DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Oud-president Masaryk overleden.
Masaryk, de stichter der republiek
Tsjecho Slowakije.
F
No. 2T6 i>it nummer bestaat uit twee bladen. Directeur: C. KRAK.
Dinsdag 14 September 1937
139e Jaargang
De algemeene toestand.
DROEFENIS IN HET LAND.
GROOT VADERLANDER
HEENGEGAAN.
Duikboot aangehouden?
De bemanning gevangen
genomen.
Rome en het verdrag
van Nyon.
Heden onderteekening der
overeenkomst
Nieuws in 't kort.
WJ
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTTEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Alkmaar, 14 September.
De Volkenbond is weer in vergadering
bijeengekomen en heeft als eerste practische
„daad" Aga Khan, den eersten gedelegeerde
van Britsch-Indië, met algemeene stemmen
tot voorzitter gekozen.
Het begin van deze vergadering bracht
plotseling de tragiek van Abessinië weer in
herinnering. De zetel van Abessinië bleef
leeg. Slechts was er een schrijven van den
Negus binnengekomen, inhoudende, dat waar
de agenda geen enkel punt vermeldde, waar-
"bij Abessinië direct belang heeft, de AbeS'
sijnsche regeering niet vertegenwoordigd
zou zijn.
De Abessijnsche regeering! Bestaat ze
nog? In de oogen van Italië en andere lan
den natuurlijk niet, maar zoolang nog niet
elke staat de overwinning van Italië en de
in bezit neming van Abessinië erkend heeft,
moet de Volkenbond nog steeds een plaatsje
Inruimen voor den gedelegeerde van dit
land.
Dat Abessinië dezen keer niet vertegen
woordigd is mag in zooverre een geluk ge
noemd worden, dat al te pijnlijke momenten
vermeden kunnen worden,
tï tl
De vergadering zal zich natuurlijk met de
Chineesch-Japansche kwestie bezig moeten
houden. China heeft n.L den Volkenbond
een nota doen toekomen, waarin het kennis
geeft van het feit, „dat Japan China over
weldigt en den inval voortzet met zijn ge
heele leger, vloot en luchtmacht".
Deze nota, deze beschuldiging aan het
adres van Japan, zal natuurlijk druk bespro
ken worden en vooral Rusland zal zich onge
twijfeld doen gelden. Het zou vrij normaal
zijn, als de Russische delegatie in deze
kwestie weer eens zeer vinnig van zich af
beet, waardoor de sfeer der vergadering
weer minder prettig zou worden.
Er is nog een nota, n.L van Franco en daar
in wordt gezegd, dat de rechtsche Spaansche
regeering wil bewijzen, dat cfe burgeroorlog
geen gewone oorlog is, maar dat deze een
gevolg is van de marxistische tyrannie, van
een lange reeks misdaden en moorden, die
de linksche regeering goedkeurde.
Deze feiten, aldus de nota, zijn meer dan
voldoende om een vergadering van be
schaafde volken te doen weigeren de gede
legeerden van deze regeering als wettige
vertegenwoordigers te erkennen van welk
land ook. De regeering van Franco daaren
tegen oefent haar souvereiniteit uit over
twee derden der Spaansche bevolking en alle
Spaansche protectoraten en koloniën.
Er heerscht orde in het rechtsche Spanje
en de internationale verdragen zijn er trouw
in acht genomen.
De nationale souvereiniteit is intact ge
houden. Daarentegen heeft de regeering van
Valencia getracht een wijziging in den status
quo van de Middellandsche Zee te brengen
door aan zekere buitenlandsche mogendhe
den verworven rechten van Spanje aan te
bieden. De z.g. regeering van Valencia is ille
gaal en illegitiem. De regeering van Franco
moet onbetwistbaar beschouwd worden als
de eenige vertegenwoordigster van het na
tionale Spanje.
Ten slotte vraagt de regeering van Franco
in deze nota, dat mededeeling gedaan wordt
van de nota aan de commissie voor de veri
ficatie der bevoegdheden.
Ook deze nota zal discussies kunnen uit
lokken en al weer kan Rusland hier een rol
spelen. Met de niet genoemde „zekere bui
tenlandsche mogendheid" is dat begrijpt
iedereen Rusland bedoeld en dat zullen
Litwinov c.s. zeker niet op zich laten zitten,
tl
Het partijcongres der nazi's te Neurenberg
is gesloten. Hitier heeft gisteravond een slot
rede uitgesproken, waar hij o.m. het com
munisme nog eens heeft behandeld. Het zoo
gevaarlijke communisme wordt aldus
Hitier niet afgewend door een platonische
weigering, doch slecht door een immunisa-
tie der volkeren tegen deze vergiftiging zoo
wel als door de bestrijding van den bacil
lendrager zelf. Deze immunisatie is te drin
gender door het nauwe verband tusschen de
Europeesche staten, die een gemeenschap
van volkeren en staten vormen, welke m
talrijke eeuwen geleidelijk opgebouwd is.
Daarom is de besmetting van den eenen
staat beslissend voor alle. Duitschland en
Italië zijn reeds immuun. Een groot deel der
omringende wereld echter is nog niet bevei-
ligd. De wereld bevindt zich in een toestand
van een toenemend oproer, welks geestelijke
en feitelijke voorbereiding en leiding zonder
twijfel uitgaat van de machthebbers van het
Joodsche bolsjewisme in Moskou, waar ruim
80 pCt. der leidende functies in handen van
Joden is.
Zoo Wft Hitier aan het slot van het Neu-
renberger congres dus toch het communisme
en de Joden becritiseert.
Duitschland kan dus gerust zijn,.»#
President Masark is op kasteel
Lany hedenochtend te 3.29 uur over
leden.
Het bericht van het overlijden van pro
fessor Masaryk, den stichter en eersten
president der republiek Tsjdlho-Slowakije
heeft in het geheele land groote deernis ge
wekt Ondanks het vroege ochtenduur stond
een groote menigte bij de residentie van den
president. Mannen en vrouwen vroegen
bezorgd aan degenen, die uit het kasteel
kwamen, naar den toestand van den pa
tiënt, totdat de vlag langzaam halfstok werd
geheschen en allen begrepen, welk ongeluk
was geschied.
Vrouwen, zoowel als mannen, barstten in
snikken uit en knielden. De geheele bevol
king heeft het gevoel niet alleen den
president-bevrijder", niet alleen „den
vader van het volk" te hebben verloren,
doch één der meest verheven geesten van
dezen tijd.
De bekendmaking aan de bevolking.
Om zes uur vanochtend begon de radio
van Praag reeds haar uitzending met het
ten gehoore brengen van treurmuziek,
waarna in het Tsjechisch, Russisch, Duitsche
en Hongaarsch werd medegedeeld, dat „de
eerste president der republiek Tsjecho-
Slowakije, de president-bevrijder Thomas
Garrique Masaryk om 3 uur 29 op den
leeftijd van 87 jaren, zes maanden en zeven
dagen het levenslicht heeft uitgeblazen".
De zoon van den overledene, Jean Masa
ryk, de gezant van Tsjecho-Slowakije te
Londen, heeft den journalisten medege
deeld, dat zijn vader om 3 uur 29 was
overleden.
Reeds spoedig na het bekend worden van
het overlijden van den staatsman verschenen
de eerste rouwomfloerste vlaggen.
Om 4 uur 40 werd een bulletin uitgegeven,
waarin kennis werd gegeven van het over
lijden. De familieleden van Masaryk en
president Benesj legden de hand ten af
scheid op het voorhoofd van den over
ledene.
Minister-president Hodza maakte een
diepe buiging voor het stoffelijk overschot.
De dochter van Masaryk, Alice, heeft den
lijfarts van den overledene, dr. Maixner,
verzocht den ontslapene de oogleden te
willen sluiten.
Minister-president Hodza is naar Praag
vertrokken, terwijl president Benesj en zijn
echtgenoote te Lany zijn gebleven.
Voor geheel Tsjecho-Slowakije is de na>
tionale rouw afgekondigd. Bij decreet is
bepaald, dat alle vlaggen halfstok, rouw-
omfloerst, moeten worden uitgehangen tot
acht uur 's avonds van den dag der begra
fenis.
In de rouwkamer staat een eere-wacht in
Fransche militaire uniformen: het zijn leden
van het Tsjechische legioen, die in den
wereldoorlog in Champagne (Frankrijk) aan
de zijde der geallieerden hebben meege
streden.
De muren der rouwkamer zijn volkomen
kaal, zonder afbeeldingen, schilderijen of
andere wandversiering. Op de nachttafel
branden drie kaarsen.
Praag rouwt.
Volgens gebruik heeft men te Praag de
straatlantarens ten teeken van rouw laten
branden.
Te Lany is het rustig in de buurt van het
kasteel. Kort voor het overlijden van den
oud-president heeft men het venster van
zijn kamer geopend, in overeenstemming
met het Tsjechische volksgeloof, opdat, zoo
als men hier zegt, de ziel van den over
ledene vrijelijk naar den hemel kan opstij
gen.
De ter aardebestelling zal niet voor a.s.
Maandag geschieden.
De oud-president heeft een testament na
gelaten. Men weet evenwel nog niet of hij
nauwkeurige aanwijzingen heeft gegeven
over de plaats, waar en de wijze, waarop de
bijzetting moet geschieden. Men zal even
eens rekening moeten houden met de wen-
schen der familie, terwijl zekere politieke
overwegingen eveneens een rol zullen spe
len. Niettemin hoopt men, dat tegen den
middag een besluit zal zijn genomen.
De bladen brengen hulde aan den over
ledene en wijzen er op, dat dit het grootste
verlies is, dat Tsjecho-Slpwakije ooit heeft
geleden,
Toen Tsjechoslowakije, samengesteld uit
het oude Koninkrijk Bohemen, als kroon
land tot Oostenrijk behoorende, en Slowa
kije met Karpathen-Rusland, deel uit
makende van Hongarije, aan het einde van
den grooten oorlog zijn onafhankelijkheid
afkondigde, en stond voor de keuze van
den eersten President der nieuwe Repu
bliek, was deze keuze niet moeilijk.
Zij ging, bijkans eenstemming, uit naar
den overigens bejaarden staatsman, die
vooral in de moeilijke oorlogsjaren een
leider was geweest voor allen, die de
onafhankelijkheid, in 1620 tengevolge van
het ongelukkig bestuur van den Winter
koning verloren gegaan, voor Bohemen
wilde herwinnen. Zij ging uit naar Thomas
Masaryk, en dit zelfs in. die mate, dat de
kort daarna aangenomen Grondwet de
zeer bijzondere bepaling bevatte, dat de
President, gekozen door de vereenigde
Kamers van het Parlement, niet voor den
tweeden keer zijn ambt kan uitoefenen,
met uitzondering echter van Masaryk, die
even vele malen, herkiesbaar werd ver
klaard als daartoe gedurende zijn leven
mogelijkheid zou bestaan. Zoo is Masaryk,
die op 14 Nov. 1918 door de overhaast
samengestelde Nationale Vergadering van
het herboren land tot President werd ge
proclameerd, in 1920, 1927 en 1934 her
kozen, en steeds op zoodanige wijze, dat
daaruit het vertrouwen sprak, dat hij het
volk heeft ingeboezemd. Intusschen, al
genoot Masaryk, die 84 jaren telde, bij zijn
laatste herkiezing, een uitnemende gezond
heid, ook op hem begon de ouderdom zijn
druk uit te oefenen. Wellicht in von Hin-
denburg's waardige verschijning een waar
schuwend voorbeeld vindend, gaf Presi
dent Masaryk op 13 December 1935, ter
wijl hy op slot Lana tijdelijk vertoefde,
gevolg aan het reeds lang bij hem be
staande voornemen om zijn presidentieele
waardigheid neer te leggen, voordat licha
melijke gesteldheid hem daartoe zou ver
plichten of de dood hem zou wegroepen.
De wijze, waarop Tsjechoslowakije, doch
ook het buitenland, zijn afscheid heeft
vernomen, is teekenend geweest voor den
eerbied, die men hem is blijven toedragen.
Een karakteristieke figuur.
En terecht, want Masaryk behoort tot de
karakteristieke en beteekenisvolle figuren
van dezen tijd. Zijn vader, koetsier op de
keizerlijke landgoederen in Moravië en
zijn moeder, keukenmeisje uit een ver-
duitschte-Moravische familie, gaven hem
een opvoeding, zoo zorgvuldig als voor hun
bescheiden geldmiddelen mogelijk was.
Toen de ouders wenschten, dat hun zoon
naar de middelbare school zou gaan, moes
ten zij daartoe eerst van hoogerhand het
noodige verlof verkrijgen. Dit gelukte, en
Masaryk toonde zich een begaafd leerling,
die ook de moeilijkheden, waaronder hij
gebukt ging, te boven kwam. Want op
school, gekleed in een pak, gemaakt van
een blauwe koetsierslivrei van zijn vader,
had hij heel veel spot te verduren. Voor de
studie was geen geld beschikbaar, en zoo
trok Masaryk naar Weenen om er als
leerling-slotenmaker werk te zoeken. Hij
kwam later in dienst bij den dorpshoefsmid
en wist daarna zich een positie als hulpon
derwijzer te verwerven. Zijn geestelijke
wees hem den weg naar het Gymnasium
te Brunn en tenslotte promoveerde hij te
Weenen.
Hij zette zijn studie voort, promoveerde
in de philosophie, ving zjjn colleges als
privaat-docent aan, totdat hy in 1862 door
de Tsjechische Universiteit, niet zonder
moeite te Praag naast de Duitsche opge
richt, werd geroepen. Hij aarzelde, maar
financieele omstandigheden brachten hem
er mede toe om het hoogleeraarschap, dat
hem daar weid aangeboden, te aanvaar
den.
Intusschen speelde hy in de politiek een
belangrijke rol. Zijn ervaring leerde, dat
van Habsburg geen werkelijke democratie,
van Oostenrijk geen gelijke rechten waren
te wachten. De ontgoocheling van 1867
toen men te Weenen slechts aan Hongarije
gelijke rechten had aangeboden, doch het
kroonland Bohemen gelaten had voor wat
het was, werkte nog naa De annexatie van
Bosnië en Herzegewina in 1908 opende
velen de oogen voor de ware doeleinden
van het toenmalige Weenen. Toch bestond
in 1914, na het uitbreken van den oorlog,
noch bij Masaryk, noch bij degenen, die zijn
medestanders werden, de overtuiging, dat
losscheuring ten volle van Oostenrijk-
Hongarije noodig was. De Oostenrijksche
politiek zelf intusschen voerde Masaryk al
spoedig in> andere richting.
De stryd voor onafhankelijkheid.
Hij stond daarbij niet alleen." Bijkans van.
den aanvang af heeft Benesj hem terzijde
gestaan. Aanvankelijk verbleef Masaryk
te Geneve en ving daar de propaganda aan,
die tot de stichting van de nieuwe repu
bliek zou leiden,.
En zoo kon op het oogenblik, dat einde
October 1918 de Oostenrijksch-Hongaar-
sche Monarchie ineenstortte, de omwente
ling te Praag worden ter hand genomen.
Masaryk heeft, toen hy als eenvoudig,
bijkans vluchtend burger de geliefde
hoofdstad verliet, moeilijk kunnen danken
of bevroeden, dat hij haar als president van
een nieuw gestichte republiek opnieuw zou
betreden.
16 jaren president.
Gedurende de ruim 16 jaren, dat hij
president der republiek is geweest, heeft
Masaryk het ambt en de daaraan verbon
den plichten vervuld. Gemakkelijk heeft I
hij het bij de uitoefening van zijn taak niet
gehad, want al zyn er tal van punten van
overeenstemming tusschen Tsjechen en
Slowaken, beiden van Slavischen huize,
beiden opgegroeid onder de verdrukking
der Habsburgers, er waren en zyn ook
veel punten van verschil, die samenwer
king moeilijk maakten. De Slowaken acht
ten zich onderdrukt door de Tsjechen en
de Tsjechen eischten een overwegend aan
deel in het staatsbestuur op, omdat zij,
door de ervaring geleid, de moeilijke kunst
van het regeeren beter verstonden. De
Duitsche minderheid, in het bijzonder in
Bohemen een niet te verwaarloozen factor,
speelde daar tusschen haar rol met eigen
bedoelingen. Masaryk was de eeuwige be
middelaar, de man, van wien het persoon
lijk gezag uit ging, dat in laatste instantie
een woord medesprak. Telkenmale heeft
hij de schijnbaar niet te ontwarren parle
mentaire kluwen uiteengehaald en de op
lossing gevonden, die voor de ontwikke
ling van Tsjecho-Slowakije de beste was.
Bouwend op het verleden, kon hij een
persoonlijk regime uitoefenen, dat wel
eens het regime van den burcht is ge
noemd, een regime, waarbij Benesj nauw
was betrokken, zoodat men aan dit regime
toeschreef, dat Masaryk ook uiting gaf
aan den bij hem levenden wensch, dat
Benesj zijn opvolger zou worden.
Op het Slot van Lany, dat aan Masaryk
door den staat was geschonken, leefde
ambtloos, maar zeker zijn tijd niet in
ledigheid doorbrengende, de man, dien
men niet teti onrechte een Vader des
Vaderlands heeft geheeten. Een figuur, die
zich boven de partijen heeft weten te stel
len en door allen werd geëerbiedigd om
de grootheid van zijn karakter en de ruim
heid van zijn blik. Karei Capek, de ver
maarde Tsjechische letterkundige van
dezen tijd, heeft de gesprekken, die Masa
ryk met hem had, opgeteekend, en zij, die
van deze gesprekken kennis nemen, leeren
de wereldbeschouwing van Masaryk er in
kennen, maar ook de gevaren, die hy in de
moeilijke oorlogsjaren, getrotseerd heeft,
teneinde de onafhankelijkheid voor zijn
land te bereiken!
Volgens uit Saloniki op de redactie van
het blad „Politica" te Belgrado ontvan
gen berichten zou een Engelsch oorlogs
schip niet ver van Volos een duikboot heb
ben gepraaid op het oogenblik, dat deze
juist een Sovjet-Russisch tankschip had
getorpedeerd.
Onder bedreiging der kanonnen zou het
Engelsche oorlogsschip de duikboot hebben
laten stoppen. De geheele bemanning zou
gevangen genomen zyn.
De correspondent van „Politica" meldt
niets aangaande de nationaliteit van de
duikboot.
(Dit bericht laten wij geheel voor reke
ning van „Politica". Red.)
Het resultaat der conferentie van
Nyon is gisteren officieel ter kennis
gebracht van de Italiaansche regeering.
Blondel, de Fransche en Ingram, de
Britsche zaakgelastige, hebben minister
Ciano den tekst der overeenkomst over
handigd.
Zij hebben de aandacht der Italiaansche
regeering gevestigd op dat deel, waarin
haar wordt gevraagd controle in de Middel
landsche Zee te oefenen en op het feit, dat
de ministers van buitenlandsche zaken van
Frankrijk en Groot-Brittannië bjj de ope
ning der conferentie van Nyon hun leed
wezen hadden betuigd, dat zij de afwezig
heid der Italiaansche regeering moesten
constateeren. Daarom hoopt men, dat Italië
zijn medewerking zal verleenen bij het
toezicht
De vertegenwoordiger van Havas te
Genève meent, dat Italië er in principe in
zou toestemmen mede te werken aan een
optreden tegen zeeroovery in de Middel
landsche Zee, onder het voorbehoud, dat in
de niet-inmenging-commissie te Londen zal
worden besproken welke rol zijn vloot zal
spelen en welk gebied haar zal worden
toegewezen.
Het schijnt, dat deze eischen thans niet
kunnen worden ingewilligd zonder dat de
geheele onderhandeling opnieuw aan de
orde wordt gesteld, waaraan Italië trouwens
heeft kunnen deelnemen.
Daar alle vertegenwoordigde landen
er hun goedkeuring aan hebben ge
hecht, is de overeenkomst van Nyon
vandaag zonder wijziging onderteekend.
Uit Moskou meldt Havas, dat Litwi-
nof machtiging heeft ontvangen namens
zijn regeering te teekenen.
Naar aanleiding van de mededeeling, dat
de gezant van P< rtugal te Londen de aan
dacht der Britsche autoriteiten zou hebben
gevestigd op het feit, dat Portugal niet was
uitgenoodigd deel te nemen aan de confe
rentie van Nyon, verluidt, dat dit niet is
geschied omdat Portugal niet in de termen
viel voor een uitnoodiging, daar het geen
Middellandsche Zee-mogendheid is en geen
enkel Portugeesch schip het slachtoffer van
een niet-uitgelokten aanval is geweest.
Te Berlijn wordt volgens het D.N.B. offi
ciéél bekend gemaakt, dat de Britsche en de
Fransche zaakgelastigde het departement
van buitenl. zaken den tekst van het
accoord hebben medegedeeld.
Volgens goed ingelichte kringen te Rome
zijn de berichten omtrent Nyon in het
paleis Chigi zeer koel ontvangen, vooral
wegens de beperkte rol, die aan Italië by de
controle wordt toebedeeld en ook wegens
het feit, dat de conclusies werden gepubli
ceerd voor zij aan Mussolini werden mede
gedeeld.
Er zijn thans Duitsch-Italiaansche be
sprekingen aan den gang.
Ten slotte meldt het D. N. B. uit Rome,
dat de uitnoodiging aan Italië tot deelne
ming aan de controle na ruggespraak met
Berlijn ten spoedigste zal worden beant
woord.
Spoorwegongeluk in Polen. - Een
goederentrein is te Wielun (Polen) in bot
sing gekomen met een anderen goederen
trein. Twee spoorwegarbeiders werden ge
dood, vyf gewond. Dertig wagons werden
vernield.
Anti-semietische troebelen in Warschau.
Zondag hebben zich te Warschau anti-
semietische troebelen voorgedaan. Groepen
jeugdige nationalisten vielen Joodsche
voorbijgangers aan en sloegen hen met
vuisten en knuppels. Acht joden werden
gewond. Ook een joodsche lijkstoet, die
van het kerkhof terugkeerde, werd aange
vallen en door dezelfde individuen met
steenen bekogeld.
De te Parijs gepleegde aanslagen. - De
Fransche regeering zou voornemens zijn een
aanzienlijke belooning uit te loven voor
dengene, die een nuttige aanwijzing zou
geven om den dader of de daders van de
aanslagen in de Rue de Presbourg en de Rue
Boissiere op te sporen.
Minister Dormoy heeft gisteren een be
spreking gehad met den prefect van politie
en autoriteiten van de nationale veiligheids
politie.
