Viering regeringsjubileum in Indië. ZefiRaï r.ngl:#7^80 K'G' •f3'65~/ 3 95. 65 V Ernstig spoorwegongeluk in Spanje. 30 dooden, 200 gewonden. Amerrkaansche staats burgers tegengehouden. Aan de Duitsche grens. Japan's economisch programma. Nieuws in 't kort. De president-bevrijder. Indische brieven DE BAAS. Alom feestvreugde, ondanks warmte. In Batavia gaat het te zeer ambtelijk. TWEEDE BLAD. Zondagnacht zijn bij Gelida, op 30 K.M. ten westen van Barcelona, twee reizigers treinen met elkander in botsing geweest. Naar verluidt zijn er vijftig dooden en 200 gewonden. Het ongeluk schijnt veroorzaakt te zijn door slecht zicht, wegens den hevi- gen regen. Het Amerikaansche ministerie van bui- tenlandsche zaken heeft mededeeling ont vangen, dat de Duitsch-Tsjechische grens aan Duitsche zijde is gesloten. Amerikaan sche staatsburgers zijn aan de grens tegen gehouden en waren gedwongen naar Praag terug te keeren. Het ministerie heeft de Amerikaansche ambassade te Berlijn opgedragen zoo spoe dig mogelijk een regeling te treffen, dat deze Amerikanen over Duitsch gebied de zee kunnen bereiken. Verder wordt mede gedeeld, dat maatregelen worden genomen om tachtig Amerikaansche onderdanen, die een Duitsch visum voor Parijs hebben, de grens te laten passeeren. Zij werden Zondag bij Eger tegengehouden. De Japansche minister van financiën, Ike- da, heeft in verband met het conflict met China een uit 10 punten bestaand econo misch programma opgesteld, n.1.: 1. het in evenwicht brengen van Japan's internationale betalingen door het bevorde ren van den uitvoerhandel; 2. het verkrijgen van oorlogsmateriaal door het voeren van een positieve zoowel als negatieve politiek; 3. het aanmoedigen van goudverschepin gen naar het buitenland door het opvoeren van de goudproductie; 4. door succesvol opereeren met het bui- tenlandsch valutafonds de noodige fondsen te verkrijgen voor het aankoopen van grondstoffen in het buitenland; 5. de organisatie van een industrie voor surrogaten; 6. een nieuwe aanpassing der prijzen; 7. succesvolle inschrijvingen op de uit te geven regeeringsobligatiën; 8. streven naar spaarzaamheid; 9. door de regeering in te voeren bezuini gingen; 10. verlichting der werkloosheid. Prijzen van levensmiddelen in Enge land. - Op verzoek van het departement, be last met het opstellen van'plannen tot ravi tailleering in oorlogstijd, heeft de „London Provision Exchange" medegedeeld, dat de prijzen van levensmiddelen, zooals ham, boter, spek, margarine, enz. voor een tijdvak van veertien dagen op hun huidig niveau moeten blijven. Spoorwegongeluk in Italië. - Bij Spe- rone in Italië is gisterochtend een personen trein wegens een verkeerden signaalstand op een goederentrein geloopen. Er zijn vier dooden en twintig gewonden. Vijf menschen in den Rijn verdronken. - Op den Rijn bij Coblenz is een veerboot met een Belgisch motorschip in aanvaring gekomen en snel gezonken. Van de zeven opvarenden zijn er vijf om het leven ge komen. Het is de eerste verjaardag van Masaryk's dood. En op het oogenblik dat ik mij tot schrijven zet schijnt, door Chamberlain's bezoek aan Hitier, een lichtstraal door de duistere wolken. Ik wilde spreken over Thomas Garrigue Masaryk, Tsjecho-Slowakije's eersten Presi dent, wien zijn dankbare landgenooten den titel gaven van President-Bevrijder en die bij zijn dood oprecht werd gehuldigd en be treurd in Tsjecho-Slowakije en ver daar buiten. Benesj, de door Masaryk zelf als het ware aangewezen opvolger, die het ver trouwen had van zijn land en van de Euro- peesche diplomatie, sprak bij zijn graf. De gebeurtenissen, de stemming, de verbit terde woorden, die nu uit Tsjecho-Slowakije bekend worden, doen ons vragen, hoe het mogelijk is, dat slechts één jaar voorbij ge gaan is, sedert Benesj bij de geopende groeve sprak over den doode, die bij zijn leven zijn philosophie en zijn levenspraktijk uitsprak in de formule: „Jezus! César niet!" Masaryk's credo was, volgens Benesj, vol van eeuwige wijsheid. Het luidde: „Het diepste argument voor de democra tie is het geloof aan den mensch, aan zijn waarde, zijn geestelijke volmaaktheid en zijn onsterfelijkheid. Ethisch is zij gemoti veerd als de politieke verwezenlijking van naastenliefde. Ware democratie, berustend op liefde en eerbied voor den naaste, is de verwezenlijking der goddelijke orde op aarde". Benesj kon toen den overledene in zijn vast geloof in een gelukkige toekomst en in zijn streven naar harmonie ten voorbeeld stellen aan zijn volk; een voorbeeld voor den arbeid der natie in de toekomst; een symbool voor evolutionaire, sociale en klas sen-harmonie, de harmonie van partijen en nationaliteiten in den Tsjecho-Slowaakschen staat. Hij deed een beroep op allen om in den geest van den eersten President zijn testament te vervullen en zijn werk te vol tooien, „door", zooals hij zeide, „onze recht vaardige, vaste, onwrikbare, evolutionaire, humanitaire democratie te volmaken" en hy eindigde met de woorden: „President-Bevrijder, dat beloven wij U." In de te Amsterdam gehouden buiten gewone algemeene vergadering van de Liberale Staatspartij werd prof. mr. B. M. Telders te Leiden bij enkele candidaatstel- ling tot voorzitter gekozen. Dat was een jaar, slechts één jaar ge leden. Had de man, die aldus aan het graf van Masaryk sprak, het zedelijk recht aldus te spreken? En verdiende de man, over wien hij sprak, deze huldigende woorden? Op de eerste vraag antwoord ik dit: Toen in 1934 Bénesj, Masaryk's jonge vriend en minister van Buitenlandsche Zaken, vijftig jaar oud werd, was de in het Duitsch verschijnende Prager Presse vol van zijn lof. Kolommen druks, geschreven door staatslieden, geleerden, journalisten van eersten rang, bespraken zijn persoon, zijn karakter, zijn wetenschappelijk leven, zijn politieken arbeid. Eéne aanhaling uit La- dislav Kunte's uitvoerige biographie van Benesj moge volstaan om te doen zien, hoe toen vier jaar geleden Benesj beoor deeld werd: „Wer aber die schwüle Atmosphare kent und erlebt hat in der Benesj hat arbeiten mussen wir denken hier an die Zeit, da er die Zeilscheibe ungerechter, oft niedri- ger und unsinniger Angriffe gewesen ist, die seine Ehre berührten kann in Benesj nicht nur den groszen Staatsmann sehen: er wird auch die menschliche Grösze des Man nes würdigen, der, gestüzt nur auf die mora- lische Autoritat seines Freundes, des Prasi- denten Masaryk und sein gutes Gewissen, aller niedrigen Bosheit zum Trotz in den Dienst an dem groszen Werk ausgeharrt hat, wozu ihn das Schicksal und seine innere Stimme berufen haben." Dit, voor zoover het den huldiger van Masaryk betreft. En, wat de tweede vraag aangaat, het volgende: In hetzelfde jaar 1934 had ook Masaryk waardeering ondervonden van zijn volk. Hij was toen vier en tachtig jaar oud geworden. Tsjecho-Slowakije in al zijn bestanddeelen boog zich voor hem in eerbied. Ziehier, uit dien tijd, van Duitsch-Tsjechi sche zijde een getuigenis, dat geen commen taar noodig heeft: In de reeds genoemde Prager Presse van 7 Maart 1934 lazen we met groote letters het volgende bericht uit de thans zoo veel genoemde stad Reichenberg (gelegen in wat vroeger Bohemen heette): T. G. Masaryk 84. Geburtstag. Reichenberg's Burgemeister Kostka: Der gröszte Mann der Republik. Reichenberg, 6 Maart. Burgemeester Kostka heeft in de vergadering der stede lijke vertegenwoordiging van Reichenberg, heden gehouden, het volgend voorstel ter tafel gebracht: Morgen, den 7en Maart 1934 viert de Pre sident der Tsjecho-Slowaaksche Republiek T. G. Masaryk zijn 84en geboortedag, wat zonder twijfel voor den Staat en voor de gezamenlijke bevolking een beteekenisvol oogenblik is. Wat Masaryk voor zijn volk was, behoeven wij hier aan deze plaats niet te schatten. Wij beschouwen deze persoon lijkheid gezien van het Duitsche standpunt uit. Wij erkennen, dat Masaryk voor zijn volk de hoogste politieke overwinning heeft behaald door de stichting van den eigen Staat. In zich zelf vergetende, opofferende liefde voor zijn volk heeft hij alle gevaren en moeiten op zich genomen om zijn begrip en het begrip van zijn volk inzake een eigen Tsjechischen Staat te dienen. Aan zijn doel bewuste leiding en zijn onvermoeide vol harding is de volledige overwinning in deze richting toe te schrijven. Doch ook wij Duitschers, die bij dezen Staat als volks minderheid werden ingedeeld, schatten en eeren in President T. G. Masaryk den groot sten en den meest beteekenisvollen man dezer Republiek. Wij bewonderen in hem den grooten Staatsman van erkende inter nationale wereldreputatie, den onversaag- den strijder voor zijn volk en zijn land; wij erkennen zijn rechtvaardigheidszin en zijn veelomvattenden, van wijsheid en men- Het regeeringsjubileum onzer Ko ningin is in Indië onder zeer groote belangstelling van alle bevolkings groepen gevierd. Dat is wel de kortste samenvatting, welke mogelijk is. We zouden er nog aan kunnen toevoegen, dat die viering ook zeer opgewekt is geweest, indien er in dit opzicht nu eenmaal niet een kenmerkend verschil is tusschen feestviering door ons Westerlingen en door de Oostersche volken, onze Inheemsche landgenooten inbegrepen. Natuurlijk wordt de uitbundigheid van onze wijze van feestviering wel eenigszins getemperd onder den invloed van het tro pische klimaat, maar met deze jubileum feesten zijn wij Hollanders toch weer echt „los" gekomen, alle warmte ten spijt. Als ik nu wat meer in détails een beeld ervan wil geven, hoe Indië heeft feest ge vierd, dan kan dat slechts zeer fragmen tarisch zijn, want ook de journalist kan maar op één plaats tegelijk zijn; al weten we dan toch wel uit eigen ervaring, ervan mee te praten, hoe er elders, dan i.c. te Batavia wordt feest gevierd. Hoe wij Batavianen dan zijn „los" ge komen? Wel, 't begon Dinsdag 6 Septem ber, heel rustig en gewoon, met een lunch concert in „Des Indes", dat wil dan zeg gen, dat tegen 11 uur zoowat de eerste bezoekers kwamen en dat tegen 12 uur de groote voorgalerij zich allengs vulde, zoo dat er tenslotte geen plaatsje onbezet bleef; de muziek begon met het Wilhelmus, door allen staande aangehoord en meege zongen. Eerst na half twee kwam de feeststem ming goed los, bij allerlei vaderlandsche en populaire liedjes, die wel nooit vergeten schijnen te worden; precies dezelfde als in Holland door 'n feestelijke, hossende me nigte ook worden gezongen. Toen werd in „Des Indes" een groote polonaise tusschen stoelen en tafeltjes door gearrangeerd en in een lange slingerrij trok men rond, er werd gedanst, er werd gehost. En dat heeft tot ongeveer vijf uur geduurd. Toen trok ken eindelijk ook de hardnekkigste feest gangers af, en velen dachten er toen eerst aan, dat ze nog geen lunch hadden gehad. Maar bij „den Chinees", d.w.z. bij een of ander Chineesch restaurant kan men nog altijd wel te recht; Chineesche gerechten zijn hier zeer in den smaak. Dit was dus de inzet van de feestviering voor velen. In Hotel der Nederlanden was 't net eender gegaan en er zouden nog wel meer plaatsen des vermaaks zijn te noe men, waar aldus is feestgevierd. Als heel ander beeld wil ik hier naast stellen het volkscarnaval, dat Woensdag 7 September duizenden en duizenden naar de benedenstad deed trekken. Die Bata- viasche benedenstad heeft een zeer spe ciaal eigen karakter; want daar is het oudste deel van onze stad, daar zijn de oude Hollanders begonnen, daar was het centrum tijdens de Oost-Indische Com pagnie en verscheidene gebouwen herin neren nog aan dien tijd. De benedenstad is ook het centrum van handel en bankwezen en daar staan de groote, monumentale ge bouwen van de Factorij der Ned. Handel- mij., de Javasche Bank, de Escompto; ter wijl het nieuwe groote gebouw van de N. I. Handelsbank er in aanbouw is. De groote bankinstellingen hadden zeer ge slaagde feestverlichtingen, met floodlight in nieuwe varities; ook de gouverne mentsgebouwen waren feestelijk verlicht. Een rondrit om de iluminaties in de be nedenstad te zien wordt dan ook nooit overgeslagen. En dien Woensdagavond was er als bijzondere attractie het volkscarna val op Pantjoran en Glodok; dat is het centrum van de groote Chineesche wijk in de benedenstad. Een festiviteit geheel in Oostersche sfeer. Glodok en Pantjoran zijn buurten, waar zich de Chineesche restau rants bevinden, bij vele Europeanen in trek, om eens lekker van al die vreemde gerechten te smullen; daar vindt men ook het typische Oostersche straatleven, 's avonds, met al die reclame-verlichtingen en allerlei primitieve stalletjes en kleine toko's, op zich zelf al een feestelijk cachet hebbend. Vanwege dat volkscarnaval was 't er geweldig druk; langs Molenvliet, den grooten verbindingsweg van Weltevreden, het eigenlijke stadscentrum, naar de be nedenstad ging een oneindige file van auto's, soms vijf naast elkaar, de tram trok in beide richtingen er door heen, sado's met hun flegmatieke inlandsche koetsiers, zich nog steeds al te weinig aan verkeers- voorschriften storend, zochten er hun weg, tallooze fietsers glipten tusschen al die drukte door en dan waren er ook nog de voetgangers, die in Oostersche gelatenheid, zonder haast voortdrentelden. Want 't is speciaal voor den Oosterling, inheemsche of Chinees, of van ander ras nog, op zich zelf al een amusement zoo langzaam voort- schuivelend te kijken naar de drukte, de lichtjes der illuminaties en naar wat er nog meer bijdraagt tot zoo'n feestelijke sfeer. Ook de kleine Europeesche burgerij houdt van dit genoegen; zij allen zijn wat wij hier noemen aan 't „nontonnen". Boven al die drukte hangt een gouden glans in de stoffige atmosfeer en er boven uit gloeien de lichten van reclames en versieringen. Zoo'n volkscarnaval betreft eigenlijk een optocht, door Inheemsche, Chineesche en Arabische groepen georganiseerd, de Chi- neezen waren er met hun draken, die, in wendig verlicht, golvend zich bewegen, achter een aardbol aan; want er zit sym bolische zin in een dergelijke vertooning; er zijn vele fantastisch gevormde lantaarns en transparanten en ingewikkelde symbo lische voorstellingen in een kunstig sa menstel gedragen; vlaggen en banieren gaan mee en allerlei muziektroepjes met vreemdsoortige instrumenten, waarbij altijd een klagende of jubelend zingende viool is en als begeleiding een min of meer primitieve gamelang of angloer.g. Lang zaam, alsof er geen tijd en geen haast is, trekt de lange stoet voortin die ty pisch bonte, Oostersche omgeving, waarin 't modernisme van auto's en trams toch niet vreemd aandoet; de sfeer is vervuld van broeiig warm feestgedruisch en een rossen gloed Bij deze poging om den lezers eenigen indruk te geven moet ik 't laten. Er is op velerlei wijze feestgevierd, en dan denk ik ook terug aan het gala-bal in de sociëteit „Harmonie" te Batavia, bijgewoond door den G.G., die beschermheer van de „Har monie" is. Onze Soos, met hare oude tra dities en exclusivisme tegenover de dames in deze Soos zijn de heeren nog veilig voor elke pénétratie van dames, die alléén op het platje toegang hebben was nauwelijks te herkennen, omgetooverd waren de zalen, tot een passende omgeving schenliefde vervulden geest. Dit alles zijn eigenschappen van onzen President, die alle volken van dezen Staat dwingen tot achting en eerbied jegens zijn persoonlijkheid. Mij is door den raad onzer stad de opdracht ver strekt om van de gelegenheid van den 84en geboortedag van President Masaryk en die van zijne aanstaande vernieuwde herkiezing tot President der Republiek gebruik te maken en hem ter eere een plein in onze mooie stad naar zijn naam te noemen. Het Voorstel luidt: „Het geëerde College van Stedelijke Vertegenwoordigers moge beslui ten, dat in de toekomst het Neustadter-Plein den naam van President T. G. Masaryk drage". Bij dit voorstel verhieven de aanwezigen zich van hunne zetels ten teeken van in stemming en vereering. Daarbij aansluitend gaf het stadsrardslid Kögler namens de Tsjechische minderheid van de stad Reichen berg uitdrukking aan haar dank en sprak hij de verwachting uit, dat deze eervolle benaming van het plein een teeken mocht zijn van gemeenschappelijken arbeid tot welzijn van de stad en den Staat. Aldus werd in 1934 gedacht en gesproken in Tsjecho-Slowakije in verband met hem, over wien ik mij voorneem een korte studie in dit blad te publiceeren. Nagekomen marktberichten. PURMEREND, 27 Sept. 1938. Aanvoer en prijzen waren 'heden als volgt: Gem. kaasbeurs. Verhandeld 19 parijen, wegende 63000 K.G. Hoogste prijs 25. Handel matig. Kaas. 10 stapels Kleine boeren 25; 1 stapel Volvette 26.50; 686 K.G. Boter 1.40 1.50 per K.G. 578 Runderen, w.o. 300 Vette koeien 64—69 cent per K.G., 140 Geldekoeien 110150, 35 Melkkoeien 180—260, handel stug; 103 Stieren 44 52 cent per K.G. handel matig; 18 Paarden 80—160, handel stug; 114 Vette kalveren 28—48 cent per K.G., 255 Nuchtere kalve ren: slacht 7—12 en fok 11—18, han del matig; 260 Vette varkens (slacht) 50— 53 cent per K.G. handel vlug; 24 Magere varkens 20—35, 414 Biggen 12—18 64 Bokken 13, 974 Lammeren 912^ handel matig; Kipeieren 4.204 60 en Eendeieren 3.20 per 100 stuks. .S^°P'. Centr> Eierveiling Purmerend G.A. (Afd. eieren). 8500 stuks Eendeieren 4.15 4.35, kleine eendeieren 2.60—3 en 70000 stuks kippeneieren, waarvan de prii- —66 4.40—4.55, 63—64 4.35—445 58—59 4.10—4.25, 50—52 3.45—3 60 en 45-49 2.55-/ 3.50. voor het gala-bal, waaraan een concert den tuin vooraf ging. Deftig en plechtstar1 was 't aanvankelijk, maar toen de g verder den nacht inschreden en de Gf1" met zijn gezelschap alweer v.as vertrów ken kwam ook hier de feeststemmi los; want ook de leden der „Harmonie" hun dames verstaan opperbest de kun van feestvieren. un#W •t Is natuurlijk niet mogelijk om den lezers, zij 't met nog zoo korte notities een ook maar eenigszins volledig beeld t geven van de feestviering, al zou ik dit tot Batavia beperken. Dankdiensten, waarbi' de indrukwekkende dienst in de oude Por! tugeesche Buitenkerk in de benedenstad het officieel cachet had, met de tegen» woordigheid va- G.G. en hooge autoritei! ten, de groote parade op het Waterloo! plein, de na-avond-receptie bij den G.G ten paleize Rijswijk, met bal na, allerlei concerten en plaatselijke festiviteiten, zin» gende schoolkinderen, padvinders in wel! geslaagd lichtspel, een ringstekerij Vooé versierde auto's, welk nummer door on. voldoende deelname mislukte, de succes! volle nationale revue van Cor Ruys, anderé gelegenheidsopvoeringen door amateurs tentoonstellingen van 0"anje-herinneriï. gen en betreffende de regeeringsperiod» onzer Koningin, de sprookjesachtige ver. lichting van het Wilhelminapark en het daarin gelegen fort Prins Hendrik en met het monument voor de gevallen strijders op Noord-Sumatra; zoo ongeveer moeten de moderne illuminaties in Holland zijn enz. enz. Men ziet, er was verscheidenheid genoeg en het publiek gaf tiouwens ondubbel zinnig blijk zich uitnemend te amuseeren ieder naar den aard van zijn ras. Want, al hangt dan ook hier boven zoo'n menigte het gerucht van een feestelijke stemming, zóó fel oplaaien als in Holland doet dé feestvreugde hier niet, daarvoor blijft het tropische klimaat wel een beletsel, al zijn. er natuurlijk ook in dit opzicht hoogte punten. Op gevaar af maar dan toch volkomen ten onrechte voor een Nurks te worden aangezien, moet ik tenslotte enkele op merkingen maken, waarvoor ik aanknoop bij de mislukte ringstekerij voor versierde auto's. De feestcommissie had blijkbaar niet bedacht, dat na reeds twee dagen feestvieren 8 uur 's morgens voor zoo'n festiviteit wel wat vroeg is; ook om andere practische redencrr is een dergelijk nummer in den na-middag beter op zijn plaats. Meermalen kon men de opmerking hooren ook in de pers was zij te vinden dat deze toch officieele commissie zoo weinig er naar gestreefd had centrale lei ding te geven aan de feestviering, alles was nu tamelijk versnipperd, mogelijk om door decentralisatie een begrip, dat den velen ambtenaren in de feestcommissie niet vreemd is! de feestvreugde gelijk matig over de stad te verspreiden. Zelfs een algemeene aubade voor het paleis van den G.G. ontbrak! De adviseurs van den Landvoogd had den moeten bedenken, dat de G.G., als centrale figuur, vertegenwoordiger van de koningin niet zoo zeer buiten de algemeene feestviering had gehouden behooren te worden, als nu algemeen opviel. De fout zit, speciaal wat Batavia betreft, altijd weer hierin, dat het feestcomité een vrijwel volkomen ambtelijk karakter draagt, allerlei autoriteiten moeten er blijkbaar zitting in hebben, met het gevolg, dat het comité volslagen buiten het publiek blijft staan! Voor vergelijking komt feitelijk alleen in aanmerking een groote stad als Soera- baia en daar heeft men inderdaad een gelukkiger hand gehad in de samenstelling van het feestprogramma, dat er dan ook volkomen geslaagd is. Intusschen heeft Batavia bewezen ook bij een eenzijdige taak-opvatting door de feestcommissie bij een zoo belangrijke en heugelijke gebeurtenis als het regeerings jubileum der koningin toch danig te kun nen feestvieren, waaraan overigens niet te twijfelen viel. Er is nog één punt, waarop ik, tenslotte, afzonderlijk wil wijzen, dat is de algemeene deelneming van de inheemsche bevolking, waarna ik onmiddellijk de Chineesche groep wil noemen, zonder daarmede aan de andere Vreemde Oosterlingen hier te lande te kort te doen. De feestviering is inderdaad algemeen geweest, natuurlijk menigmaal op zeer bescheiden schaal; dat kan niet anders. Maar wie in deze dagen door het land trok, is 't overal opgevallen, dat tot ver in de binnenlanden, tot in de kleinste desa en aan de eenvoudigste kampongwoning blijk gegeven werd van deelneming. De inlanders hebben daarvoor als typeerende demonstratie het eenvou dige eerepoortje, dat voor hun erf, al is dat nog zoo klein, wordt opgericht; een eeiepoortje van bamboe opgezet, versierd met levend, zij 't hier al te snel verdord groen, soms ook met vruchten en altijd voorzien van enkele rood-wit-blauwe vlaggetjes. Zoo kan inderdaad getuigd worden, dat het regeeringsjubileum onzer koningin over geheel Indië met feestbetoon werd herdacht en gevierd. BATAVUS. na een feest.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1938 | | pagina 8