NEDERLAND OP DEN DREMPEL VAN
EEN NIEUW JAAR
HOE ONS LAND ZICH DIT JAAR
STAANDE HIELD
DEVALUATIE VAN DEN GULDEN
BLIJDSCHAP OM ORANJE
NEDERLAND BOUWT
BRUGGEN
S'r?n(|1Rh|,„in"0rU-n V8n
Wederom staat Nederland op den
drempel van een nieuw jaar en zooals
dat altijd op Oudejaarsdag te doen ge
bruikelijk is, willen wij ons op dezen
avond nog eenmaal verdiepen in het
geen 1936 ons gegeven, en vooral ook
genomen heeft
Want al moge in deze moderne tijden
het devies: „Ziet vooruit" meer dan ooit
noodzakelijk geworden zijn, zoo'n heel
enkelen keer kan het niet kwaad, wan
neer wij in dit drukke, doenige leven
aangekomen bij een rustpaal even
tot bezinning komen om mogelijk uit
hetgeen achter ons ligt, profijt te trek
ken voor de toekomst.
Wij besloten ons vorig jaaroverzicht met
den wensch, dat ons goede, oude vaderland
nu eens wat minder gegeeseld zou worden
door de striemende zweepslagen van de
schier eindelooze crisis. Dat er in 1936 al
thans aan den destijds ondoordring
baar-donkeren horizon een lichtstraaltje
zou mogen schieten, w'aaruit wij zouden
kunnen afleiden, dat het ergste leed ge
leden zou zijn.
Helaas, geachte lezers, het is bij een
wensch geb'even; economisch gesproken
zijn wij nog geen stap erop vooruit gegaan,
het bleef voor allen, die in den handel hun
levensbestaan moeten zoeken, een uiter
mate somber jaar, het bleef voor de boeren
en kleine middenstanders een dubbel moei
lijke periode, want van bovenaf kwamen
crisisbepalingen te over, welke drukten en
nog drukken als lood. Het bleef voor de
arbeiders eveneens een uitzichtlooze tijd, de
verwoestende werkloosheid maakte met haar
knellende greep zoo mogelijk nog meer
slachtoffers en zij, die zich erop konden
beroepen iedere maand of week een vast
salaris te beuren voor geleverde arbeids
prestaties, zagen zich door opgevoerde be
lastingen genoodzaakt bezuinigingen aan te
brengen, daar, waar het eigenlijk niet ge
rechtvaardigd is.
Vooral ook de jonge menschen, die hun
intrede deden in de nieuwe maatschappij,
moesten teleurgesteld ondervinden, dat er
voor hen geen plaats is.
Overal is het bezuinigingsmes diep en vaak
meedoogenloos er in gezet en in vele krin
gen is een geest van verzet geboren, waar
van de sporen overal duidelijk zichtbaar
zijn.
Het is voor een overzichtschrijver geen
blijde taak op dit alles in den aanvang
reeds zoo scherp te moeten wijzen, doch het
is niet anders, het is ook in 1936 geweest:
een jaar van harde werkelijkheid, van nuch
tere feiten en wie zich dit klaar voor oogen
stelt en desondanks niet wanhoopt, kan
niet anders dan wederom met beklemmend
hart een nieuw tijdperk tegemoet treden,
vertrouwend op een ommekeer, die
coüte que coüte langzaam maar zeker
komen moét
Bij al deze realiteit vraagt men zich wei
eens af, is er in dit leven en onder dit
huidige bestel nog wel plaats voor die gloed-
warme, altijd zoo welkome romantiek? Zijn
wij met elkaar niet bezig een versteende
massa te worden, een nietszeggende, doode
automatiek, waarvan men zich de werking
alleen kan voorstellen, als er de dwang
van het geld achter zit?
o
En zie, als een blij symptoom om het
tegengestelde zonder eenige franje of mooi-
praterij ondubbelzinnig te bewijzen, komt
daar de echte, onvervalschte romantiek om
den hoek, in den vorm van een stralend-
gelukkig vorstenpaar.
Tè lang is de boog gespannen geweest, te
lang hebben wij geleeft in een sfeer van on
verdraagzaamheid en wangunst, om nu piet
glashelder te zien, dat er boven alle mee-
ningsverschillen uit, zeer zeker nog iets kan
zijn van een uiterlijke en een innerlijke
warmte, die ons geheele volk doorstraalt.
Want deze winterdagen kunnen niet zoó
somber en kpud zijn of door alles heen trilt
een heerlijke verademing over het geluk
van „twee koningskinderen", nu eerst voelt
ons volk zich één met Oranje, met datzelfde
Oranje, dat ons in dagen van neergang een
toevluchtsoord geweest is en steeds weer
zal zijn.
Prinses Juliana en Prins Bernhard, zie
daar de twee namen, waaromheen al deze
vreugde geweven is.
Het is mogelijk gebleken, dat er naast
alle politieke geharrewar, bij eiken scher
pen strijd om bepaalde beginselen te doen
zegevieren, een eenheid van denken en doen
tot stand gebracht kan worden, welke alom
weldadig aandoet. Vorstenhuis en Volk, ge
symboliseerd in Oranje, dat is het, wat heden
ten dage zoo overduidelijk naar voren
treedt.
In dit verband willen wij even wijzen op
de veranderde houding van de grootste
Arbeiderspartij, de S. D. A. P., waarvan de
leiding terecht ingezien heeft, dat een dy
nastie geen belemmering ja, eerder zelfs
een bescherming kan en zal zijn, om de
waarachtige democratie te propageeren.
Want zoolang nog een Oranje op den troon
zit, is er zin voor vrijheid en godsdienst en
juist die vrijheid van denken en handelen
is het hoogste goed van welke partij dan
ook. In dit opzicht hebben partijbestuur en
meerdere vooraanstaande leiders van de
partij bijtijds ingezien, dat het nu „de hoog
ste tijd" was om de bakens te verzetten en
wij kunnen niet anders dan dit van harte
toejuichen.
Minister Colijn
Het afgeloopen jaar heeft ons wederom
een serie belangrijke feiten doen opteekenen
en alvorens deze chronologisch te behande
len, willen wij eerst nog even de groote
lijnen vasthouden.
Want dan is daar naast het blijde nieuws
vanuit het koninklijk paleis in de Residentie,
het kabinet-Colijn, dat zich vaak belas
terd, bespot en beschimpt staande heeft
gehouden als een vuurtoren in de branding
van woelende golven door beukende storm
vlagen. En dit kabinet dat tenslotte toch
ook maar met menschenhanden in elkaar
gezet is en derhalve zijn menschelijke fou
ten zal hebben heeft zich gehandhaafd
met een gestrengheid en een vastberaden
heid, welke hoe men verder ook erover
denkt respect en eerbied afdwingt.
Talloos zijn de maatregelen,' welke
vaak om ons volk tegen zichzelf te be
schermen moesten worden genomen met
de wetenschap, dat in breede lagen van de
bevolking verzet ertegen zou ontstaan, tal
loos zijn de bepalingen, waardoor de ge
meentelyke autonomie aan handen en
voeten gebonden werd en waaruit allerwegc
ontstemming geboren is en talloos zijn ook
de schikkingen, welke noodgedwongen ge
troffen moesten worden, om het schip van
staat veilig tusschen de klippen te sturen
om met dekschade en eenigszins met
slagzij maar dan toch in ieder geval zon
der te zinken veilig te meeren aan de
staatkundige kade.
Geen kabinet heeft zooveel te verduren
gehad als juist deze rij van ministérs en
het lijkt onwaarschijnlijk, dat zij door d>
verkiezingsperiode ongeschonden uit het
strijdperk zullen treden. Doch hoe men t
ook wendt of keert, het ministerschap is
voor hen allen een offer geweest, dat voor
het meerendeel met ondank ontvangen is.
Voor de zooveelste maal het bewijs dat
„Ondank 's wereld's loon is".
o
Ten nauwste verband houdend met dit
kabinet, is de kwestie van de politieke
stroomingen. En daarover is in de thans
verstreken 12 maanden zooveel te doen ge
weest, dat wij er in dit overzicht even bij
willen stilstaan.
Die politieke stroomingen dan, hebben
het meest van zich doen spreken bij de
uitersten.
Les entrêmes se touchent
Zoo was het en zoo is het ook nu ge
weest, de uitersten raken elkaar!
En van die uitersten heeft de meest
rechtsche wel het heftigst betoogd, dat
„het zoo langer niet gaat" en uit den aaid
der zaak daardoor ook het meest de alge-
heele belangstelling getrokken.
Te vuur en te zwaard betoogt de N S. B.,
dat dit niet goed en dat dét niet in orde is,
hier corruptie, daar fraude, en als er nu
maar genoeg Nederlanders N. S. B.-er
worden, dan zal het zus en zoo geschieden.
En natuurlijk zegt men er dan bij
wordt alles veel beter en mooier.
De groote nadruk wordt gelegd op het
schrikbeeld van het communisme. Alsoj er
ooit in Nederland een dictatuur van het
proletariaat aan bod geweest is of zelf by
benadering een kans van slagen zal hebben.
En de communisten op hun beurt waren
paraat en zochten hun heil in een toenade
ring met de soc. democraten om met hen
een eenheidsfront tegen fascisme te vor
men.
Dit laatste is zooals men weet mis
lukt, want de soc. democraten wilden lie
ver alleen strijden en dan tegen eiken vorm
van dictatuur, dus tegen links en tegen
recht.
o
Uit dit alles moge nu duidelijk gewor
den zijn, dat het in ons politieke Vader
landje recht ontstuimig is toegegaan, want
ook de andere partijen zaten niet stil. Vaak
leek het ook of wij al midden in den ver
kiezingsstrijd zaten en bij de diverse lan
delijke meetings ging het al knapjes ru
moerig toe, met recht: een teeken des tyds.
Een en ander is voor de regeering aan
leiding geweest politioneel krachtiger in te
grypen dan oorspronkelijk in de bedoeling
lag en zoo is t. o. v. het politieke uniform
een verbod uitgesproken, waarover men in
normale tijden zeker niet gedacht zou heb
ben.
Voor den „outsider" is het evenwel een
interessant jaar geweest, een periode van
wisselende aspecten, een tijdperk van brui
send leven, van toegespitste tegenstellingen,
een jaar van nieuwe leuzen, veranderde po
litieke inzichten en een jaar dat helaas
voor 1937 bij de a.s. verkiezing van de
Tweede Kamer niet veel goeds voorspel
de. Desondanks vertrouwen wij op hetgeen
onze Landsvrouwe destijds uitgesproken
heeft: „Wy willen onszelf zijn en blijven!"
En met deze „Cri de Coeur" voor oogen,
mogen en kunnen wij niet twijfelen aan de
kracht en de macht van onszelf.
Na deze algemeene inleiding zijn wij dan
nu gekomen \aan de gebeurtenissen, zooaJs
zij aan ons oog voorbij getrokken zijn, en
waarvan wij in de voorgaande regels een
korte samenvatting hebben gegeven.
o
Het jaar 1936 is rijk geweest aan gebeur
tenissen van allerlei aard en van verschil
lenden vorm. Naast de helaas gebruike
lijk geworden tientallen doodelyke onge
lukken, tengevolge van het steeds drukker
wordende verkeer op den weg, hebben de
krantenkolommen ock dit jaar weer vol ge
staan met nieuws en bijzonderheden over
moorden, roofovervallen, groote inbraken
er. meer van dit blijkbaar noodzakelijk
kwaad in deze wereld. Maar zelden ook is
een jaar zoo „ryk" geweest als men dit
woord in dit verband eigenlijk nog mag ge
bruiken aan verdaisteringsgevallen links
en rechts, aan fraude plegen op grooten
schaal en aan oplichterijen zonder weerga.
Het is betreurenswatrdig, maar daarom
niet minder waar.
Dr. Winkel
Toen in begin Januari aller oogen gericht
waren op de werkzaamheden van onze
ambulance in Abessinië, waar een mensch-
onteerende strijd gestreden werd tusschen
blank en bruin en waar de mannen van het
Roode Kruis trachtten de ergste nood te
lenigen, volgden vlak op elkaar de fraude
bij de Ned. Spoorwegen door een Haar-
lemsch ambtenaar en de niet minder opzien
barende verduistering bij de Groningsche
Orkestvereeniging, gevallen van diefstal,
welke langen tijd de gemoederen bezig hiel
den.
De eerste berichten over de a.s. Wereld
jamboree kwamen in omloop, zonder even
wel te vermoeden, dat in de organisatie
hiervan zoo spoedig strubbeling zou komer,
tengevolge van onderlinge heerschzucht.
Nog aan het eini'e van de maand kwam de'
bekende Worm-:rve;rsche zaak-Schaap voor
de rechtbank en vooral in de Zaanstreek
heeft dit langen tijd zeer veel stof tot pra
ten doen opwaaien. Inmiddels vroegen de
benarde levensomstandigheden van vele
onzer medeburgers ons aller aandacht en
een stimulans om ook in dezen tijd de
kunstenaars te gedenken, was zonder twijfel
de bede om steun van H K. H. prinses
Juliana, die .ia de radio een beroep deed
diep in de beurs te tasten.
Vermeldenswaardi°e feiten uit deze maand
zijn nog het proces tegen „Volk en Vader
land" (de inbeslagname van de persen te
Utrecht!), het begin van de actie voor „He*
Plan van den Arbeid", de benoeming van
den geestelijke Huihers (de bekende ras-
toor van Hoorn) tot bisschop van Haarlem,
de plannen om een tunnel te maken onder
het IJ (bij Velscn) en last not least de veel-
bestreden wet op de uitverkoopen.
o
De kolommenlange rubrieken over het al-
of niet te rechtvaardige „versche cadetje",
een onderwerp waarover men heden ten
dage nog niet uitgepraat is, vroegen de aan
dacht in begin Februari, totdat de tragische
brand te Amsterdam, waarbij 8 menschen
het leven verloren, die aandacht afleidde en
ook dit feit wederom gauw vergeten was,
toen bij een tumylt tijdens de vertooning
van de film „Heldenkermis" in de Hofstad
onze geachte collega Jan Bos sneuvelde op
het veld van eer, in quasu het trottoir,
v.aarop de stormende motorpolitie de te
hoop geloopen menigte uiteen moest drijven.
Vooral in de kleine journalistenwereld heeft
dit verscheiden groote ontsteltenis te weeg
gebracht.
De N.S.B. deed eenige dagen van zich
spreken zij het Han indirect bij de rel
letjes te Duindorp, een vechtpartij, waarvan
de berechting juist een dezer dagen heeft
plaats gehad. Een rechtzaak, welke evenmin
naliet belangstelling voor zich op te eischen,
was die van de doodelijke aanrijding, ver
oorzaakt door Haarlem's burgervader.
„En passant" kwam er nog eens een ge
valletje van fraude om den hoek kijken, nl.
de oplichterij bij het Maatschappelijk Hulp
betoon te Maassluis.
Ongetwijfeld herinnert een ieder zich nog
met welk een afgrijzen het nieuws van de
kindermishandeling te Megen gelezen werd
en hoe de misdadige moeder bijna op Ame-
rikaansche wijze gelyncht werd.
Tot slot van deze korte maand noemen wij
nog het verdrinkingsgeval te Haarlem,
waarvan de schuldige een bekend ingeze
tene ls te Enkhuizen.
o
Moge deze maand niet zoo heel belangrijk
geweest zijn, de hierop volgende zou des te
belangrijker worden. Immers, in Maart
veranderde de politieke toestand in Europa
dusdanig, dat vlak na de vlootover-
dracht in Ned. Indië op een goeden of
beter gezegd kwaden avond onze minister
president, dr. H. Colijn, voor de radio kwam
vertellen, dat de dienstplichtigen, in ver
band met den alom gevaarlijken wereld-
toestand, voorloopig niet op „afzwaaien"
konden rekenen, aangezien zulks in die da
gen onverantwoordelijk geacht werd. „1^
kunnen rustig naar bed gaan", zei dr. Colijn,
doch een grappenmaker, die den toestand
fyn-humoristisch doorzag, raadde plichts
halve aan, „toch maar het gasmaskertje
mede te nemen". Dit laatste vooral ken
schetste wel terdege den ernst van den toe
stand en menigeen ging dan ook met
vreemde gevoelens onder de wol.
Een gelukkig gesternte heeft ons voor
erger behoed en, God-zij-dank, zijn we be
spaard gebleven voor allerlei ingewikkelde
inmengingen van het buitenland.
Op 16 Maart kwam het ontstellende be
richt, dat onze ambulance geplunderd was
door woeste stammen en dr. v. Schelven
kroop zelfs door het oog van een naald, toen
wilde inboorlingen hem van het leven
dreigde te berooven.
Te immer voortschrijdende techniek
stoorde zich in het geheel niet aan dit alles
en eind Maart werd onze courant verblijd
met de Telex", het vernuftige verreschryf-
toestel, waarmee op het zelfde oogenblik
vanuit één centraal punt (Amsterdam of
Den Haag) 80 dagbladen bediend kunnen
worden, een uitvinding, waarover destijds
heel wat te doen geweest is. Onze minister
van binnenlandsche zaken seinde persoonlijk
op het bureau van het A. N. P. het eerste
bericht en voor het dagbladwezen kwam
een ingrijpende verandering. Het meeren
deel van het lezend publiek ging hieraan
ongemerkt voorby, doch wij meenen toch
goed te doen, op deze plaats aan dit feit
eenige regels te wijden.
De maand April is een beetje „brande
rig" ingezet, eerst ontstond er een enorme
vuurzee te Roermond en eenige dagen
later laaiden de vlammen hoog op te
Venlo.
Nauwelijks evenwel waren de groote
verslagen hierover gepubliceerd of onze
belangstelling werd getrokken naar de
hoofdstad, waar de opvoering van „De
Beul" door de Amsterdamsche Tooneel-
vereeniging zooveel stof deed opwaaien,
dat heel literair Nederland „op z'n kop"
stond. Politie moest de protesteerende
fascisten uit den schouwburg verdrijven,
kortom, het was een spektakel van je
welste.
Reiner van geest en sportiever van op
zet was de samenstelling van de Neder-
landsche ploeg athleten naar de Olympi
sche spelen te Berlijn. En toen eenmaal
nieuws daaromtrent bekend werd, heeft
de Nederlandsche pers haar lezers langen
tijd met allerlei bijzonderheden over dit
komend sportgebeuren zoet gehouden.
En gelukkig maar, want het was den
laatsten tijd niet anders dan beroerdig
heid geweest.
In deze maand ontvielen ons twee pro
minente figuren uit het politieke leven,
n.1. eerst op 18 April Jhr. Mr. Dr. Ruys de
Beerenbrouck en op 29 April de groote
soc.-dem. voorman Dr. Wibaut. Hun bei
der nagedachtenis mogen in dezen sim-
pelen zin tot uitdrukking komen
Inmiddels roerde onze regeering zich
heftig en vooral in een versterking onzer
weermacht werd veel heil gezocht.
Maakte in April van dit jaar de kruiser
„De Ruyter" niet een geslaagden proef
tocht? En werden toendertyd niet vele
proeven genomen inzake den luchtbe
schermingsdienst? Deze laatste moge dan
niet géheel naar wensch geslaagd zijn ge
weest. de bedoeling was toch goed en
eenmaal door de kinderziekten heen dan
zal het best wel lukken. Er ligt hier' voor
allen, die zich interesseeren voor de oor
logsluchtvaart nog een groot terrein
braak. Het S. D. A. P.-Paaschcongres ver
liep zonder veel emotie en eigenlijk werd
alleen aan de militaire clausules een
beetje geknaagd en geplozen.
De bekende Westzaansche roofoverval
en droevige berichten over de gepension
eerden by den Kon. Holl. Lloyd besloten
deze 4-wecksche periode, om plaats te
maken voor de altijd beminde e veelbe!
zongen Meimaand. veeioe
Bijzonder veel nieuws is er van deze
maand met te vertellen. Natuurlijk zijn
r^nefabriek te r de brand in de St™-
uiteraard heïi S?* V°°r de ^rokkenen
n b^ngrijk, maar voor de
tenten Jn haar.geh<?el ziJ" het gebeur-
enissen van voorbygaanden aard welke
hter dan ook maar zoo even terloopse!
noemd worden in een jaaroverzicht
we^d Jt w1|JkL V> ouwen-Vredesgang
H i °P 18 Mei gehouden juist
Utrecht de' ^-Jansen bisschoppen
tiecht, de laatste adem uitblies
dan Pok niet°' 'elte CPOStelijke maakt« het
ook met meer mee, dat er vanaf den
kansel in de R. K. kerk een scherp requj.
sitoir uitgesproken werd tegen hen, die
daadwerkelijken steun verleenden aan een
fascistische beweging in ons land.
En alhoewel het eigenlijk in deze
maand allerminst past, kwam eind Mei
het ontstellende bericht over de onver
kwikkelijke zedenzaak in de Residentie
een geschiedenis, waaraan wy nu ach
teraf nog blijkt, dat alles veel te veel
overdreven is geworden verder maar
het zwijgen aan toe zullen doen.
Nadat in begin Juni wijlen de Koningin-
Moeder in Den Haag op bijzonder fijne
wijze herdacht was door het plaatsen van
een prachtig standbeeld in de Jozef
Israëlslaan, volgde op 9 Juni de langver
wachte benoeming van den nieuwen G. G.
voor Ned. Oost-Indië. De keus was geval
len op Jhr. Mr. Starkenborgh Stachouwer,
onzen Brusselschen gezant, een nog be
trekkelijk jongen man, die door zijn
groote veelzydige kennis en mede ook
door zijn vriendelijke innemende persoon
lijkheid met recht is geworden „the right
i on the right place".
Jhr. Tjarda v. Starkenborgh
Op den 16en van deze maand zag het
rapport inzake de a.s. Grondwetsherzie
ning het daglicht en al dadelijk werd het
bestormd met felle, doch opbouwende
critiek. Vooral het punt „Persvrijheid"
mocht zich ^in de algeheele belangstelling
verheugen en het doet ons genoegen te
mogen aannemen, dat er niet van snoeiïng
te dien aanzien sprake zal zijn. Ondertus-
schen werd het Vaste-Lasten-ontwerp
verworpen, kwam er een reorganisatie
plan van de Ned. Spoorwegen, werd de
Waalbrug door H. M. de Koningin ge
opend. jubileerde de Utrechtsche Univer
siteit en kwamen de Olympische Spelen
al meer en meer in zicht.
Wat dit laatste betreft, de belangstel
ling van sportminnend Nederland werd
zoo groot, dat de bladen zich genoodzaakt
zagen dagelijks kolommen bijzonderheden
daaromtrent te geven.
27 Juni stierf de bekende liberaal Ke
telaar, wiens werk vooral ook op het
terrein voor de zwakke kinderen bij
allen, die hem gekend hebben, in eerbie
dige nagedachtenis zal blijven.
Ketelaar
En zooals dat in den zomer gebruikelijk
is, teisterde een hevig onweer op 30 Juni
ons land. Talrijk was de schade en meer
dan één boerderij brandde door feilen
blikseminslag af. Gelukkig bleef het be
perkt tot materiëele schade en konden
menschenlevens bijtijds gered worden,
doch de schadeposten waren voor de
slachtoffers bij dit noodweer wel heel
hoog. In veel gevallen dekte verzekering*
de schade.
o
Een moordaanslag op een N. S. B.-col-
porteur, staande by het Centraal Station
te Amsterdam, verhitte eenige dagen de
politieke gemoederen en algemeen werd
een scherpe tegen-actie verwacht. Doch
galukkig werd het bekend, dat een dwaas
dezen aanslag gepleegd had en bleek er
geen politieke party in het spel te zitten.
Op een stralenden zomerdag (2 Juli)
vierde heel de Zaanstreek feest, toen im
mers opende H. K. H. Prinses Juliana de
Zaanbrug, een belangrijke verbinding
vrii gevend tusschen Noord en Zuid.
Bij een crisis, hoort een crisiswetgeving en
daaraan verbonden schijnen crisis-organi
saties onverbrekelijk vastgekoppeld te moe
ten zyn. Althans, niet zoodra werkte de
crisis „goed" door of de crisis-organisaties
verrezen als paddestoelen uit den grond.
By tientallen, honderdtallen werden amb
tenaren aangesteld en toen deze eenmaal
gewerkt waren en zagen, dat er bjj veel
diensten zonder vee) moeite de santje* af
geloopen kon worden, volgde de eene
