het liedje was, dat Tsjang Sjoe Liang zijn
chef weer vrij liet en zich zelf aanmeldde
als de schuldige. Zyn heele actie zou op
een vergissing hebben berust!
En van een oorlog met Japan is niets
gekomen, gelukkig!
Toch mag men verwachten, dat door
deze gebeurtenis de politiek t. o. v. Japan
anders zal worden en wel iets meer agres-
sier, zoodat het Verre Oosten ook in 1937
een vulkaan zal blijven.
Wij keeren dan nog even terug naar het
meer nabije Oosten, waarmee wij bedoelen
de breede strook tusschen Rusland en
Duitschland.
Daar ligt Polen, dat zich zijn onfhanke-
lijkheid bewust is en dat zoowel van
Duitsche als van Russische zijde zich be
dreigd gevoelde. Dat Polen heeft nu ruim
een maand geleden een verbond gesloten
met Roemenië, een sterk militair verbond,
dat nu eens niet gevaarlijk is voor den
vrede. Want een sterk blok tusschen
Rusland en Duitschland voorkomt onge
twyfeld een al te snel genomen besluit om
een aanvalsoorlog te ondernemen.
En bovendien kan Polen rekenen op den
steun van Frankrijk; voorloopig alleen op
financiëel gebied, maar daaruit kan een
ander verbond gemakkelijk ontstaan.
En zoo komen wy met ons overzicht bij
Frankrijk.
Frankrijk heeft een zeer moeilijk
jaar achter den rug, moeilijk vooral,
omdat de politieke partijen steeds
scherp tegenover elkaar stonden en
de regeeringen hoe zij ook waren
samengesteld niet alleen moesten
strijden t. o. v. de buitenlandsche,
maar in niet mindere mate ook t. o. v.
de binnenlandsche politiek.
Met bijna ongelooflijke scherpte
werden zij steeds aangevallen, én
door de Kamer én daarbuiten door de
pers, en deze twee machtige lichamen
zijn wel eens te ver gegaan, één keer
zelfs veel te ver.
Wat wij bedoelen, gebeurde in Novem
ber en ligt nog zoo versch in het geheugen,
dat wij er slechts even aan behoeven te
herinneren; het was de „affaire-Salen-
gro".
Minister Salengro werd bij voortduring
scherp aangevallen door de rechtsche par
tijen en de rechtsche party-pers. Beiden
beschuldigden hem van landverraad, ge
pleegd in den wereldoorlog.
Men kan zich nauwelijks voorstellen,
wat dat beteekend moet hebben voor
dezen man, die geheel onschuldig was, die
zelfs in dien wereldoorlog zich als een
buitengewoon dapper man had gedragen!
En dan te weten, dat droeve familie
omstandigheden minister Salengro mo-
en lichamelijk al een leelyken klap
gegeven hadden.
Het is een schandaal geworden en zoo
wel de rechtsche partyen als de rechtsche
pers heeft zich wel zeer ernstig ge
blameerd.
De rest weet men: minister Salengro
p!„egde zelfmoord, omdat hy niet bestand
was geweest tegen deze lage, nimmer
verontschuldigde aanvallen. De moreele
ordenaars kunnen moeilyk trotsch zyn
op hun misselijk werk.
Het was niet de eenige politieke mis
daad in dit land, waar het temperament
hartig woordje meespreekt. Want nog
in de eerste helft van Februari werd er
op Léon Blum, den leider der Fransche
s .ialisten, een revolver-aanslag gepleegd,
wa: rbij deze bekende politicus ernstig,
gelukkig niet doodelyk, werd gewond!
Hevig werd er gevochten om het Alcazar van Toledo, dat door een betrekkelijk klein
groepje opstandelingen hardnekkig werd verdedigd. Generaal Franco kwam juist
op tyd, om de v«»r dedigers te ontzetten.
Terstond werden de royalisten, die uitter-
aard vijandig stonden tegenover de socia
listen, van dezen aanslag verdacht en
spoedig bleek, dat men in deze niet mis
getast had. De regeering nam strenge
maatregelen, want niet alleen dat de da
ders werden gestraft, van stonde af wer
den alle royalistische vereenigingen ver
boden en royalistische clubs gesloten.
Frankrijk had dit jaar weer verkiezin
gen en deze hadden een vrij normaal ver
loop. In den algemeenen toestand kwam
geen verandering, aangezien de verkie
zingen geen groote verschuivingen naar
rechts veroorzaakten. En dus wordt
Frankrijk nog steeds door een linksche
regeering bestuurd, al is deze dan ook
zeer gematigd ondanks de medewerking
van de communisten. En deze laatsten
hebben een vrij groote macht, die zy
trouwens deels te danken hebben aan den
tijd, die hun bondgenoot is.
LEON BLUM.
Men mag toch niet vergeten, dat Frank
rijk maandenlang gebukt ging onder ern
stige en zeer omvangrijke stakingen in de
industrie-gebieden en het is zeer logisch,
dat de Fransche arbeider die natuur
lijk veel verwacht had van de linksche
regeering steun zoekt bij ultra-links,
dus bij de communisten.
De Fransche regeering kon echter wei
nig doen, want zij had in de allereerste
plaats geldgebrek en zat bovendien dik in
de schulden.
Nog was Frankrijk een land, dat den
gouden standaard handhaafde, doch reeds
in den zomer kwamen er symptonen, die
wezen op een mogelijke devaluatie. En
deze kwam in het laatst van September.
Dc franc kelderde, sleepte de Zwitsersche
munt mee in haar val en deze op haar
beurt was de directe oorzaak van de deva
luatie van den Nederlandschen gulden.
September maakte alzoo een einde aan
het „goudblok", dat gevormd werd door
Frankrijk, Zwitserland en Nederland.
Er is verder over Frankrijk weinig meer
op te halen, dat waard is, herhaald te
worden. Wij zouden kunnen herinneren
aan kabinetscrises en aan het proces tegen
de koningsmoordenaars in Marseille de
drie daders kregen levenslange dwangar
beid! wij zouden nog veel over de bui
tenlandsche politiek kunnen schrijven,
daarbij kunnen herinneren aan de vriend
schap tusschen Frankrijk en Engeland,
wij zouden de Fransche houding t. o. v.
Duitschland nog eens kunnen uiteenzet
ten, verder nog eens bij Italië terug ko
men in verband met den Abessinischen
o-.og en de sanctie-maatregelen.
Het lijkt ons echter voldoende, boven
staande als het allerbelangrijkste te heb
ben gememoreerd.
De andere landen en de andere
gebeurtenissen kunnen wij beter in
cén hoofdstukje behandelen, niet
omdat er zoo weinig zou zijn, dat de
moeite van het weergeven waard is,
doch wel, omdat van de meeste an
dere landen de belangrijke gebeurte
nissen op zich zelf weinig stof tot
nabeschouwingen leverden.
Om dan maar met onze Zuidelijke bu
ren te beginnen! België heeft, evenals
Frankrijk, zijn verkiezingen gehad en
deze waren in zooverre van bizonder be
lang, dat een nieuwe partij, de Rexisten,
haar entree maakten. Deze Rexisten
wij zouden ze kunnen vergelijken met
onze nationaal-socialisten hebben zich
danig verweerd en hadden in den herfst
o. m. een enorme meeting in Brussel aan
gekondigd. De regeering meende echter,
dat botsingen niet konden uitblijven en
verbood de groote samenkomst. Zij nam
uitvoerige maatregelen en ofschoon de
Rexisten toch niet wilden bukken, mis
lukte hun plan vrijwel volkomen. Het
eenige, wat ze bereikten, was, dat hun
leiders, w.o. Degrelle, gevangen genomen
werden.
Wij zullen echter ook in het nieuwe jaar
ongetwijfeld meerdere malen van deze
Rexisten hooren.
Van belang was verder, dat België zich
sterk heeft verdedigd en voortaan bij een
niet-uitgelokten oorlog verzekerd is van
den onmiddellyken steun van Frankrijk
en Engeland.
Verder ging ook dit land gebukt onder
langdurige stakingen, waarvan vooral de
haven van Antwerpen de dupe werd.
Het schy'nt intusschen, dat de regeering-
van Zeeland een krachtige, zelf-bewuste
regeering is, die veel moeilijkheden in de
toekomst zal kunnen oplossen.
De rest van Europa schenken wij den
lezer en voeren hem tenslotte nog even
naar Amerika, waar allereerst de Haupt-
mann-affaire een einde vond. De moorde
naar van de baby Lindbergh, of tenminste
de waarschijnlijke moordenaar en in elk
geval een medeplichtige in dezen kinder
moord, heeft zyn leven niet kunnen red
den; wel rekken, want in Januari werd
de executie een maand uitgesteld, en pas
den 3den April werd Hauptmann op den
electrischen stoel gezet.
Of de geschiedenis daarmee voor goed
uit zal zyn?
Verder had Amerika, d. w. z. de Ver-
eemgde Staten, dit jaar zijn presidents
verkiezingen en deze zijn op een overwel
digende overwinning van Roosevelt uit-
geloopen. Nog nooit tevoren heeft iemand
zulk een duidelijke overwinning behaald.
Roosevelt heeft daarna dat was juist
in deze maand een vacantiereis naar
Zuid-Amerika gemaakt en aan deze ont-
spanningsreis een politieke beteekenis ge
geven, want hij heeft contact gezocht met
Zuid-Amerika en getracht, het geheele
werelddeel nauwer samen te binden.
Voorloopig mag hij op een mooi succes
rekenen.
Wy zijn aan het eind gekomen van
ons buitenlandsch overzicht. Wy
weten, dat wy UI van bijzonderheden
niet vermeld hebben: de eerste tocht
van de „Queen Mary", de verovering
door haar van het blauwe lint, de
overstroomingsrampen in Amerika,
de koudegolf in Noord-Amerika met
al de gevolgen van dien, de troons
wisseling in Egypte, enz. enz.
Maar volledigheid kon ook de be
doeling niet zyn, waar wy slechU het
groote wereldgebeuren op het oog
hadden.
Nu wy echter de finish bereikt hebben
eu nogmaals onze gedachten laten gaan,
nu komen wij tot de conclusie, dat de we
reld feitelijk geen stap vooruit is geko
men.
Wy herinneren ons de vlootprograms
dei verschillende landen; wij herinneren
ons de buitenlandsche politiek in de
woote rijkenwij denken aan de spion
nage, een bedrijf, dat helaas weer welig
tiert en wy zien, dat de gansche wereld
weer geworden is, of tenminste weer bezig
is te worden een warnet van geheime
diplomatie.
Wy denken aan mogelijke geheime ver
dragen, aan onhoudbare toesUnden in
verschillende landen; wy denken aan de
verarming van de volkeren, aan de ont
zettende werkloosheid, aan den strijd
tusschen communisme en fascisme
aan
Laat ons op dit oogenblik echter niet te
veel denken.
Laat ons hopen, dat 1937 een jaar van
voorspoed moge zyn in alle opzichten en
d- 1937 beter moge worden dan de vele
voorgaande magere jaren geweest zijn.
Laat ons hopen
ai. J- W.n.
Alkmaar, December 1936.