DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De staatsgreep in Brazilië nog niet
geheel gelukt.
No. 267 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Vrijdag 12 November 1937
139e Jaargang
De algemeene toestand.
Afhankelijk van de houding van leger en vloot.
MINISTERIE AFGETREDEN.
Nantau bezet.
Nieuws in 't kort.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Alkmaar, 12 November.
Gisteren is de Britsche ambassadeur te
Rome, lord Perth, door Ciano ontvangen en
beide staatslieden hebben een vrij lang on
derhoud gehad, dat door Ciano gearran
geerd was en waaraan groote beteeken is
wordt gehecht. Dat laatste schijnt inderdaad
waar te zijn, want men verheelt het m Ro
me niet, dat Italië bereid is onderhandelin
gen met Londen aan te knoopen over de ge
schilpunten tusschen beide landen.
Trouwens, alles wijst op komende onder
handelingen tusschen beide regeeringen,
want ook Grandi en Vansittart hebben be
sprekingen met elkaar gevoerd in Londen.
Naar verluidt zou de koloniale kwestie aan
de orde komen en verder zouden de meest
verschillende punten besproken worden: de
liquidatie van de Spaansche kwestie, de
Italiaansche garnizoenen in Libye, mogelij
ke Italiaansche verzekeringen op het gebied
der Europeesche politiek en de status quo in
de Middellandsche zee. Voor Italië zouden
echter twee punten den voorrang hebben:
de erkenning van het keizerrijk en de
wensch, dat de middellijke of onmiddellijke
steun, door Engeland aan de politiek van
Moskou verleend, verminderd wordt.
Japan komt niet op de Negenmogendhe-
den-conferentie te Brussel. Het heeft gister
de tweede uitnoodiging positief van de hand
gewezen en daarbij een verklaring gepubli
ceerd, waarin o.m. gezegd wordt:
De afwijzing van de uitnoodiging ge
schiedt, daar er geen wijziging is gekomen
in de omstandigheden waaronder de confe
rentie van Brussel is belegd. De toestand
in het Verre Oosten is de laatste vijf jaren
zoo volkomen veranderd, dat de bepalingen
van het negenmogendhedenpact thans niet
meer bruikbaar zijn. Japan is van meening,
dat deze gewijzigde toestand in het Verre
Oosten thans geen collectieve oplossing,
maar uitsluitend nog rechtstreeksche onder
handelingen tusschen Japan en China toe
laat. De overheerschende invloed van de
komintern, niet slechts op westelijk en
noordwestelijk China, doch zelfs op Nan
king, heeft een wijziging gebracht in de ten
tijde van het sluiten der Negenmogendhe-
denovereenkomst heerschende voorwaarden.
De hierbij aangesloten mogendheden hebben
met deze wijziging van den toestand in geen
enkel opzicht rekening gehouden. Japan's
optreden richt zich tegen deze wjjziging, en
beteekent derhalve een strijd om de kom
intern in het Verre Oosten te overwinnen.
Hierboven lezen wij duidelijk de houding
van Japan, welke houding meer en meer
zelfbewust wordt. Dat laatste blijkt ook
wel uit het Japansche optreden in en om
Sjanghai. De Japansche generaal Matsoei,
de commandant der Japansche troepen in
Sjanghai, heeft verklaard, „stappen te zul
len ondernemen", als de vertegenwoordi
gers der buitenlandsche regeeringen en de
bestuursraad van de internationale conces
sie in gebreke bleven om met de Japan nee-
zen bij de bezetting van Sjanghai samen te
werken.
In Amerikaansche regeeringskringen hecht
te men groote beteekenis aan de persberich
ten uit Londen, waarin gemeld werd, dat
indien de Japanneezen de internationale
concessie zouden aanvallen, de Britsche
soldaten zonder dralen het vuur zouden
openen.
De Amerikaansche regeering blijkt zeer
verrast over deze houding van Japan, maar
ze liet zich niet uit over event. Amerikaan
sche maatregelen, omdat ze nog geen offi-
cieele bevestiging had gekregen, noch van
de houding van Japan, noch van die van
Engeland.
In Londen heeft zich een pijnlijk incident
voorgedaan by de herdenking van den wa
penstilstand.
Vergezeld van de hertogen van Glouces-
ter en Kent heeft de koning voor de gerste
maal tijdens zijn regeering hulde gebracht
aan de oorlogsdooden bij de plechtigheid bij
den Cenotaaph in WhitehalL De koning leg
de een krans bij het monument, waarna de
gebruikelijke twee minuten stilte in acht
werden genomen.
Plotseling echter werd de stilte verbro
ken door een man, die luidkeels schreeuw
de: „Dat is allemaal huichelarij". De man
werd onmiddellijk door agenten van politie
omringd. Toch hoorde men hem nog schreeu
wen: „Jelui bereiden je welbewust voor op
den oorlog". Op dat oogenblik sprongen de
agenten op hem af, hielden hem de hand
voor den mond en dwongen hem te zwij
gen. De man stond nog geen twintig meter
van den koning af. Uit zijn optreden kon
men zien, dat hij het voornemen had naar
den koning toe te loopen.
Nadat de voorgeschreven twee minuten
stilte verstreken waren, werd de man weg
gevoerd. De menigte joelde en de politie
moest handelend optreden om de menschen
in bedwang te houden.
De ministers van Brazilië hebben
gisteren den president hun collectief
ontslag aangeboden om zijn taak te
vergemakkelijken.
De minister van justitie, Campos, heeft
tegenover een vertegenwoordiger van Havas
verklaard, dat in het geheele land volkomen
rust heerscht. Het land heeft den nieuwen
stand van zaken met voldoening en vertrou
wen aanvaard. De nieuwe grondwet beant
woordt inderdaad aan de economische en
sociale behoeften van Brazilië. Zij biedt de
ruimte mogelijkheden voor economischen
en socialen vooruitgang. Het corporatieve
stelsel in den geest der nieuwe grondwet
komt tot uiting in een uitnoodiging gericht
tot alle klassen der bevolking zich te orga-
niseeren in overeenstemming met de corpo
ratieve beginselen zonder overhaasting,
maar vastberaden.
In de nieuwe grondwet wordt, naar ver
luidt, de doodstraf weer ingevoerd voor
landverraad, revolutionnaire actie en moord
onder verzwarende omstandigheden.
In Bahia en Pernambuco, waar de gou
verneurs zich niet solidair verklaard heb
ben met den president, zijn gevolmachtig
den der regeering benoemd, evenals in Rio
de Janeiro. In het kader van den strijd
tegen het communisme zijn 870 personen in
hechtenis genomen,
Te Parijs is men, naar Havas meldt, van
meening, dat over den staatsgreep van pre
sident Vargas nog te weinig bekend is om
het nieuwe regime in Brazilië gelijk te stel
len met dat in de totalitaire staten. Men is
eerder geneigd de gebeurtenis te beschou
wen als de voltooiing der politieke evolutie
van een staatshoofd, dat zijn persoonlijke
macht wil bevestigen.
Het schijnt, dat Vargas de grondwet voor
al gewijzigd heeft om de continuïteit van
zijn politiek te verzekeren. Hij wenschte,
dat José Americo zijn opvolger zou zijn,
doch deze slaagde niet al te goed. Daaren
tegen won Salles Oliveira, gesteund door de
partijen der oppositie, industrieele en finan-
cieele kringen en een groot deel der pers,
terrein.
Onlangs richtte Oliveira een bood
schap tot leger en vloot, waarin hü de
militairen waarschuwde, den staats
greep, die in voorbereiding was, niet te
steunen.
Daarom besloot Vargas den staats
greep te verhaasten. Men vraagt zich
echter af of hij het spel gewonnen heeft.
Zijn succes schijnt af te hangen van de
houdii.g van leger en vloot en van den
steun, dien de president bij de anti
communistische integralisten zal kun
nen vinden.
De Vereenigde Staten en Brazilië.
Zuid-Amerikaansche diplomatieke kringen
zijn van meening, dat de eventueele losma
king van Rio uit de invloedsfeer van de
Vereenigde Staten de noodlottigste gevolgen
zal hebben voor het economische bestaan
van Brazilië.
De aanzienlijke voordeelen, welke Brazi
lië trekt uit het ruilverkeer met Noord-
Amerika brengen deze kringen op de ge
dachte, dat Vargas zich niet licht in nauwe
samenwerking zal begeven met de totali
taire staten, indien deze samenwerking de
belangen van de Vereenigde Staten en Bra
zilië zou bedreigen.
De gebeurtenissen in Brazilië zullen hun
directe reactie hebben op het congres te
Washington: de senaatscommissie van bui
tenlandsche zaken in de Ver. Staten, welke
thans het Braziliaansche verzoek aangaande
den huur van oorlogschepen bestudeert, zal
niet nalaten rekenir.g te houden met de tot
stand gekomen wijziging in de politieke
orienteering.
Politieke kringen zijn van meening, dat
alle senatoren zich zullen voegen naar de
meening van Borah, die verklaard heeft
vijandig te staan tegenover ieder systeem,
dat in strijd is met alle principes waarop de
republikeinsche regeering berust.
Hier wordt aan toegevoegd, dat de finan-
cieele overeenkomst van Juli j.L, waarbij
machtiging werd verleend Brazilië 50 mil-
lioen dollars goud te verkoopen, opnieuw ter
sprake zou kunnen komer door de dreiging
van Brazilië met een schuldmoratorium, dat
zwaar zou drukken op de Amerikaansche
beleggingen in Brazilië.
Fascisme in Amerika.
De ochtendbladen te New York leveren
geen commentaar op de gebeurtenissen in
Brazilië, met uitzondering van de „New
York Times", die herinnert aan de voor
spellingen van sommige waarnemers, dat
verscheidene Zuidamerikaansche staten met
onstabiele democratische regeeringen geen
weerstand zouden kunnen bieden aan den
druk van het fascisme, dat op het continent
ruime grondstoffenvoorraden ziet. Het blad
geeft als zijn meening te kennen, dat het
nog te vroeg is om te kunnen beoordeelen,
of het fascisme op het Amerikaansche con
tinent vasten voet heeft gekregen, dan wel
of het nieuwe regime eenvoudig moet wor
den beschouwd als een dictatuur volgens
het in Zuid-Amerika gangbare model.
Diplomatieke corps ontvangen.
De minister van buitenlandsche zaken van
Brazilië heeft de leden van het diplomatieke
korps ontvangen, en hen op de hoogte ge
bracht van de politieke verandering in het
land.
De berichten, die uit de staten zijn bin
nengekomen, toonen aan, dat de afkondi
ging van de nieuwe grondwet overal met
voldoening is ontyarlgen. De gouverneur
van Sao Paulo heeft een telegram aan Var
gas gezonden, waarin hij uiting geeft aan
zijn algeheele solidariteit.
Men gelooft, dat in het nieuwe kabinet
slechts drie ministers vervangen zullen
zijn.
Volgens berichten uit vooraanstaan
de regeeringskringen, is de regeering
te Nanking vast besloten, niettegen
staande het verlies van Sjanghai, den
strijd krachtig voort te zetten. Het
zelfde verklaart ook de leider van het
Chineesche leger.
De strijd bij Nantau is geëindigd;
de Chineesche troepen hebben op
dracht ontvangen zich in de Fransche
concessie te laten interneeren en ook
de Chineesche politie, die groote ver
liezen heeft geleden, is teruggetrok
ken.
De Japanners zijn thans vrijwel heer en
meester in Nantau. Duizenden Chineesche
soldaten hebben reeds de wapens neerge
legd en de wijk genomen naar de Fran
sche concessie. Anderen bieden nog tegen
stand, doch geleidelijk worden zij om
singeld.
Generaal Thang, de commandant van
het garnizoen te Nantau en de chef van
zijn staf zouden zich van het leven beroofd
hebben. De Japansche troepen dringen
langs de kaden snel in de stad door. Zij
trokken in den avond twee kilometer ten
Zuiden van de Fransche concessie voorbij.
De burgemeester van Sjanghai heeft een
bezoek gebracht aan den Franschen am
bassadeur en hem medegedeeld, dat
Tsjiang-Kai-sjek order heeft gegeven te
Nantau niet langer weerstand te bieden.
De burgemeester riep de medewerking der
Fransche autoriteiten in voor de ontwape
ning der troepen, die Nantau ontruimen.
De woordvoerder van het Chineesche
hoofdkwartier heeft medegedeeld, dat in
ae streek van Woesoer.g door zeventig tot
tachtig transportschepen Japansche troe
pen aan wal worden gezet.
De woordvoerder van het Japansche
leger heeft medegedeeld, dat gisteren te
Poetoeng Japansche troepen aan land zijn
gezet. Deze troepen zijn zonder tegenstand
te ontmoeten opgerukt en bereikten om
streeks een uur in den middag Naniang-
kiang en de rivier de Ariio, welke op onge
veer een kilometer ten Zuiden van de ver
sperring, die de Chineezen in de Wangpoe
hebben gelegd, in deze rivier uitmondt.
De terugtocht van de Chineezen neemt
den omvang van een vlucht aan. De Ja
pansche troepen, die in de Hangtsjau-
baai aan land zijn gezet, hebben het sta
tion Kaspan aan den spoorweg Sjanghai-
Hangtsjau, 35 K.M. bezuiden Soengklang
bezet. Nieuwe Japansche troepen zijn ten
westen van Kingsjan aan land gezet, een
twintigtal kilometer ten zuidwesten van
het punt, waar de eerste landing gebeur
de. De strijd duurt nog voort.
Evenals in Poetoeng, woeden thans ook
in Nantsiang en Uantau geweldige bran
den. Bij Poetoeng zijn de Japansche troe
pen, naar van Chineesche zijde wordt ge
meld, reeds twee kilometer voorbij de
scheepsversperring doorgedrongen; een
aantal Japansche motorbooten is erin ge
slaagd de versperring te doorbreken.
Het Chineesche agentschap „Central-
News" meldt, dat bij den luchtaanval op
Nanking twee Japansche vliegtuigen zijn
neergeschoten.
Hetzelfde agentschap spreekt tegen, dat
ten zuidwesten van Kintsjan Japansche
troepen zouden zijn ontscheept.
Nantau nog niet geheel verlaten.
Een Chineesch bataljon, dat weigert
Nantau te verlaten, heeft zich verschanst
in het aan de kade gelegen gebouw der
Chineesche scheepvaartdouanp.
Chineezen ontkennen val van
Nantsiang.
In officieuze Chineesche kringen ont
kent men, dat Nantsiang door de Japan
neezen is bezet.
Verklaringen van Matsoei.
Generaal Matsoei, de commandant van
het Japansche leger in Sjanghai, heeft in
een persgesprek met buitenlandsche jour
nalisten verklaard teleurgesteld te zijn
over de houding van de vreemdelingen in
Sjanghai. Hij zeide naar Sjanghai geko
men te zijn om met de buitenlandsche
autoriteiten nauw samen te werken tot
behoud van orde en vrede in Sjanghai,
maar was tot de conclusie gekomen, dat
dit moeilijk te verwezenlijken was. Op de
vraag, wanneer de vijandelijkheden be
ëindigd zullen zijn, antwoordde de gene
raal door te verwijzen naar Tsjang Kai
Sjek. Op de vraag, wanneer Nanking zal
worden ingenomen, zeide hij, dat zelfs
nog maanden zullen verloopen alvorens
Soetsjau en Kiating vallen. Matsoei be
treurde dat de Chineesche troepen niet
het Japansche advies hadden opgevolgd,
Nantau rustig te ontruimen.
Op de vraag, of de Japansche troepen
de sectors zullen overnemen, welke nu
door vreemde troepen bewaakt worden,
antwoordde Matsoei, dat dit een kwestie
van de toekomst is. Het Japansche leger
wenscht het behoud van orde en vrede,
alsook bescherming van de vreemdelin
gen in Sjanghai, maar het optreden van in
burger gekleede Chineesche soldaten en
van communisten, in de internationale en
Fransche concesies, maakt de volledige
bescherming van buitenlandsche rechten
en belangen moeilijk
Matsoei vroeg den journalisten of de
mogendheden de neutraliteitsverplichtin
gen streng in acht nemen. Zoo niet, dan
zou het Japansche leger genoodzaakt zijn
op te ti eden en zijn plicht te doen.
In antwoord op een vraag, of de Japan
sche militaire operaties worden uitge
breid tot de internationale concessies,
wees Matsoei erop, dat de Japansche
troepen aldaar reeds opereeren. De Fran
sche concessie wordt in. hetzelfde licht be
schouwd als de internationale nederzet
ting.
Inzake de perscensuur, zeide Matsoei,
dat dit slechts in onvermijdelijke geval
len geschiedt, maar hij verzekerde den
journalisten dat pogingen worden gedaan
om hun. taak te vergemakkelijken.
Laatste verzet te Sjanghai gebroken. -
In den middag heeft een Japansch detache
ment het laatste verzet der Chineezen in
Sjanghai gebroken en de Japansche vlag
geheschen op het gebouw der scheepvaart
douane. In de Fransche concessie zijn giste
ren zestien Chineezen en een vreemdeling
gedood. Onder de gewonden bevinden zich
zestien Chineezen en vijf buitenlanders.
Vier granaten en talrijke verdwaalde kogels
zijn in de concessie terechtgekomen. In de
vluchtelingen wijk te Nantau is geen enkele
granaat gevallen, doch wel talrijke kogels.
Slachtoffers hebben deze echter niet ge
maakt. Het buitenlandsche vrijwilligers
corps is thans, na drie maanden dienst te
hebben gedaan, gedemobiliseerd.
Britsch schip in nood. - Uit Manilla
wordt gemeld, dat het Britsche s.s. „Kenil-
worth" bij het eiland Luzon aan den grond
geloopen is. Vier opvarenden zijn om het
leven gekomen, terwijl twee vermist wor
den.
Nieuwe aanslagen in Palestina. - In
verband met de nieuwe aanslagen der laat
ste dagen is te Jeruzalem bekend gemaakt,
dat des namiddags na vijf uur niemand zich
op straat mag laten zien. Gistermiddag is
een bom geworpen in de nabijheid van een
rij autobussen v-n Arabische ondernemers.
Drie Arabieren werden ernstig gewond,
Brandende jonken op de Wangpoe. -
Brandende jonken op de Wangpoe, die
stroomafwaarts werden gedreven, hebben
een oogenblik eenige ontsteltenis gewekt
aan boord van de op de rivier voor anker
liggende oorlogs- en koopvaardijschepen.
Een der brandende vaartuigen dreef op een
Nederlandsch vrachtschip aan, doch
met brandpompen wist men het vuur te
blusschen.
Ook aan boord van den Italiaanschen
kruiser Monte Cuccoli en een Britsch
vrachtschip, die door de brandenden jonken
een oogenblik werden bedreigd, wist men
het gevaar af te wenden.
Gekleurd bankpapier. - Veertig jaar
lang heeft een zekere Harry Marcus ge
tracht het ministerie van financiën der Ver.
Staten over te halen een weinig kleur te
geven aan het bankpapier. Thans, 81 jaar
oud, neemt hij zich voor opnieuw een be
zoek te brengen aan Washington om bij de
overheid belangstelling voor zijn plan te
wekken, n.L om bankpapier in omloop te
brengen op verschillend gekleurd papier,
opdat de Amerikaan het eene biljet niet
met het andere zal verwarren. Hij heeft het
volgende plan opgesteld: biljetten van 1
dollar bruingeel, van 2 dollar parelgrijs, van
5 dollar lichtgroen, van 10 dollar saffier,
van 20 dollar ivoorkleurig, van 25 dollar
goudkleurig en van 50 dollar rose.
Historische vondst in Burma. - In
Burma is een oorlogsoverblijfsel gevonden
uit den tijd, toen Europeesche kooplieden
Oostersche volksstammen hielpen in den
onderlingen strijd. Het is een kanon, dat
thans wordt tentoongesteld in het gerechts
gebouw te Akyab, de hoofdstad van het
koninkrijk Arakan, voor dat dit gebied door
het Britsche rijk aan Burma werd toege
voegd. Het kanon ir een ijzeren voorlader
met een groote opening in het kulas voor
het doen ontbranden van het kruit. Het
wapen heeft een lengte van ongeveer 2.70
meter en vuurde waarschijnlijk rteenen-
kanonskogels af, met een middellijn van
ongeveer 9 c.m. Naar men zegt is dit kanon
gebruikt door de Arakaansche troepen in
1784 bij het verdedigen van hun hoofdstad
tegen de Burmanen. Waarschijnlijk is het
van Europeesch maaksel, Engelsch, Fransch
of Portugeesch, en is het bediend door de
buitenlandsche kooplieden, van wie bekend
is, dat zij in de zeventiende en achttiende
eeuw indienst stonden van de koningen van
Arakan.
Luzon door een taifoen geteisterd. -
Het eiland Luzon is gister door een hevigen
taifoen geteisterd. Het Britsche passagiers
schip „Kenilworth" is aan de zuidkust van
het eiland op de kust geworpen. Verschei
dene visschersschepen zijn vergaan. Voor
zoover thans reeds bekend is, zijn 38 men
schen om het leven gekomen, terwijl meer
dan 50.000 menschen dakloos zijn. Men
vreest, dat het aantal dooden nog veel hoo-
ger is. Bijzonderheden zijn nog niet te ver
krijgen, daar alle verbindingen geheel ver
broken zijn. De schade wordt op verschei
dene millioenen pesos geraamd.
Haat tegenover hanen maakte hem tot
dief. - Een merkwaardige afkeer voor het
kraaien van hanen is een inwoner van het
dorp Bacos in Alexandrië noodlottig gewor
den. Bijna alle hanen van het dorp werden
vermist, terwijl van diefstal van kalkoenen,
konijnen of kippen geen sprake was. Toen
de dief ten slotte gearresteerd werd, ver
klaarde hij, dat het voortdurend hanenge
kraai hem zoo zenuwachtig gemaakt had,
dat hij zich voorgenomen had alle hanen
van het dorp uit te roeien.
Een merkwaardig natuurverschijnsel. -
Men heeft te Gdynia een groote vuurbal
waargenomen, welke zich van het oosten
•naar het westen bewoog en een lichtstraal
achter zich liet. Het verschijnsel deed zich
voor in den avond boven de zee en duurde
ongeveer 12 seconden. Klaarblijkelijk be
trof het hier een meteoor, welke volgens
ooggetuigen van bijzonder groote afmetin
gen was. Men neemt aan, dat hij aan de
Zweedsche kust in zee is gevallen.
Bom in Dublin ontploft. - Gistermor
gen is aan den poort van het kasteel te
Dublin een bom ontploft. Het koninklijk
wapenschild boven den poort werd ver
nield. De winkelruiten in de omgeving ver
splinterden, terwijl de nabjjliggende kan
toren groote schade opliepen. In het kasteel
zijn regeeringsdepartementen en het hoofd
bureau van politie ondergebracht.
Honderden mijnwerkers door aardver
schuiving ingesloten. - In een kopermijn
nabij Kaizoema, in de provincie Nagano,
zijn honderden mijnwerkers door een aard
verschuiving ingesloten. Reeds is het stoffe
lijk overschot van meer dan 500 mijnwer
kers, die bij de instorting in de kopermijn
by Kaizoema om het leven zijn gekomen,
geborgen.
