DAGBLAD VOOR ALKWAAR EN ONSTREKEN. Het week-end in Tsjecho-Slowakije. Incidenten en provocaties in verschillende plaatsen. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—, franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN: Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven trance aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. No. 214 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur.' C. KRAK. Maandag 12 September 1938 Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. 140e Jaargang NOG BLEEF HET „RUSTIG" Politici hielden redevoeringen. Engelsche ministers Zondag bijeen De algemeene toestand. Wilde geruchten in Neurenberg. Militaire maatregelen in verschillende landen. ALKMAARSCHE COURANT. wsrar ALKMAAR, Zondagavond. De toestand is op het oogenblik zóó verward en de berichten uit Midden- Duitschland stapelen zich zoo enorm op, dat wij om eenig idee te kunnen krjjgen dit overzicht wel chronolo gisch moeten indeelen. Op dit oogenblik Zondagavond 11 uur is de politieke toestand nog zeer ernstig. Misschien laten wij hopen, is zij, als de berichten vannacht doorge komen zijn, wat verbeterd en kunnen wij zeggen, dat opnieuw een spannend week-end is voorbij gegaan zonder noodlottige gevolgen. Op welk een vulkaan leven wij! Dage lijks dreigt het oorlogsgevaar, maar geluk kig blijft het nog altijd bij dreigen. Dat komt waarschijnlijk, omdat men den oor log niet aandurft, omdat men te goed weet, wat een nieuwe oorlog zou beteekenen. Zonder twijfel beseft Hitier dat evenzeer als de diplomaten en regeerders van an dere landen. Maar wordt juist door het probeeren, ondanks alles den vrede te be waren, de wereld niet bovenmate geprik keld door de tarting van een deel der mas sa? Want tarten, uitdagen, tot het uiterste prikkelen, doet men. En er behoeft in zulke omstandigheden n.aar heel weinig te ge beuren, of de lont wordt in het buskruit gestoken. Geen paniekstemming te Praag. Terzake echter! Wij moeten zien, hoe het jongste week-end verloopen is en dan beginen wij natuurlijk met Tsjecho-Slo wakije zelf. In Praag voelde men Zaterdagnacht al gemeen, dat de volgende 24 uur beslissen zouden, of de onderhandelingen tusschen de regeering en de Sudeten-Duitschers in vrede zouden verloopen, of dat Duitschland een willekeurige regeling zou willen trachten op te leggen, hetgeen oorlog zou beteekenen. De mogelijkheid voor eenig ernstig in cident, voortkomend uit de spanning en animositeit, aangewakkerd door de weken- en maandenlange propaganda van Duitsche zijde, mocht niet over het hoofd worden gezien. Bovendien, sinds de Sudeten-Duit- sche leiders de orders van hun aanhangers, om zich van provocaties te onthouden, hebben ingetrokken, is een volslagen ver andering over de Sudeten-Duitschers. ge komen, die thans voor geen beleedigingen en provocaties meer terug deinzen. Het gevolg hiervan is geweest, dat de incidenten zich dagelijks en op steeds groo- ter schaal en van steeds grootere strekking voordeden. Weliswaar hebben de Ts.,echen Zich to tnog toe rustig gehouden, maar daar vele centra van nazi-activiteit tevens mili taire centra zijn, kan er gemakkelijk een uitbarsting komen. Zoo is de toestand op dit oogenblik. En evenwel valt er in Praag geen teeken^van opwinding en nog minder 'n paniekstem ming te bespeuren. Mischien komt dat wèi, doordat het incident te Morawsks Ostratffe is opgelost en dat de Tsjeche.i meenen, dat nu de onderhandelingen tus schen de regeering en de Sudeten-Duit schers weer hervat is, de politieke crisis voorbij is De toestand van spanning, die in het Sudeten-Duitsche gebied heerscht, is ech ter zeer dreigend en kan de gevreesde vonk opwekken. De opmerkelijke discipline der SudetenDuitschers blijkt niet langer en de betoogingen, die de laatste dagen gehouden worden, hebben een duidelijk provoceerend karakter. Agitatie en incidenten. Wij zullen hier melding maken van be toogingen en incidenten, waarvan van beide kanten melding wordt gemaakt en die den binenlandschen toestand vrij goed schetsen. Zaterdagavond hebben zich naar Havas meldt, drieduizend personen, voor het mee- rendeel Henleinisten, verzameld op net Marktplein te Mohelnice. De menigte schreeuwde: „Eén rijk, één volk een Führer" en zong het Horst Wessellied en het „Deutschland über alles". De politie werd door betoogers aangevallen. Te Jablonec hebben tweeduizend mani festanten heropening van een door de autoriteiten gesloten bioscooptheater ge- eischt. Na een toespraak van een partij leider gingen de betoogers uiteen. Eenige uren later kwamen honderden Henleinisten te Wimplek bijeen om vrijlating van een politiek gedetineerde te vorderen. Ook hier ging men uiteen na een toespraak van een leider. Het Duitsche Nieuwsbureau maakt mel ding van eenige nieuwe incidenten, die zich, volgens de lezing van dit bureau, als volgt hebben afgespeeld. In Praag heeft de Duitsche bevolking protestbetoogingen gehouden wegens de sluiting van een Duitsche bioscoop. De politie trad met den gummistok tegen de betoogers op en verwondde 20 personen. In Gablonz was het raadhuis bij een feestelijke gelegenheid met vlaggen ge tooid. Het districtsbestuur eischte, dat de Sudeten-Duitsche vlag zou worden inge haald. De burgemeester protesteerde bij den minister-president, doch er kwam een tweede bevel, dat de vlag moest worden verwijderd. Tenslotte verscheen de politie om de vlag in te halen. Nieuwe protesten van den burgemeester, zelfs bij president Benesj en lord unciman. Onder de bevol king zou gro te opwinding heerschen. Na de begrafenis van Knoll te Jagerndorf heeft zich eveneens een incident afge speeld, dat spoedig kon worden bijgelegd. Een Tsjechische dokter reed op een stoet met Sudeten-Duitsche vlaggen in, waarop de verontwaardigde menigte de ruiten van de auto stuk sloeg. Het incident werd ech ter bijgelegd. In Fischern bij Karlsbad voegde iemand aan !een Sudeten-Duitscher het woord „Duitsch zwijn" toe. De politie weigerde den man te arresteeren. In het politiebu reau werd de Sudeten-Duitscher mishan deld. Daarop trokken 1000 personen voor 't politiebureau samen en zischten de vrij lating van de Duitschers. Er vielen schoten. Het gelukte ten slotte den man vrij te krij gen. Bewusteloos werd hij uit het politie bureau gedragen. Er ontstonden botsingen met de politie, waarbij Sudeten-Duitschers gewond werden. Tenslotte heeft zich'te Liberec Zondag 'n incident afgespeeld, waarover het politie rapport de volgende bijzonderheden ver strekt: Des avonds tusschen 5 en 6 uur verza melden zich 2000 Sudeten-Duitschers op een plein, waar, naar men zeide, Henlein zou komen spreken. De politie, die trachtte het verkeer voor opstopping te behoeden, werd ontvangen met steenen en met kreten als: „Weg met de Tsjechische politie". Acht politiebeambten werden gewond en twee hunner moesten in een ziekenhuis worden opgenomen. Vier betoogers zijn aan een verhoor onderworpen. Stormtroepen van staan klaar. Henlein En wat zegt men van het volgende uit Praag afkomstige bericht? Men verzekert daar n.L, dat de F.S., de stormtroepen van Henlein bevel zouden hebben ontvangen zich gereed te houden. Men weet, dat de F.S. op militairen leest georganiseerde af- deelingen zijn der Sudeten-Duitsche partij. Zjj zijn op dezelfde wijze uitgerust als de S.S. Sinds eenige maanden hebben de F.S. wapenvoorraden aangelegd en in verband met deze activiteit was Knoll, wiens stof felijk overschot Zaterdag werd begraven, gearresteerd. Wanneer men dit alles leest en er over nadenkt, dan moet men toch tot de con clusie komen, det het zoo niet lang meer kan voortduren. Daar moet vandaag of morgen een oplossing komen, want anders barst de bom vroeg of laat. De Zaterdag en Zondag zijn in Tsjecho- Slowakije voorbij gegaan, zonder dat het tot de groote uitbarsting kwam. Maar ook zonder een sprankje hoop op een vreed zame oplossing. De vulkaan blijft werken De voorbije dagen hebben zich ge kenmerkt door groote activiteit der diplomaten, en door de besprekingen, welke de Engelsche ministers hadden in Downingstreet. Dat deze laatste be sprekingen Zondag plaats vonden, teekent de onrust, welke in Europa heerscht. Nadat de Britsche minister-president Zaterdag besloten had, gedurende het week-end in Downingstreet te blijven, heeft hij daar Zondagmiddag Halifax, Simon, Hoare, Vansittart en Cadoga ont vangen. Hoewel over deze bijeenkomst geen communiqué werd verstrekt, mag worden aangenomen, dat de ministers de jongste rapporten uit Praag en Berlijn over den internationalen toestand aan een on derzoek hebben onderworpen. Verklaard werd verder, dat de Britsche regeering geen nieuwen stap te Berlijn noodig oor deelde. Dat wil echter niet zeggen, dat men in Londen den toestand met meer opti misme beoordeelt. De uit Berlijn en andere deelen van het Duitsche rijk ontvangen in lichtingen wettigen zulk een gevoelen geenszins. Het kabinet zal moeten beslissen of andere maatregelen noodig zijn om Duitschland te overtuigen van den ernst waarmede de Britsche regeering den toe stand bekijkt. Engeland en de Fransche integriteit. Bevoegde Britsche kringen hebben Zondagavond na de besprekingen, die in Downingstreet hebben plaats ge vonden, verklaard, dat Groot-Brittan- nië niet buiten een algemeen conflict kan blijven, waarin Frankrijks inte griteit zou kunnen worden bedreigd. Henderson te Neurenberg. Intusschen heeft Henderson een belang rijke taak te vervullen. Hij was (en is nog) te Neurenberg, waar hij Zaterdag en Zon dag gelegenheid had, om de voornaamste Duitsche leiders te ontmoeten. Een onderhoud met Hitier heeft hij niet gehad, er evenmin naar gestreefd, uitge zonderd een ontmoeting uit hoffelijkheid, tijdens een diplomatieke receptie. Men veronderstelt niet, dat deze ontmoeting iets anders heeft behelsd dan een gesprek van algemeenen aard. Na kennis genomen te hebben van het volledige rapport over het contact, dat de ambassadeur heeft aan geknoopt, hebben de Britsche ministers allen reden ervan overtuigd te zijn, dat de inzichten der Britsche regeering volledig zijn bekend gemaakt, daar waar noodig was. ALKMAAR, 12 September. Wij hebben een week-end van groote spanning achter den rug, spanning niet omdat het oorlogsgevaar plotseling grooter geworden was, maar wel, omdat er van alles gebeuren kon. In Tsjecho-Slowakije rommelde het, ook al had president Benesj zijn onderdanen tot kalmte en rust aange spoord, in Neurenberg zouden Hitier, Göring en Gobbels redevoeringen houden, in Londen hielden de Ainisters een offi- cieuzen kabinetsraad, in diverse landen gingen geruchten over troepenverplaatsin- singen en grensversterkingen. Men ziet, er was stof genoeg, om van een spannend week-end te spreken! Elders hebben wij de gebeurtenissen in Tsjecho-Slowakije gemeld; eveneens zijn de redevoeringen in Neurenberg hier op genomen, alsmede de resultaten van de besprekingen in Downingstreet, voorzoover die althans bekend zijn geworden. Wij be hoeven dat alles dus hier niet te herhalen. Bepalen wij om dus tot een algemeen overzicht over de situatie! En dan dringt allereerst deze vraag op: is er op het oogenblik dreigend oorlogs gevaar? Het is moeilyk, deze vraag volledig te beantwoorden. Men weet, dat de toestand zich onophodelijk wijzigt, men weet, dat het buitengewoon rumoerig is in Midden- Europa, men weet, dat de gemoederen daar tot het uiterste zijn opgezweept. Maar men weet ook, dat lord Runciman nog al tijd in Praag vertoeft en daar bezig is, een bemiddelaarsrol te spelen. En zoolang die rol niet is uitgespeeld, is er nog steeds een behoorlijke kans op een eenigszins vreedzame oplossing van het nationaliteiten-vraagstuk in Tsjecho- Slowakije. Maar de militaire maatregelen dan in verschillende landen? Die wijzen toch op een zekere ongerustheid bij de diverse regeeringen! Inderdaad, dat is zoo. Maar dat beteekent nog niet, dat het oorlogsgevaar dreigend is. De militaire maatregelen zijn genomen als zuivere voorzorgsmaatregelen, om ten minste voorbereid te zijn op gebeurtenis sen, welke misschien zouden kunnen ge beuren. Oorlogsgevaar? Als dat bestaat, komt het van Duitsche zijde. En wij gelooven niet, dat Hitier een oorlog aandurft, wij gelooven zelfs, dat hy dien niet wenscht Want hy weet te goed, dat hij dan te strijden zou hebben tegen een groote overmacht: tegen Rusland, Frankrijk en Engeland en hij weet ook, dat hij niet ten volle op Italië mag vertrouwen. Maar Hitier kan gedwongen worden. Er zijn méér oorlogen verklaard en losgebro ken door den volkswil voor wien de re geerder buigen moest. En hoe is het met dien volkswil in Duitschland? De Duitsche bladen hebben dag in dag uit het volk opgezweept; de ministers heb ben tal van opzweepende redevoeringen gehouden; de radio heeft mede haar „taak" vervuld. Voor dit alles kon het Duitsche volk niet onverschillig blijven, vooral het Duitsche volk niet met zijn mentaliteit en voorliefde voor wapenge kletter. Hitier en de zijnen spelen een gevaarlijk spel. Maar zij zijn gewaarschuwd; zij weten zeer goed en moeten daarvan overtuigd zijn, dat het spel in Tsjecho-Slowakije niet te ver doorgevoerd mag worden, omdat dan een oorlog onvermijdelijk zou worden. Het jongste week-end heeft geen enkele kwestie opgelost. Omdat Neurenberg geen enkele beslissing genomen heeft, omdat Neurenberg aarzelt. Misschien is dit aarze len wel een gunstig teeken voor het be houd van den vrede! Bij uitstek bevoegde Britsche kringen, die alleszins in staat zijn, het standpunt van hun land uiteen te zetten, hebben gisteravond voor de vertegenwoordigers van de pers commentaar geleverd op den internationalen toestand en de houding van Engeland te dien aanzien. Men kan aan nemen, dat deze verklaring volkomen de inzichten van de Britsche regeering ver tegenwoordigen De Britsche regeering, aldus werd ver klaard, is er zich van bewust, dat de Tsjecho-Slowaaksche kwestie het uitgangs punt voor een gewapend conflict zou kun nen zijn, doch zij gelooft nog steeds, dat het mogelijk is, dit vraagstuk met vreedzame middelen op te lossen. Het is volgens be doelde kringen van het grootste belang, dat de onderhandelingen voortduren. Niets zou rechtvaardigen, dat de onderhandelin gen worden afgebroken om plaats te maken voor een krachtdadiger oplossing. Zoolang Runciman te Praag blijft ziet men geen enkele reden waarom geen oplossing zou worden gevonden. Het feit, dat zich nieuwe moeilijkheden zouden kunnen voordoen, zou geen reden zijn, het bemiddelingswerk voort te zetten: dit is de meening van de Britsche regeering en die van alle andere. Voorts verklaart men, dat Engeland niet afzijdig zou kunnen blijven in een algemeen conflict, waarin de integriteit van Frank rijk zou worden bedreigd Het is van het grootste belang, dat de Duitsche regeering niet meent tegen Tsjecho-Slowakije onge straft een snelle en met succes bekroonde veldtocht te kunnen beginnen, zonder te moeten vreezen voor inmenging van Frankrijk en zelfs van Engeland. Tenslotte verklaart men, dat de regee ring der Vereenigde Staten voortdurend volledig door de Britsche regeering van de ontwikkeling van den toestand op de hoog te is gehouden. Het is ook te dien einde, dat de Amerikaansche ambassadeur gister middag door Halifax ontvangen is en ver volgens een langdurig onderhoud met Chamberlain heeft gehad. En als er oorlog komt? Wat zal de reactie van de Vereenigde Staten zijn? De correspondent van de „New York Herald Tribune" schrijft hierover het vol gende: „Hoewel er geen enkele bevestiging van kan worden verkregen, zijn er redenen om aan te nemen, dat president Roosevelt en de deskundigen van het ministerie van buitenlandsche zaken er reeds toe zijn overgegaan de mogelijkheid te bestudeeren van een wijziging der bestaande neutrali- teitswet, welke wijziging noodzakelijk zou kunnen worden, indien er in Europa een oorlog zou uitbreken. In kringen, d'e in nauw contact staan met de verschillende departementen, gelooft niemand, dat een volkomen neutraliteit, gelijk Dij deze wet voorzien, zou kunnen worden gehandhaafd, en is men verder van meening, dat de re geering niets zou kunnen uitrichten tegen de verkrachtingeh dezer wet, die vooral op het gebied van de wapenleveranties zouden geschieden. Het zou", aldus de correspondent verder, „den president duidelijk zijn, dat de pu blieke opinie een herziening der wet zou verlangen, teneinde den verkoop van wapens tegen contant geld mogelijk te maken. Het schijnt verder, dat de regeering haar crediet-politiek ten opzichte van de debi teuren-landen opnieuw onder de oogen zou zien voor het geval een algemeen con flict in Europa zou uitbreken. Hoewel de Johnson-wet gehandhaafd zou blijven, zouden Frankrijk en Groot-Brittannië niet meer kans voor het verkrijgen van cre- dieten hebben dan Duitschland en Italië." Sinds 36 uur is Neurenberg het tooneel geworden van dt wildste geruchten. (Zie Laatste Berichten). Viscount Samuel over Duitschland en Tsjecho-Slowakye. In een te Kettering (Engeland) uitge sproken rede heeft Viscount Samuel, de leider der liberale oppositie in het Hooger- huis, gezegd er van overtuigd te zijn, dat Hitier niet een bewust voornemen kan koesteren een Europeeschen oorlog te ont ketenen, wel wetende, dat zulk een oorlog in de tegenwoordige omstandigheden een bijna zekeren nederlaag en den ondergang van zijn eigen land tot resultaat zou heb ben, alsmede het einde van zijn bewind en de vernietiging van al zijn ondernemingen. Evenwel is men bevreesd voor een falen van Hitiers berekening in de Tsjecho-Slo waaksche kwestie, indien hij zou meenen, dat het gebruik van geweld geen Euro peeschen oorlog met zich mede zou bren gen. Frankrijk is niet bevreesd. Bij de inwijding van een monument te Noyon heeft de Fransche minister van binnenlandsche zaken, Albert Sarraut, een rede gehouden waarin hij zeide: „Als het volk zich in dienst van de grootheid van het land wil stellen, is in Frankrijk niets onmogplyk. Als morgen het uur van ge vaar zou komen, zou Frankrijk onmiddel lijk weer even eensgezind zijn als het was in vroeger jaren, wanneer een buiten- landsch gevaar dreigde. Laat het buiten land zich daarin niet vergissen. Het Fransche volk zal een homogene massa zijn, waarbij zich ongetwijfeld de elemen ten van wijsheid en gezond verstand, die nog zoo machtig zijn in de wereld, zullen scharen. Daardoor zal de vrede eens te meer gered worden. Sarraut herinrterde in dit verband aan de ondubbelzinnige waarschuwingen van Halifax en de treffende rede van den Amerikaanschen gezant. Frankrijk, zoo zeide hij, blijft 'bereid iederen staat de hand te reiken, die ons nooit verraden heeft, maar die ook nooit beefde. Hoewel de berichten dienaangaande zeer schaarsch zijn, schijnt het wel, dat aan de westelijke grenzen der Sovjet-Unie be langrijke militaire voorbereidingen zyn getroffen. Na de aansluiting van Oostenryk bij Duitschland werden de militaire districten Kiew en Wit-Rusland tot speciale distric ten gemaakt. Thans wordt de nieuwe lich ting opgeroepen, terwijl de oudere niet voor den 20en September naar huis zullen worden gezonden. De gewone herfstma- noeuvres in deze districten zijn zoo juist geëindigd evenals die in het district Mos kou en er trekker, groote gemotoriseerde troepenafdeelingen langs de wegen, Fransche manoeuvres uitgesteld. De Fransche militaire autoriteiten heb ben besloten de manoeuvres van de vijfde infanterie-divisie, die gehouden zouden- worden op 20, 21 en 22 September in het gebied van Caux uit te stellen. De opge roepen reservisten zullen echter dienst doen. Vliegverbod in West-Duitschland. Göring heeft een decreet uitgevaardigd, wa'.rbij het verboden is te vliegen boven het gebied in West-Duitschland, dat be grensd wordt door Aken, Trier, de Pfalz en Baden. Troepenbewegingen aan de Rijngrens. Gister hebben aan beide oevers van den Rijn talrijke troepenbewegingen plaats ge vonden, aldus Reuter. In bijna alle richtingen en vooral in het Saargebied heeft men dit in de afge- loopen week kunnen opmerken liepen nog laat treinen. Wat den rechter Rijn oever betreft is het moeilijk een schatting te doen, doch algemeen is men de mee ning toegedaan, dat daar een groote troe penmacht, en in het bijzonder zware artil lerie wordt samengetrokken. Troepenconcentraties in Oostenryk? In verband met berichten in een Lon- densch avondblad over een buitengewone concentratie van Duitsche troepen aan de Oostenrijksch-Hongaarsehe grens meldt Reuter uit Praag, dat hoewel achter de grens een zekere militaire activiteit be staat, dit niet beschouwd wordt als te zijn van een uitzonderlijk karakter. Voorzorgsmaatregelen in België. Het Belgische dagblad Gazette publiceert het volgend bericht: Men weet, dat de internationale toestand de Belgische regeering heeft genoodzaakt

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1938 | | pagina 1