DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
GRATIS
m m
ENORME BRANDEN IN MARSEILLE
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
iranco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven irancc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telel. 3320, redactie 3330.
No. 255 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Zaterdag 29 October 1938
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
Razzia's onder de Joden en onder de Polen.
Duitschland grijpt plotseling zeer krachtig in.
Een passen-kwestie met Polen.
overhaaste maatregel heeft min of
Verscheidene dooden en talrijke zwaar gewonden.
Stadswijk in gevaar.
De algemeene toestand.
plaatskaarten voor de
PERSIL-avonden
op 2 en 3 Nov. in de Harmonie,
afhalen aan de cassa Maandag
en Dinsdag 9.30—2 uur.
Tsjang Kai Sjek nog vol
vertrouwen.
300.000 Japanners aan de
Jang Tse gevallen.
ra
Ml
ALKMAARSCHE COURANT.
Gisternacht zijn bij een razzia in de
Joodsche wijken van Berlijn meer dan
honderd Joden in hechtenis genomen.
In Weenen zijn terzelfdei'tijd ongeveer
2000 Poolsche Joden gearresteerd,
terwijl de Poolsche Joden in Keulen
bevel kregen, zich voor 1 uur des
middags te melden aan het naastbij
gelegen politiebureau, vanwaar zij
naar de grens gezonden en gerepatri
eerd zouden worden. Zij mochten
slechts kleeding en voedsel voor één
dag medenemen.
De razzia te Berlijn is ondernomen door
de politie voor de passencontróle en was
in de eerste plaats gericht tegen menschen
zonder paspoort of personen, van wie men
dacht, dat zij onwettig in Duitschland
vertoefden.
Reuter meldt nader uit Berlijn, dat er
nog geen officieele mededeeling is ver
strekt over de gehouden razzia. Terwijl
algemeen gemeld wordt, dat tusschen de
200 en 300 Joden in de Duitsche hoofdstad
werden gearresteerd, veronderstellen ver
scheiden bewoners van de Joodsche buurt,
dat dit aantal dichter bij de 1000 zal zijn.
Het verluidt, dat bij de razzia alléén
buitenlandsche Joden werden gearresteerd.
De razzia vond plaats 's ochtends om 5
uur, blijkbaar op grond van een decreet
van 8 October, waarbij van Joden geëischt
wordt, dat zij binnen veertien dagen hun
paspoorten inleveren. De gearresteerden
worden het land uitgezet.
Reuter verneemt verder, dat de ver-
fclyfsontzeggingen, welke zijn afgekondigd,
alléén mannen betreffen.
Weenende vrouwen stonden buiten het
Schlesisiche Bahnhof om te trachten, 'n
glimp op te vangen van hun man, vader
of zoons, doch de politie maakte dit door
een afzetting onmogelijk.
Het is niet bekend, wanneer de vrouwen
zullen volgen.
„Lastige" buitenlanders.
Van officieuze zijde wordt medegedeeld,
dat op grond van een onlangs door de Pool
sche regeering uitgevaardigde verorde
ning Poolsche buitenlandsche paspoorten
door de buitenlandsche vertegenwoordigers
van Polen moesten worden geviseerd, daar
de bezitters zonder dat visum niet meer
op het gebied van den Poolschen staat
worden toegelaten. In Duitschland be
vinden zich naar schatting 150.000 Pool
sche onderdanen. In geval zij het visum
niet krijgen, zouden zij dus voor altijd dten
laste komen van het Rijk en zou de Duit
sche regeering niet meer beschikken over
het overigens in alle staten tegenover bui
tenlanders bestaande recht van het over
de grens zetten van lastige buitenlanders.
Aangezien een Duitsch voorstel van
Poolsche zijde niet werd aanvaard en aan
gezien slechts tot 29 October gerekend kon
worden op een overneming door de Pool
sche regeering van door de Duitsche re
geering uitgeweken lastige Poolsche onder
danen op grond van hun vroegere pas
poorten. moesten de Duitsche autoriteiten
maatregelen nemen, om het aantal te ver
minderen dergenen, die waarschijnlijk geen
Poolsch visum zouden ontvangen.
In verband hiermede zijn eenige dui
zenden Poolsche onderdanen, die door de
Duitsche autoriteiten als ongewenscht
borden beschouwd, naar de Poolsche
grens gezonden, om over die grens het
land te verlaten.
Een overhaaste maatregel.
De plotselinge en op zeer groote schaal
uitgevoerde maatregel tegen Poolsche
burgers in Duitschland (meerendeels Jo-
e£) heeft veel opzien gebaard.
Eenige duizenden in Berlijn wonende
Poolsche onderdanen (de maatregel is
overigens, zooals boven gemeld, niet tot
f®rlijn beperkt gebleven) hadden plotseling
hevel gekregen, zich te melden bij het
ureau voor vreemdelingen in het Noorden
an Berlijn. Daar werd hun medegedeeld,
ajj zij nog heden over de Duitsch-
°nlfC^6 grens Sezet zouden worden.
6 Politiebeambten, die den Polen het
ar Z*ck te melden, kwamen brengen,
j esteerden tegelijkertijd eenige honder
den' j>rooten<*eels jeugdige, Poolsche Jo-
Dezen werden naar de ongebruikte
one^ander"kazerne biJ het politiebureau
vanrf n Alexander-platz gebracht. Daar-
aan zag men kort daarop vrachtauto's
van mstanten vertrekken in de richting
renet G«- es'scbe Bahnhof en het goede-
^Ttrekk11 Vanwaar be treinen naar Polen
meer een paniek onder Polen in Duitsch
land veroorzaakt. Voor het consulaat ver
drong zich gister een menigte van om
streeks vijfhonderd Polen, die hulp tracht
ten te krijgen. Namens het consulaat werd
hen echter meegedeeld, dat men voorloopig
geen hulp kon verleenen.
Ook voor de Alexander-kazerne ver
drongen zich honderden menschen, groo-
tendeels vrouwen, die den gevangenen
kleeren en levensmiddelen wilden bren
gen. De politie maande tot doorloopen.
Blijkbaar heeft men slechts mannen ge
arresteerd, veronderstellend dat de vrou
wen en kinderen der gearresteerden hen
wel zouden volgen.
Zooals gezegd, beperkt de maatregel
zich niet tot Berlijn. Ook in Weenen,
Breslau, Keulen en Rostock zijn dergelijke
tooneelen voorgevallen.
De Duitsche regeeri g heeft zich eerst
tot dezen maatregel gedwongen gezien,
nadat de Poolsche regeering een voorstel
tot overleg heeft afgewezen.
Officieel verzekerde men dat alle
uitgewezenen, die overeenkomstig de
Poolsche wet door een aanteekening in hun
pas de vernieuwing van hun staatsburger
schap krijgen, weer naar Duitschland te
rug kunnen keeren. Le maatregel is geen
antisemietische actie, doch Duitschland
heeft zich slechts willen vrijwaren tegen
het gevaar, dat duizenden, door hun vader
land ongewenscht geachte Poler. niet meer
uit Duitschland uit te wijzen zouden zijn.
In het concentratiekamp.
Van de tweeduizend Joden, die te Wee
nen werden gearresteerd, is de helft vrij
gelaten. De anderen, n.1. 800 Poolsche
Joden en 200 uit Tsjecho-Slowakije, zijn
tijdelijk in een concentratie-kamp onder
gebracht.
De verjaagden weer terug in
Duitschland?
Het Poolsche ministerie van buitenland
sche zaken te Warschau heeft aan de
„United Press" de verzekering gegeven,
dat tengevolge van besprekingen, die den
geheelen dag gevoerd zijn tusschen beide
regeeringen via de ambasades in Berlijn en
Warschau, Duitschdand de deportatie van
Poolsche onderdanen heeft gestaakt. Nog
op Duitsch grondgebied zijn de treinen
met transporten arrestanten tot staan ge
bracht en de arrestanten zijn weer naar
hun woonplaatsen vervoerd.
Deze regeling, zoo deelde men mede,
is getroffen, nadat de Poolsche regeering
aan de Duitsche overheid de verzekering
heeft gegeven, dat op het oogenblik nog
slechts de Poolsche passen voor het bui
tenland onderzocht worden en aan nie
mand in. feite het Poolsche staatsburger
schap ontnomen wordt, waardoor de Duit
sche maatregelen nog niet noodig zijn.
In Warschau wordt verder vernomen,
dat honderden Poolsche staatsburgers,
wien door de Poolsche consulaten in hun
woonplaatsen in het buitenland op grond
van de nieuwe verordening de passen ont
nomen waren, heden gepoogd hebben
zonder pas uit Hongarije, Roemenië en
Tsjecho-Slowakije in Polen te komen.
Een misverstand?
In gezaghebbende Poolsche kringen
wordt verklaard, dat „het optreden van
Duitschland tegen de Poolsche Joden te
wijten is aan een misverstand. Tusschen
beide regeeringen wordt thans onderhan
deld. Men hoopt, dat deze onderhandelin
gen tot een positief resultaat zullen voeren
en dat de Duitsche regeering de tegen de
Poolsche Joden getroffen maatregelen zal
intrekken."
Een enorme brand heeft gistermiddag
in Marseille gewoed. Een groot waren
huis aan de Canebiere werd een prooi
der vlammen, doch daarnaast werd een
geheele stadswijk bedreigd. Het verkeer
moest worden verlegd, het congres der
radicaalsocialisten moest worden onder
broken.
Verscheidene dooden en talrijke zwaar
gewonden zouden te betreuren zijn.
Om 2 uur Vrijdagmiddag brak de brand
uit in een warenhuis en na slechts enkele
minuten stond het geheele gebouw in vuur
en vlam. De vlammer), aangewakkerd door
den mistral, sloegen al spoedig over naar de
andere zijde van het Canebière, waar het
hotel Noailles is gevestigd. Voortdurend
hoorde men ontploffingen en geraas van
neerstortend puin.
De brandweer, die de vuurzee van alle
zijden aantastte, was machteloos. Het vuur
scheen niet te blusschen en reeds voor 4 uur
was het warenhuis geheel verwoest.
Eenige verkoopsters waren iutusschen uit
de ramen der vierde verdieping gesprongen
en men vreesde terecht dat zij omge
komen waren.
Intusschen breidde de brand zich steeds
meer uit. Van het hotel Noailles sloeg het
vuur over op een bankgebouw, dat ook al
spoedig in lichte laaie stond.
Alle winkels in de omgeving van den
brand werden gesloten en de verlichting uit
geschakeld. Eenige huizen, welke grenzen
aan de „Modernes Galaries" in de Boulevard
Augoiwmier vatten eveneens vlam en de
brandweer moest bovenmenschelijke pogin
gen doen om verder uitbreiden van den
brand te voorkomen.
Een traanverwekkende en verstikkende
rook vulde de straten in de omgeving, doch
deze kon de nieuwsgierigen niet verdrijven.
De straten stonden weldra blank van het
bluschwater, dat zonder ophouden in het
vuur werd gespoten.
Ontstaan van den brand.
In het warenhuis „Modernes Galeries",
waar de brand is uitgebroken, werd een uit
gebreide verbouwing uitgevoerd. In het ge
bouw waren groote houten stellingen ge
bouwd.
Volgens verklaringen van een arbeidster
zou het vuur zijn uitgebroken op een stelling
op de tweede verdieping. Het vuur greep zoo
snel om zich heen, dat de werklieden slechts
met behulp van een touw uit een raam kon
den ontvluchten. Het personeel van het wa-
Alkmaar, 29 October.
In een gistermiddag gehouden redevoe
ring op het radicaal-socialistische congres
(dat toen nog niet was onderbroken dpor
den grooten brand!) heeft minister Bonnet,
sprekende over de buitenlandsche politiek
der regeering verklaard, dat Frankrijk zijn
idealen van vrede, trouw aan den Volken
bond en collectieve veiligheid geenszins ver
zaakt. Hij was van oordeel, dat het accoord
van München een basis voor den Europee-
schen vrede kan worden, zonder Frankrijk
te noodzaken aan de verdragsverplichtingen
jegens Rusland te kort te doen. Frankrijk
streeft naar toenadering tot alle volken en
naar vriendschappelijke betrekkingen met
Duitschland en Italië. Bonnet was het in dit
opzicht volkomen eens met Daladier.
Voorwaarde voor een succes van de hui
dige Fransche politiek noemde de minister
een sterk en gezond Frankrijk. Deze voor
waarde geldt vooral in de economische po
litiek. Deze gedachte werd door den mi
nister uitvoerig ontwikkeld en hij voorspel
de' een rationeele reorganisatie van de we
reld-productie.
Gisterochtend was onder voorzitterschap
van minister-president Daladier de algemee
ne politieke commissie van het radicaal-
socialistische congres bijeengekomen om
den tekst van de motie op te stellen, welke
des middags aan het congres zou worden
voorgelegd als besluit van de debatten over
de buitenlandsche politiek. In deze motie
werd de politiek van de regeering zonder
voorbehoud goedgekeurd en werd de regee
ring verzocht deze politiek te blijven vol-
gen.
Vervolgens begon de commissie met het
bestudèeren van de resolutie inzake de bin-
nenlandsche politiek, welke Zaterdagavond
in stemming zal worden gebracht. De tekst
van deze motie zal in de redactiecommissie
worden opgesteld. In groote trekken is de
commissie het er reeds over eens gewor
den. In de eerste plaats zal een beroep wor
den gedaan op alle Franschen om mede te
werken tot het welzijn van het land.
Vervolgens wordt aangedrongen op de
noodzakelijkheid van economisch en finan
cieel herstel in het belang van de nationale
veiligheid en wordt er een beroep gedaan
op de arbeidersklasse, om haar medewer
king te verkrijgen voor de maatregelen,
welke de regeering op het oog heeft. De ra
dicaal-socialistische partij betreurt, dat de
communistische partij door haar houding
zichzelf heeft uitgesloten van het volks
front. Wanneer de door de regeering voor
gestelde maatregelen geen goedkeuring van
het parlement zullen wegdragen, zal het ge
heele land worden geraadpleegd door mid
del van verkiezingen, welke de autonomie
en de onafhankelijkheid van de partijen zul
len verzekeren.
De spanning in Memel groeit voortdurend.
De jongste phase is de eisch dien de Duit
sche leiders in de buitengewone zitting van
den landdag hebben gesteld, de eisch n.1.
van volledige autonomie.
Na de zitting begroetten duizenden den
Duitschen consul-generaal Saucker met ge
roep van: „een volk, een rijk, een Führer!"
Bij de straatbetooging die er op volgde riep
men „Sieg Heil" en „Weg met de Joden!"
De landdag was bijeengeroepen om te pro
testeeren tegen twee Litausche wetsontwer
pen voor veiligheidsmaatregelen, die na het
opheffen van den staat van beleg in Litauen
in werking zouden treden.
De Duitsche leiders verklaarden, dat de
Litausche heerschappij over Memel aan ze
kere voorwaarden gebonden was, en criti-
seerden het Litausche bestuur over Memel
en het Litausche opperste gerechtshof.
Zij eischten een autonome politie, een
autonome uitvoerende macht. De toespra
ken werden door de radio uitgezonden en
in de straten in den omtrek bevond zich een
dichte menigte.
De protest-vergadering werd gehouden
niettegenstaande het feit, dat de gouverneur
van Memel verzoeningsgezinde voorstellen
had ingediend met betrekking tot de veilig
heidswetten en zijn veto tegen de wetge
vende maatregelen door den landdag aan
genomen.
Door de voorgestelde veiligheidswetten
zou de gouverneur van Memel de bevoegd
heid krijgen controle te oefenen op drukke
rijmateriaal en dit in beslag te nemen, en om
vergaderingen en betoogingen te verbieden.
Hij zou ook personen die de staatsveilig
heid in gevaar brengen, naar een ander
district of naar een werkkamp mogen zen
den, en zou vergunningen om wapens te
dragen kunnen verleenen of intrekken.
Zulke rechten komen volgens de natio-
naal-socialisten in Memel alleen toe aan het
directorium, de regeering van Memel.
t]
Hitier bracht Dinsdag een bezoek aan
Weenen en bij die gelegenheid heeft hij.
naar een speciale correspondent van de
„Daily Herald" verneemt, in het Metropol
Hotel een korte, maar dramatische ontmoe
ting gehad met dr. Schuschnigg, den vroe-
geren, thans gevangen gehouden bondskan
selier. Dinsdagmorgen zou Schuschnigg de
begrafenis van zijn vader hebben mogen bij
wonen. De daarvoor gegeven toestemming
werd echter op het laatste oogenblik inge
trokken en in de plaats daarvan kreeg hij
bezoek van Hitier.
Hitier deed Scliuschnigg een aanbieding,
die deze in overweging heeft genomen. Na
de ontmoeting werd Schuschnigg toegestaan
gravin Vera Fugger, met wie hij onlangs bij
volmacht is getrouwd, te zien. Hij besprak
met haar hetgeen Hitier hem had medege
deeld.
Volgens Schuschnigg was Hitier merk
waardig verzoeningsgezind geweest. Hij had
gezegd een „vriendenhand" te willen aan
bieden. Daarna was een politieke bespre
king gevolgd. Schuschnigg, aldus luidde
Hitler's argumentatie, kon mij nu toegeven,
dat de geschiedenis had bewezen, dat Hitier
gelijk had gehad. Geen Duitscher en
Schuschnigg heeft zichzelf herhaaldelijk
een Duitscher genoemd kon in het groot
ste uur van Duitschland aan den kant blij
ven staan.
Hitier besprak vervolgens met zijn ge
vangene de verhouding tusschen kerk en
staat, en verlangde, dat Schuschnigg zou
instemmen met zijn houding, dat van geen
enkele zijde inmenging kan worden geduld
bij de uitvoering van de groote taak, die
thans voor de Duitsche natie ligt. Het was
nu de tijd, aldus Hitier, voor alle Duitschers
om zich te vereenigen in de grootste poging
van alle tijden, en om de wereld het beeld
van volslagen eenheid voor te houden. Dan
zou de weg naar Duitschlands eeuwige
grootheid vrij zijn.
Schuschnigg kreeg vervolgens het aanbod
zichzelf te redden van levenslange gevan
genisstraf of zelfs van executie, indien hij
tijdens zijn proces openlijk zou verklaren
tot Hitler's opvattingen te zijn bekeerd.
De vroegere Oostenrijksche kanselier gaf
geen onmiddellijk antwoord, maar zijn
vrouw, gravin Fugger, heeft er bij hem op
aangedrongen toe te geven om harentwille
en om der wille van zijn zoon
Wat moeten wij denken van dit onder
houd tusschen twee vijanden? Is het waar,
dat Hitier en Schuschnigg elkaar ontmoet
hebben, of is het waar, wat de Duitsche pers
zegt: deze ontkent, dat zulk een onderhoud
heeft plaats gehad.
renhuis, dat te twee uur aan het werk was
gegaan, kon tijdig gered worden, alleen een
afdeelingschef werd door rook bedwelmd en
is verbrand, terwijl twee jonge vrouwen
naar 't ziekenhuis moesten worden gebracht,
waar zij overleden. Een jeugdige verkoop
ster, die uit een raam van de vierde verdie
ping sprong, is eveneens omgekomen.
Het warenhuis „Nouvelles Galeries" be
sloeg aan de Canebière een lengte van circa
vijftig meter, terwijl het vijf verdiepingen
tellende gebouw een diepte van ongeveer
70 meter had. Er is niets anders van overge
bleven dan een hoop verwrongen ijzer, waar
uit de vlammen nog steeds oplaaien.
Een geheel huizenblok in brand.
Verscheidene deelnemers aan het radicaal-
socialistisch congres, waaronder minister
president Daladier en minister Bonnet, lo
geerden in hotel Noailles, dat derhalve door
een speciale commissaris werd bewaakt. Te
kwart voor drie sloeg deze alarm. Op dit
oogenblik bevonden zich geen officieele
personen in het gebouw. De commissaris be
gaf zich naar de vertrekken van minister
president Daladier en minister Bonnet en
wist de dossiers, welke hier lagen, in veilig
heid te brengen.
Teneinde bij het blusschen te helpen, wer
den met spoed brandweerlieden uit het arse
naal van Toulon geroepen.
Te half vijf woedde de brand in een ge
heel huizenblok, dat aan de Westzijde wordt
begrensd door de Canebière. In dit blok
staan de hotels Noailles en Astoria, de bank
„Societe Generale" en de kantoren van de
„Air France". De brandweer streed vergeefs
tegen de vlammen. Men kon nog juist op tijd
twee theaters, welke naast het warenhuis
„Nouvelles Galeries" lagen, ontruimen. Ook
andere huizen werden ontruimd.
Nadat het congres van de radicaal-socia
listen was verdaagd in verband met den
brand, snelden de journalisten, welke het
congres bijwonen naar de telefooncellen. De
deelnemers aan het congres begaven zich
naar het terrein van den brand.
Gevaar van uitbreiding geweken.
De brand, die zich tegenvolge van den
waaienden mistral met buitengewoon groote
snelheid had verbreid, dreigde een oogenblik
een ware ramp te worden, doch om 7 uur
gisteravond nam de omvang van den brand
af.
De situatie gisteravond 10 uur.
Om 10 uur gisteravond woei de mistral nog
steeds, zelfs krachtiger nog dan des mid
dags. Talrijke motorspuiten stonden nog
steeds voor de brandende gebouwen, die
door verscheidene schijnwerpers verlicht
werden.
Van de „Nouvelles Galeries" stond nog
slechts een stuk muur, aangevreten door de
vlammen, overeind. De rest was een chaos
van steenen en ijzer, waarop de brandweer
voortdurend stroomen water deed neer
komen.
Voo het hotel Noailles stond nog steeds de
groote ladder opgericht, omdat het dak en
de zoldervertrekken van tijd tot tijd weer
gaan gloeien. De beide aangrenzende, even
eens ontruimde hotels hebben op de boven
verdiepingen van het vuur te lijden gehad,
terwijl voorts schade is aangericht door de
watermassa's, die de brandweer naar binnen
heeft geworpen.
Om kwart over tien deden vliegende von
ken van de Nouvelles Galeries een begin van
brand ontstaan in het Lycee Thiers. De
brandweer greep snel in en wist het vuur
spoedig te bedwingen.
De oorzaken.
In het buitenland heeft men tendentieus
verband gelegd tusschen den grooten brand
en de verklaring van Daladier ten aanzien
der communisten.
De brand zou het werk zijn van extremis
tische elementen.
Het Chineesche persbureau bericht,
dat gister de politieke raad van China
is bijeen gekomen. Deze raad telt 111
leden. De zitting zal elf dagen duren
en men verwacht, dat belangrijke be
sluiten genomen zullen worden.
Maarschalk Tsjang Kai Sjek woont de
vergadering van den raad niet bij, af
gezien zijn militaire plichten hem nood
zaken, elders te vertoeven. Hij heeft
evenwel een boodschap gezonden, waar
in hy zyn strategische plannen uiteen
zet. Hij wyst hierin er op, dat de moei
lijkheden voor China grooter schijnen
F
•ti mm
nlüülll
