EN OMSTREKEN.
DAGBLAD VOOR ALKMAAR
Onderhoud tusschen Chamberlain en Hitier.
OPTIMISME OF PESSIMISME?
Volksstemming of afscheiding te Praag
onmogelijk verklaard.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 'f 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven francc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
No. 218 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Vrijdag 16 September 1938
Na een snelle reis is de Engelsche minister-president
Chamberlain gistermiddag om even vóór 5 uur te Berchtes-
gaden aangekomen en daar door Henderson, von Ribbentrop
en andere diplomaten ontvangen. In zijn hotel ontving Hitier
hem zeer vriendschappelijk en nadat beiden eerst de thee
en daarna het noenmaal hadden gebruikt, zijn de bespre
kingen over den internationalen toestand begonnen.
Om even vóór half negen keerde Chamberlain in zijn hotel
terug. Vandaag reist hij weer af naar Londen, maar over
enkele dagen zal een nieuw onderhoud plaats vinden,
waarschijnlijk in Keulen.
Chamberlain leek bij zijn terugkomst in zijn hotel zeer
vermoeid en in gedachten verdiept. Hij trok zich onmiddellijk
in zijn kamers terug. Het optimistische standpunt, dat
gistermorgen overheerschend was, veranderde aan 't eind van
den dag in pessimisme. Het communiqué, dat mededeelt,
dat nieuwe besprekingen zullen worden gehouden, deed
eenigermate de hoop weer herleven.
Vanmiddag, na aankomst van Chamberlain, zal het Britsche
kabinet in vergadering bijeenkomen, teneinde den toestand
opnieuw onder de oogen te zien.
OP BERCHTESGADEN.
Optimisme te Praag weer
verdwenen.
De algemeene toestand.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
De militaire maatregelen in
Tsjechoslowakije.
Vluchtelingen uit Sudeten-
Duitsch gebied te Praag.
COURANT.
ALKMAARSCHE
De berichten over het verloop van
het onderhoud tusschen Chamberlain
en Hitier zijn zeer vaag gehouden. Wel
Is van verschillende kanten gemeld, dat
het onderhoud een zeer vriendschappe
lijk karakter had, maar over het onder
houd zelf is zeer weinig medegedeeld.
Echter, in Londen meent men een con
clusie te moeten trekken uit het feit, dat
een nieuw onderhoud tusschen beide staats
lieden zeer binnenkort— men spreekt reeds
van Zaterdag! is vastgesteld. De „News
Chronicle" schrijft n.1.: Het bericht, dat de
premier na een betrekkelijk kort gesprek
met Hitier, naar Engeland terug vliegt om
het kabinet te raadplegen, zal sterke ver
bazing verwekken, aangezien het in zoo
korten tijd niet mogelijk geweest kan zijn,
dat beide mannen, van wie zooveel afhangt,
een regeling bereikt hebben. De spoedige
terugkeer doet veronderstellen, dat Hitier
aan Chamberlain nauwkeurig omschreven
eischen heeft voorgelegd, welke verder
gaan dan het Britsche kabinet beoogt. Wij
hopen, dat deze uitleg pessimistisch blijkt
te zijn en dat Chamberlain in staat is gun
stiger nieuws te verschaffen.
De „Daily Herald" schryft: De volle be-
teekenis van Chamberlain's onverwachten
terugkeer is nog niet duidelijk. Het is
stellig bevredigend, dat Chamberlain te
rugkeert om met zijn ambtgenoten en met
Frankrijk onverwijld te overleggen, aan
gezien dit de ongerustheid wegneemt, dat
er verbintenissen zijn gemaakt, welke het
kabinet eenvoudig zou hebben goed te keu
ren.
In Duitsche politieke kringen ziet men
in het spoedige vertrek van Chamberlain
het bewijs, dat de premier zich rekenschap
geeft van den grooten ernst van den toe
stand. Vooral het feit, dat Chamberlain
Zaterdag nogmaals naar Duitschland te
rugkeert, wordt in Berlijn als een gunstig
teeken uitgelegd.
In Parijs was men gisteravond zeer ver
rast over den zoo snellen terugkeer van
Chamberlain. Men achtte het daar niet on
waarschijnlijk, dat den Britschen premier
een wel-omlünd plan is voorgelegd, dat
verstrekkende eischen omvat en dat Cham
berlain daarom de onderhandelingen zoo
snel heeft moeten onderbreken om naar
Londen terug te keeren.
Wat is er besproken?
Men ziet uit bovenstaande, dat men
nergens eenig houvast aan heeft. En
ook de talrijke andere berichten, welke
wij in den loop van vannacht en heden
morgen ontvingen, geven geen ant
woord op de vraag, wat er nu eigenlijk
besproken is.
In Duitsche politieke kringen echter
meent gaen, dat Engeland op de hoogte
is gesteld van het standpunt van Hitier
t. a. v. het Sudeten-Duitsche probleem
en zijn plannen van een definitieve
oplossing van dit vraagstuk.
Men verklaart in Duitschland in dat ver
band steeds weer, dat een volksstemming
geen kans van slagen zou hebben, indien
niet van te voren het politie- en bestuurs-
gezag in handen van de Sudeten-Duitsche
partij zijn gelegd. De minister-president
zou zich niet door het geven van een ant
woord hebben willen binden en verzocht
hebben, zijn collega's en de buitenlandsche
vrienden van Engeland te mogen raadple
gen.
In dezelfde kringen verzekert men, dat
de Duitsche plannen voor het oogenblik
niet uitgaan boven het Sudeten-Duitsche
probleem, waarvan de regeling hier wordt
beschouwd als een onmisbare voorwaarde
voor meer omvattende besprekingen tus
schen de mogendheden. Men geeft te ver
staan, dat, indien het antwoord van Londen
gunstig zou zijn, de komende besprekingen
uitgebreider zouden kunnen zijn dan die
van gister, en den geheelen Europeeschen
toestand zouden kunnen omvatten.
Naar verder nog wordt medegedeeld, was
de eenige aanwezige by het onderhoud tus
schen de beide staatslieden de Duitsche
tolk Schmidt, die den Führer bij deze ge
legenheden terzijde staat. Ondertusschen
voerden Henderson, Wilson en von Ribben
trop in een aangrenzende zaal besprekin
gen.
Strafmaatregelen tegen Henlein c.s.
In een communiqué van het Tsje-
choslowaaksche Telegraafagentschap
Ceteka wordt gezegd, dat de Duitsche
radio-omroep een verklaring van de
Sudeten-Duitsche partij te Asch in ver
gadering bijeen en een oproep van
Henlein bekend gemaakt heeft. Het
Tsjecho-Slowaaksche communiqué voegt
hieraan toe: Deze verklaringen zijn niet
gepubliceerd door de Sudeten-Duitsche
partij te Praag. De oproep van Henlein
is aan alle persbureaux doorgegeven
door het Duitsche Nieuwsbureau en
ook de verklaring der partij is aan het
buitenland doorgegeven. Het Tsjecho-
Slowaaksche persbureau is door offi-
ciëele kringen gemachtigd te verkla
ren, dat naar aanleiding van deze op
roepen de bevoegde staatsorganen order
hebben gekregen op de juiste wijze in
te grijpen.
Volgens het Tsjechische blad A-Zet
is tegen Konrad Henlein en de geheele
leiding der Sudeten-Duitsché partij een
arrestatiebevel uitgevaardigd. Van of-
ficiëele zijde is dit bericht niet beves
tigd. Volgens het Duitsche Nieuwsbu
reau heeft het politieke kabinet giste
ren besloten de maatregelen tegen
Henlein in deze aangelegenheid aan de
Conrad Henlein
betreffende staatsorganen over te dra
gen. Dat beduidt, volgens het D.N.B.,
dat tegen den leider der Sudeten-
Duitsche party op grond van de straf
wet en de wet ter bescherming der
republiek strafmaatregelen door den
staatsadvocaat zijn beteekend.
De raad van politieke ministers is gis
teren in den vooravond onder voorzitter
schap van Hodzja bijeengekomen. Na een
uur beraadslaagd te hebben begaven de
ministers zich naar het slot te Praag om de
bespreking voort te zetten onder leiding
van president Benesj. De raad bestudeerde
den nieuwen toestand, ontstaan door de
proclamaties der Sudeten-Duitsche partij en
de maatregelen, die eventueel noodig zullen
blijken.
Volksstemming onmogelijk.
Opnieuw heeft men te Praag een kleine
periode van hoop doorleefd, aldus de
Praagsche N.R.C.-correspondent. Maar op
nieuw, gelijk nu al zoovele malen, is het
voorzichtig optimisme door slechter nieuws,
de proclamatie van Henlein, weer vrijwel
geheel verdwenen. Het bericht van Cham
berlain's reis kwam zeer onverwacht, op
een moment dat men de toekomst somber
inzag, doch men kan niet zeggen dat velen,
in hun verrassing over de kans op een
gunstiger keer, plotseling omsloegen in
een overdreven optimisme. Men besefte
terstond, dat Chamberlain zulk een stap
niet gedaan zou hebben, wanneer de toe
stand niet zeer ernstig was. Bovendien
werd te Praag de vreugde over Chamber
lain's besluit zeer getemperd door de over
weging, dat Engeland van Tsjecho-Slowa-
kije, tot het behoud van den vrede, groote
ALKMAAR, 16 September.
Er heeft gisteren den geheelen dag over
Europa een sfeer van optimisme geheerscht,
want algemeen verwachtte men van Cham
berlain's reis heei veel goeds voor den
vrede.
En nu? Chamberlain is al weer op weg
naar Engeland en zal, als deze krant onder
de oogen der lezers verschijnt,, waarschijn
lijk al weer den Britschen ministerraad
voorzitten. En het optimisme van gister is
voor een deel weer verdwenen. Let wel,
voor een deel, want het kan niet ontkend
worden, dat de onderhandelingen tusschen
Hitier en Chamberlain in elk geval een
serieuze poging geweest zyn voor het be
houd van den vrede. En waar een nieuwe
samenkomst is bepaald tusschen beide
staatslieden, mag men hopen, dat tenslotte
alles nog terecht komt. Zoolang immers on
derhandelingen gevoerd worden, bestaat er
kans op een minnelijke schikking.
Echter, elk onderdeel over de resultaten
der besprekingen te Berchtesgaden is op het
oogenblik nog voorbarig. De algemeene in
druk te Berchtesgaden is, dat het verkeerd
zou zijn, thans reeds een eind-oordeel te
vormen of te trachten, de verdere ontwik
keling van den toestand te voorspellen.
Welingelichte kringen zetten uiteen, dat
het feit, dat het communiqué van gister
avond reeds spreekt over een volgende bij
eenkomst, wel als een hoopvol teeken kan
worden beschouwd.
Duitsche kringen te Berchtesgaden zijn
nog steeds lichtelijk optimistisch. Zij geven
uitdrukking aan de hoop, dat hqt niet noo-
dg zal zijn de onderhandelingen over een
zeer langen tijd te rekken.
Bij de waarnemers van alle nationalitei
ten, welke te Berchtesgaden aanwezig zijn,
bestaat algemeen het gevoelen, dat het een
kwestie is van „nu of nooit" en dat de vol
gende week op een of andere wijze de be
slissing zal brengen.
concessies zou eischen. De regeering heeft
in de laatste weken meer toegegeven dan
men een paar maanden geleden redelijker
wijze verwachten kon. Steeds is de grens,
die men zich voor da concessie gedacht
had, overschreden. Dat men echter volks
stemming en aansluiting van het Duitsche
gebied bij Duitschland zou toestaan, wordt
te Praag op het oogenblik door iedereen
onmogelijk geacht.
Maar gisteravond bestond toch hoop, dat
Chamberlain, ook zonder het uiterste van
Tsjecho-Slowaijke als offer te eischen, met
Berlijn tot een accoord zou komen. Steeds
is het echter in deze tragedie alsof de
krachten, die het wapengeweld willen te
gengaan, juist te laat komen. Oppervlakkig
gezien schijnt het dat Mars zich reeds heeft
gevangen gegeven in de netten van de
vredesgodin, maar op het laatste moment
blijkt het een looze vangst. Duidelijker nog
dan tevoren doet zich de ernst van den
toestand gevoelen en de hoop, die men
even koestert, is weer vervlogen. De beeld
spraak is wat barok uitgevallen voor de
vele en paradoxale hardnekkige pogingen
om ondanks alle ongunstige factoren de
grcote ramp voor Europa af te wenden.
Engeland vooral schijnt vast besloten alles
te doen opdat geen wereldoorlog ontstaat,
dat blyk uit Runciman's en Chamberlain's
opreden. Daarom behoeft men zich niet al
te zeer teleurgesteld te gevoelen door den
tegenslag van het oogenblik.
De tegenslagen, die telkens op de pe
riode van hoop volgen, zijn als feit niet
altijd zoo gewichtig. Dat Henlein ver
klaard heeft, aansluiting van het Su-
detenduitsche gebied bij Duitschland
te wenschen, is weinig meer dan het
geen hij gisteren heeft gezegd (n.1. dat
het recht van zelfbeschikking het cen
trale punt is in de nieuwe phase van
het conflict). De tegenslagen zyn voor
al van beteekenis voor het dislocate
werk op de Tsjechische bevolking.
De vele teleurstellingen vergen veel van
de overigens merkwaardig sterke zenuwen.
Hoe langer deze geweldige spanningen du
ren, des te meer raakt men verbitterd. De
incidenten van gisteren zijn niet zeer be
langrijk, maar dat beteekent niet dat de
spanning geweken is. De uitzonderingstoe
stand is thans over '6 districten uitgebreid.
Het bericht over een te verwachten
arrestatiebevel van Henlein is zeer vaag
gehouden. Men verwacht echter een aan
klacht wegens hoogverraad tengevolge
van de proclamatie aan de Sudetenduit-
sche bevolking over den Duitschen
zender. Men weet te Praag niet zeker
waar Henlein zich bevindt. Men ver
moedt echter in Duitschland.
Een algemeene staking?
Het Duitsche nieuwsbureau meldt uit
Praag dat in het Sudetenduitsche gebied de
algemeene staking is geproclameerd. Te
De beslissing! Maar niet alleen van
Hitier en Chamberlain hangt de vrede in
Europa af, ook niet van de staatslieden van
andere groote Europeesche landen, maar
wel ook van de ontwikkeling van den toe
stand in Sudeten-Duitschland.
Over den toestand daar mag men zeker
niet gerust zijn. Henlein blijft zyn eischen
stellen, Praag blijft even onverzettelijk,
wil van een volksstemming of wat dan ook
niets weten. Zelfs wordt bericht, dat de
Tsechische regeering een arrestatie-bevel
tegen Henlein c.s heeft uitgevaardigd.
Dat zijn ernstige feiten. Bovendien wordt
nog steeds melding gemaakt van incidenten
en van demonstraties in de grensplaatsen.
De rust in Sudeten-Duitschland is dan ook
maar zeer betrekkelijk en er behoeft heusch
niet al te veel te gebeuren, of een burger
oorlog breekt uit. En wat dan? Zal Duitsch
land dan onzijdig blijven, of de Sudeten-
Duitschers te hulp komen?
Men ziet, er zijn nog talrijke mogelijkhe
den. En al is er op het oogenblik geen di
rect oorlogsgevaar, elk uur, elke dag, kan
de situatie veranderen.
Wij hebben gisteren melding gemaakt van
den open brief van Mussolini aan Runciman
De Giornale d'Itala geeft op dezen brief
een commentaar, waaruit blijkt, hoe één
Duitschland en Italië t. o. v. het Tsjechische
rassenvraagstuk zijn.
Het blad begint zijn artikel met de reis
van Chamberlain en zegt o.m. het volgende:
De reis van Chamberlain naar den Ober-
salzberg bewijst, dat de chef van de Brit
sche regeering aan den vooravond van een
beslissend oogenblik persoonlijk de realiteit
van het probleem heeft willen ophelderen:
hij heeft daarmee de fascistische methode
van klaarheid en vastbeslotenheid gevolgd,
wat men moet apprecieeren. Men kent de
werkelijke bedoelingen van Chamberlain
niet, maar men moet constateeren, dat zijn
reis zich losmaakt van de vijandelijke sfeer,
welke in Engeland door bijna de geheele
pers tegen Duitschland is geschapen. Voor
Reichenberg (Liberec) hebben alle bedrij
ven hun deuren gesloten en hebben de ar
beiders de fabrieken verlaten. Zelfs de
kranten verschijnen niet meer. Het avond
blad van de Reichenberger Zeitung kon
niet meer worden uitgegeven, omdat het
personeel en de arbeiders in staking waren
gegaan.
Havas meldt hierover het volgende: Te
Reichenberg is een staking uitgebroken. Al
le fabrieken zijn gesloten. Aan het einde
van den middag had men gisteren te Praag
geen enkel bericht ontvangen, dat de Duit
sche mededeeling over de afkondiging van
een algemeene staking bevestigde.
Het bestuur der Sudetenduitsche partij
heeft allen partijfunctionarissen en allen
leden van den veiligheidsdienst order ge
geven zich onder alle omstandgheden en
met alle middelen aan arrestatie te onttrek
ken.
Volgens een bericht van het Duitsche
Nieuwsbureau nemen de oorlogsvoorbe
reidingen in Noord-Bohemen steeds toe.
Vele lichtingen zouden zijn opgeroepen.
Er waren zelfs gisteravond geruchten in
omloop dat het Tsjechische leger zou
zijn gemobiliseerd. Daarentegen heeft
Masaryk, de Tsjecho-Slowaaksche gezant
te Londen, aan Reuter meegedeeld dat
hij te 20.45 uur met Praag in verbinding
had gestaan en dat men hem had meege
deeld dat de berichten, welke uit Duit
sche bronnen zijn verspreid inzake een
mobilisatie van het Tsjechische leger en
een sluiten der Hongaarsche grens, ge
heel onjuist zijn.
In den nacht van Maandag op Dinsdag
zijn te Praag tien extra-treinen met
Tsjechische en Duitsche vluchtelingen
afkomstig uit de Sudeten-Duitsche ge
bieden te Praag aangekomen. Op het
Masarykstation zijn gisteren 400 Duit
sche en Tsjechische democraten gearri
veerd. De pachter van het stationsbuffet
heeft soep beschikbaar gesteld en melk
voor de kinderen. Bovendien is om
negen uur een speciale trein uit Warns-
dorf aangekomen. De trein bestond uit
veertien wagens, waarin 800 personen
zaten. Bijna alle vluchtelingen droegen
insignes met de Tsjecho-SlQwaaksche na
tionale kleuren, insignes der Sokols en
van de socialistische partij. Over het
algemeen zijn het vrouwen, kinderen en
grijsaards, die al wat zij bezitten, hebben
meegenomen. Zij worden door maat
schappelijke instellingen ondergebracht.
Zie voor vervólg Buitenland pagina 1,
derde blad en eventueel Laatste Be
richten.
Italië is er maar één oplossing mogelijk, die
van Mussolini's' artikel in de Popoplo
d'Italia.
De Giornale d'Italia onderstreept de pas
sage van Mussolini's „brief aan Runciman",
waarin voorkomt, dat allen minderheden in
Tsjechoslowakije, hetzij Duitschers, Honga
ren, Slowaken of Polen een plebisciet moet
worden toegestaan.
„Er zijn geheele gebieden waar een volks
stemming tot aansluiting by het broeder
volk zou leiden, maar ook gebieden, waar
de rassen sterk vermengd zijn. Daar zou 't
systeem van de „zoogenaamde gelijkberech
tigde kantoniseering" gebruikt kunnen
worden".
De Giornale d'Italia voegt hier aan toe,
dat de resultaten van dit chirurgisch ingrij
pen zullen zyn, dat het territoir van de hui
dige Tsjechoslowaaksche republiek bijna
tot de helft zal worden teruggebracht. Het
zelfde zal voor de bevolking gelden. De na
burige landen zullen de nationale deelen
waarop zij recht hebben, annexeeren.
Het blad merkt op, dat deze oplossing van
Mussolini onvermijdelijk is en dat zy de
eenige is, welke den Europeeschen vrede
kan redden. Deze oplossing moet worden
beschouwd onder het aspect van de reali
teit en van de noodzakelijkheid en moet
niet vatbaar zijn voor polemiek. Het is tijd,
te zeggen, dat Tsjechoslowakije voor den
vrede en de rust van Europa niet noodza
kelijk is. De Tsjechische natie is eerbied
waardig, maar Tsjechoslowakije is gescha
pen voor anti-Duitsche en anti-Magyaarsche
doeleinden, wat verwarring in de interna
tionale betrekkingen impliceert. Tsjechoslo
wakije kan dus zonder dat men daarover
behoeft te treuren en zonder dat Europa
daarvan nadeel zal ondervinden, verdwij
nen.
Het blad schrijft dat gedeeltelijke oplos
singen niet anders dan premissen zullen zijn
voor ernstiger wanorde en besluit, dat de
waarschuwing welke Mussolini aan de re
geeringen en volken van Europa heeft ge
geven een geweldige bijdrage tot den vrede
voraat, w