DAGBLAD VOOR ALKWAAR EN ONSTREKEN.
Het week-end in Tsjecho-Slowakije.
Incidenten en provocaties in verschillende
plaatsen.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven trance aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. 214 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur.' C. KRAK.
Maandag 12 September 1938
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
NOG BLEEF HET „RUSTIG"
Politici hielden redevoeringen.
Engelsche ministers Zondag bijeen
De algemeene toestand.
Wilde geruchten in
Neurenberg.
Militaire maatregelen in
verschillende landen.
ALKMAARSCHE COURANT.
wsrar
ALKMAAR, Zondagavond.
De toestand is op het oogenblik zóó
verward en de berichten uit Midden-
Duitschland stapelen zich zoo enorm
op, dat wij om eenig idee te kunnen
krjjgen dit overzicht wel chronolo
gisch moeten indeelen.
Op dit oogenblik Zondagavond 11
uur is de politieke toestand nog zeer
ernstig. Misschien laten wij hopen, is
zij, als de berichten vannacht doorge
komen zijn, wat verbeterd en kunnen
wij zeggen, dat opnieuw een spannend
week-end is voorbij gegaan zonder
noodlottige gevolgen.
Op welk een vulkaan leven wij! Dage
lijks dreigt het oorlogsgevaar, maar geluk
kig blijft het nog altijd bij dreigen. Dat
komt waarschijnlijk, omdat men den oor
log niet aandurft, omdat men te goed weet,
wat een nieuwe oorlog zou beteekenen.
Zonder twijfel beseft Hitier dat evenzeer
als de diplomaten en regeerders van an
dere landen. Maar wordt juist door het
probeeren, ondanks alles den vrede te be
waren, de wereld niet bovenmate geprik
keld door de tarting van een deel der mas
sa? Want tarten, uitdagen, tot het uiterste
prikkelen, doet men. En er behoeft in zulke
omstandigheden n.aar heel weinig te ge
beuren, of de lont wordt in het buskruit
gestoken.
Geen paniekstemming te Praag.
Terzake echter! Wij moeten zien, hoe
het jongste week-end verloopen is en dan
beginen wij natuurlijk met Tsjecho-Slo
wakije zelf.
In Praag voelde men Zaterdagnacht al
gemeen, dat de volgende 24 uur beslissen
zouden, of de onderhandelingen tusschen
de regeering en de Sudeten-Duitschers in
vrede zouden verloopen, of dat Duitschland
een willekeurige regeling zou willen
trachten op te leggen, hetgeen oorlog zou
beteekenen.
De mogelijkheid voor eenig ernstig in
cident, voortkomend uit de spanning en
animositeit, aangewakkerd door de weken-
en maandenlange propaganda van Duitsche
zijde, mocht niet over het hoofd worden
gezien. Bovendien, sinds de Sudeten-Duit-
sche leiders de orders van hun aanhangers,
om zich van provocaties te onthouden,
hebben ingetrokken, is een volslagen ver
andering over de Sudeten-Duitschers. ge
komen, die thans voor geen beleedigingen
en provocaties meer terug deinzen.
Het gevolg hiervan is geweest, dat de
incidenten zich dagelijks en op steeds groo-
ter schaal en van steeds grootere strekking
voordeden. Weliswaar hebben de Ts.,echen
Zich to tnog toe rustig gehouden, maar daar
vele centra van nazi-activiteit tevens mili
taire centra zijn, kan er gemakkelijk een
uitbarsting komen.
Zoo is de toestand op dit oogenblik. En
evenwel valt er in Praag geen teeken^van
opwinding en nog minder 'n paniekstem
ming te bespeuren. Mischien komt dat
wèi, doordat het incident te Morawsks
Ostratffe is opgelost en dat de Tsjeche.i
meenen, dat nu de onderhandelingen tus
schen de regeering en de Sudeten-Duit
schers weer hervat is, de politieke crisis
voorbij is
De toestand van spanning, die in het
Sudeten-Duitsche gebied heerscht, is ech
ter zeer dreigend en kan de gevreesde vonk
opwekken. De opmerkelijke discipline der
SudetenDuitschers blijkt niet langer en de
betoogingen, die de laatste dagen gehouden
worden, hebben een duidelijk provoceerend
karakter.
Agitatie en incidenten.
Wij zullen hier melding maken van be
toogingen en incidenten, waarvan van
beide kanten melding wordt gemaakt en
die den binenlandschen toestand vrij goed
schetsen.
Zaterdagavond hebben zich naar Havas
meldt, drieduizend personen, voor het mee-
rendeel Henleinisten, verzameld op net
Marktplein te Mohelnice. De menigte
schreeuwde: „Eén rijk, één volk een
Führer" en zong het Horst Wessellied en
het „Deutschland über alles". De politie
werd door betoogers aangevallen.
Te Jablonec hebben tweeduizend mani
festanten heropening van een door de
autoriteiten gesloten bioscooptheater ge-
eischt. Na een toespraak van een partij
leider gingen de betoogers uiteen. Eenige
uren later kwamen honderden Henleinisten
te Wimplek bijeen om vrijlating van een
politiek gedetineerde te vorderen. Ook hier
ging men uiteen na een toespraak van een
leider.
Het Duitsche Nieuwsbureau maakt mel
ding van eenige nieuwe incidenten, die zich,
volgens de lezing van dit bureau, als volgt
hebben afgespeeld.
In Praag heeft de Duitsche bevolking
protestbetoogingen gehouden wegens de
sluiting van een Duitsche bioscoop. De
politie trad met den gummistok tegen de
betoogers op en verwondde 20 personen.
In Gablonz was het raadhuis bij een
feestelijke gelegenheid met vlaggen ge
tooid. Het districtsbestuur eischte, dat de
Sudeten-Duitsche vlag zou worden inge
haald. De burgemeester protesteerde bij
den minister-president, doch er kwam een
tweede bevel, dat de vlag moest worden
verwijderd. Tenslotte verscheen de politie
om de vlag in te halen. Nieuwe protesten
van den burgemeester, zelfs bij president
Benesj en lord unciman. Onder de bevol
king zou gro te opwinding heerschen.
Na de begrafenis van Knoll te Jagerndorf
heeft zich eveneens een incident afge
speeld, dat spoedig kon worden bijgelegd.
Een Tsjechische dokter reed op een stoet
met Sudeten-Duitsche vlaggen in, waarop
de verontwaardigde menigte de ruiten van
de auto stuk sloeg. Het incident werd ech
ter bijgelegd.
In Fischern bij Karlsbad voegde iemand
aan !een Sudeten-Duitscher het woord
„Duitsch zwijn" toe. De politie weigerde
den man te arresteeren. In het politiebu
reau werd de Sudeten-Duitscher mishan
deld. Daarop trokken 1000 personen voor
't politiebureau samen en zischten de vrij
lating van de Duitschers. Er vielen schoten.
Het gelukte ten slotte den man vrij te krij
gen. Bewusteloos werd hij uit het politie
bureau gedragen. Er ontstonden botsingen
met de politie, waarbij Sudeten-Duitschers
gewond werden.
Tenslotte heeft zich'te Liberec Zondag 'n
incident afgespeeld, waarover het politie
rapport de volgende bijzonderheden ver
strekt:
Des avonds tusschen 5 en 6 uur verza
melden zich 2000 Sudeten-Duitschers op
een plein, waar, naar men zeide, Henlein
zou komen spreken. De politie, die trachtte
het verkeer voor opstopping te behoeden,
werd ontvangen met steenen en met kreten
als: „Weg met de Tsjechische politie". Acht
politiebeambten werden gewond en twee
hunner moesten in een ziekenhuis worden
opgenomen. Vier betoogers zijn aan een
verhoor onderworpen.
Stormtroepen van
staan klaar.
Henlein
En wat zegt men van het volgende uit
Praag afkomstige bericht? Men verzekert
daar n.L, dat de F.S., de stormtroepen van
Henlein bevel zouden hebben ontvangen
zich gereed te houden. Men weet, dat de
F.S. op militairen leest georganiseerde af-
deelingen zijn der Sudeten-Duitsche partij.
Zjj zijn op dezelfde wijze uitgerust als de
S.S.
Sinds eenige maanden hebben de F.S.
wapenvoorraden aangelegd en in verband
met deze activiteit was Knoll, wiens stof
felijk overschot Zaterdag werd begraven,
gearresteerd.
Wanneer men dit alles leest en er over
nadenkt, dan moet men toch tot de con
clusie komen, det het zoo niet lang meer
kan voortduren. Daar moet vandaag of
morgen een oplossing komen, want anders
barst de bom vroeg of laat.
De Zaterdag en Zondag zijn in Tsjecho-
Slowakije voorbij gegaan, zonder dat het
tot de groote uitbarsting kwam. Maar ook
zonder een sprankje hoop op een vreed
zame oplossing.
De vulkaan blijft werken
De voorbije dagen hebben zich ge
kenmerkt door groote activiteit der
diplomaten, en door de besprekingen,
welke de Engelsche ministers hadden
in Downingstreet. Dat deze laatste be
sprekingen Zondag plaats vonden,
teekent de onrust, welke in Europa
heerscht.
Nadat de Britsche minister-president
Zaterdag besloten had, gedurende het
week-end in Downingstreet te blijven,
heeft hij daar Zondagmiddag Halifax,
Simon, Hoare, Vansittart en Cadoga ont
vangen. Hoewel over deze bijeenkomst
geen communiqué werd verstrekt, mag
worden aangenomen, dat de ministers de
jongste rapporten uit Praag en Berlijn over
den internationalen toestand aan een on
derzoek hebben onderworpen. Verklaard
werd verder, dat de Britsche regeering
geen nieuwen stap te Berlijn noodig oor
deelde. Dat wil echter niet zeggen, dat men
in Londen den toestand met meer opti
misme beoordeelt. De uit Berlijn en andere
deelen van het Duitsche rijk ontvangen in
lichtingen wettigen zulk een gevoelen
geenszins. Het kabinet zal moeten beslissen
of andere maatregelen noodig zijn om
Duitschland te overtuigen van den ernst
waarmede de Britsche regeering den toe
stand bekijkt.
Engeland en de Fransche integriteit.
Bevoegde Britsche kringen hebben
Zondagavond na de besprekingen, die
in Downingstreet hebben plaats ge
vonden, verklaard, dat Groot-Brittan-
nië niet buiten een algemeen conflict
kan blijven, waarin Frankrijks inte
griteit zou kunnen worden bedreigd.
Henderson te Neurenberg.
Intusschen heeft Henderson een belang
rijke taak te vervullen. Hij was (en is nog)
te Neurenberg, waar hij Zaterdag en Zon
dag gelegenheid had, om de voornaamste
Duitsche leiders te ontmoeten.
Een onderhoud met Hitier heeft hij niet
gehad, er evenmin naar gestreefd, uitge
zonderd een ontmoeting uit hoffelijkheid,
tijdens een diplomatieke receptie. Men
veronderstelt niet, dat deze ontmoeting
iets anders heeft behelsd dan een gesprek
van algemeenen aard. Na kennis genomen
te hebben van het volledige rapport over
het contact, dat de ambassadeur heeft aan
geknoopt, hebben de Britsche ministers
allen reden ervan overtuigd te zijn, dat de
inzichten der Britsche regeering volledig
zijn bekend gemaakt, daar waar noodig
was.
ALKMAAR, 12 September.
Wij hebben een week-end van groote
spanning achter den rug, spanning niet
omdat het oorlogsgevaar plotseling grooter
geworden was, maar wel, omdat er van
alles gebeuren kon. In Tsjecho-Slowakije
rommelde het, ook al had president Benesj
zijn onderdanen tot kalmte en rust aange
spoord, in Neurenberg zouden Hitier,
Göring en Gobbels redevoeringen houden,
in Londen hielden de Ainisters een offi-
cieuzen kabinetsraad, in diverse landen
gingen geruchten over troepenverplaatsin-
singen en grensversterkingen.
Men ziet, er was stof genoeg, om van
een spannend week-end te spreken!
Elders hebben wij de gebeurtenissen in
Tsjecho-Slowakije gemeld; eveneens zijn
de redevoeringen in Neurenberg hier op
genomen, alsmede de resultaten van de
besprekingen in Downingstreet, voorzoover
die althans bekend zijn geworden. Wij be
hoeven dat alles dus hier niet te herhalen.
Bepalen wij om dus tot een algemeen
overzicht over de situatie!
En dan dringt allereerst deze vraag op:
is er op het oogenblik dreigend oorlogs
gevaar?
Het is moeilyk, deze vraag volledig te
beantwoorden. Men weet, dat de toestand
zich onophodelijk wijzigt, men weet, dat
het buitengewoon rumoerig is in Midden-
Europa, men weet, dat de gemoederen daar
tot het uiterste zijn opgezweept. Maar
men weet ook, dat lord Runciman nog al
tijd in Praag vertoeft en daar bezig is, een
bemiddelaarsrol te spelen.
En zoolang die rol niet is uitgespeeld,
is er nog steeds een behoorlijke kans op
een eenigszins vreedzame oplossing van het
nationaliteiten-vraagstuk in Tsjecho-
Slowakije.
Maar de militaire maatregelen dan in
verschillende landen? Die wijzen toch op
een zekere ongerustheid bij de diverse
regeeringen!
Inderdaad, dat is zoo. Maar dat beteekent
nog niet, dat het oorlogsgevaar dreigend
is. De militaire maatregelen zijn genomen
als zuivere voorzorgsmaatregelen, om ten
minste voorbereid te zijn op gebeurtenis
sen, welke misschien zouden kunnen ge
beuren.
Oorlogsgevaar? Als dat bestaat, komt het
van Duitsche zijde. En wij gelooven niet,
dat Hitier een oorlog aandurft, wij gelooven
zelfs, dat hy dien niet wenscht Want hy
weet te goed, dat hij dan te strijden zou
hebben tegen een groote overmacht: tegen
Rusland, Frankrijk en Engeland en hij weet
ook, dat hij niet ten volle op Italië mag
vertrouwen.
Maar Hitier kan gedwongen worden. Er
zijn méér oorlogen verklaard en losgebro
ken door den volkswil voor wien de re
geerder buigen moest. En hoe is het met
dien volkswil in Duitschland?
De Duitsche bladen hebben dag in dag
uit het volk opgezweept; de ministers heb
ben tal van opzweepende redevoeringen
gehouden; de radio heeft mede haar
„taak" vervuld. Voor dit alles kon het
Duitsche volk niet onverschillig blijven,
vooral het Duitsche volk niet met zijn
mentaliteit en voorliefde voor wapenge
kletter.
Hitier en de zijnen spelen een gevaarlijk
spel. Maar zij zijn gewaarschuwd; zij weten
zeer goed en moeten daarvan overtuigd
zijn, dat het spel in Tsjecho-Slowakije niet
te ver doorgevoerd mag worden, omdat
dan een oorlog onvermijdelijk zou worden.
Het jongste week-end heeft geen enkele
kwestie opgelost. Omdat Neurenberg geen
enkele beslissing genomen heeft, omdat
Neurenberg aarzelt. Misschien is dit aarze
len wel een gunstig teeken voor het be
houd van den vrede!
Bij uitstek bevoegde Britsche kringen,
die alleszins in staat zijn, het standpunt
van hun land uiteen te zetten, hebben
gisteravond voor de vertegenwoordigers
van de pers commentaar geleverd op den
internationalen toestand en de houding van
Engeland te dien aanzien. Men kan aan
nemen, dat deze verklaring volkomen de
inzichten van de Britsche regeering ver
tegenwoordigen
De Britsche regeering, aldus werd ver
klaard, is er zich van bewust, dat de
Tsjecho-Slowaaksche kwestie het uitgangs
punt voor een gewapend conflict zou kun
nen zijn, doch zij gelooft nog steeds, dat het
mogelijk is, dit vraagstuk met vreedzame
middelen op te lossen. Het is volgens be
doelde kringen van het grootste belang,
dat de onderhandelingen voortduren. Niets
zou rechtvaardigen, dat de onderhandelin
gen worden afgebroken om plaats te maken
voor een krachtdadiger oplossing. Zoolang
Runciman te Praag blijft ziet men geen
enkele reden waarom geen oplossing zou
worden gevonden. Het feit, dat zich nieuwe
moeilijkheden zouden kunnen voordoen,
zou geen reden zijn, het bemiddelingswerk
voort te zetten: dit is de meening van de
Britsche regeering en die van alle andere.
Voorts verklaart men, dat Engeland niet
afzijdig zou kunnen blijven in een algemeen
conflict, waarin de integriteit van Frank
rijk zou worden bedreigd Het is van het
grootste belang, dat de Duitsche regeering
niet meent tegen Tsjecho-Slowakije onge
straft een snelle en met succes bekroonde
veldtocht te kunnen beginnen, zonder te
moeten vreezen voor inmenging van
Frankrijk en zelfs van Engeland.
Tenslotte verklaart men, dat de regee
ring der Vereenigde Staten voortdurend
volledig door de Britsche regeering van de
ontwikkeling van den toestand op de hoog
te is gehouden. Het is ook te dien einde,
dat de Amerikaansche ambassadeur gister
middag door Halifax ontvangen is en ver
volgens een langdurig onderhoud met
Chamberlain heeft gehad.
En als er oorlog komt? Wat zal de
reactie van de Vereenigde Staten zijn?
De correspondent van de „New York
Herald Tribune" schrijft hierover het vol
gende:
„Hoewel er geen enkele bevestiging van
kan worden verkregen, zijn er redenen om
aan te nemen, dat president Roosevelt en
de deskundigen van het ministerie van
buitenlandsche zaken er reeds toe zijn
overgegaan de mogelijkheid te bestudeeren
van een wijziging der bestaande neutrali-
teitswet, welke wijziging noodzakelijk zou
kunnen worden, indien er in Europa een
oorlog zou uitbreken. In kringen, d'e in
nauw contact staan met de verschillende
departementen, gelooft niemand, dat een
volkomen neutraliteit, gelijk Dij deze wet
voorzien, zou kunnen worden gehandhaafd,
en is men verder van meening, dat de re
geering niets zou kunnen uitrichten tegen
de verkrachtingeh dezer wet, die vooral op
het gebied van de wapenleveranties zouden
geschieden.
Het zou", aldus de correspondent verder,
„den president duidelijk zijn, dat de pu
blieke opinie een herziening der wet zou
verlangen, teneinde den verkoop van
wapens tegen contant geld mogelijk te
maken.
Het schijnt verder, dat de regeering haar
crediet-politiek ten opzichte van de debi
teuren-landen opnieuw onder de oogen
zou zien voor het geval een algemeen con
flict in Europa zou uitbreken. Hoewel de
Johnson-wet gehandhaafd zou blijven,
zouden Frankrijk en Groot-Brittannië niet
meer kans voor het verkrijgen van cre-
dieten hebben dan Duitschland en Italië."
Sinds 36 uur is Neurenberg het tooneel
geworden van dt wildste geruchten.
(Zie Laatste Berichten).
Viscount Samuel over Duitschland
en Tsjecho-Slowakye.
In een te Kettering (Engeland) uitge
sproken rede heeft Viscount Samuel, de
leider der liberale oppositie in het Hooger-
huis, gezegd er van overtuigd te zijn, dat
Hitier niet een bewust voornemen kan
koesteren een Europeeschen oorlog te ont
ketenen, wel wetende, dat zulk een oorlog
in de tegenwoordige omstandigheden een
bijna zekeren nederlaag en den ondergang
van zijn eigen land tot resultaat zou heb
ben, alsmede het einde van zijn bewind en
de vernietiging van al zijn ondernemingen.
Evenwel is men bevreesd voor een falen
van Hitiers berekening in de Tsjecho-Slo
waaksche kwestie, indien hij zou meenen,
dat het gebruik van geweld geen Euro
peeschen oorlog met zich mede zou bren
gen.
Frankrijk is niet bevreesd.
Bij de inwijding van een monument te
Noyon heeft de Fransche minister van
binnenlandsche zaken, Albert Sarraut, een
rede gehouden waarin hij zeide: „Als het
volk zich in dienst van de grootheid van
het land wil stellen, is in Frankrijk niets
onmogplyk. Als morgen het uur van ge
vaar zou komen, zou Frankrijk onmiddel
lijk weer even eensgezind zijn als het was
in vroeger jaren, wanneer een buiten-
landsch gevaar dreigde. Laat het buiten
land zich daarin niet vergissen. Het
Fransche volk zal een homogene massa
zijn, waarbij zich ongetwijfeld de elemen
ten van wijsheid en gezond verstand, die
nog zoo machtig zijn in de wereld, zullen
scharen. Daardoor zal de vrede eens te
meer gered worden.
Sarraut herinrterde in dit verband aan
de ondubbelzinnige waarschuwingen van
Halifax en de treffende rede van den
Amerikaanschen gezant. Frankrijk, zoo
zeide hij, blijft 'bereid iederen staat de hand
te reiken, die ons nooit verraden heeft,
maar die ook nooit beefde.
Hoewel de berichten dienaangaande zeer
schaarsch zijn, schijnt het wel, dat aan de
westelijke grenzen der Sovjet-Unie be
langrijke militaire voorbereidingen zyn
getroffen.
Na de aansluiting van Oostenryk bij
Duitschland werden de militaire districten
Kiew en Wit-Rusland tot speciale distric
ten gemaakt. Thans wordt de nieuwe lich
ting opgeroepen, terwijl de oudere niet
voor den 20en September naar huis zullen
worden gezonden. De gewone herfstma-
noeuvres in deze districten zijn zoo juist
geëindigd evenals die in het district Mos
kou en er trekker, groote gemotoriseerde
troepenafdeelingen langs de wegen,
Fransche manoeuvres uitgesteld.
De Fransche militaire autoriteiten heb
ben besloten de manoeuvres van de vijfde
infanterie-divisie, die gehouden zouden-
worden op 20, 21 en 22 September in het
gebied van Caux uit te stellen. De opge
roepen reservisten zullen echter dienst
doen.
Vliegverbod in West-Duitschland.
Göring heeft een decreet uitgevaardigd,
wa'.rbij het verboden is te vliegen boven
het gebied in West-Duitschland, dat be
grensd wordt door Aken, Trier, de Pfalz
en Baden.
Troepenbewegingen aan de
Rijngrens.
Gister hebben aan beide oevers van den
Rijn talrijke troepenbewegingen plaats ge
vonden, aldus Reuter.
In bijna alle richtingen en vooral in
het Saargebied heeft men dit in de afge-
loopen week kunnen opmerken liepen
nog laat treinen. Wat den rechter Rijn
oever betreft is het moeilijk een schatting
te doen, doch algemeen is men de mee
ning toegedaan, dat daar een groote troe
penmacht, en in het bijzonder zware artil
lerie wordt samengetrokken.
Troepenconcentraties in Oostenryk?
In verband met berichten in een Lon-
densch avondblad over een buitengewone
concentratie van Duitsche troepen aan de
Oostenrijksch-Hongaarsehe grens meldt
Reuter uit Praag, dat hoewel achter de
grens een zekere militaire activiteit be
staat, dit niet beschouwd wordt als te zijn
van een uitzonderlijk karakter.
Voorzorgsmaatregelen in België.
Het Belgische dagblad Gazette publiceert
het volgend bericht:
Men weet, dat de internationale toestand
de Belgische regeering heeft genoodzaakt