DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
CHAMBERLAIN OP WEG NAAR
HITLER.
De Duitschers melden bloedige
onlusten te Habersbirk.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
tranco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven trance aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HF.RMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. 217 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
„Het het oog op den steeds kritieker
wordenden toestand."
Veruit het belangrijkste bericht, dat gisteravond de wereld
werd ingezonden, was de min of meer sensationeeie mede-
deeling, dat de Britsche premier Neville Chamberlain
zich per vliegtuig naar Duitschland zou begeven, om een
onderhoud met Hitier te hebben.
Chamberlain had Hitier doen weten, dat met het oog op
den steeds kritieker wordenden toestand een ondethoud
tusschen beide staatslieden noodzakelijk was. De Duitsche
rijkskanselier antwoordde Chamberlain, dat hij den Britschen
minister-president hedenmiddag op den Obersa zberg hoopt
te ontvangen.
NAAR BERCHTESGADEN!
Een lichtstraal.
Donderdag 15 September 1938
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
Van Tsjechische zijde wordt dit tegengesproken.
Chamberlain aangekomen.
De algemeene toestand.
ALKMAARSCHE COURANT.
Op het oogenblik trekt het bericht
van de voorgenomen reis van Chamber
lain naar Duitschland wel bizonder sterk
de aandacht, temeer, omdat men twee
uitleggingen kan geven aan deze reis:
le. dat de algemeene toestand plotse
ling zeer gevaarlijk, zelfs kritiek gewor
den is; 2e. dat door deze reis de situatie
zeer waarschijnlijk verbeterd zal kun
nen worden.
Zoo op het oog is het bericht zeer gerust
stellend, maar daar staat tegenover, dat men
zich afvraagt, waarom het besluit tot deze
reis zoo plotseling genomen is. Intusschen
zullen nadere berichten ons hierover uit-
komst moeten geven en onderwijl mogen
wjj op het oogenblik in deze reis een zeer
serieuze poging van Engeland zien, om het
dreigende oorlogsgevaar af te wenden.
Wat nu de berichten over de reis zelve
betreft, officieel werd gisteravond medege
deeld, dat de Britsdhe minister-president
Neville Chamberlain zich per vliegtuig naar
Duitschland begeeft, om een onderhoud met
Hitier te hebben.
Dit bericht werd even later door de Duit
sche radiozenders bekend gemaakt, waar
aan toegevoegd werd, dat Hitier bereid was,
Chamberlain te Berchtesgaden te ontvangen.
De boodschap van Chamberlain.
Nadien werd bekend, dat de volgende me-
dedeeling van Chamberlain door bemidde
ling van den Britschen ambassadeur te Ber
lijn aan Hitier werd doorgegeven:
„Met het oog op den steeds kritieker
wordenden toestand stel ik u voor, onmid
dellijk tot u te komen om te trachten
een vreedzame oplossing te vinden. Ik
stel voor per vliegtuig te komen en ben
morgen gereed om te vertrekken. U gelie
ve mij het vroegste tijdstip, waarop en de
plaats waar gij mij kunt ontvangen, mede
te deelen. Gij zoudt mij ten zeerste ver
plichten door een zeer spoedig antwoord.
w.g. Neville Chamberlain.
De Führer en rijkskanselier heeft daar
op geantwoord, dat hij gaarne bereid is
den Britschen minister-president op 15
September te ontvangen. Chamberlain
wordt Donderdagmiddag op den Obersalz-
berg verwacht.
Neville Chamberlain is hedenochtend
om 8.55 uur (Ned. tijd) van het vliegveld
Heston vertrokken om zijn historischen
vlucht naar Duitschland te aanvaaiden.
De reis van Chamberlain wordt overal
met enthousiasme begroet en allcrwege
beschouwd als „een lichtstraal aan den
donkeren hemel".
Het is, alsof deze reis een einde kan
maken aan de groote onrust in Midden-
Europa, alsof Chamberlain een oorlog
kan voorkomen.
Chamberlain, de brenger van den
vrede?
Moge hü dien titel verdienen.
Neville Chamberlain
In de Engelsche ochtendbladen wordt de
reis van Chamberlain met warmen bijval
begroet en de bladen brengen den premier
hulde voor zijn moed en staatsmanschap.
Zoo zegt de Times: Het bericht zal een
gevoel van opluchting en diepe voldoening
brengen bij allen, enkelen uitgezonderd,
wien de ontmoeting met een dictator onbe
grijpelijk en verkeerd voorkomt. Het bezoek
beteekent in elk geval het toppunt van de
pogingen van de Britsche regeering een ver
zoening te bevorderen en de sombere ont
wikkeling van den toestand tegen te gaan.
Door hare pogingen heeft de Britsche re
geering voor het Britsche rijk den titel ver
overd van „wakkere schildwacht voor vrij
heid en vrede".
Uit alle deelen van het Britsche rijk wor
den voorts betuigingen van instemming en
geestdrift met het beslyit van den minister
president ontvangen. Zoo wordt uit Canber
ra gemeld, dat de minister-president, Lyons.
aan Chamberlain telegrafisch zijn diepe be
wondering heeft uitgesproken en hem verze
kerd heeft van den steun der Australische
regeering voor het behoud van den vrede.
De tijding, dat Chamberlain naar Berch
tesgaden zal gaan, heeft zich ook in politieke
kringen snel verbreid en groote sensatie te
weeggebracht. Over het algemeen had ieder
lof voor den moed van den leider der re
geering, die bij den Duitschen rijkskanselier
de zaak van den vrede zal gaan bepleiten.
Dit gebaar, zoo zegt men, is in de geschiede
nis van Engeland zonder weerga, en het on
gewone karakter ervan is in overeenstem
ming met de buitengewone omstandigheden.
Men is te Londen overtuigd, dat dit initiatief
den oorlog van Europa zal afwenden.
Waardeering in Berlijn.
Ook in Duitschland waardeert men het
initiatief van Chamberlain en officieel wordt
zelfs uit Berlijn gemeld: „Wij verwachten
zeer veel van het bezoek van Chamberlain
in het belang van den vrede in Europa. Zijn
aanbod is hier aanvaard in denzelfden geest
als waarin het werd gedaan. Het is een on
gebruikelijke stap van een Britschen pre
mier en dit is wat hier juist zoo gewaardeerd
wordt. Er blijkt uit, dat ook Engeland een
open oog heeft voor den ernst van den toe
stand, die in een stadium gekomen is, dat
een snelle oplossing gebiedend noodzakelijk
maakt".
Minder sympathiek doet daarentegen het
„Berliner Tageblatt", dat onder het opschrift
„Een historisch uur" o.m. het volgende
schrijft: „Een uitwerking van de groote
slotrede van den Führer op den partijdag te
Neurenberg komt thans voor de geheele we
reld duidelijk tot uiting. De mogendhedén
van Versailles hebben nu de laatste moge-
Adolf Hitier.
lijkheid, om het zware onrecht dat door de
vredesverdragen aan Europa is berokkend,
weer goed te maken en een eind te maken
aan de onrust in dit werelddeel, welke zich
tot een gevaarlijke crisis dreigt te ontwik
kelen. Snel handelen is thans noodig. Gaar
ne nemen wij er nota van, dat de westelijke
mogendheden weer van zelfbestemming
spreken en zich weer de hooge idealen her
inneren, die ruim 150 jaar geleden in de
Amerikaansche onafhankelijkheidsverklaring
zijn neergelegd, dia zij zelf in Versailles
plechtig hebben verkondigd, maar in hun
politiek met voeten hebben getreden. De be
kentenis alleen is echter niet voldoende.
Thans moet naar deze beginselen gehandeld
worden, moeten daden komen op de plaats
van vaak vernomen woorden".
Parijs hoopt weer!
De aankondiging van Chamberlain's ver
trek naar Berchtesgaden heeft in alle krin
gen te Parijs levendige hoop gewekt en het
volkomen onverwachte bericht doet het ver
trouwen in een vreedzame regeling herle
ven. Daladier heeft zich gisteren, na met
Bonnet de snelle opeenvolging der gebeurte
nissen te hebben bestudeerd, telefonisch met
Chamberlain in verbinding gesteld. Uit dit
Fransche initiatief is het denkbeeld van een
rechtstreeksch onderhoud tusschen Cham
berlain en Hitier geboren. Het doel van
Chamberlain's reis is, de mogelijkheden te
bestudeeren eener nieuwe procedure tot
vreedzame regeling van het Sudeten-Duit-
sche probleem. In welingelichte kringen ver
zekert men, dat het denkbeeld van een
volksstemming is buitengesloten. De Fran
sche en de Britsche regeering zijn het in het
bijzonder over dit punt eens.
Zie verder Laatste Berichten.
Minister-president Chamberlain is van
middag om half één per vliegtuig te
München aangekomen, waar hij begroet
werd door den Britschen ambassadeur te
Berlijn, Henderson.
Gisteravond publiceerde de Sudeten-
duitsche partij de volgende mededee-
ling over incidenten die zich te Ha-
kersbirk bij Falkenau (Falkhor) zouden
hebben voorgedaan: Ten gevolge van
uitdagingen van de zijde der commu
nisten aan het adres der Sudetenduit
sche bevolking kwam het te Habers
birk tot een gevecht tusschen beide
partijen.
De gendarmerie kwam tusschenbeide,
maar trok zich wat later in haar gebouw
terug zonder gebruik van de vuurwapenen
te hebben gemaakt. De menigte achter
volgde haar tot bij het gebouw, waaruit
plotseling een schot werd gelost. Even later
werd een geheel salvo uit het gebouw ge
lost. Daarop viel de menigte het huis aan.
De gendarmes trachtten door den achter
uitgang te ontvluchten, doch werden allen
neergeslagen. Uit verklaringen van een ge
wonden gendarme kan worden opgemaakt,
dat het eerste schot niet gericht was op de
menigte, maar door een gendarme op zijn
chef, een Slowaak, die geweigerd had be
vel tot schieten te geven, gelost was. De
Slowaak werd door het schot gedood. Na
den aanval op het gebouw maakte de me
nigte zich meester van wapenen en veertig
kisten munitie, verder handgranaten en
twee machinegeweren.
Onmiddellijk na het incident kwamen af-
deelingen gendarmerie per auto uit Falke
nau, die het vuur openden, waarna de be
volking van repliek diende. Ook toen vie
len er dooden.
Te elf uur in den ochtend was de toe
stand te Habersbirk als vol et: Zware ge
pantserde auto's van het Tsjechoslowaak-
sche leger rijden van twee zijden aan op
een front van ongeveer 2000 Sudetenduit-
schers. Naar schatting zijn tien tot vijftien
gendarmes gesneuveld. De verliezen der
Sudetenduitschers zijn aanzienlijk grooter,
maar konden nog niet geschat worden.
Tsjechische tegenspraak.
Daarna meldde het Tsjechische pers
bureau Ceteka de volgende tegenspraak:
Het Sudetenduitsche persbureau heeft
een mededeeling gepubliceerd, die in het
buitenland is overgenomen en volgens
welke het vandaag (Woensdag) te Habers
birk bij Falkenau tot een oproer zou zijn
gekomen, waarbij vijftien gendarmes ge
dood zouden zijn en een nog grooter aantal
Sudetenduitschers om het leven gekomen.
Het Tsjechoslowaaksche telegraaf-
agentschap is gemachtigd deze berich
ten met stelligheid tegen te spreken
en te verzekeren, dat vandaag (Woens
dag) in het district Falkenau en trou
wens in geheel Tsjechoslowakije de
grootst mogelijke rust heerschte. De
mededeeling van het Sudetenduitsche
persbureau zou slechts betrekking kun
nen hebben op de incidenten, die zich
gisteren (Dinsdag) in Falkenau hebben
voorgedaan en waarbij zes personen om
het leven zijn gekomen.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldde nog
het volgende uit Berlijn over den toestand
te Habersbirk, zonder dat daarbij van
schietpartijen gewag wordt gemaakt: Gis
termiddag is te Eger een inwoner van Ha
bersbirk aangekomen, die er in geslaagd
was uit die plaats weg te komen. Hij deel
de functionarissen der Sudetenduitsche partij
mede, dat de bevolking van Habersbirk te
vergeefs tracht zich met lord Runciman in
verbinding te stelle:.. Zij wil, aldus het
Duitsche bureau, zich onder diens bescher
ming stellen, daar een vfeeselijk lot den
bewoners schijnt te wachten. De bevolking
kan niet met de buitenwereld in contact
treden, daar de Tsjechische gendarmerie
niemand uit het dorp laat. Wie zou trach
ten de gendarmerieketen te doorbreken,
zou bereid moeten zyn zijn poging met den
dood te bekoopen.
Volgens een bericht van het D.N.B. uit
Karlsbad zou er reeds wekenlang te Ha
bersbirk een terreur heerschen. Verder
worden daarbij de bovenvermelde gevech
ten opgesomd. Voorts meldt dit bericht dat
aan Tsjechische zijde ongeveer 15 personen
zijn gedood en aan Sudetenduitsche zijde
meer dan 30 personen. Gisteravond zouden
de onlusten nog steeds voortduren. Ook
maakt dit bericht melding van de tegen
spraak der Tsjechen, welke echter een
kunststuk wordt genoemd om zich van de
„bloedschuld" te zuiveren.
Officieuse dementie.
Het agentschap Ceteka is daarentegen
gemachtigd, met stelligheid alle berichten
tegen te spreken die van de zijde der Sude-
ten-Duitschers gepubliceerd zijn over on
lusten, de zich gisteren te Habersbirk nabij
Falkenau zouden hebben voorgedaan, en te
verklaren dat het gisteren in het geheele
gebied van Falkenau volkomen rustig is
geweest. De Sudeten-Duitsche mededee-
Alkmaar, 15 September.
Een historische reis is begonnen, een
historisch uur zal volgen. Want de ontmoe
ting, welke hedenmiddag tusschen Cham
berlain en Hitier zal plaats vinden, zal in de
geschiedenis ongetwijfeld als een historisch
uur worden geboekstaafd. Op het oogenblik
is de Britsche minister-president op weg
naar Berchtesgaden, waar Hitier den En-
gelschen staatsman zal ontvangen. En dan
zal er tusschen beide mannen beslist kunnen
worden over oorlog of vrede; dan zal niet
alleen de onmiddellijke dreiging kunnen
worden afgewenteld, maar tevens een lange
periode van rust over Europa kunnen ko
men. Als er maar met open kaart gespeeld
wordt en als bij beide staatsmannen werke-
ljjk een positieven vredeswil bestaat.
De reis van Chamberlain is de reis van een
vredesapostel. Een schoone, maar uiterst
moeilijke taak wacht den Britschen minister
president en hoe het resultaat ook zal zijn,
nooit zal later ontkend kunnen worden, dat
hij geen laatste serieuze poging gedaan heeft,
om den vrede in Europa te bewaren. En al
zou Chamberlain's poging onverhoopt mo
gen mislukken, dan nog zal zijn reis als een
der mooiste daden van zyn politieke loop
baan beschouwd moeten worden.
Echter, er bestaat goede kans op een wel
slagen van Chamberlain's poging. Want
reeds het directe antwoord van Hitier, dat
hij bereid was Chamberlain te ontvangen,
moet een bewijs zijn voor den vredeswil
van Hitier, moet althans een bewijs zijn van
den wensch bij den Duitschen Rijkskanse
lier, om de Tsjechisch-Slowaaksche kwestie
in der minne te schikken. Dat is ook de
meening van Chamberlain die heden
morgen bij zijn vertrek van het vliegveld te
Heston de volgende verklaring aflegde:
„Ik vertrek om den Duitschen Rijkskan
selier te ontmoeten, daar de toestand my
zoodanig voorkomt, dat persoonlijke be
sprekingen tusschen hem en mij nuttige
resultaten kunnen hebben. Mijn politiek is
steeds geweest te probeeren den vrede te
verzekeren en de gereede aanvaarding door
den Führer van mijn voorstel moedigt mij
aan te hopen, dat mijn bezoek aan hem niet
zonder resultaat zal zijn".
De Duitsche zaakgelastigde wenschte
Chamberlain geluk met zijn grootmoedig
initiatief.
Chamberlain naar Berchtesgaden! De
gansche wereld volgt hem in gedachte en
geeft hem „good luck".
En wy mogen zeggen, dat de wereld sinds
1914 toch iets geleerd heeft: toen bleven de
staatsmannen in eigen land. toen werden
nota's gewisseld, toen werden er dreigende
woorden geuit. En nu zoekt men een per
soonlijk contact, dat zoo vaak onmisbaar is
gebleken, een persoonlijk contact, dat veel
meer kloven kan overbruggen dan nota's en
„geïsoleerde" beraadslagingen.
Intusschen moeten wij ons hier ook nog
met Tsjecho-Slowakije zelf bezig houden.
Allereerst valt dan te vermelden, dat giste
ren vertegenwoordigers der Duitsche sociaal
democratische partij zich naar het stadhuis
te Praag hebben begeven, waar zij verklaar
den onvoorwaardelijk bereid te zijn tot steun
aan alle pogingen tot het handhaven van
vrede en rust in den staat.
Bovendien gaven ze uiting aan hun on-
wankelbaren wil om het gemeenschappelijke
vaderland met alle loyale burgers van de
Tsjecho-Slowaaksche republiek te verdedi
gen. Zij stelden zich ter beschikking van de
regeering, ten behoeve van eiken veilig
heidsmaatregel, welke zou kunnen worden
ondernomen.
De parlementaire fractie der Tsjechische
sociaal-democratische partij heeft een reso
lutie aangenomen, waarin wordt geconsta-
terd, dat ondanks den verzoeningsgezinden
geest van de regeering, de Sudetenduitsche
partij de wereld naar een catastrophe zoekt
mee te voeren. In de resolutie worden de
door de regeering genomen maatregelen ter
handhaving van den vrede goedgekeurd.
Verder is het bureau van de Tsjechoslo
waaksche katholieke volkspartij bijeengeko
men onder voorzitterschap van minister
mgr. Sjramek, evenals de parlementaire
vertegenwoordigers van deze partij. Ook
kwam het bureau van de Tsjechoslowaak
sche handelspartij gisteren bijeen onder
voorzitterschap van den minister van han
del Mltsjoch. In beide bijeenkomsten heb
ben de ministers een uiteenzetting van den
binnenlandschen en buitenlandschen toe
stand gegeven. De beide besturen besloten
trouw te blijven aan de onaantastbare sou-
vereiniteit, integriteit en eenheid van den
Tsjechoslowaakschen staat.
Ashton Gwatkin heeft vannacht om drie
uur een bespreking gehad met Franck. Het
verluidt, dat Franck heeft gezegd, dat de
Sudeten-Duitschers bereid zijn de onder
handelingen te hervatten, zoodra zij de vier
punten van het ultimatum zullen hebben
aanvaard, doch hij voegde er aan toe, dat
met het oog op de redevoering van Hitier en
de gewijzigde omstandigheden in Tsjecho-
Slowakije de Sudeten-Duitschers de regee-
ringsvoorstellen niet langer als een ge
schikte basis voor onderhandelingen konden
beschouwen.
Wanneer Ashton Gwatkin vanmiddag te
Praag zal zijn teruggekeerd, zal de Tsje
chische regeering den nieuwen toestand
onder oogen zien. Het wordt thans nog
mogelijk geacht, dat door de bemiddeling
der Britsche missie een basis voor overeen
stemming kan worden bereikt. Franck heeft
ook verklaard, dat de Sudeten-Duitsche
partij bereid is, direct een beroep op alle
Sudeten-Duitschers te doen, zich kalm te
houden, zoodra voldoening zal zyn gegeven
aan de vier eischen.
