Vraag enAanbod
Ivorol - Oranje - Blanje - Bleu
Het oude en het nieuwe Soerabaia.
-* binnenland
Het Kartinifonds 25 jaar.
Branden.
Kapitale boerderij
afgebrand.
Schuren met hooi eveneens
verloren.
Duitscher vluchtte uit zijn
land.
Te Blijham aangehouden.
GEMENGD NIEUWS.
Airconditioning.
Glimlachje
Alléén tweede handsch goederen.
35 cent per vijf regels, uitsluitend contant.
(DINSDAGS EN VRIJDAGS INZENDEN).
Er wordt geld verdiend, maar er moet
hard gewerkt worden.
7.iin de kleuren van de verpakking. Haal dit echt Nederlandsche kind Uw huis binnen e„
het zal 's morgens en 's avonds op koninklijke wjjzo i w i"""'1 taillie" verzorgen
TWEEDE BLAD.
Gisteren was het 25 jaar geleden dat
op de statuten van de vereen iging
«Kartinifonds" koninklijke goedkeuring
Werd verkregen.
De vergadering, waarin werd beslo
ten tot oprichting, was reeds op 13 Juni
van dat jaar gehouden, een besluit, dat
wel vérstrekkende en heilzame gevolgen
heeft gehad voor de ontwikkeling van
de Inheemsche vrouw in Nederlandsch-
Oost-Indië".
Den naam dankt het Fonds aan Raden Ad-
jeng Kartini, een dochter van den vroegeren
regent van Japara.
Zij bezocht de Europeesche scholen, leerde
daar Nederlandsch, dat zij zeer goed sprak
en schreef. Volgens Javaansch gebruik in
dien tijd, verliet zij de school op 12-jarigen
leeftijd, doch de arang naar ontwikkeling
bleef bestaan en ook na haar schooltijd
werkte zij ijverig door.
Tenslotte kwam zij tot de oprichting van
een schooltje voor kleine meisjes, hetgeen
voortsproot uit haar verlangen zich nuttig
te maken voor haar volk, speciaal voor het
vrouwelijk deel hiervan.
Van 1900 tot 1904 richtte zij vele brieven
tot haar Europeesche vriendinnen, en deze
brieven zijn het, die de oorzaak zijn geweest
van de oprichting van het Kartinifonds.
Deze brieven een deel werd gepubli
ceerd waren een weerspiegeling van haar
gedachten en niet alleen wekten zij diepe
bewondering, maar vooral ook een levendige
belangstelling voor de ontwikkeling van
Inheemsche meisjes in Nederlandsch-Indië".
Het doel van de vereeniging, officieel om
schreven als: de bevordering van het tot
stand komen en in stand houden van een of
meer scholen in Ned.-Indië ten behoeve van
meisjes, behoorende tot de Inlandsche be
volking, is wel ten volle bereikt, wanneer
men bedenkt dat sedert de opening van de
eerste Kartinischool, die te Semarang in
1913, dergelijke scholen werden opgericht te
Batavia, Buitenzorg, Madioen, Malang,
Pekalongan en Cheribon. Voorts werden
door de Kartini-vereenigingen te Batavia en
Buitenzorg Inlandsche meisjesscholen twee
de klasse opgericht.
Omtrent ae uitbreiding van het onderwijs
aan Inheemsche meisjes, gedurende de afge-
loopen 40 jaren, nog het volgende: in 1897
waren op de gouvernements-2de klasse-
scholen (5-jar. scholen met Inlandsche taal
als voertaal) van Java en Madoera 713 In
heemsche meisjes en in 1898 op alle parti
culiere scholen in Indië tezamen 2891 meis
jes, terwijl in dat jaar de gouvernements
lste klasse scholen (Europeesche lagere
scholen) op Java tezamen slechts 11 In
heemsche meisjes als leerlingen telden.
Voor 1933/1934 kunnen daarentegen de
volgende cijfers worden gegeven voor de
meisjesleerlingen die deze scholen volgden:
Inlandsch onderwijs (Dessascholen, ver-
volgscholen en 2e klasse-scholen, alle met
een Inlandsche voertaal) 456.809.
Westersch lager onderwijs (Europeesche
lagere scholen, Hollandsch-Chineesche scho
len, Hollandsch-Inlandsche scholen en scha-
kelscholen, alle met Nederlandsch als voer
taal, 26.778, mulo- en middelbaar onderwijs
1468.
BEPERKING AFLEVERING VAN
SPIJSVETTEN.
Inwerkingtreding vetcontract.
Men deelt ons van bevoegde zijde het
volgende mede:
Wegens de onbevredigende verhoudingen
bij den afzet van spijsvetten voor consump
tiedoeleinden zijn belanghebbenden reeds
geruimen tijd doende geweest om tot een
onderlinge regeling van dien afzet te gera
ken. Onlangs is tusschen de overgroote
meerderheid van de belanghebbenden over
eenstemming omtrent een regeling bereikt
en zij hebben een ontwerp-vetcontact aan
den minister van economische zaken voor
gelegd met het verzoek, daaraan een wette-
lijken grondslag te verleenen, waartoe arti
kel 21a van het Crisis-Zuivelbesluit 1935 de
mogelijkheid biedt. Daar derhalve de
wensch om door middel van een onderlinge
contingenteeringsregeling te trachten voor
het vetbedrijf meer geregelde verhoudingen
te scheppen bij de overgroote meerderheid
Te koop: 2 waschtafels, 1 karpet, 1
cocos kamermat, eenige weckflesschen,
gemakskoffertje en nachtkastje.
DE WINTER, Groenelaantje 19.
Het Naaimachine Huis: gebr. Gritzner
ei Victoria Handm. en nog eenige
vanaf 5 met garantie. J. H. DE
BOER, Geestersingel 48, Alkmaar.
Te koop gevraagd een boet of auto-
kisten of gebruikt hout, te samen
80 M2. meter hout, of 40 hout en 40
eternietplaten.
Adres M. W. v. d. GARDE, Schoorl.
Nog een meisjesrijwiel, prima in orde,
voor 8.50, een electro motor 3 P.K.
prima met drieh. schakelaar.
A. BOOD, Heerenstr. 3, Alkmaar.
Te koop: Handnaaimachine met garan
tie 4.50, eersteklas Naumann Hand
naaimachine z. g. a. n. 20, pracht
luxe inzinkbare machines (koopjes).
Alleen betrouwb. Dekker, Spoorstr. 5.
Pracht Damesryw. met Torp. naaf
15.5017.50, Heerenrijw. als nieuw
13.50, 15/J017.50 enz. Jongens-
en meisjesf. 11.00.
NIEROP, Heerenstraat 10. Tel. 3827.
van belanghebbenden aanwezig was geble
ken, heeft de minister gemeend zijn mede
werking daaraan niet te mogen onthouden.
Hij heeft daartoe te minder aanleiding ge
vonden omdat een meer geregelde toestand
in het vetbedrijf voor juiste verhoudingen in
den afzet der verschillende consumptievet-
ten van beteekenis is.
Ieder, die aan het vetcontract deelneemt,
zal van 5 September a.s. af in zijn aflevering
van spijsvet beperkt zijn op basis van de
in dat contract vervatte regeeling.
De afleveringen van spijsvet van
hen, die het contract niet hebben ge-
teekend, zijn van genoemden datum af per
jaar beperkt tot 80 pCt. van hun omzet in
1936.
Voor zoover daartoe aanleiding bestaat kan
de minister hun daarboven een bijzondere
toewijzing verstrekken. Nadere bijzonder
heden daaromtrent zullen zij, die daarvoor
ir. aanmerking komen, zeer binnenkort ont
vangen.
Uiteraard zal door deze regeling van den
afzet in het vetbedrijf aan de concurrentie-
methoden, welke tot aanbod van vetten
tegen zeer lage prijzen hebben geleid, een
einde komen. Ten gevolge hiervan kan der
halve eenige prijsstijging worden verwacht.
De minister heeft echter maatregelen ge
nomen, dat deze stijging tot een gering be
drag beperkt blijft.
DE K. P. M. VIJFTIG JAAR GELEDEN
OPGERICHT.
Den vierden September is het juist vijftig
jaar geleden dat op 4 September 1888
de Koninklijke Paketvaart Maatschap
pij werd opgericht. Aangezien de voorbe
reiding der diensten echter nog bijna 2
jaar tijd vorderde en de dienst pas op 1
Januari 1891 werd geopend, heeft de
directie der K. P. M. gemeend, een even-
tueele herdenking in verband te moeten
brengen met den datum, waarop de maat
schappij in werkelijkheid haar werkzaam
heden in den Nederlandsch-Indischen Ar
chipel begon, zoodat, naar Wij vernemen,
het in de bedoeling ligt, in den aanvang
van 1941 het gouden jubileum der K. P. M.
officiéél te vieren.
Dat neemt niet weg, dat de datum van
4 September 1888 historisch van groote be
teekenis blijft, omdat de tot standkoming
van de Koninklijke Paketvaart Maatschap
pij en van een geregelde verbinding tus
schen de verschillende deelen van het
Nederlandsche bezit in Oost-Indië voor de
definitieve vestiging van het Nederlandsch
gezag.
KRUISBESSEN WAREN VERGIFTIGD.
Kinderen werden ernstig ziek.
In het gezin van de familie Franssen te
Venlo zijn twee jongetjes van resp. 4 en 5
jaren oud plotseling ongesteld geworden.
Een arts constateerde vergiftiging tenge
volge van het eten van kruisbessen.
De toestand der kinderen is zeer ernstig.
ZIEKTE VAN WEIL TE ENSCHEDE.
Te Enschede zin twee gevallen van de
ziekte van Weil geconstateerd. Gebleken
is, dat de betrokkenen de infectie hebben
opgeloopen bij het baden in de Buurser-
beek.
DE NEDERLANDSCHE PLANNEN
IN ARGENTINIË.
Nederlandsch ingenieur zal de grond-
gesteldheid bestudeeren.
Naar wij vernemen zal dezer dagen ter
bestudeering van de grondgesteldheid der
eilanden in de Panama-Delta, waarop men
in Nederlandsche kringen het oog heeft
heeft laten vallen met het oog op ontgin-
nings- en kolonisatiemogelijkheden, naar
Argentinië vertrekken jhr. ir. H. J. Kretsch-
mar van Veen, verbonden aan de inspectie
van de cultuurtechnische afdeeling der Wie-
ringermeerdirectie, waarvoor hem een lang
durig verlof wordt toegestaan.
Na eenigen tijd zal hem een tweede inge
nieur, die hem bij het onderzoek behulpzaam
zal zijn, worden toegevoegd. De regeering
der Argentijnsche provincie Buenos-Aires
heeft een belangrijk bedrag toegestaan als
bijdrage in de kosten van het onderzoek.
Spoed. Studieboeken 2e kl. Handels
dagschool gevr.
VROUWEN STRAAT 1.
Singer-inzaknaaimachine te koop,
weinig gebruikt, in pracht Fo1onkast
gebouwd voor lagen prijs.
Te zien FNIDSEN 29.
Te koop: 1 soliede kinderbox met
matrasje, 1 modern fauteuiltje, 1 goed
onderh. moderne wieg, 1 moderne
schoorsteenlooper, alles z. g. a. n. en
zeer billijk. Adies bur. v. d. blad.
Te koop: klein em. kacheltje, groen
(merk Tiger) met kachelplaatje 5,
2 pits gasstel 4.50, beiden prima in
orde.
LIJTWEG 21, Bergen.
Te koop: Eiken Motorbootje en
10 M2. zeiljacht.
VICTORIA WERF le Kanaalstr. 1.
Te koop: Excelsior Stofzuiger in prima
staat, voor elk aannemelijk bod
(125 volt).
Te bevr. ZAADMARKT 62a.
Te koop gevraagd 2e hands boeken
voor 3e klas handelsschool
KOOLTUIN 23.
Gisteravond brak tengevolge van hooibroei
een felle brand uit in de kapitale boerderij
van den heer J. Kortholt, staande aan het
Winschoterdiep onder de gemeente Noord-
dijk. De bewoners, die reeds ter ruste waren,
werden door het vuur verrast en moesten in
nachtgewaad een goed heenkomen zoeken.
Behalve de brandweer van Noorddijk be
streed ook de Groningsche brandweer, onder
leiding van den waarnemend-commandant
J. de Roos, met vier stralen het vuur, waar
toe het water uit het kanaal werd betrok
ken. Hierdoor werd het verkeer langs het
Winschoterdiep gestremd.
De boerderij en de aangrenzende groote
schuren, welke eenige tienduizenden KG.
hooi bevatten, gingen in de vlammen op.
BOERDERIJBRAND TE UITHOORN.
Auto van de brandweer te water geraakt.
Gisteren is brand uitgebroken in de boer
derij van Kooiman te Uithoorn, die veroor
zaakt werd door hooibroei. Toen de Uit-
hoornsche brandweer, die zich terstond op
weg had begeven, bijna de plaats bereikt
had, moest de wagen uitwijken voor een
fietser, waarbij de berm van den weg plot
seling afbrokkkelde en de auto in het water
kantelde. Waar de spuitwagen gevolgd werd
door een wagen met manschappen, mag van
groot geluk worden gesproken, daar nu alle
opzittenden met den schrik vrij kwamen. De
brandweer van Mijdrecht, die terstond ge
waarschuwd was en spoedig ter plaatse
kwam, pakte het vuur flink aan, doch toen
was reeds te zien, dat het geheel een prdoi
der vlammen zou worden. Al het aanwezige
hooi ging verloren, terwijl de boerderij ge
heel afbrandde.
Naar de gevangenis te Winschoten is
overgebracht een op het oogenblik nog
niet bij name bekende Duitscher, die
voorgaf uit Kiel afkomstig te zijn en
via ons land naar het leger der opstan
delingen in Spanje te willen trekken.
De man heeft zich drie dagen en drie
nachten schuil weten te houden in de groote
boerderij van de weduwe Waalkens te Blij
ham.
Uit gerommel op den zolder en ook uit an
dere voorvallen hadden de bewoners reeds
gemeend, te mogen opmaken dat zich iemand
daar moest bevinden. Gisteravond hoorde
men wederom gestommel. De politie te Blij
ham werd gewaarschuwd, die weldra ter
plaatse was. De man, zich ontdekt ziende,
sprong van den zolder naar beneden en nam
de vlucht. De politie zette hem onmiddellijk
na, doch kon hem niet dadelijk vatten. Het
werd een ware klopjacht, waaraan door ve
len werd deelgenomen. Eindelijk wist men
hem te grijpen in den tuin van mevrouw
Waalkens, waarna tot arrestatie kon worden
overgegaan.
Het is gebleken, jdat de man zich in de
boerderij een schuilplaats had gekozen in
den binnengehaalden graanoogst en zich tij
dens zijn verblijf te goed had gedaan aan
den aanwezigen spekvoorraad.
Na voorloopig door den burgemeester te
Blijham te zijn verhoord, waarbij nog weinig
kwam vast te staan, is de man naar Win
schoten overgebracht.
DE EMIGRATIE IN HET JAAR 1937.
Argentinië trekt veel belxngstelling.
Door den minister van sociale zaken is aan
de Tweede Kamer der Staten-Generaal aan
geboden het verslag betreffende de emigra
tie en de transmigratie over het jaar 1937.
Hier wordt het volgende aan ontleend:
Op 1 Sept. 1937 is de landverhuizingswet
1936 (wet van 31 Dec. 1936, staatsblad no.
804) in werking getreden.
Gezien den overgangstermijn, kan thans
nog weinig worden medegedeeld over erva
ring, welke met de bepalingen der nieuwe
wet is opgedaan.
De trek naar Zuid-Afrika maakt sinds
1935 het voornaamste element uit van de
overzeesche emigratie van uit ons land.
Voorts vertrokken emigranten naar de Ver.
Staten, Argentinië en Brazilië.
Mogelijkheden.
De emigratiemogelijkheid voor de Ver.
Staten is sedert 1936 niet veranderd. Deze
emigratie is over het algemeen niet van
groote beteekenis geweest.
De belangstelling voor Canada bleek even
min groot. De emigratie naar Brazilië is in
1937 vrijwel opgehouden. Wat Argentinië be
treft, dit staat thans in het middelpunt van
de belangstelling.
Een onderzoek wees uit, dat inderdaad
eenige kansen voor Nederlanders aanwezig
zijn, indien een behoorlijke organisatie zou
worden opgebouwd om de menschen bij aan
komst ter zijde te staan. Verwacht mag wor
den, dat, indien tot aanstelling van verte
genwoordigers zal worden overgegaan, een
cmigratiebeweging van Nederlanders naar
Argentinië kan worden opgebouwd.
De emigratie naar Zuid-Afrika is in 1937
geringer geweest dan in 1936, in welk jaar
ruim 2000 personen vertrokken. In 1937 was
dit aantal 1350, hoofdzakelijk gevolg van de
in dit jaar tot stand gekomen vreemdelingen
wet.
Koninklijk bezoek aan Rotterdam. -
Gisteravond heeft de Koningin, vergezeld
van P"nses Juliana en prins Bernhard, het
officiéél aangekondigde bezoek aan de stad
Rotterdam gebracht om er de fraaie illumi
natie van de Nieuwe Maas, welke ter ge
legenheid van de jubileumfeesten is aange
bracht, in oogenschouw te nemen. Het be
zoek duurde anderhalf uur.
Jongetje overreden en gedood. - Gister
middag is het driejarig zoontje van den
landbouwer P. te Tripscompagnie bij Mun
tendam bij het spelen onder een rijdenden
korenwagen geraakt. Het kind was op slag
dood.
Uitbetaling renten op de postkantoren.
- In verband met den nationalen feestdag op
6 September a.s. zal de wekelijksche betaal
baarstelling van de voorloopige renten, toe
gekend krachtens de Ongevallenwet 1921 en
de Land- en tuinbouwongevallenwet 1922,
niet op Dinsdag, 6 September, doch op
Maandag, 5 September a.s. geschieden.
Definitieve renten kunnen eveneens op
5 September worden uitbetaald.
Doodelijk ongeluk. - Gisteren is de
ruim zestigjarige heer van Vuuren te Ca-
pelle (N.-B.) door een auto aangereden. Het
slachtoffer werd zoo ernstig gewond, dat hij
eenigen tijd later is overleden.
ONZE POSTVLUCHTEN.
Op de uitreis bereikte de Reiger Rangoon
en de Ibis Basra.
Op de thuisreis landden de Oehoe te
Basra en de Emoe te Rangoon.
BERGEN. (24 Aug.—1 Sept.)
Geboren: Margareta Theresia Maria, d.
van Simon Kleverlaan en Berta Alfonsa
Maria Probst. Robert Theodoor Melchior,
z. van Gerhardus Adrianus Melchior Hol-
terman en Elisabeth Knegt.
Ondertrouwd: Nicolaas Admiraal en
Engelina Maria Groot.
De haai en de krokodil hadden op zekeren
dag in vervlogen eeuwen geweldige ruzie.
De haai beet den krokodil in zijn staart, maar
de krokodil hapte den haai z'n kop af. Het
bloed spoot uit de kali op den wal, en op
die plaats bouwden de menschen als aan
denken een huis. Hiefuit ontstond de stad
Soerabaia. Soera is haai en Baeaia beteekent
krokodil. In het stadswapen staan nog thans
deze twee dieren, waarvan de krokodil het
grootste. Vanoaar dat iedereen nog thans
Soerabaia de krokodillenstad noemt.
Hoe het zij, veel krokodillen zitten er nog
in de kali. Maar de kali loopt langs de oude
stad, en die oude stad heeft niet veel moois.
Zij is erg rommelig «n meer dan 10 cent
per dag verdienen daar de meeste inlanders
niet.
Verderop in de oude stad zijn de kantoren
van de groote handelshuizen, en in die wijk
wordt veel verdiend. De enorme kantoren
slikken om half 8 honderden hardwerkende
Hollanders op, en spinnewehben weven zich
daar over heel Indië, tot Japan, Amerika en
Australië toe. Hier is het hart van den
handel, en bier wordt nog steeds goed ver
diend. Ook de employé's worden goed be
taald, en een salaris van 10 mille is veeleer
regel dan uitzondering. Maar het is dan ook
zuur verdiend. Want een kantoordag van
8 tot 5 aan één stuk is in de tropen geen
grapje.
Om 5 uur zien wij dan duizenden mooie
wagens in snelle vaart de oude kantoorwijk
verlaten, en door de nieuwe stad heen naar
de villawijken snellen, waar een liefelijk
landhuis tusschen hooge palmen den ver
moeiden werker wacht. En in de nog
nieuwere wijken, bijvoorbeeld nabij het
vliegveld Darno, wanen wij ons in Bergen
of Wassenaar. Niets doet meer aan Indië
denken dan de middaghitte en een enkele
voorbijsloffende inlander. Verder volkomen
een Hollandsche tuinstad met mooie villa's,
lieve scholen en zacht ruischende auto's.
Maar nu eens niet over deze buitenwijken.
En niet over de oude stad met kantoren en
duizenden inlandsche huisjes en winkeltjes.
Neen!
Nu eens over het moderne Soerabaia, over
de nieuwe stad, de snel en modern levende
middenstadü
Groote stations met talrijke trams en
taxi's openen haar poorten. En gaandeweg,
steeds meer en meer, komen wij in een
enorme, Amerikaansch aandoende drukte!
Hooge witte winkelpaleizen rijen zich
eindeloos naast elkaar.
Prachtige café's en mooie moderne bios
copen wisselen de breede étalages af met
hun gewemel van in- en uitgaande men
schen. Het is nu half zes en de avond begint
weer te vallen. Van hoog en laag roepen
de bonte lichtreclames ons allerlei toe.
Alle winkels zijn vol.
Hef cachet van de znofc bent
men aan de courant,
waarin zij
adverteert
De volhardende tandarts!
De bioscopen gaan aan.
Duizenden auto's rijden af en aan.
Hollanders, Duitschers, Engelschen laten
zich naar hun ontspanningen rijden door de
nette Javaansche chauffeurs.
Wel is het nog warm, zoowat 84 graden,
maar dit is koel vergeleken bü de daghitte,
die ongeveer 95 is.
ledereen loopt dan ook keurig met een
jasje aan en een das om, wat overdag niet
net geval is.
De vele matrozen en mariniers vallen op,
in hun helderwitte uniformen. Zij liggen
allen op Tandjong Perak, de groote haven
van de stad en komen hier plezier maken.
Inlanders zijn niet veel te zien.
Een groote menigte winkelt urenlang ge
zellig in de prachtige zaken.
En r.u het nieuwste hier.
Verschillende groote warenhuizen, café's
en bioscopen zijn pas voorzien van aircon
ditioning, Arr.erikaansche lucht-koeling. De
temperatuur, die op straat nooit beneden de
80 komt, en meestal 90 of 100 graden is, is
hier gekoeld tot 60 graden.
En het was 'n typisch gevoel voor mij,
toen ik voor het eerst, want Batavia kent
dit nog niet, zoo'n gekoelde bioscoop bin-
nensiapte. De rillingen liepen mij over den
rug, en vele dames droegen hun avondcape.
De meeste heeren waren dan ook in donker
costume, en ik voelde mij werkelijk 'n oogen
blik in Amsterdam of Alkmaar. Heerlijk was
dat uurtje.
Een verrukking van koude.
Maar o wee, toen de film uit was. De
buitenhitte golfde weer tegemoet.
Maar och, dat went weer gauw genoeg.
In ieder geval zijn we er overdag op ge
kleed. Boorden kennen wij niet, en vesten
evenmin. Het zijden poloshirt is de meest
verkozen dracht, onder 'n dun shantung
jasje. De schoenen zijn dun, en de zonne-
helm licht.
Zoo leeft ook de Hollander in dit warme
land feitelijk een Europeesch stadsleven.
Het is wel anders dan thuis aan de
Noordzee, maar in wezen verschilt het stads
leven niet zoo heel veel.
Er wordt aanpassing gevraagd, en verder
hard werken.
Maar dan is het ook een prachtig leven
met groote mogelijkheden.
En werkloosheid is hier onbekend.
De handel is weer goed, en als nu ook de
suikerteelt weer de oude is, dan is Soerabaia
heelerr.aal tevreden.
De avond is gevallen en een frisch briesje
waait over de groote stad, van de bergen
naar de zee.
En ik besluit de volgende week eens wat
naar de nabij gelegen bergen te gaan en
weer spoedig eens een langen brief te
schrijven over het bergland van Oost-Java.
C. J. H. VAN ROSSUM DU CHATTEL.
De „Snow-white", de Engelsche boot, die bij den Helder strandde en vrii
zeker geheel verloren is. U
