DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De Espana tot zinken gebracht.
Londen heden zonder autobus.
iBuitenland
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte*
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. TeleL 3320, redactie 3330.
No. 102
Dit nummer bestaat uit vier bladen. Directeur: C. KRAK*
Zaterdag I Mei 1937
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA*
139e Jaargang
De algemeene toestand.
Alkmaar, 1 Mei.
't Zijn geen beste dagen voor Franco.
Want niet alleen, dat hu zijn populariteit
bij zeer velen verloor door de actie tegen de
Basken, maar gisteren heeft hü zijn grootste
en sterkste oorlogsschip verloren. Het was
de Espana, een linieschip van ruim 14000
ton, bewapend met 32 kanonnen en bemand
met 850 koppen. Het schip schijnt door
vliegtuigen bebombardeerd te zijn geworden
en toen gezonken te zijn.
Op zich zelf is dit misschien niet zoo'n
buitengewoon belangwekkend bericht, maar
het feit, dat een groot oorlogsschip, dat
speciale afweerkanonnen tegen aanvallen
uit de lucht aan boord had, toch sneuvelt in
een gevecht tegen enkele vliegtuigen, is wel
zeer opmerkelijk. Het kan zijn, dat de be
manning van de Esparta de vliegtuigen on
voldoende onder vuur heeft genomen, mo
gelijk is ook, dat de vliegtuigbestuurders
met een groote dosis moed het schip hebben
aangevallen (ze vlogen zeer laag), dat een
oorlogsschip door een paar vliegtuigen in
den grond werd geboord, stemt tot naden
ken en geeft gelegenheid tot het stellen van
vragen. Het zijn o.m. deze:,is een sterk oor
logsschip vrijwel aan zijn lot overgelaten,
als het door vliegtuigen wordt aangevallen?
En: kan een sterke luchtvloot een zeemacht
overwinnen?
Op het oogenblik hebben de groote mo
gendheden millioenen opgeofferd om een
zoo sterk mogelijke zeevloot te maken. Daar
naast heeft men getracht, een zeer sterke
luchtvloot te maken. Het laatste is goed-
kooper, dat is zeker. Welnu, als de macht
van het vliegtuig werkelijk zoo groot is, dat
oorlogsschepen er niet tegen opgewassen
zijn, zal dan dè toekomstige oorlog niet nog
meer een luchtoorlog worden, dan men thans
meent? En zullen de mogendheden zich wel
licht nog meer dan vroeger toeleggen op ver
sterking en perfectionneering van de lucht
vloot?
Engeland, of liever Londen, beleeft een
merkwaardigen dag. Vandaag wordt n.1. de
cup-final gespeeld, een der grootste sportge
beurtenissen in Engeland. Ongeveer 100.000
man zullen zich vandaag naar het Wembley-
stadion begeven, om de match te zien tus-
gchen de twee finalisten.
Zij zullen er komen ook, die 100.000. Maar
hoe?
Want de autobus- en taxi-chauffeurs gaan
staken!
Dat is geen kleinigheid, als men bedenkt,
dat bij het conflict 24.000 chauffeurs betrok
ken zijn en dat behalve alle taxi's ongeveer
5000 groote autobussen vandaag geen meter
zullen rijden. En dan te weten, dat de groote
massa juist per bus of taxi naar het stadion
moet! Dat beteekent waarschijnlijk een ver-
keerspuzzle, zooals Londen nooit tevoren
beleefd heeft.
Tot nu toe staken de bestuurders en ander
personeel van de trams en de onder-
grondsche spoorwegen niet, maar zij hebben
gedreigd, onmiddellijk Het werk neer te
leggen, als de werkgevers op de bussen en
taxi's ongeorganiseerd personeel zouden wil
len laten rijden. En dan zou het geheele
verkeer in Londen aan de ketting gelegd
Intusschen, hoewel het conflict zelf al heel
oud is reeds in 1931 zijn de onderhande
lingen over verbetering van arbeidsvoor
waarden (daar gaat het n.1. om!) al begon
nen is de staking zelf wel op een zeer
ongunstig oogenblik gekomen. Want niet
alleen de cup-final van heden brengt vele
tienduizenden vreemdelingen naar de En-
gelsche hoofdstad, maar ook naderen meer
en meer de kroningsfeesten. En met deze de
drukte en de invasie van vreemdelingen.
Zoodat deze staking mocht ze werkelijk
serieus en van langen duur worden Lon
den in zeer groote moeilijkheden brengt.
En veel kans op bijlegging van het geschil
Is er niet. Gisteravond heeft minister Brown
daartoe nog een poging gedaan bij beide
partijen, maar hij had geen succes.
De staking te Londen zal nog zeer ern
stige gevolgen kunnen hebben!
Vulkanische uitbarsting in Ecuador. -
Vrijdagnacht is de Sangay vulkaan in Ooste
lijk Ecuador, vijftig mijl ten Zuiden van Rio
Bamba in werking getreden. Het geweld van
de uitbarsting gelijkt op het donderen van
verscheidene batterijen artillerie.
Overstroomingen in Zuid-Slavië. -
De overstroomingen van de Save, Móra-
wa en de Donau hebben zich thans uitge
breid over een gebied van 60.000 H.A.
Geheele dorpen moesten worden ont
ruimd.
De dijken bij Obrenovz zijn bezweken,
Vliegtuigen verrichten waarnemingen bo
ven de geteisterde gebiden. Zij geven in
lichtingen voor de hulpverleening, welke
onder leiding staat van den minister van
Arbeid.
De Spaansche revolutie
Bom van regeerings-vliegtuig trof de
munitiekamer.
Paniek onder de bemanning.
De luchtmacht van de Volksfront-
regeering heeft gisteren het slagschip
„Espana" van de vloot van Franco voor
Santander tot zinken gebracht.
De „Espana" bevond zich op 5 mijlen
uit de kust bij Santander toen een
aantal vliegtuigen, die waren uitgevlo
gen om een Britsch vrachtschip te be
schermen, het slagschip aanvielen en
aan een zoo hevig bombardement on
derwierpen, dat het zonk.
Wat het Britsche vrachtschip betreft, dit
schijnt door den jager „Velasco" te zijn be
schoten toen het zich op weg naar Santan
der bevond.
De „Espana" was door de „Valesco" ge
waarschuwd en kwam snel aangestoomd om
eveneens aan de actie deel te nemen. On-
dertusschen kwamen ook de vliegtuigen uit
Santander op deze plaats aan om het Brit
sche schip te beschermen.
De vliegtuigen wierpen met groote juist
heid bommen op de „Espana". Het schip
werd aan den achtersteven geraakt en zonk
binnen een half uur. De „Velasco" nam,
naar te Bilbao wordt vernomen, de officie
ren van de „Espana" aan boord, doch liet
de verdere bemanning aan haar lot over.
De autoriteiten van Santander hebben een
vloot visschersvaartuigen uitgezonden om
zooveel mogelijk menschen te redden.
De rechtsche vloot heeft zijn grootste
slagschip verloren.
Men herinnert er aan, dat de „Espana"
reeds 1 en 3 April door vliegtuigen werd
gebombardeerd.
De „Espana" had een waterverplaatsing
van 14.224 ton. Het schip is gebouwd in
1913 en werd toen „Alfonso Treee" gedoopt,
na het uitroepen van de republiek in 1931
werd het omgedoopt in „Espana". Het was
een zusterschip van de „Jaime Primero" en
had een vermogen van 20.000 paardekracht,
de snelheid bedroeg twintig knoopen. De
bewapening bestond uit acht kanonnen van
30.5 cm. en lichtere artillerie. De beman
ning bestond uit 854 koppen. Het schip was
kort geleden verbouwd en kon daarna
watervliegtuigen met opvouwbare vleugels
meevoeren.
Reuter meldt nader, dat de bémanning
van de „Espana" in paniek over boord
sprong, zonder eraan te denken de booten
uit te zetten. Tusschen het begin van den
aanval en het oogenblik dat het schip in de
golven verdween verliepen twee en eer.
half uur.
De Baskische autoriteiten verklaren te
weten, dat de kanonnen van de „Espana"
werden bediend door Duitsche kanonniers.
Het schijnt, dat het Britsche schip niet
werd getroffen, het heeft na den strijd zijn
weg naar Santander voortgezet.
Nadere bijzonderheden.
Heel veel is er gisteren niet meer bekend
geworden over den ondergang van de
Espana, het groote pantserschip van de
rechtschen. Ooggetuigen te Santander heb
ben aan Reuter's correspondent aldaar ver
teld, dat de aanval op de Espana en de
Velasco is uitgevoerd door drie bommen
werpers begeleid door gevechtstoestellen.
Tegelijkertijd vuurden ook de kustbatte-
rijen van Santander. De gouverneur van
de stad kon nog eenige détails meedeelen.
Ondanks het luchtafweergeschut van de
beide rechtsche oorlogsschepen vlogen de
regeeringsvliegtuigen uiterst laag om 7
bommen af te werpen, waarvan er twee het
achterschip van de Espana troffen. Onmid
dellijk liet zich een enorme rookwolk zien
en de menigte visschers en zeelieden, die
aan de kust stond te kijken, schrok door
het geweld van een ontzaglijke ontploffing.
Toen de Velasco in de nabijheid van het
ongelukkige pantserschip gekomen was, zag
men de honderden mannen van de'equipage
in het water springen. Hoevelen er aan
boord van de Velasco konden genomen
worden,- is niet bekend. Het voorval vond
plaats op vier mijl van kaap Mayor.
Men gelooft, dat het gezonken schip van
alle oorlogsbodems in rechtsche handen, de
grootste aanvalswaarde bezat. Het effect
van het bombardement der regeeringsvlieg
tuigen schijnt zijn oorzaak hierin te vinden,
dat de munitiekamer getroffen is.
Niet geheel vast staat, welk Britsch
schip door de Espana is aangevallen. Som
mige berichten spraken van de Brora, dat
draadloos had medegedeeld, dat het, na in
volle zee te zijn gevlucht om aan den
rechtschen aanval te ontkomen, naar San-
taire maatregel zou zijn. Deze verzekering
is thans ontvangen en wordt door de Brit
sche regeering als bevredigd beschouwd.
Men neemt te Londen aan dat Franco geen
enkel bezwaar zal maken tegen het evacua
tieplan.
In Londensche diplomatieke kringen ver
luidt dat de Fransche regeering stappen
onderneemt bij de autoriteiten te Salamanca
om te bewerkstelligen dat deze zich niet
tegen de evacuatie zullen verzetten.
Duitschers in San Sebastian geland?
Van de zijde der Baskische regeering
wordt officiëel medegedeeld, dat Maandag
jl. 1500 Duitschers te San. Sebastian aan
land zijn gezet.
tander was teruggekeerd zonder eenige
schade. Maar te Londen, waar men in af
wachting van officieele en nauwkeuriger
tijdingen, terughoudend is met ieder com
mentaar, verzekert men dat het eenige
schip dat. onder den naam Brora bij Lloyds
geregistreerd is (waarschijnlijk een kleine
kustvaarder), zich volgens de eigenaars tus
schen Belfast en Glasgow bevindt. Latere
telegrammen noemden dan ook een ande
ren naam, de Knitsley, een schip, dat 16
April van Rotterdam is vertrokken en 20
April te Arcachon aangekomen.
Aangemoedigd door het succes van giste
ren hebben regeeringsvliegtuigen gister
middag ook getracht bommen te werpen
op de Almirante Cervera, den rechtschen
kruiser, die zoo bijzonder actief is 'in de
wateren voor de Baskische kust. De kruiser
werd niet getroffen.
De vernietiging van het slagschip Espana
heeft in het door de regeering bezette deel
van Spanje levendige voldoening veroor
zaakt. Het is de eerste keer in de geschie
denis, dat een groot oorlogsschip door een
vliegtuigbom is vernietigd.
Dank zij een officieuse statistiek kan men
thans de verhouding van de beide vloten
vaststellen.
Franco beschikt thans nog over een totaal
van 37.500 ton, nl. twee kruisers van 10.670
ton. De Canarias en de Baleares, moderne,
snelle schepen, doch waarvan het zwaar
ste geschut bestaat uit kanonnen van 20.3
c.m., een kruiser van 9385 ton, de Almirante
Cervera, modern en snel, een torpedojager
van 1339 ton, de Velasco, zes torpedobooten
van 190 ton, vier kanonneerbooten van 800
ton en achttien hulpschepen, sommigen niet
grooter dan 50 ton.
Het tonnage van de regeeringsvloot be
draagt 95000 ton, nl. 'n slagschip van 16.400
ton, de Jaime Primero een zusterschip van
de Espana op het oogenblik het sterkste
schip van de Spaansche vloot. Het is het
eenige schip dat beschikt over geschut van
30.5 c.m. Verder twee kruisers Van 9385
ton, de Cervantes en de Libertad, van de
zelfde serie als de Almirante Cervera, een
kruiser van 6140 ton, de Mendez Munez, een
verouderd schip, vijftien torpedojagers van
2120 ton, moderne snelle schepen, twee
torpedojagers van 1337 ton van verouderd
type, zes torpedojagers van 190 ton, vier
onderzeeërs van 715 ton, zes onderzeeërs
van 1290 ton, drie onderzeeërs van 1370 ton
en een kanonneerboot van 800 ton, de Laya,
die voor de haven van Valencia patrouil
leert. Verder een troepentransportschip van
2545 ton en 17 hulpschepen, die langs de
kusten patrouilleeren.
De situatie in Catalonië.
Sinds eenige dagen is als gevolg van
zekere incidenten een lichte nervositeit aan
den dag getreden te Barcelona en in ver
schillende dorpen. Gewapende troepen heb
ben de wacht moeten betrekken.
De generale raad, die verscheiden malen
bijeen is geweest, heeft thans aan de pers
een nota overhandigd, waarin hij zich ver
heft tegen een houding, welke het succes
van de revolutie en van den oorlog zou
kunnen schaden en er op aandringt, dat aan
deze actie een einde komt om de ongerust
heid, waaronder Catalonië thans lijdt, weg
te nemen.
De strijd in Baskenland.
Een speciale correspondent van Havas
meldt uit Vitoria dat tot de krijgsgevange
nen van Guernica ook de provinciale Bas
kische afgevaardigde Placer behoort, die
het bevel voerde over de artillerie.
In den sector van Durango werden meer
dan 300 gedoode militiesoldaten gevonden.
Gisteren heeft een zekere bedrijvigheid
geheerscht in alle sectoren van het Arago-
neesche front. De linksche troepen hebben
getracht een aanval te ondernemen in den
sector van Saragossa, doch werden door de
rechtschen teruggeslagen. Talrijke aanval
lers werden gedood of gewond, aldus Havas
uit Saragossa.
De Britsche marine meldt Reuter
zal in volle zee den Baskischen schepen,
die ouden van dagen, vrouwen en kinderen
zullen exacueeren, bescherming verleenen.
De Britsche consul te Bilbao zal de insche
ping der uitwijkelingen leiden en er voor
waken dat werkelijk ouden van dagen,
vrouwen en kinderen vervoerd worden.
De Baskische autoriteiten hadden de
Britsche regeering verzocht deze bescher
ming te verleenen. De Britsche regeering
had iri haar antwoord de verzekering ge-
I vraagd dat de evacuatie een zuiver humani-
De Engelsche stakingsbeweging
Ernstige handicap voor de Cup-Final-gangers;
Op 22 Mei zal de mijnwerkers
staking een aanvang nemen.
Naar wij vernemen is de dreigende
staking van ruim 24.000 chauffeurs der
roode stadsomnibussen te Londen, die
op 248 lijnen rijden, na de mislukte
conferentie op het departement van ar
beid een feit geworden.
Te 3 uur gisteren werden aan alle garages
en remises de stakingsorders doorgegeven
namens secretaris Bevin, die er echter te
vens op wees, dat de ondergrondsche spoor
wegen, de tramlijnen en de Groene-autobus-
lijnen voorloopig door blijven werken en het
personeel zich niet bij de staking, die van
nacht om 12 uur is ingegaan mag aansluiten
voor nadere orders uit Transport House ont
vangen zijn. Ook moeten de chauffeurs, die
voor half twaalf van hun eindpunt vertrok
ken voor hun laatsten rit, dien rit voltooien
maar na 11.30 uur werden geen ritten meer
ondernomen die langer dan één uur duren.
Minister Brown heeft te 6 uur nogmaals
Lord Ashfield en de heeren Bevin en Piek
afzonderlijk ontvangen welke conferentie bij
de afzending van dit bericht nog voort
duurde.
In Londen staken 25.000 man, terwijl te
gelijkertijd in de provincie 125.000 man het
werk neerlegden.
Tot nu toe hebben zich in Londen nog
geen incidenten voorgedaan, na middernacht
vergaderden de stakers in café's bij de ga
rages, alles verliep in de grootste orde. De
garages worden allen door de politie be
waakt.
Havas bericht, dat door deze staking, vijf
millioen inwoners van Londen van hun ge
wone vervoermiddel zijn beroofd. Dit is het
gemiddelde aantal passagiers, dat de auto
bussen per dag vervoeren.
In de straten zag men groepjes van vijf
tot tien personen, die zich te voet naar hun
werk in het centrum van de stad begaven,
dikwijls een wandeling van tien tot twaalf
kilometer. De taxi-ondernemingen maakten
goede zaken.
Ook zag men reeds vroeg in den ochtend
menschen zich naar Wembley begeven,
waar heden een van de grootste voetbal
evenementen van Londen plaats heeft, n.1.
de wedstrijd om den Cup-finaL
Een commissie van onderzoek.
Het ministerie van arbeid heeft een com
muniqué uitgegeven, waarin ten aanzien van
het stakingsbesluit der transportarbeiders-
federatie gezegd wordt, dat met het oog op
het ongemak voor het publiek de minister
besloten heeft een commissie van onderzoek
in te stellen, bestaande uit drie personen,
die een rapport zullen moeten indienen over
de kwestie der arbeidsuren, aijjeidsvoor-
waarden ez. der autobusarbeiders.
Er verluidt, dat de minister van arbeid
Bevin gevraagd heeft of het mogelijk zou
zijn de staking op te schorten, tot de com
missie van onderzoek de hangende kwesties
zou hebben bestudeerd. Bevin heeft hierop
geantwoord, dat dit niet mogelijk is.
De stakingsbeweging die zich den laatsten
tijd in Engeland zoo zeer verscherpt heeft,
heeft gisteren ongetwijfeld een hoogtepunt
bereikt. Vannacht om 12 uur is de staking
van het Londensche autobuspersoneel, dia
reeds een week geleden dreigde uit te bre
ken, aangevangen. Voorts heeft de British
Miners' Federation besloten tot een staking
van haar personeel, welke op 22 Mei zal aan
vangen. Aan de beide gebeurtenissen moet
groote beteekenis worden gehecht, niet al
leen wat betreft de directe gevolgen, maar
ook als symptoom. Hieruit blijkt duidelijk
hoe de betrekkingen tusschen werkgevers en
werknemers zich den laatsten tijd in Enge
land hebben toegespitst.
Den geheelen dag zijn onderhandelingen
gevoerd om de staking van het autobusper
soneel te voorkomen. De minister van ar
beid, Brown, heeft daarbij met alles wat in
zijn vermogen was gepoogd te bemiddelen.
Overeenstemming werd echter niet bereikt
De vergadering van afgevaardigden van het
buspersoneel besloot om 12 uur vannacht,
het werk neer te leggen. Slechts de uiterste
pogingen om in de allerlaatste uren over
eenstemming te bereiken, kunnen in de si
tuatie nog wijziging brengen. Er zullen 5000
autobussen uit het verkeer .genomen wor
den. Deze vervoeren dagelijks 5 millioen
passagiers, 25.000 employé's van de Londen
sche Transport Board zullen het werk neer
leggen om tot een acht-urigen werkdag te
geraken waarin dan nog een half uur schaft
tijd is begrepen. De minister van arbeid is
op zijn ministerie gebleven, teneinde zich
gereed te houden voor bemiddelingspogin
gen. Vanavond voert hij nog besprekingen
met den leider van het Londensche autobus-
verkeer, Lord Ashfield, en met den vakver-
eenigingsleider Bevin.
De staking der mijnwerkers.
Bij de staking der mijnwerkers gaat het
om de erkenning van de Miners Federation,
als eenig vertegenwoordigster van het per
soneel voor het voeren van collectieve loons-
besprekingen. Reeds maanden lang loopt
hierover een geschiL Men meent n.1., dat de
andere vakvereeniging, de Industrial Union-,
te zeer afhankelijk van de ondernemers is
en dus daarom als een bedrijfsvakvereeni-
ging wordt beschouwd. Het geschil is acuut
geworden in de steenkolenmijnen van Not-
tingham. In de Harworthmijnen aldaar is
een strijd gerezen tusschen de Federation of
Miners en de Industrial Union ook wel
genoemd de vakvereeniging van Spencer,
naar haar oprichter. Thans heeft de leiding
van de Federation of Miners uit het gebeur
de in een steenkolen gebied een precedent
geschapen. Ook hier kon geen overeenstem
ming worden bereikt en de conferentie van
afgevaardigden bèsloot, tegen 22 Mei een
staking af te kondigen. In sommige gebieder
moet de staking met een termijn van eer>
week worden aangekondigd, in andere ge
bieden met een termijn van veertien dagen.
Meer dan 400.000 leden van de Miners Fe
deration zullen bij deze staking betrokken
zijn. Men hoopt echter, dat men toch nog
vóór 22 Mei tot overeenstemming zal ko
men. Dez hoop is ook zeker niet als onge
grond te beschouwen. In dit verband herin
nert men er aan, dat ook een jaar geleden
een staking dreigde, die toen niet doorging,
omdat omtrent de geëischte loonsverhooging
overeenstemming werd bereikt.
Betooging van Wereldfront
voor den vrede.
Rede van Cot in Albert Hall te
Londen.
Pierre Cot, de Fransche minister van
luchtvaart en president van het wereld
front voor den vrede, heeft gisteravond
een in Albert Hall gehouden belangrij
ke vredesbetooging bijgewoond, welke
was belegd door de Volkenbondsveree-
niging en het wereldfront voor den
vrede. Lord Cecil, Hambro, de president
van het Noorsche parlement, de Belgi
sche Volkenbondsgedelegeerde Henri
Rollin, en dr. Alice Masaryk, de dochter
van den oud-president van Tsjecho-Slo-
vakije, Masaryk, waren eveneens aan-
vezig.
Pierre Cot heeft in zijn redevoering ver
klaard, dat hij niet als Fransch minister van
luchtvaart sprak, maar uit naam van mil
lioenen aanhangers van het wereldfront
voor den vrede, dat personen van alle le
vensopvattingen omvat.
Pierre Cot zeide met name, dat het we
reldfront aan een behoefte voldoet, n.1. alle
over de wereld verspreide bewegingen, wel
ke zekere principes aanvaarden als basis
van hun actie, te groepeeren. Laten wij be
denken, dat slechts de organisatie van de
collectieve veiligheid door het wegnemen
van de vrees bij vredelievende volken en
het bewijs van hen, die van veroveringen
droomen, dat hun pogingen vergeefsch zijn.
ons in staat zal stellen een einde te maker
aan den bewapeningswedloop. Wjj hebber,
dus 'n methode voor vrede, 'n technischer.