EN OMSTREKEN. DAGBLAD VOOR ALKMAAR Onderhoud tusschen Chamberlain en Hitier. OPTIMISME OF PESSIMISME? Volksstemming of afscheiding te Praag onmogelijk verklaard. PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN Van 15 regels 1.25, elke regel meer 'f 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven francc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—, franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. No. 218 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK. Vrijdag 16 September 1938 Na een snelle reis is de Engelsche minister-president Chamberlain gistermiddag om even vóór 5 uur te Berchtes- gaden aangekomen en daar door Henderson, von Ribbentrop en andere diplomaten ontvangen. In zijn hotel ontving Hitier hem zeer vriendschappelijk en nadat beiden eerst de thee en daarna het noenmaal hadden gebruikt, zijn de bespre kingen over den internationalen toestand begonnen. Om even vóór half negen keerde Chamberlain in zijn hotel terug. Vandaag reist hij weer af naar Londen, maar over enkele dagen zal een nieuw onderhoud plaats vinden, waarschijnlijk in Keulen. Chamberlain leek bij zijn terugkomst in zijn hotel zeer vermoeid en in gedachten verdiept. Hij trok zich onmiddellijk in zijn kamers terug. Het optimistische standpunt, dat gistermorgen overheerschend was, veranderde aan 't eind van den dag in pessimisme. Het communiqué, dat mededeelt, dat nieuwe besprekingen zullen worden gehouden, deed eenigermate de hoop weer herleven. Vanmiddag, na aankomst van Chamberlain, zal het Britsche kabinet in vergadering bijeenkomen, teneinde den toestand opnieuw onder de oogen te zien. OP BERCHTESGADEN. Optimisme te Praag weer verdwenen. De algemeene toestand. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. 140e Jaargang De militaire maatregelen in Tsjechoslowakije. Vluchtelingen uit Sudeten- Duitsch gebied te Praag. COURANT. ALKMAARSCHE De berichten over het verloop van het onderhoud tusschen Chamberlain en Hitier zijn zeer vaag gehouden. Wel Is van verschillende kanten gemeld, dat het onderhoud een zeer vriendschappe lijk karakter had, maar over het onder houd zelf is zeer weinig medegedeeld. Echter, in Londen meent men een con clusie te moeten trekken uit het feit, dat een nieuw onderhoud tusschen beide staats lieden zeer binnenkort— men spreekt reeds van Zaterdag! is vastgesteld. De „News Chronicle" schrijft n.1.: Het bericht, dat de premier na een betrekkelijk kort gesprek met Hitier, naar Engeland terug vliegt om het kabinet te raadplegen, zal sterke ver bazing verwekken, aangezien het in zoo korten tijd niet mogelijk geweest kan zijn, dat beide mannen, van wie zooveel afhangt, een regeling bereikt hebben. De spoedige terugkeer doet veronderstellen, dat Hitier aan Chamberlain nauwkeurig omschreven eischen heeft voorgelegd, welke verder gaan dan het Britsche kabinet beoogt. Wij hopen, dat deze uitleg pessimistisch blijkt te zijn en dat Chamberlain in staat is gun stiger nieuws te verschaffen. De „Daily Herald" schryft: De volle be- teekenis van Chamberlain's onverwachten terugkeer is nog niet duidelijk. Het is stellig bevredigend, dat Chamberlain te rugkeert om met zijn ambtgenoten en met Frankrijk onverwijld te overleggen, aan gezien dit de ongerustheid wegneemt, dat er verbintenissen zijn gemaakt, welke het kabinet eenvoudig zou hebben goed te keu ren. In Duitsche politieke kringen ziet men in het spoedige vertrek van Chamberlain het bewijs, dat de premier zich rekenschap geeft van den grooten ernst van den toe stand. Vooral het feit, dat Chamberlain Zaterdag nogmaals naar Duitschland te rugkeert, wordt in Berlijn als een gunstig teeken uitgelegd. In Parijs was men gisteravond zeer ver rast over den zoo snellen terugkeer van Chamberlain. Men achtte het daar niet on waarschijnlijk, dat den Britschen premier een wel-omlünd plan is voorgelegd, dat verstrekkende eischen omvat en dat Cham berlain daarom de onderhandelingen zoo snel heeft moeten onderbreken om naar Londen terug te keeren. Wat is er besproken? Men ziet uit bovenstaande, dat men nergens eenig houvast aan heeft. En ook de talrijke andere berichten, welke wij in den loop van vannacht en heden morgen ontvingen, geven geen ant woord op de vraag, wat er nu eigenlijk besproken is. In Duitsche politieke kringen echter meent gaen, dat Engeland op de hoogte is gesteld van het standpunt van Hitier t. a. v. het Sudeten-Duitsche probleem en zijn plannen van een definitieve oplossing van dit vraagstuk. Men verklaart in Duitschland in dat ver band steeds weer, dat een volksstemming geen kans van slagen zou hebben, indien niet van te voren het politie- en bestuurs- gezag in handen van de Sudeten-Duitsche partij zijn gelegd. De minister-president zou zich niet door het geven van een ant woord hebben willen binden en verzocht hebben, zijn collega's en de buitenlandsche vrienden van Engeland te mogen raadple gen. In dezelfde kringen verzekert men, dat de Duitsche plannen voor het oogenblik niet uitgaan boven het Sudeten-Duitsche probleem, waarvan de regeling hier wordt beschouwd als een onmisbare voorwaarde voor meer omvattende besprekingen tus schen de mogendheden. Men geeft te ver staan, dat, indien het antwoord van Londen gunstig zou zijn, de komende besprekingen uitgebreider zouden kunnen zijn dan die van gister, en den geheelen Europeeschen toestand zouden kunnen omvatten. Naar verder nog wordt medegedeeld, was de eenige aanwezige by het onderhoud tus schen de beide staatslieden de Duitsche tolk Schmidt, die den Führer bij deze ge legenheden terzijde staat. Ondertusschen voerden Henderson, Wilson en von Ribben trop in een aangrenzende zaal besprekin gen. Strafmaatregelen tegen Henlein c.s. In een communiqué van het Tsje- choslowaaksche Telegraafagentschap Ceteka wordt gezegd, dat de Duitsche radio-omroep een verklaring van de Sudeten-Duitsche partij te Asch in ver gadering bijeen en een oproep van Henlein bekend gemaakt heeft. Het Tsjecho-Slowaaksche communiqué voegt hieraan toe: Deze verklaringen zijn niet gepubliceerd door de Sudeten-Duitsche partij te Praag. De oproep van Henlein is aan alle persbureaux doorgegeven door het Duitsche Nieuwsbureau en ook de verklaring der partij is aan het buitenland doorgegeven. Het Tsjecho- Slowaaksche persbureau is door offi- ciëele kringen gemachtigd te verkla ren, dat naar aanleiding van deze op roepen de bevoegde staatsorganen order hebben gekregen op de juiste wijze in te grijpen. Volgens het Tsjechische blad A-Zet is tegen Konrad Henlein en de geheele leiding der Sudeten-Duitsché partij een arrestatiebevel uitgevaardigd. Van of- ficiëele zijde is dit bericht niet beves tigd. Volgens het Duitsche Nieuwsbu reau heeft het politieke kabinet giste ren besloten de maatregelen tegen Henlein in deze aangelegenheid aan de Conrad Henlein betreffende staatsorganen over te dra gen. Dat beduidt, volgens het D.N.B., dat tegen den leider der Sudeten- Duitsche party op grond van de straf wet en de wet ter bescherming der republiek strafmaatregelen door den staatsadvocaat zijn beteekend. De raad van politieke ministers is gis teren in den vooravond onder voorzitter schap van Hodzja bijeengekomen. Na een uur beraadslaagd te hebben begaven de ministers zich naar het slot te Praag om de bespreking voort te zetten onder leiding van president Benesj. De raad bestudeerde den nieuwen toestand, ontstaan door de proclamaties der Sudeten-Duitsche partij en de maatregelen, die eventueel noodig zullen blijken. Volksstemming onmogelijk. Opnieuw heeft men te Praag een kleine periode van hoop doorleefd, aldus de Praagsche N.R.C.-correspondent. Maar op nieuw, gelijk nu al zoovele malen, is het voorzichtig optimisme door slechter nieuws, de proclamatie van Henlein, weer vrijwel geheel verdwenen. Het bericht van Cham berlain's reis kwam zeer onverwacht, op een moment dat men de toekomst somber inzag, doch men kan niet zeggen dat velen, in hun verrassing over de kans op een gunstiger keer, plotseling omsloegen in een overdreven optimisme. Men besefte terstond, dat Chamberlain zulk een stap niet gedaan zou hebben, wanneer de toe stand niet zeer ernstig was. Bovendien werd te Praag de vreugde over Chamber lain's besluit zeer getemperd door de over weging, dat Engeland van Tsjecho-Slowa- kije, tot het behoud van den vrede, groote ALKMAAR, 16 September. Er heeft gisteren den geheelen dag over Europa een sfeer van optimisme geheerscht, want algemeen verwachtte men van Cham berlain's reis heei veel goeds voor den vrede. En nu? Chamberlain is al weer op weg naar Engeland en zal, als deze krant onder de oogen der lezers verschijnt,, waarschijn lijk al weer den Britschen ministerraad voorzitten. En het optimisme van gister is voor een deel weer verdwenen. Let wel, voor een deel, want het kan niet ontkend worden, dat de onderhandelingen tusschen Hitier en Chamberlain in elk geval een serieuze poging geweest zyn voor het be houd van den vrede. En waar een nieuwe samenkomst is bepaald tusschen beide staatslieden, mag men hopen, dat tenslotte alles nog terecht komt. Zoolang immers on derhandelingen gevoerd worden, bestaat er kans op een minnelijke schikking. Echter, elk onderdeel over de resultaten der besprekingen te Berchtesgaden is op het oogenblik nog voorbarig. De algemeene in druk te Berchtesgaden is, dat het verkeerd zou zijn, thans reeds een eind-oordeel te vormen of te trachten, de verdere ontwik keling van den toestand te voorspellen. Welingelichte kringen zetten uiteen, dat het feit, dat het communiqué van gister avond reeds spreekt over een volgende bij eenkomst, wel als een hoopvol teeken kan worden beschouwd. Duitsche kringen te Berchtesgaden zijn nog steeds lichtelijk optimistisch. Zij geven uitdrukking aan de hoop, dat hqt niet noo- dg zal zijn de onderhandelingen over een zeer langen tijd te rekken. Bij de waarnemers van alle nationalitei ten, welke te Berchtesgaden aanwezig zijn, bestaat algemeen het gevoelen, dat het een kwestie is van „nu of nooit" en dat de vol gende week op een of andere wijze de be slissing zal brengen. concessies zou eischen. De regeering heeft in de laatste weken meer toegegeven dan men een paar maanden geleden redelijker wijze verwachten kon. Steeds is de grens, die men zich voor da concessie gedacht had, overschreden. Dat men echter volks stemming en aansluiting van het Duitsche gebied bij Duitschland zou toestaan, wordt te Praag op het oogenblik door iedereen onmogelijk geacht. Maar gisteravond bestond toch hoop, dat Chamberlain, ook zonder het uiterste van Tsjecho-Slowaijke als offer te eischen, met Berlijn tot een accoord zou komen. Steeds is het echter in deze tragedie alsof de krachten, die het wapengeweld willen te gengaan, juist te laat komen. Oppervlakkig gezien schijnt het dat Mars zich reeds heeft gevangen gegeven in de netten van de vredesgodin, maar op het laatste moment blijkt het een looze vangst. Duidelijker nog dan tevoren doet zich de ernst van den toestand gevoelen en de hoop, die men even koestert, is weer vervlogen. De beeld spraak is wat barok uitgevallen voor de vele en paradoxale hardnekkige pogingen om ondanks alle ongunstige factoren de grcote ramp voor Europa af te wenden. Engeland vooral schijnt vast besloten alles te doen opdat geen wereldoorlog ontstaat, dat blyk uit Runciman's en Chamberlain's opreden. Daarom behoeft men zich niet al te zeer teleurgesteld te gevoelen door den tegenslag van het oogenblik. De tegenslagen, die telkens op de pe riode van hoop volgen, zijn als feit niet altijd zoo gewichtig. Dat Henlein ver klaard heeft, aansluiting van het Su- detenduitsche gebied bij Duitschland te wenschen, is weinig meer dan het geen hij gisteren heeft gezegd (n.1. dat het recht van zelfbeschikking het cen trale punt is in de nieuwe phase van het conflict). De tegenslagen zyn voor al van beteekenis voor het dislocate werk op de Tsjechische bevolking. De vele teleurstellingen vergen veel van de overigens merkwaardig sterke zenuwen. Hoe langer deze geweldige spanningen du ren, des te meer raakt men verbitterd. De incidenten van gisteren zijn niet zeer be langrijk, maar dat beteekent niet dat de spanning geweken is. De uitzonderingstoe stand is thans over '6 districten uitgebreid. Het bericht over een te verwachten arrestatiebevel van Henlein is zeer vaag gehouden. Men verwacht echter een aan klacht wegens hoogverraad tengevolge van de proclamatie aan de Sudetenduit- sche bevolking over den Duitschen zender. Men weet te Praag niet zeker waar Henlein zich bevindt. Men ver moedt echter in Duitschland. Een algemeene staking? Het Duitsche nieuwsbureau meldt uit Praag dat in het Sudetenduitsche gebied de algemeene staking is geproclameerd. Te De beslissing! Maar niet alleen van Hitier en Chamberlain hangt de vrede in Europa af, ook niet van de staatslieden van andere groote Europeesche landen, maar wel ook van de ontwikkeling van den toe stand in Sudeten-Duitschland. Over den toestand daar mag men zeker niet gerust zijn. Henlein blijft zyn eischen stellen, Praag blijft even onverzettelijk, wil van een volksstemming of wat dan ook niets weten. Zelfs wordt bericht, dat de Tsechische regeering een arrestatie-bevel tegen Henlein c.s heeft uitgevaardigd. Dat zijn ernstige feiten. Bovendien wordt nog steeds melding gemaakt van incidenten en van demonstraties in de grensplaatsen. De rust in Sudeten-Duitschland is dan ook maar zeer betrekkelijk en er behoeft heusch niet al te veel te gebeuren, of een burger oorlog breekt uit. En wat dan? Zal Duitsch land dan onzijdig blijven, of de Sudeten- Duitschers te hulp komen? Men ziet, er zijn nog talrijke mogelijkhe den. En al is er op het oogenblik geen di rect oorlogsgevaar, elk uur, elke dag, kan de situatie veranderen. Wij hebben gisteren melding gemaakt van den open brief van Mussolini aan Runciman De Giornale d'Itala geeft op dezen brief een commentaar, waaruit blijkt, hoe één Duitschland en Italië t. o. v. het Tsjechische rassenvraagstuk zijn. Het blad begint zijn artikel met de reis van Chamberlain en zegt o.m. het volgende: De reis van Chamberlain naar den Ober- salzberg bewijst, dat de chef van de Brit sche regeering aan den vooravond van een beslissend oogenblik persoonlijk de realiteit van het probleem heeft willen ophelderen: hij heeft daarmee de fascistische methode van klaarheid en vastbeslotenheid gevolgd, wat men moet apprecieeren. Men kent de werkelijke bedoelingen van Chamberlain niet, maar men moet constateeren, dat zijn reis zich losmaakt van de vijandelijke sfeer, welke in Engeland door bijna de geheele pers tegen Duitschland is geschapen. Voor Reichenberg (Liberec) hebben alle bedrij ven hun deuren gesloten en hebben de ar beiders de fabrieken verlaten. Zelfs de kranten verschijnen niet meer. Het avond blad van de Reichenberger Zeitung kon niet meer worden uitgegeven, omdat het personeel en de arbeiders in staking waren gegaan. Havas meldt hierover het volgende: Te Reichenberg is een staking uitgebroken. Al le fabrieken zijn gesloten. Aan het einde van den middag had men gisteren te Praag geen enkel bericht ontvangen, dat de Duit sche mededeeling over de afkondiging van een algemeene staking bevestigde. Het bestuur der Sudetenduitsche partij heeft allen partijfunctionarissen en allen leden van den veiligheidsdienst order ge geven zich onder alle omstandgheden en met alle middelen aan arrestatie te onttrek ken. Volgens een bericht van het Duitsche Nieuwsbureau nemen de oorlogsvoorbe reidingen in Noord-Bohemen steeds toe. Vele lichtingen zouden zijn opgeroepen. Er waren zelfs gisteravond geruchten in omloop dat het Tsjechische leger zou zijn gemobiliseerd. Daarentegen heeft Masaryk, de Tsjecho-Slowaaksche gezant te Londen, aan Reuter meegedeeld dat hij te 20.45 uur met Praag in verbinding had gestaan en dat men hem had meege deeld dat de berichten, welke uit Duit sche bronnen zijn verspreid inzake een mobilisatie van het Tsjechische leger en een sluiten der Hongaarsche grens, ge heel onjuist zijn. In den nacht van Maandag op Dinsdag zijn te Praag tien extra-treinen met Tsjechische en Duitsche vluchtelingen afkomstig uit de Sudeten-Duitsche ge bieden te Praag aangekomen. Op het Masarykstation zijn gisteren 400 Duit sche en Tsjechische democraten gearri veerd. De pachter van het stationsbuffet heeft soep beschikbaar gesteld en melk voor de kinderen. Bovendien is om negen uur een speciale trein uit Warns- dorf aangekomen. De trein bestond uit veertien wagens, waarin 800 personen zaten. Bijna alle vluchtelingen droegen insignes met de Tsjecho-SlQwaaksche na tionale kleuren, insignes der Sokols en van de socialistische partij. Over het algemeen zijn het vrouwen, kinderen en grijsaards, die al wat zij bezitten, hebben meegenomen. Zij worden door maat schappelijke instellingen ondergebracht. Zie voor vervólg Buitenland pagina 1, derde blad en eventueel Laatste Be richten. Italië is er maar één oplossing mogelijk, die van Mussolini's' artikel in de Popoplo d'Italia. De Giornale d'Italia onderstreept de pas sage van Mussolini's „brief aan Runciman", waarin voorkomt, dat allen minderheden in Tsjechoslowakije, hetzij Duitschers, Honga ren, Slowaken of Polen een plebisciet moet worden toegestaan. „Er zijn geheele gebieden waar een volks stemming tot aansluiting by het broeder volk zou leiden, maar ook gebieden, waar de rassen sterk vermengd zijn. Daar zou 't systeem van de „zoogenaamde gelijkberech tigde kantoniseering" gebruikt kunnen worden". De Giornale d'Italia voegt hier aan toe, dat de resultaten van dit chirurgisch ingrij pen zullen zyn, dat het territoir van de hui dige Tsjechoslowaaksche republiek bijna tot de helft zal worden teruggebracht. Het zelfde zal voor de bevolking gelden. De na burige landen zullen de nationale deelen waarop zij recht hebben, annexeeren. Het blad merkt op, dat deze oplossing van Mussolini onvermijdelijk is en dat zy de eenige is, welke den Europeeschen vrede kan redden. Deze oplossing moet worden beschouwd onder het aspect van de reali teit en van de noodzakelijkheid en moet niet vatbaar zijn voor polemiek. Het is tijd, te zeggen, dat Tsjechoslowakije voor den vrede en de rust van Europa niet noodza kelijk is. De Tsjechische natie is eerbied waardig, maar Tsjechoslowakije is gescha pen voor anti-Duitsche en anti-Magyaarsche doeleinden, wat verwarring in de interna tionale betrekkingen impliceert. Tsjechoslo wakije kan dus zonder dat men daarover behoeft te treuren en zonder dat Europa daarvan nadeel zal ondervinden, verdwij nen. Het blad schrijft dat gedeeltelijke oplos singen niet anders dan premissen zullen zijn voor ernstiger wanorde en besluit, dat de waarschuwing welke Mussolini aan de re geeringen en volken van Europa heeft ge geven een geweldige bijdrage tot den vrede voraat, w

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1938 | | pagina 1