DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Heftige strijd om Lerida.
ia
|i Stad m Omgeving.i|
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon-
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Regeeringssuccessen in Aragon en Guadelajara.
Vluchtelingenstroom naar Frankrijk.
Het front van huesca-saragossa en teruel
Zaterdag 2 April 1938
De algemeene toestand.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
De radio-uitzending van
van het Vaticaan.
Zegt Duitschland het
concordaat op?
Nationaal-socialistische
propaganda.
Toenemende actie in Hongarije.
Nieuws in 't kort.
op
De provincie is verplicht
stroom aan de gemeente
te leveren.
De gemeente is een gegadigde.
De rechter kan uitspraak doen.
ALKMAARSCHE COURANT.
N° 78 Dlt nuinmer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Reuter meldde gisteren uit Saragossa:
Den geheelen dag is bij Lerida hevig
gestreden, de regeeringstroepen boden
hevigen tegenstand. De regeeringstroe
pen zijn welvoorzien van geweren, mi
trailleurs en vechtwagens. De troepen
van Yague zijn de stad nog niet bin
nengerukt, hy wacht op versterking.
De regeeringstroepen houden den oever
van de Segre nog bezet tot enkele kilo
meters bezuiden Lerida.
Volgens radio Nacional is Lerida gisteren
sinds het middaguur door de rechtschen
omsingeld. Om zeven uur gisteravond heeft
de stad op verscheidene plaatsen in brand
gestaan.
De aanvallende troepen zijn doorge
drongen tot de eerste huizen van de bui
tenwijken van Lerida. Zij hebben deze hui
zen bezet.
De aanvallen der opstandelingen in de
richting van de kust schijnt eenige succes
te hebben opgeleverd. Ze hebben de plaats
Valderobles, een belangrijk centrum in de
provincie Tarrogana bezet, melden ze.
Hierdoor zijn ze de Middellandsche zee zeer
dicht genaderd.
Guadelagara-front.
De regeeringstroepen, die in het noorden
der provincie Guadalajara opereeren heb
ben de stelling van Careza Moro Picaza,
ten Oosten van Las Inviernas, aan de zijde
van Saelices, bezet.
De regeeringstroepen trekken verder on
danks den tegenstand der opstandelingen,
welke zich openbaarde door hevige lucht
bombardementen. Tot drie malen toe heb
ben vijftig toestellen der opstandelingen
gekruist boven de gevechtszone.
Zij dwongen de aanvallers te vluchten in
Hoe de toestand was vóór het offensief van de opstandelingen. Thans loopt de
frontlijn ongeveer langs Barbasno, Lerida en Valderobles naar Teruel.
de veroverde loopgraven en zich te verber
gen om het machine geweervuur te ont
wijken. In de gisteren door de regeerings
troepen bezette stellingen werden honderd
opstandelingen krijgsgevangen gemaakt.
Regeeringssuccessen in Aragon.
Het hoofdkwartier der regeeringstroepen
heeft twee aanvallen laten ontketenen aan
het front in Aragon.
De eene is drie dagen geleden begonnen
in den sector van Albarracin, waar de re
geeringstroepen 15 K.M. zijn vooruitge
schoven.
De dorpen Masegose, Terriente en Azor
zyn in handen der republikeinsche troepen
gevallen. De tweede operatie, uitgaande
van het centrale leger, is gisterochtend
vroeg begonnen, na een hevige voorberei
ding door de artillerie.
Gisteravond waren de regeeringstroepen
meer dan 12 K. M. vooruit gekomen. Het
dorp Abanades werd omsingeld.
Generaal Miaja heeft verklaard, dat de
opstandelingen verrast werden door de on
verwachte aanvallen en slechts weinig te
genstand boden. In dezen sector worden
evenwel hevige gevechten voortgezet.. De
regeeringstroepen zijn in den aanval over
een front van 30 K. M. tusschen Las In
viernas en Saelices.
Recruteering: in Barcelona.
De „Daily Telegraph" meldt uit Barcelona,
dat de Spaansche regeering met koortsach
tige haast werkt aan de organisatie van
den tegenstand tegen de opstandelingen,
die Catalonië zijn binnengevallen. De Cata-
laansche vakvereenigingen vertrouwen, dat
zy alleen al 100.000 manschappen voor het
leger kunnen leveren.' In acht dagen hebben
zich te Barcelona 10.000 personen voor
dienstneming opgegeven en men meent, dat
dit getal zeker niet bereikt zou zijn, indien
men de gewone recruteeringsmethode zou
hebben toegepast.
In een vergadering van socialistische lei
ders en bestuurders der vakorganisaties
werd gezegd, dat commissies der vakver
eenigingen alle fabrieken, werkplaatsen en
kantoren moeten bezoeken om na te gaan,
hoeveel manschappen voor het front ver
kregen kunnen worden.
In de stad worden 10.000 vrouwen ge
oefend om bepaalde werkzaamheden van
mannen, die voor het front noodig zijn,
over te nemen. Alle hulpbronnen der vak
vereenigingen zyn gemobiliseerd.
Nog steeds stroomen de vluchtelingen uit
Spanje Frankrijk binnen. Gisteren zijn
meer dan 300 vrouwen en kinderen naar
het binnenland gevoerd.
Alkmaar, 2 ApriL
Men zal zich herinneren, dat verleden
Zondag in alle Oostenrijksche katholieke
kerken een bisschoppelijke brief is voorge
lezen, die door den aartsbisschop van Oos
tenrijk was geschreven en die het advies be
vatte, om bij de volksstemming vóór Hitier
te stemmen.
De inhoud van dien brief was zoo, dat men
zich onwillekeurig afvroeg: wat is er toch
gebeurd in het Derde Rijk, waar toch een
strijd tusschen kerk en staat heerschte, dat
nu het roomsch-katholieke gedeelte van
Oostenrijk door haar hooge geestelijkheid
geadviseerd wordt, om voor Hitier te stem
men? Welnu, wat er precies gebeurd is, blijft
ook nu nog een geheim, maar dat het Vati-
caan den inhoud van den brief niet onder
schrijft, moge uit het volgende blijken:
De Osservatore Romano, het officieele
blad van het Vaticaan, publiceerde gister
avond n.1. de volgende verklaring:
„Naar aanleiding van de verschillende uit
leggingen vaak tendentieus en ook van
zijden, waarvan men dat niet verwacht zou
hebben ten aanzien van de verklaring
van het Oostenrijksche episcopaat, zijn wij
gemachtigd mede te deelen, dat deze verkla
ring opgesteld en onderteekend is zonder
voorafgaand overleg met den Heiligen Stoel,
zonder goedkeuring van het Vaticaan en on
der uitsluitende verantwoordelijkheid van
het Oostenrijksche episcopaat zelve
Uit bovenstaande mag o.i. blijken, dat he
Vaticaan niet instemt met den inhoud van
den bisschoppeljjken brief.
LI
Intusschen heeft geheel katholiek Oosten
rijk het advies van zijn aartsbisschop Be
hoord, terwijl het toch noodzakelijk geacht
moest worden dat ook de meening van het
Vaticaan bekend moest worden. Door middel
van de pers kon dat niet daar zou de Duit-
sche regeering wel een stokje voor si eken!
en dus nam men de radio te hulp. En zoo
heeft gisteravond het radio-station van hel
Vaticaan in verband met bovenstaande ver
klaring een rede in de Duitsche taal uitge
zonden, getiteld „Pcjitiek katholicisme".
Ook. hierin was een formeel desaveu ver
vat van de in zekeren zin den Oostenrijk-
schen geloovigen hebben aanbevolen, zich te
vereenigen met het nationaal-socialisme en
de aanhechting van Oostenrijk aan Duitsch-
land goed te keuren.
De spreker zette uiteen, dat er een ver
keerde opvatting bestaat over het politieke
katholicisme en dat het grootste gevaar in
het feit gelegen is, dat de officieele bescher
mers van de goddelijke moraal onder den
invloed zijn geraakt van die onjuiste mee
ning en van de machthebbers van den dag.
„Het blykt dus, dat deze herders niet meer
den wolf in schaapsvacht herkennen, gelijk
hun plicht zou zijn en dat zij gelooven aan
de beloften van zekere lieden, waarvoor zij
juist op hun hoede hadden moeten zijn door
de droevige ervaringen van anderen en zelfs
door het woord van den oppersten herder.
Deze beschermers van de belangen der Kerk
hebben misbruik gemaakt van hun gezag om
de geloovigen te overtuigen van bepaalde
verzekeringen betreffende het politieke en
sociale leven.
Zelfs wanneer deze verzekeringen en de
feiten, die eraan ten grondslag liggen, door
vele redelijke en bevoegde menschen an
ders beoordeeld worden. Het ligt niet op den
weg der kerkelijke autoriteiten uitspraken
te doen, waarin het succes van een regee
ring wordt afgemeten en gewaardeerd. Geen
geloovige behoeft zich in zijn geweten ver
plicht te gevoelen zich bij dit oordeel aan te
sluiten en er zich naar te richten bij het
uitoefenen van zijn politieke rechten. Deze
adhaesie van de zieleherders aan de macht
hebbers van den dag moet beschouwd wor
den als een gebrek aan trouw en waardig
heid".
De woorden van den spreker, die de cau
serie hield, binden het Vaticaan officieel
niet, zegt Havas, maar vertegenwoordigen
desalniettemin het standpunt, dat het Vati
caan inneemt.
De aartsbisschop van Weenen, Innitzer,
heeft gouwleider Bürckel het volgende op
Donderdag gedagteekende schrijven gezon
den:
Ik gevoel mij gedrongen u op een bericht,
waarvan ik kennis heb gekregen en dat de
vertegenwoordiger van Havas te Berlijn ten
aanzien van de proclamatie der Oostenrijk
sche bisschoppen heeft verbreid, eenige op
helderende en corrigeerende opmerkingen te
geven. De vertegenwoordiger van Havas
schrijft: „Men kan deze betooging in ver
band brengen met het bezoek, dat de pause
lijke nuntius te Berlijn twee dagen geleden
aan den rijksminister van buitenlandsche
zaken von Ribbentrop heeft gebracht".
Ten aanzien daarvan stel ik vast: de plech
tige verklaring der bisschoppen houdt op
geen enkele wijze verband met het bezoek
van den pauselijken nuntius te Berlijn. Veel
eer is zij met het oog op de belangrijke
historische stonde der hereeniging van Oos
tenrijk met het Duitsche rijk spontaan ge
bracht. Dit blijkt ook uit het inleidend
woord, dat de bisschoppen vóór deze verkla
ring hadden gezonden. Ook de bewering van
den vertegenwoordiger van Havas, die in
hetzelfde bericht zegt, dat de proclamatie te
beschouwen is als een geste der bisschoppen
om ontspanning te bewerken, moet ik van
de hand wijzen, want ik acht het beneden
mijn waardigheid in een zoo belangrijke
historische situatie gebaren te maken.
Ik leg er nogmaals den nadruk op, dat de
verklaring der bisschoppen, zooals trouwens
ons standpunt tegenover de stemming in
het algemeen, principieel beschouwd moet
worden al6 een belijdenis, die opklinkt uit de
stem van ons gemeenschappelijk Duitsch
bloed.
Daarenboven zou ik u zeer openlijk mijn
innigsten wensch in deze historische dagen
willen mededeelen, n.L dat met de verkla
ring der bisschoppen een keerpunt moge
zijn gekomen in het religieus-cultureele le
ven van ons geheele volk, en dat hiermede
een tijd van zeer groote binnenlandsche pa
cificatie en verzoening tusschen kerk, staat
en partij moge aanbreken.
Ik mag hopen, dat deze mijn brief er toe
zal bijdragen ook mogelijk in de toekomst
onjuiste beweringen in woord en geschrift,
van welke zijde zij ook moge komen, bij
voorbaat te logenstraffen.
Met de uitdrukking van volkomen hoog
achting en Heil Hitier,
Kardinaal Innitzer, aartsbisschop.
Met betrekking tot de radio-uitzending
van het Vaticaan over het onderwerp* „Poli
tiek katholisme" (men zie* den Algemeenen
Toestand) meldt men uit Vaticaanstad aan
de „Matin":
De Duitsche ambassadeur bij het Vaticaan
heeft bijna een uur lang met Berlijn getele
foneerd en men verwacht voor het begin van
de volgende week de opzegging van het
concordaat door Duitschland.
Verder doen hier geruchten de ronde over
een aftreden van kardinaal Innitzer, die laat
in den avond aan zijn omgeving mededeeling
zou hebben gedaan van zijn voornemen, zich
in een Duitsch klooster terug te trekken.
Tenslotte zijn opgemerkt, dat de gebeurte
nissen van vandaag bevestigen, dat Hitier
zich bij zijn bezoek aan Rome niet naar het
Vaticaan zal begeven. Het gaat niet, naar
men in de kringen van de H.Stoel verklaart,
om een door den paus gewenschten breuk,
doch om een betreurenswaardige situatie,
die slechts gewijzigd zou kunnen worden
door de strikte naleving door Berlijn van de
bepalingen van het concordaat".
De minister-president van Hongarije,
Daranyi, heeft voor de Kamer het stand
punt der regeering nader bepaald ten op
zichte van de ongerustheid, die gewekt is
door de toeneming der nationaal-socialisti
sche propaganda in sommige economische
en politieke kringen. De ongerustheid in
politieke kringen is tot uiting gekomen in
belangrijke redevoeringen in de Kamer
uitgesproken door graaf Bethlen en door
Tobor von Eckhardt Charles Rassay en
graaf Georges Szeechenyi. Uit deze redevoe
ringen komt naar voren, dat de nationaal-
socialisten in het land propaganda organi-
seeren ten gunste van een agrarische her
vorming, dat zij de nationalisatie eischen
van sommige industrieën en uiterst strenge
maatregelen tegen de joden, terwijl zij ter-
zelfdertijd verontrustende geruchten doen
rondgaan, die schade kunnen toebrengen
aan het economische en politieke leven in
Hongarije.
Daranyi verklaarde nu, dat de nervositeit
in de economische en politieke kringen
geenszins gefundeerd is en dat de regeering
haar werk met de grootste kalmte voortzet.
Het wetsontwerp betreffende een groot be
leggingsprogramma zal op 8 April bij de
Kamer worden ingediend. „De regeering
heeft een volstrekt vertrouwen in de toe
komst des lands. Zij zal de revolutionnaire
opstokers en hen, die voordeel willen trek
ken van kunstmatig opgewekte verwarring,
verpletteren. Alleen de bekende vijanden
van Hongarije en personen, die zich willen
onttrekken aan ieder offer voor het land,
hebben belang bij een ontmoediging van
Hongarije".
Groote brand teistert een dorp. - Het
Roemeensche dorp Liontinesti in het depar
tement Bacau is door een geweldigen brand
geteisterd, welke bijna twee derde van het
dorp in asch heeft gelegd. Op het oogenblik
van afzenden van dit bericht woedde de
brand nog voort, men vreest, dat menschen
in de vlammen zyn omgekomen.
Een andere brand heeft het dorp Didji in
het departement Romanatzi geteisterd. Hier
werden meer dan honderd huizen vernield.
Ongeluk in de haven van Havre. -
blijkens een mededeeling der reedery, wor
den zes opvarenden van een Fransche sleep
boot, die na een aanvaring in de haven van
Havre gezonken is, vermist.
Hevige storm richt groote schade aan. -
Een hevige storm, welke sedert 24 uur in
Polen woedt, heeft in de berglandschappen
een snelheid van 130 K.M. per uur bereikt
Te Warschau zyn tot nu toe in meer dan
honderd gevallen menschen door de kracht
van den storm tegen de straat geslingerd en
gewond.
Vijfling geboren. - Een in het dorp
Cuyuapa, in het departement Sonsonate van
midden-Amerika, wonende boerenvrouw,
Mercedes Escobar Andino genaamd, heeft
het leven geschonken aan een vijfling.
Alkmaar, Zaterdag.
r*m schrijft ons van juridische zijde:
Zooals bekend heeft de minister van
Binnenlandsche Zaken, aan de gemeenten in
Noordholland, die thans nog een eigen ge
meentelijk distributiebedrijf hebben, doen
weten, dat de regeering besloten heeft te
bevorderen, dat rechtstreeksche stroomleve-
ring door het provinciaal bedrijf spoedig
wordt ingevoerd.
Voor de gemeenten zou de overgang van
de distributie van den stroom naar het
Provinciaal Electriciteitsbedrijf van Noord
holland zeer verstrekkende financeele ge
volgen hebben. Het is, mede in verband
hiermede, interessant om na te gaan of de
gemeenten tot overgave van het gemeentelijk
distributiebedrijf genoopt kunnen worden.
De consequentie, van een besluit van den
gemeenteraad om het bedrijf niet over te
doen aan het P. E. N., zou zyn, dat het
P. E. N. weigert verder stroom te leveren,
zoodat de inwoners zonder electrischen
stroom komen te zitten. Het P. E. N. heeft
dit, zooals bekend, inderdaad ook duidelijk
doen weten o.a. aan de gemeente Alkmaar,
waar het contract voor levering en gros op
1 Januari 1938 afliep en de stroomlevering
nu nog slechts voor enkele maanden is toe
gezegd.
Waar de gemeenten niet behoeven te
rekenen op vergunning tot stichting van een
eigen electrische centrale, zullen zij dus wel
verplicht zijn het bedrijf over te doen, tenzij
het P. E. N. verplicht zou kunnen worden
de stroomlevering en gros, ter distributie
door de gemeente aan de verbruikers, voort
te zetten.
De vraag of de provincie Noordholland,
als exploitante van het Provinciaal Electri
citeitsbedrijf, verplicht is aan de gemeente
stroom te leveren, dan wel de levering van
stroom aan de gemeenten mag weigeren,
wordt geheel beheerscht door de aan de
provincie verleende rijksconcessie tot ex
ploitatie van een electrische centrale.
Artikel 4 van de concessie luidt: „De con-
cessionarisse is verplicht, voorzoover deze
verplichting door Ons of van Onzentwege
niet aan een ander is opgelegd, binnen het
gebied, waarover zich hare concessie uit
strekt, met inachtneming van artikel 6,
eiken gegadigde het verkrijgen van
electrischen stroom te waarborgen. De
vraag, waar alles om draait, is nu of onder
„gegadigde" ook begrepen is de gemeente,
die stroom betrekt, om deze op haar beurt
weder aan derden te leveren of dat als
„gegadigde" alleen is aan te merken, ieder
die voor eigen gebruik stroom
wenscht te betrekken. Is ook de gemeente
gegadigde, dan is immers volgens artikel 4
de provincie verplicht aan de gemeente te
leveren.
Voor het standpunt, dat ook de gemeente
is te beschouwen als gegadigde, pleiten
krachtige argumenten.
In de eerste plaats is dit woord in geheel
algemeenen zin gebruikt, zonder eenige be
perkende toevoeging. In de opvatting, dat
onder gegadigde alleen is te verstaan, hij,
die „voor eigen gebruik" wenscht te betrek
ken, wordt aan dit woord geheel willekeurig
een beperkte beteekenis toegekend. Met
evenveel recht zou men dan als gegadigde
alleen kunnen aanmerken b.v. dengene, die
een bepaald minimum stroomverbruik heeft,
een consequentie, die niemand zal aan
vaarden.
In de tweede plaats levert ook artikel 5
der concessie een sterk argument op voor de
opvatting, dat onder gegadigde niet alleen
valt hy, die voor eigen gebruik stroom be
trekken wil, maar evenzeer de gemeente,
die stroom wenscht te betrekken ter afleve
ring aan haar inwoners. Dit artikel luidt:
„Ondei stroomaflevering wordt verstaan:
aflevering van electrische energie binnen
het stroomleveringsgebied van dezen om de
door hem ingekochte energie niet al dan
niet tegen vergoeding te leveren aan an
deren buiten dit stroomleveringsgebied,
of te gebruiken ten behoeve van een hem,
stroomverbruiker, toebehoorende installatie,
gelegen op een terrein, geheel buiten i
stroomleveringsgebied."
Hier wordt dus den gebruiker verboden
de ingekochte energie te leveren aan ande
ren buiten het stroomleveringsgebied.
Binnen het stroomlevermgsgebied is dit
^geoorloofd, m.a.w. onder gebruiker is
begrepen, de gemeente, die stroom inkoopt
