DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Spannende uren na de parade.
Geweldige fabrieksbrand te Winterswijk.
Zaterdag 4 December 1937
139e Jaargang
De algemeene toestand.
Fransch-Japansch incident bijgelegd
Canada en de wereldoorlog.
De kraamverpleegster
voor de Prinses.
De bontweverijen „De Batavier'
de vlammen vernield.
door
350 arbeiders werkloos.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE AD VER TE NT IEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote
contracten rabat Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v k. HERMS COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Iele! 3320, redactie 3330.
No. 285 D»t nummer bestaat uit bladen. Directeur: C KRAK.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Alkmaai, 4 December.
Wjj hebben er hier al eens meer op ge
wezen, dat de jongste tijden zich kenmer
ken door diplomatieke reizen door geheel
Europa. In de rij der reizen moeten we
thans het eerste uitstapje van den Fran-
schen minister Delbos plaatsen. Deze is
gisteren vertrokken met bestemming
Warschau.
Het spreekt vanzelf, dat de Poolsche
dagbladen lange begroetingsartikelen
hebben geplaatst, welke zonder uitzonde
ring hartelijk zijn.
Zoo schrijft de Gazeta Polska, dat het
Poolsch-Fransche bondgenootschap in de
zestien jaar van zijn bestaan, duidelijk zijn
degelijkheid heeft bewezen. Delbos zal er
zich tijdens zijn verblijf van kunnen over
tuigen, hoe algemeen de openbare meening
in Polen van de noodzakelijkheid van dit
bondgenootschap overtuigd is. De Express
Poranny is van meening, dat Delbos tijdens
zijn ambtsperiode in Frankrijk veel be
grip voor de politieke rol van Midden- en
Oost-Europa heeft gewekt. Niemand ge
looft thans nog, dat goede betrekkingen
van nabuurschap tusschen Polen en
Duitschland het Poolsch-Fransche bondge
nootschap kunnen hinderen.
Andere bladen verheugen zich over het
bezoek van Delbos, vlak na de besprekin
gen te Londen, na het bezoek van Halifax
aan Berlijn en de besprekingen over de
Duitsche koloniale eischen. Dit probleem
interesseert Polen, in verband met zijn be
hoefte aan expansie en aan grondstoffen,
in de hoogste mate. In dit verband valt te
herinneren aan de verklaring, welke de
Poolsche minister van buitenlandsche za
ken, Beek, op 29 Januari '36 heeft afge
legd: wanneer het koloniale probleem in
internationaal overleg wordt opgelost,
moet ons land dezelfde rechten en dezelfde
mogelijkheden genieten bij de verwerkelij
king van de plannen als andere landen, die
bij deze kwestie geintéresseerd zijn. Het
regeeringsblad Kurjer Ozerowny schrijft
onder het hoofd „Engeland en Frankrijk
zijn vast besloten niets voor niets te
geven": de geschiedenis van Europa werd
op 30 November van dit jaar verrijkt met
een nieuw feit. Engeland en Frankrijk
deden gezamenlijk een krachtige poging
samen te werken met Duitschland om den
wereldvrede te verzekeren. Hoewel geqri
van de beide landen den oorlog vreezeri,
willen zij voor het behoud van den vrede
offers brengen. Terwijl zij van Duitschland
eenige concessies eischen, zullen de twee
groote Westelijke mogendheden druk uit
oefenen op de regeering van Tsjechoslo-
wakije en Delbos zal te Praag er zeker op
aandringen, dat de kwestie der Duitsche
minderheden opgelost zal worden op een
voor Duitschland bevredigende wijze.
De Wieszor schrijft: Wij moeten een
koloniaal mandaat vragen. Polen met zijn
34 millioen inwoners heeft geen koloniën,
terwijl België en Nederland, die achter
eenvolgens maar 8 en 8K millioer zielen
tellen, ontzaglijke koloniale rijken bezitten.
Ook de Fransche bladen wijden uit
voerige beschouwingen aan de reis van
Delbos. Pertinax schrijft in de Echo de
Paris: Sedert een jaar beginnen de zaken
zich langzamerhand en in weerwil van
tegengestelde krachten, ten gunste van
Engeland en Frankrijk te keeren. Het gaat
er op het oogenblik niet om, Duitschland
te omcirkelen en dit land de levensmoge
lijkheden voor een goed deel te ontnemen,
maaf het gaat er om, zich te verzetten
tegen den geest van oorlog en tegen even-
tueele ondernemingen. De Westelijke mo
gendheden zijn bereid om met Duitschland
over een algemeene regeling te spreken.
Maar de nationaal-socialistische regeering
zal eerst tot regelmatige vredesregeling
willen komen, als voor haar de mogelijk
heden van geweld geen hoop meer bieden.
Dit zal Delbos op zijn reis naar voren
brengen. Zal hij er in slagen een gemeen
schappelijk front op te bouwen? Delbos
begeeft zich naar or.-ze vrienden in het
Oosten alleen als een vertegenwoordiger
van Frankrijk, maar eveneens als een af
gezant van Groot-Britannie.
Delbus is te Berlijn, waar de trein eeni-
gen tijd stopt, zeer officieel begroet door
minister von Neurath en in verband daar-
me schrijft de Petit Parisien, dat dit ge
baar wordt beschouwd als een hoffelijk
heid na eenige jaren van verkilling en
niet begrijpen. Op het oogenblik heeft dit
gebaar slechts psychologische waarde en
er is verdere uitleg noodig, willen de be
trekkingen beter worden.
De bijzondere correspondent van de
Jour, Jean Rey, schrijft, dat de Duitsche
minister aan Delbos heeft verzekerd, dat
de Duitsche regeering de reis geenszins op
ongunstige wijze uitlegde. Zij hoopt in-
tegendeeil dat het eer bijdrage zal zijn
tot het behoud van den vrede in Europa.
Japansche lezing van de parade.
De parade der overwinning, welke
door de Japansche troepen in Sjanghai
is gehouden, is oorzaak geweest van heel
veel opwinding. Men heeft gisteren in
onze krant reeds kunnen lezen, wat er
gebeurd is, zoodat we thans niet opnieuw
het relaas behoeven te doen.
Intusschen heeft de woordvoerder
der Japansche ambassade aan de pers
verklaard, dat het onderzoek heeft uit
gewezen, dat de terrorist, die een hand
granaat heeft geworpen naar de para-
deerende troepen, geen Koreaan, maar
een Chinees was.
Deze woordvoerder deelde verder mede,
dat de Japansche autoriteiten in samenwer
king met de politie der internationale con
cessie ter plaatse voortzetten en ieder ver
keer in het centrale gedeelte van de neder
zetting hebben'verboden. De buitenlanders,
die zich in de verboden zone bevonden,
konden deze evenwel verlaten zonder ge
fouilleerd te worden. Hij wees er verder
op, dat de autoriteiten niet voornemens wa
ren, het incident te gebruiken als voor
wendsel om speciale voordeelen te eischen,
en sprak de hoop uit, dat het gemeentebe
stuur niet zal trachten, de verantwoorde
lijkheid van zich af te schuiven en zeiae,
dat alleen het onderzoek zal kunnen uitwij
zen of het gemeentebestuur verantwoorde
lijk is.
Tenslotte bevestigde hij, dat er nooit spra
ke van is geweest, dat Japansche troepen
door de Fransche concessie zullen trekken
en dat de door een Japansch persagentschap
aangekondigde marsch niet door zal gaan.
Spannende uren.
De bewoners der internationale nederzet
ting hebben met een zucht van verlichting
de radiomededeeling aangehoord, dat het
Japansche cordon in het centrum der ne
derzetting was teruggetrokken.
Niet minder dan 2500 politiemannen heb
ben dienst gedaan langs den weg, dien de
Japansche parade volgde. De held van den
dag is de Schotsche onderinspecteur van po
litie McPhee, die, toen hij den bom zag
voortrollen in de richting van een Japansch
toeschouwer, den man ter zijde duwde en
zich voor hem oostelde. Zelf kreeg hij lichte
verwondingen door bomsplinters.
De houding der Fransche
autoriteiten.
In een semi-officieele verklaring maken
de Fransche autoriteiten bekend, dat zij niet
voornemens zijn den Japanschen troepen
toe te staan, de Fransche concessie te betre
den, tenzij met goedkeuring van de Fran
sche regeering. De concessie is Fransch ge
bied en leeft onder een van de internatio
nale nederzetting verschillende status. Wan
neer de Japanneezen de Fransche bond wil
gebruiken, zoo verklaren de Fransche auto
riteiten, voor het vervoer van voorraden
uit Hongkioe naar Nantau, dan zijn de
Franschen bereid hun toestemming te ge
ven, mits de daarbij betrokken Japanneezen
niet gewapend zijn.
De Japansche autoriteiten verklaren, dat
zij nooit het p'-n opgevat hebben de Fran
sche concessie binnen te treden.
Kolonel Price, de commandant van de
vierde groep Amerikaansche mariniers,
heeft, toen hij vernam, dat de Japanneezen
prikkeldraadversperringen oprichtten nabij
de renbaan der nederzetting, de Japannee
zen ervan in kennis gesteld, dat zij inbreuk
pleegden op den Amerikaanschen verdedi
gingssector. De dienstdoende Japansche of
ficier bood zijn verontschuldigingen aan en
gaf terstond bevel de versperringen weg te
halen en terug te trekken.
Incident geregeld.
Omstreeks tien uur gisterochtend kwamen
vier Japansche legerauto's aan de grens van
de Fransche nederzetting om door deze naar
James Donnadieu schrijft in de Epoque
dat indien het gebaar van Von Neurath
een aanduiding is, dat Duitschland toena
dering wenscht, dit in Fransche verant
woordelijke kringen het noodige begrip
zal vinden. Hetzelfde kan evenwel niet
gezegd worden van de houding van Italië.
De pers van dit land blijft Frankrijk aan
vallen en beschuldigt het den oorlog te
willen.
Men zou niet gelooven, dat de as Rome-
Berlijn van zulk hard staal is, als wordt
beweerd, wanneer men het verschil in
houding van beide landen op het oogen
blik ziet.
Nantao te gaan. Gedurende twee dagen
staan de Fransche autoriteiten toe, dat de
Japansche vrachtauto's door de nederzet
ting rijden om Nantao te voorzien van le
vensmiddelen e.d., doch dan moet de be
wapening van deze auto's tot het uiterste
beperkt zijn en moeten zij vergezeld wor
den door de politie van de nederzetting. De
vier wagens nu, welke door de nederzetting
wilden rijden, voldeden niet aan Aeze voor
waarden en werden derhalve tegengehou
den.
Het incident is tenslotte geregeld tus
schen den Japanschen commandeerenden
officier en een Fransche politie-officier. De
kalmte werd geen oogenblik verstoord.
De Brttsche pers over de parade.
Met een merkbare opluchting maakt de
Britsche pers melding van de betrekKelijk
weinig ernstige incidenten, weiKe zich giste
ren voordeden bij de parade van het Japan
sche leger in Sjanghai. Alle bladen zijn van
oordeel, dat deze parade zeer geschikt was
om de spanning nog te vergrooten.
De „Times" formuleert in een hoofdarti
kel de Japansche houding aldus: „Een er
gerlijk besluit om de superioriteit van Japan
te bevestigen".
Het blad wijst er verder op, dat de open
bare meening in Japan de Europeeschen
grooten mogendheden niet gunstig gezind
is, in het bijzonder Engeland niet. Het is
dus niet te verwonderen, wanneer deze pa
rade door de openbare meening zou worden
toegejuicht.
De „Daily Telegraph and Morning Post"
herinnert eraan, dat de betrekkingen tus
schen beschaafde staten zoowel van hoffe
lijkheid als van de oprechtheid der bedoe
lingen afhangen. Zelfs de beste vrienden
van Japan in het Verre Oosten zullen moe
ten erkennen, dat de parade van gisteren
bewijst, dat Japan deze essentieele deugden
niet bezit. Het geluk en de gereserveerde
houding van de bewoners van de concessie
hebben voorkomen, dat de incidenten uit
liepen op een massaslachting. Het blad
vraagt zich intusschen af, of het niet de be
doeling van de Japansche autoriteiten is ge
weest, incidenten uit te lokken, toen zij te
gen alle protesten in toch hun wil doorzet
ten en de parade hielden, welke door niets
werd gerechtvaardigd.
De „Daily Herald" wijst op den emstigen
toestand te Sjanghai en Hongkong en op het
gevaar, dat de Britsche belangen loopen.
De veiligheid tn de hande'sbelar.gen, zoo
wel als de vrede, hangen af van het hand
haven van de internationale wetten en orde.
De Labourpartij heeft steeds haar aanhan
kelijkheid aan deze beide betuigd. De poli
tiek van de Britsche regeering heeft even
wel een internationale anarchie ontketend,
waarvan de gebeurtenissen te Sjanghai het
gevolg zijn.
De „Daily Express" vraagt zich af, in ver
band met het incident aan de grens van de
Fransche nederzetting hedenochtend, met
welk recht Japan zich veroorlooft, bevelen
te geven aan de vreemdelingen in China.
Zal Japan de Chineesche regeering
niet meer erkennen?
In officieele Japansche kringen wint dc
meening veld, dat de erkenning van de
„Kwomintangregeering" opgeheven zal wor
den bij den val van Nanking, aldus het blad
Jomioeri Sjimboen, dat verder schrijft, dat
dKwomintangregeering een zuiver plaat
selijk bestuur wordt, wanneer Nanking door
de Japanneezen wordt ingenomen. Het blad
betwijfelt of de buitenlandsche mogendhe
den, met inbegrip van Groot-Brittannië en
Frankrijk, zullen voortgaan de Kwomin
tangregeering te beschouwen als het cen
trale bestuur van China, wanneer Nanking
zal zijn gevallen.
Het blad is van meening, dat Groot-Brit
tannië en Frankrijk zich zullen weerhouden
den positieven bijstand aan China uit te
breiden en in plaats daarvan een politiek
-an afwachten zullen voeren.
De Nitsji Nitsji Sjimboen schrijft, dat Ja
pan bereid was de Chineesche souvereiniteit
over Noord-China te erkennen, toen de
vijandelijkheden aanvingen, in de veronder
stelling, dat China mogelijk zijn houding
zou herzien. De latere ontwikkeling echter
heeft getoond, dat er geen mogelijkheid be
staat van een herziening door China van
zijn houding, maar integendeel, dat de Nan-
kingregeering haar politiek van afhanke
lijkheid van Europeesche en Amerikaansche
invloeden nog verder versterkt heeft. Der
halve, aldus dit blad, is er geen hoop op een
oplossing, van de Noord-Chineesc ie kwestie
door onderhandelingen met de Nanking-re-
geering de eenige oplossing bestaat in de
vestiging van een onafhankelijk bestuur in
Noord-China.
De officieele geschiedenis.
Aan den ingang tot de parlementsgebou
wen in het senaatsgebouw te Ottawa is een
bord gehangen met de volgende mededee-
ling:
„Een belooning van honderd roebel in
tsaristisch bankpapier zal direct worden
uitbetaald aan diegenen, die een redelijken
uitleg kunnen geven van wat gebeurd is
met de „officieele geschiedenis van Canada
in den wereldoorlog". Tevens wordt op het
bord de aandacht erop gevestigd, dat negen
tien jaar na het beëindigen der vijandelijk
heden en zestien jaar nadat het plan was
opgevat om deze geschiedenis op te stellen
en uit te geven, geen enkel geschrift te dien
aanzien is verschenen.
Vermoedelijk zullen bij de opening van de
zitting in Januari e.k. leden van het parle
ment, die in den wereldoorlog hebben mee
gevochten, scherpe eritiek oefenen op alle
regeeringen vanaf 1921 in verband met het
niet-verschijnen van het geschiedschrift.
Tusschen de jaren 1918 ei» 1921 is een groot
aantal verslagen van bataillons en leger
corpsen opgezameld, en in 1921 werd een
commissie ingesteld om het verzamelen van
geschriften te voltooien en de uitgave van
„de officieele geschiedenis van Canada in
den wereldoorlog" in acht boekdeelen voor
te bereiden.
<XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX>&ÖQQG
Mej. R. Vermeer, kraamver
pleegster te 's-Gravenhage, is
aangewezen als verpleegster
van H.K.H. Prinses Jatiana,
in de komende blijde dagen.
(„Rott. NwsbL")
"XXKX><XX><X>O<>oc><X>O<X><X><X><><>OOOOO
Men wijst er op, dat het elfde boekdeel
van de officieele oorlogsgeschiedenis van
Australië negen jaar geleden verscheen en
dat de geschiedenis van Engeland en van de
Vereenigde Staten reeds jaren uit is.
Auto roet artisten verongelukt. - Op
den weg van Luik naar Brussel is een auto
met zaners verongelukt, tengevolge waar
van vijf vrouwelijke artisten en de impres-
sario werden gewond. De artisten Boucot,
LucienVle Boyer, Pills en Tabet, die in een
andere auto volgden, verleenden hun kame
raden onmiddellijk hulp en lieten hen naar
het ziekenhuis te Luik overbrengen.
Schade van 250.000 gulden.
In den afgeloopen nacht heeft te
Winterswijk een groote fabrieksbrand
gewoed. Hoewel het vuur de fabriek,
waarin de brand is uitgebroken, totaal
heeft verwoest, mag geconstateerd
worden, dat de brandweer erin ge
slaagd is, een ramp, welke op zeker
oogenblik dreigde over te slaan, te
voorkomen. Zij is erin geslaagd den
hevigen vuurgloed, die dreigde over te
slaan naar een aantal aan de overzijde
van de straat gelegen gebouwen, waar
eenige perceelen reeds vlam hadden
gevat, tijdig te stuiten.
Het was omstreeks half twee vannacht,
toen eenige commiezen die op nachtpa
trouille waren, in het achtergebouw van de
bontweverij „De Batavier" v.h. firma J.
Willink en Paschen een hevigen vuurgloed
ontdekten.
Onmiddellijk werden de brandweer en de
plaatselijke autoriteiten gewaarschuwd,
terwijl ook in de nabijheid wonende ma
chinist werd geroepen.
In het gebouw sloegen de loeiende en
brullende vlammen, die gretig voedsel
vonden in het laag opgetrokken oude deel
van de fabriek, hen tegemoet.
Daar Winterswijk over slechts één mo
torspuit beschikt, achtte de burgemeester,
de heer J. A. R. Bosma, het wenschelijk de
hulp in te roepen van de motorspuiten van
Aal ten, Groenlo en Lichtenvoorde. Van
deze heeft echter alleen de motorspuit uit
Aalten medewerking behoeven te vérlee-
nen, daar. toen de andere motorspuiten op
de plaats van den brand kwamen, men het
vuur zoover meester was, dat voor verdere
uitbreiding niet behoefde te worden ge
vreesd.
De oorzaak.
De brand is ontstaan in de eigenlijke
bontweverij. Door den feilen wind sloeg
het vuur over naar de spoelerij en plette-
rij en de ververij, welke afdeelingen in het
drie verdieoingen hooge voorgebouw waren
gelegen. Als een brandende fakkel, die
tot ver in den omtrek zichtbaar was. stond
de fabriek in den donkeren winternacht, de
directe omgeving hel verlichtend.
Op zeker oogenblik sloeg het vuur
over naar de gebouwen, welke aan de
andere zijde van de Willinkstraat zijn
gelegen en vatten de gereformeerde
kerk, de sociëteit „De Eendracht" en
een zestal particuliere woningen vlam.
Het was toen, dat vaststond, dat er van
de fabriek zelf niets meer te redden
viel en dat de brandweer, werkende
met zestien stralen, zich er in hoofdzaak
toe beperkte, de reeds aangetaste ge
bouwen te behouden en verdere uit
breiding te voorkomen.
Fel woedde het vuur den geheelen nacht
in de fabriek. Nu en dan stortte een ge
deelte van de gebouwen in, of vielen
machines van de hoogste verdieping door de
vernielde vloeren naar beneden, daarbij
steeds het vuur opnieuw doen oplaaiend.
Met man en macht werd gewerkt om het
vuur te stuiten aan den eenen kant, om te
redden wat er te redden viel aan den an
deren kant
Uit het directiekantoor, dat door een
brandmuur van de eigenlijke fabriek is
geschieden, werden de boeken en belang
rijke bescheiden gehaald en voorloopig
ondergebracht in de in de nabijheid gelegen
Rijks Hoogere Burgerschool. Ook uit de ge
bouwen, aan de overzijde van de straat,
welke door de bewoners moesten worden
ontruimd, werd zooveel mogelijk gered.
Den brand onder de knie.
Hedenmorgen tegen zes uur stond wel
vast, dat verdere uitbreiding van den brand
niet te vreezen is. Van toen af kon aan de
nablussching, welke met acht stralen heden
morgen om negen uur nog voortduurde,
worden begonnen.
Van de fabriek is niet veel meer over dan
eenige stukken muur. Het gedeelte van de
Willinkstraat nabij de fabriek toont een
beeld, als na een bombardement. Het geheel
is een groote ruïne en het verkeer door de
straat is onmogelijk geworden. Dit moest
worden omgelegd.
Tengevolge van dezen brand kan ook
de tweede fabriek „De Pol" van de
zelfde onderneming niet werken, daar
de transformatorinrichting in de afge
brande fabriek was gevestigd en de
tweede fabriek derhalve nu zonder
stroom zit. In totaal zijn daardoor voor
loopig ongeveer driehonderd vijftig
werkloos.
Bovendien zullen de weverijen van Pop
pers en de stoomweverij van Meyerink
vandaag moeten stilstaan, daar het provin
ciaal electriciteitsbedrijf in verband met
mogelijk groot gevaar, ook de stroom naar
deze fabrieken is afgesneden.
Hoe groot de schade zal zijn, kon heden
nacht nog niet worden vastgesteld. Deze zal
zeker ongeveer een kwart millioen gulden
bedragen.
De oorzaak van den brand kon nog niet
worden vastgesteld. Er is gisteren op de
gewone wijze in de fabriek gewerkt en toen
het personeel de fabriekslokalen verliet,
was er niets bijzonders aan de hand. Voor
zoover bekend, zijn de gewone controle
maatregelen genomen.
Gedurende den nacht was er niet veel
publiek op de been, doch in den loop van
den ochtend had de politie druk werk met
het afzetten van de omgeviflg van de
fabriek.
De nablussching zal nog geruimen tijd
duren.
