De kool-campagne te Broek op Langendijk
Drukte op de veiling
en op het land.
Doordraaien".
Broek op Langendijk, 31 Oct. Aan
voer en prijzen waren heden als volgt:
2750 K.G. roode kool 1.60—1.80;
3600 K.G. gele kool 1—/ 1.60; 3250
K.G. Deensche witte kool 0.90
1.40; 700 K.G. savoye kool 2.40
2.70.
Noordscharwoude, 31 Oct. 11200
K.G. roode kool 1.60—2.40; 3700
K.G. gele kool 1.60—2.10.
Warmenhuizen, 29 Oct. 32.300 K.G.
roode kool 1.002.80; 7500 K.G.
gele kool ƒ1.401.80.
Drie „marktberichten" uit den Langen
dijk! We nemen ze hier over, omdat dit
verhaal over den Langendijk handelt en
omdat er sprake is van kool. En, nietwaar?
cijfers spreken boekdeelen.
Vandaar bovenstaande getallen. En nu
hebben wij opzettelijk nog één soort kool
vergeten: de zoogenaamde vroege witte.
Want als wij die zouden noemen, dan zou
het voor eqp ieder, die het nog niet weet, duidelijk zijn, dat de Langendijk en kool-
bouw bij elkaar hooren! Maar men oordeele zelf: Broek op Langendijk vroege witte
kool 76.000 K.G.; Noordscharwoude 106.000 K.G.; Warmenhuizen 50.200 K.G.!
Asjeblief: ruim 230.000 K.G. vroege kool op één dag aangevoerd aan deze veilingen
in onze koolstreek. Dat zijn cijfers, die spreken, dat zijn cijfers, die van groote betee-
kenis zijn: bij goede prijzen welvaart, bij lage (tegenwoordig heiaas te lage) prijzen
armoede
De schuitjes, met kool beladen, worden uit den polder getrokken en over den wegi
naar het op veel hoogcr niveau gelegen hoofdvaarwater gevoerd, van waar »:e hun
weg naar de veiling vervolgen kunnen.
Hoeveel verspilde arbeid beteekent dat?
Hoeveel stil gedragen armoede schuilt
daar achter?
Gelukkig wij schreven het reeds
de Langendijker is tevreden, zoolang» hij
op zijn Jand kan werken.
De Langendijk! Ziet om u heen. rechts
en links: in alle vaarten en slooten, onder
elk brugje en bruggetjes drijven de booten
voorbij met hun blanken ballast: de kool!
Het water is hier overvloedig en van
groot belang: niet alleen vormt het den
natuurlijken weg naar en van elk akker
tje, maar doorweekt het den bodem van
de duizenden eilandjes, die daardoor uiter
mate geschikt worden voor den verbouw
van de witte kool.
De Langendijk! Ziet nog eens om u heen,
rechts en links: bij alle tuinderswoningen,
langs alle walkanten ligt de kool opgesta
peld. In de vroegte is ze gesneden en naar
den wal gebracht, in de vroegte wordt ze
op de boot geladen en nauwelijks is de zon
boven den horizont verschenen, of de
schuitjes en bootjes komen naar het cen
trale punt: de veiling, het houten gebouw,
dat op palen in het water staat.
De veiling.
In een lange loods zoeken de schuitjes
elk zijn plaats, al naar gelang de lading:
de roode kool bij elkaar, de witte even
eens, de gele natuurlijk ook.
Boven op de stapels, ligt het naambord-
De kool wordt naar de boerderijen gebracht om in schuren te worden ondergebracht
voor den winter.
Kool, kool, kool!
Het is kool, kool en nóg eens kool, welke opgestapeld liggen langs den walkant,
het is glanzend donkerroode kool of zacht-gele savoye kool of blinkend witte vroege
kool. Maar het is allemaal kool!
De Langendijk heeft het druk in deze weken, nu de kool gesneden en vervoerd
wordt. De Langendijk komt handen te kort in deze dagen. En de Langendijker is
tevreden
Tevreden? En dat, terwijl de prijzen zoo laag zijn en er duizenden kilo's kool
„doorgedraaid" worden? Tevreden, nu er armoede heerscht in de eertijds zoo wel
varende streek? Tevreden, ondanks de beproeving van vele moeilijke jaren?
Ja, de Langendijker is tevreden, omdat hij kan werken op zijn land, dat hem lief ge
worden is, omdat hijtuinder is in hart en nieren. Al hoopt hij (en wij met hem),
dat spoedig betere tijden zullen aanbreken, opdat het tuindersbedrijf weer loonend
wordt.
Laten wij hier echter niet blijven stilstaan bij de economische moeilijkheden in het
tuinbouwbedrijf. Laten wij ons bepalen tot wat er dezer dagen aan den Langendijk
te zien en te beleven is.
Internationaal!
De Langendijk, die zich te midden van de duizenden drassige eilandjes van Sint-
Pancras naar het Noorden kronkelt, lijkt zoover van de wereld af. 't Is immers slechts
een stukje van Nederland, ergens Noordelijk van Alkmaar?
Vergist U zich liever niet! De Langendijk ligt midden in de wereld. Het is waar,
het veilinggebouw in Broek herinnert in niets aan de groote koopmanshuizen in
Quebec, La Plata of Amsterdam. Maar langs het houten plankier der veiling ziet men
dezelfde verschijnselen als op de wereldmarkt, die der crisis: onverkochte kool, „ver
sneden" kool ligt opgestapeld op de platte schepen; zij is thans veevoeder geworden...
Het snüdcn der kool in de polders rond Broek op Langendijk.
Een der schuitjes brengt de verkochte
lading naar haar bestemming.
De kool, bestemd voor den export, ligt bij
vervoerd te
je van den eigenaar en ook het geschatte
gewicht van den stapel is genoteerd.
Van de loods, waarvan de bodem alweer
uit een wateroppervlak bestaat met een
aanleg van smalle plankiei'en, komen de
schuitjes één voor één in een tevoren be
paalde en streng gehandhaafde volgorde
in het veilingslokaal. Dat kan, want.
midden door het groote lokaal loopt het
vaarwater, de goot, zeggen de Lange-
dijkers. Het is als 't ware een kanaal bin
nenshuis, dat aan beide uiteinden afgeslo
ten kan worden door middel van rolluiken.
Ter weerszijden van de goot zitten de koop
lieden; zij zien het artikel langs zich heen
varen, zij zien ook den wijzer ronddraaien
op de groote klok. En zoodra een hunner
ziet, dat de wijzer een cijfer bereikt, over
eenkomend met den prijs, die hem goed
dunkt, pinkt er een lampje aan boven het
nummer van de bank van den.kooper.
Dat is het electrisch mijnen. Het electri-
sche mijntoestel werkt al eenige jaren in
den Langendijk en het doet dit onfeilbaar
en zakelijk.
En eigenlijk is alle romantiek van het
veilen er af. Jammer? Nee, eigenlijk niet;
het gaat thans beter, eerlijker dan vroe
ger
Verdwenen romantiek.
Vroeger! Ja, toen zag het er zoo heel
anders uit. Toen lagen eiken ochtend aan
den p'aal in het haventje van het veilings
gebouw de zeilschepen, die de koopwaar
naar de steden zouden brengen. En daar.
tusschcn dóór lagen de kleine schuitjes
van de tuinders, rommelig en onoverzich
telijk.
Zoodra nu de veiling begon, haastte
ieder zich, die graag de eerste wilde zijn,
om „onder de klok" te komen. Want wie
het 'eerst kwam, het eerst maalde!
Maar soms ook was het net andersom.
Als de tuinders reden hadden om te ge-
looven, dat de kool zou „duren" duur
der worden dan verscholen zij zich met
het scheepje tusschen de groote zeil
schepen, om toch maar zoo laat mogelijk
de goot binnen te varen! Dan was het: hoe
later onder de klok, hoe beter de prijs!
Meermalen wachtten dan allen op elkaar,
met het gevolg, dat niemand onder ie
klok kwam. Dan was het doel voorbij ge
schoten
Op den duur kon dat niet zoo blijven, er
werden regelen vastgesteld, waaraan
ieder zich te houden had. En thans krijgt
iedere tuinder een nummer en moet „on
der de klok" verschijnen, als zijn nummer
wordt afgeroepen. Komt hij niet, dan kan
hij onverrichterzake veer huiswaarts gaan.
En thans drukken de kooplieden op den
knop en daarmee uit. Ofzij drukken
niet en dan draait de wijzer door tot voor
bij den van overheidswege vastgestelden
minimumprijs. Dan is de kool „doorge
draaid", d. w. z. dan is het product be
stemd om vernietigd te worden.
Maar dat de markt kunstmatig beïn
vloed moet worden door een stelselmatige
vernietiging van voedselvoorraden, dat wil
er bij de bewoners van den Langendijk
niet in. Vraag er den eersten den besten
arbeider naar, wiens bestaansmogelijkheid
toch ten ïai-.wste samenhangt met wat de
voortbrengselen van zijn land opleveren....
Hij zal u zeggen, dat hij niet begrijpt,
waarom de reteering de groente laat vernietigen. En hij zal zijn hoofd schudden en
zich achter de ooren krabben, omdat hij niet begrijpt, waarom de wereld op haar
kop staat
Schuiten op rails.
Het koolsnijden en het kooltransport is in vollen gang. Overal ziet men de men-
schen bezig met het afbladeren der ronde kogels of het in manden laden van het
product, dat vaak per smalspoor naar het vaarwater wordt vervoerd. En volgt men
zoo'n schuit, dan ziet men dikwijls een merkwaardig verschijnsel: de schuit wordt op
een gegeven oogenblik op rails geplaatst en op het droge getrokken! Ze ligt nJ. in
een sloot, welks peil lager is dan dat van het open vaarwater en een open verbinding
is dus niet mogelijk. In plaats nu van een omslachtig overladen in een andere schuit,
wordt het platte vaartuig eenvoudig op de rails gezet, die van het kanaal over den
weg naar de sloot loopen. Een sterke ijzeren kabel wordt aan de boot bevestigd en
vlot wordt de hindernis genomen en komt de boot in haar ruimer element, den
waterweg naar de veiling!
Zuurkool-industrie.
Wij zouden niet volledig zijn, wanneer wij hier alleen melding maakten van het
snijden der kool en haar transport naar de veiling. Er gebeurt aan den Langendijk
nog veel meer.
In de eerste plaats wordt lang niet alle kool direct naar de veilingen gezonden.
Veel toch wordt opgeslagen in groote schuren en veel later, in den winter, geveild.
De tuinder moet daarom weliswaar over voorraadschuren beschikken, doch naast dit
nadeel staat één groot voordeel: de aanvoer op de veilingen vermindert er door. En
heel dikwijls kan men in den winter veel betere prijzen bedingen, prijzen, die zoo
waar nog wel eens loonend genoemd kunnen worden.
En tenslotte heeft de Langendijk een zeker niet onbelangrijke zuurkool-industrie.
In verschillende dorpen staan zuurkoolfabrieken, welke op het oogenblik op volle
capaciteit werken en aan vele honderden
arbeiders werk geven. Deze echt Holland-
sche winterkost heeft in de na-oorlogsche
j jaren een internationale vermaardheid
verkregen en groote hoeveelheden worden
dan ook regelmatig naar het buitenland
verzonden, tot zelfs naar Amerika.
Deze zuurkool-fabricage met alles wat
er direct bij hoort (wij denken aan het
vervaardigen van vaten, aan het vervoer,
enz.) is mede oorzaak, dat in deze weken
de werkloosheid in de Langendijker dorpen
tot een minimum is gedaald.
De Langendijk beleeft weer drukke
dagen!
Om U eenig idee te geven van alles, wat
er dagelijks in deze specifieke koolstreek
gebeurt, gaven wij u hier een schets, die
bovendien en vooral door de foto's onge
twijfeld uw belangstelling zal hebben
gewekt.
Maar toch kan dit verhaal u geen zui
ver beeld geven van de werkzaamheden
in deze koolstreek. Men moet met eigen
oogen alles aanschouwen, men moet...;*
Komt Alkmaarders trek eens één dagje
naar den Langendijk. Ongetwijfeld zult gij
dan met ons zeggen: Moge de Langendijk
weer spoedig tijden van bloei beleven,
moge weldra de welvaart hier terug kee-
ren, tot heil van de Langendijkers, tot beu
van Alkmaar, tot heil van Stad en Land!
het station gereed, om straks per trein
worden.
up orr.es wordt de kool over smalspoor van de landen naar de gereed liggende
schuitjes gebracht.
TWEEDE BLAD.
