DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Compromis tusschen Vandervelde en Spaak
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE AD VERTEN TIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte*
Brieven francc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. 262 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur; C. KRAK.
Maandag 7 November 1938
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
Principe contra opportunisme op het socialistisch
congres te Brussel.
Drie partijen in Tsjecho-
Slowakije.
Osusky stelt de schuldvraag.
De algemeene toestand.
Groote brand te Oslo.
30 personen gedood.
Roosevelt's bewapenings
plannen.
Luchtvloot van maximaal 10.000
toestellen.
Piraten op de Noordzee.
Spaansche vrachtboot het
slachtoffer.
ALKMAARSCHE COURANT.
Voorloopig geen vertegenwoor
diger naar Burgos.
Zaterdag is te Brussel het 57ste
congres der Belgische werklieden
party geopend. Een c'ongres, waarvoor
in alle kringen meer dan gewone be
langstelling bestond, aangezien het te
beslissen had over de houding van de
partij t.a.v. het zenden van een han
delsagent naar de Spaansche opstan
delingen. Vóór het zenden van een
agent sprak zich uit minister-presi
dent Spaak, die een mogelijke regee-
ringscrisis wilde voorkomen, tegen de
heer E. Vandervelde, die in zijn rap
port aan het congres over de buiten-
landsche politiek dit voornemen
scherp veroordeelt.
Het rappcrt-Vandervelde.
Vandervelde gaf in zijn rapport als zijn
meening te kennen, dat de Belgische onaf
hankelijkheidspolitiek geen politiek moet
zijn van vergetelheid, verloochening en
gemakzucht, en dat zij den eerbied moet
behelzen voor de verplichtingen, welke
voortvloeien uit het lidmaatschap van den
Volkenbond.
Ten aanzien van het besluit om de
zuidelijke grens van het land te verster
ken, bracht Vandervelde bezwaren naar
voten. Hit verwachtte oppositie bij de
Waalsche socialisten. „Naar zijn meening
moet verzet gepleegd worden tegen het
pact van vier. Men dient ertoe bij te dra
gen om den Volkenbond te versterken."
Vervolgens behandelde Vandervelde de
kwestie van de betrekkingen der Belgische
arbeiderspartij met de socialistische inter
nationale. Sedert de internationale zich
geschaard heeft aan de zijde van China en
Spanje hebben zich meeningsverschillen
voorgedaan, maar niettemin eischt het
algemeen belang, dat de Belgische arbei
derspartij nauwe betrekkingen met de
internationale onderhoudt.
Het derde punt dat de heer Vander
velde ter sprake bracht was de kwes
tie van Burgos. Hij las voor en maakte
tot de zijne de motie, aangenomen
door de afdeeling Brussel van de Bel
gische arbeiderspartij waarin verzet
wordt aangeteekend tegen het zenden
van een vertegenwoordiger naar de
juncta van Burgos.
Het zenden van een vertegenwoor
diger naar Burgos zou de regeerings-
meerderheid op het spel kunnen zet
ten. Vandervelde beëindigde zijn toe
spraak met hulde te brengen aan 'de
Spaansche republikeinen.
Verklaringen van Spaak.
Vervolgens legde <Je heer Spaak een
verklaring af over de kwestie van Burgos.
Het is ruim anderhalf jaar geleden, zoo
sprak hij, dat deze kwestie door afgevaar
digden van rechts is opgeworpen. Zij heeft
een dringend karakter gekregen in Octo-
ber 1937 bij den val der tweede regeering
van Zeeland. De regeering-Janson is ge
vormd zonder dat dit punt op haar pro
gramma voorkomt.
Ik heb tot den Senaat gezegd, aldus
Spaak, dat de kwestie van Burgos van
secondair belang is, doch mijn inzichten
heb ik niet kunnen doen aannemen door de
katholieken en de liberalen. Er is een
m°tie ingediend, waarbij deze groepen zich
van stemming onthouden hebben, aange
zien de kwestie van vertrouwen gesteld
was. Een onderzoek wees uit, dat de Bel
gische handelsbelangen in Spanje ge
schaad worden.
®®lgië zal geleidelijk de Spaansche
markt verliezen en de afwezigheid van
een vertegenwoordiger te Burgos vormt
een hinderpaal om de markt te heroveren,
t^s hesluit het uitgebrachte rapport.
e industrieën lijden schade en klagen
over de gevolgde politiek. De Belgische
apitalen in Spanje overtreffen het mil-
bruvn aldus Spaak op het oogen-
uk hebben vele andere landen eveneens
handelsbetrekkingen.
Spaak verzocht tenslotte de Belgi
sche arbeiderspartij hem te helpen de
kwestie op te lossen, teneinde de
ministeriëele samenwerking niet in
8evaar te brengen.
De debatten.
Na de hervatting der zitting van het
congres der Belgische werkliedenparty,
kreeg de senator Vermeylfn het woord.
Hy protesteerde tegen den aanleg
van versterkingen aan de zuidgrens
en verklaarde, dat het verraad zou
zijn, een vertegenwoordiger naar
Burgos te zenden. De Brouckère ver
dedigde het programma van de inter
nationale en verklaarde zich eveneens
tegen het zenden van een agent naar
Franco.
Rubin verklaarde, dat geen enkele Waal
voor credieten ter versterking der zuid
grens kon stemmen, ook al beteekende dit
een regeeringscrisis.
Vervolgens nam minister-president
Spaak het woord. Hij verdedigde het aan-
knoopen van handelsbetrekkingen met de
Spaansche opstandelingen.
„De keuze is: aldus Spaak „Bur
gos of een mogelijke regeeringscrisis,
en daaromtrent zal het congres zijn
standpunt moeten bepalen. Strijden
voor de Spaansche vrijheid is zeer
goed, doch belangrijker nog is de strijd
voor vrijheid en democratie in België.
Zoolang wij goed regeeren, zal het fas
cisme niet gevaarlijk zijn, doch zoodra wjj
bewijzen van tweedracht geven, zullen we
in een ongunstige positie tegenover onze
tegenstanders staan.
De onafhankelijkheidspolitiek.
Ten aanzien van onze onafhankelijk
heidspolitiek, aldus Spaak, heb ik geen be
langrijke critiek gehoord. Wat verdeelt
ons? Ik heb u er nooit van beschuldigd
den oorlog te willen. Ik heb u gezegd, dat
uw politiek tot een oorlog zou kunnen
leiden. En de gedachte van een oorlog wil
ik niet aanvaarden."
„Gedurende jaren hebben wij onze poli
tiek gebouwd op twee pijlers: Volkenbond
en Locarno, en belangrijk zijn niet de ver
plichtingen, die men op zich neemt, doch
die, welke men nakomt. Als men na de
sancties niet met woorden en formules
had gespeeld zou het er in Tsjecho-Slowa-
kije anders uitzien.
Men heeft tendentieuze dingen gezegd
over de zoogenaamde tegen Frankrijk ge
richte manoeuvres. Men heeft de regee
ring fascistische neigingen verweten. Doch
de onafhankelijkheidspolitiek is slechts
toegepast zooals zij was vastgesteld. Ik ben
er van overtuigd, dat mijn buitenlandsche
politiek door het congres zal worden goed
gekeurd.
Minder zeker ben ik ten aanzien
van de kwestie-Burgos. Doch als gij
de dwaasheid begaat, die gij kunt
begaan, zal ik desondanks aan uw
zy'de staan," aldus besloot Spaak.
De redevoering van Spaak werd luide
toegejuicht..
Een compromis.
Hét bleek in de commissie voor de resolu
ties van het congres, dat de groote meer
derheid van het congres het met Vander
velde eens was. Nadat meerderheid en
minderheid van de ccmmissie beide een
resolutie hadden opgesteld, is hierna, na
een langdurige bespreking, een eenheids
motie tot stand gekomen, waarin wordt
verklaard, dat,
„indien men wil, dat de samenwer
king in de regeering voortduurt, de
kwestie van de uitzending van een
Belgischen gedelegeerde naar Burgos
moet worden beslist bij overeenkomst
van de partijen der regeeringsmeer-
derheid en dat voor het oogenblik een
dergelijke overeer komst niet uitvoer
baar is."
Het congres spreekt daarom vertrouwen
uit in de socialistische ministers, dat geen
besluit wordt genomen zonder dat een
nieuw congres zich daarover zal hebben
uitgesproken.
Nadat Spaak en Vandervelde nog eens
het woord hadden genomen om te ver
klaren, dat zy de resolutie aanvaardden,
nam het congres de resolutie met op zeven
na algemeene stemmen aan, by vier ont
houdingen.
Uit naam van de -Nederlandsche
en Scandinavische afgevaardigden be
groette vervolgens de voorzitter van de
Nederlandsche sociaal-democratische ar
beiderspartij, de heer Koos Vorrink, het
57ste socialistische congres.
Slowakije moet volgens de regeling
door Duitschland en Italië aan Hon
garije 799 gemeenten met een bevol
king van 859.000 zielen afstaan, waar
onder zich 276.000 Slowaken bevin
den.
Sinds Donderdagavond ontvangt de
Slowaaksche regeering verzoekschriften
van Slowaaksche gemeenten om niet bij
Hongarije te worden aangesloten, o.a. van
de gemeente Velk-Meder, waar zich op een
bevolking van eenige duizenden slechts 15
Hongaren bevinden, die werkzaam zijn op
een groot landgoed.
Afbakening van de grens.
Binnenkort zal hetzij te Weenen of te
Bratislava de commissie tot afbakening
van de Hongaarsch-Slowaaksche grens
bijeen komen.
De Tsjecho-Slowaaksche delegatie is
Zaterdag te Bratislava bijeengekomen ter
bespreking van de kwestie der verbindin
gen, die door den afstand van gebied aan
Hongare verbroken zijn. Men hoopt hier
omtrent tot overeenstemming te geraKen,
daar, zooals men in Slowaaksche kringen
verklaart, bevoegde Hongaarsche kringen
medegedeeld hebben, dat Hongarije zich
niet zou verzetten tegen rectificatie van le
nieuwe grenzen teneinde de integriteit van
de verbindingen in Slowakije te verzeko
ren.
Oproep van Horthy tot het
nieuwe gebied.
Ter gelegenheid van het feit, dat Zater
dag de Hongaarsche troepen op twee
plaatsen over de Donau zijn getrokken, en
het aan Hongarije toegekende gebied zijn
binnengetrokken heeft de rijksbestuur
der, admiraal Horthy, een oproep gericht
tot de bevolking der herkregen gebieden,
welke is gesteld in het Hongaarsch, het
Duitsch en het Roetheensch. De oproep
wordt in alle plaatsen van deze gebieden
aangeplakt, en luidt als volgt: „De tijd
van lijden is voorbij. De kroon van den
H. Stephanus schijnt over u allen. Het
Hongaarsche volk verbeidt u met toewij
ding en genegenheid."
Osusky te Praag.
De Tsjecho-Slowaaksche gezant te
Parijs, Osusky, is te Praag aangekomen.
Van welingelichte zyde wordt bevestigd,
dat, hij tot het ministerie van buitenland
se^ zaken het verzoek gericht heeft, dat
de personen, die verantwoordelijk zijn
voor de buitenlandsche politiek der laat
ste jaren of die gedurende de catastrofe
bij den buitenlandschen dienst werkzaam
waren, door een speciaal gerecht gehoord
zullen worden. Ook hijzelf zou zich daar
aan moeten onderwerpen.
De „Narodni Noviny" schrijft over de
door Osusky geëischte commissie van on
derzoek naar de schuldigen aan de ineen
storting der Tsjechische buitenlandscne
politiek, dat gezant Osusky eenige keeren
heeft gewaarschuwd voor het blind ver
trouwen op Fransche hulp.
Het landbouwersorgaan „Prazsky Vecer"
noemt dit voorstel van Osusky sensatio
neel.
Party-kwesties.
Minister-president Sirovy heeft Zaterdag
beraadslagingen gevoerd met een delega
tie, bestaande uit twaalf vertegenwoordi
gers der partijen. Reeds is besloten, dat de
ALKMAAR, 7 November.
Hitier heeft ter gelegenheid van een
gouwdag voor Thüringen te Weimar een
rede gehouden, waarin hij een aanval deed
op het recht van het vrije woord in de
democratische staten voor „oorlogshitsers".
„In deze landen", aldus Hitier, „wordt een
felle campagne ten gunste van den oorlog j
gevoerd. Iets dergelijks is onmogelijk in
de totalitaire staten. Thans moeten de I
Duitschers het besluit nemen, zich moreel,
psychologisch en materieel te wapenen.
Eerst ontwapening van de oorlogshitsers,
dan pas ir Hitier bereid over ontwapening
met de andere staten te praten. De wereld
is Duitschland niet te lijf gegaan, omdat zij
wist, dat dit land gereed en sterk is. Wan
neer Duitschland deze kracht ook in de
toekomst toont, kan het niets gebeuren."
Hitier keerde zich speciaal tegen Chur-
chill en Greenwood. Hij gaf eerstgenoem
de den raad, minder met emigranten te
praten. „Zoolang de democratische staten
deze lieden toestaan, hun campagne voort
te zetten, kan er over ontwapening niet
worden gesproken. Immers de mogelijk
heid bestaat, krachtens de democratische
spelregelen, dat deze lieden over enkele
jaren aan het bewind zijn. Wij zullen ech
ter voorkomen, dat zij Duitschland zullen
vernietigen", verklaarde Hitier. „Duitsch
land moet sterker worden dan ooit.
Duitschland is als een egel. De stekels
doen geen kwaad, als men het dier met rust
laat. Duitschland wenscht met rust te
worden gelaten; het wenscht slechts zijn
wettige rechten."
Een dergelijke rede is als symptoom
niet onbelangrijk. Zij teekent de mentali
teit, die in Duitschland na de overwinning
te München is gaan heerschen. Ze moet een
nieuwe teleurstelling zijn voor Chamber-
lain, die München zoo graag wil beschou
wen als een overeenkomst, die het tijdperk
van de pacificatie van Europa inluidt.
Hitier heeft door de politiek van con
cessies van Frankrijk en Engeland vele
van zijn wenschen kunnen inwilligen; hij
heeft achtereenvolgens de verdragen van
Locarno en Versailles geheel of gedeelte
lijk ongedaan weten te maken; hij heeft
Oostenrijk en Sudetenland zonder oorlog
kunnen bezetten; hij kan wellicht nieuwe
territoriale successen boeken (men spreekt
reeds over Dantzig!), maar zijn eisch, dat
het recht tot critiek in Frankrijk en Enge
land voortaan geknot zal worden..die
zal wel alleen gesteld zijn om zijn (bewa
peningspolitiek tegenover het Duitsche
volk te rechtvaardigen!
Winstm Churchill, die in deze redevoe
ring zoo'r scherpen aanval te verduren
had, is het antwoord niet schuldig gebleven.
Winston Churchill verklaarde, dat
Hitier zich vergist wanneer hij veronder
stelt, dat Eden, Duff Cooper en hijzelf,
alsmede de leiders van de liberale partij
en de labourpartij naar oorlog drijven. Niet
één van hen denkt aan een aanval tegen
Duitschland, zij verlangen alleen, dat
Engeland krachtig wordt verdedigd. Ook
vergist Hitier zich, wanneer hij denkt, dat
de vertegenwoordigers van het nationaal-
socialistische Duitschland niet worden
ontvangen. Nog dit jaar heeft Churchill
op hun verzoek Henlein en gouwleider
Bohle van Dantzig ontvangen. Ook weet
men, dat genoemde mannen, evenals het
grootste deel van het Engelsche volk niets
liever zouden zien dan een gelukkig en
vreedzaam Duitschland als de voorhoede
van Europa.
„Laat deze man zijn eigen geweten on
derzoeken, alvorens hij een ander beschul
digt naar oorlog te drijvenHet ge
heele volk van het Britsche rijk en van de
Fransche republiek verlangt niets anders
dan in vrede te leven naast het Duitsche
volk, doch ook zij zijn besloten zich in
staat te stellen hun rechten en sedert lang
verworven beschaving te verdedigen."
De Britsche pers is vry algemeen teleur
gesteld over de rede van Hitier.
De „Daily Telegraph" betreurt het, dat
Hitier geen woordr van erkentelijkheid
over heeft gehad voor de pogingen van
Chamberlain, terzijde gestaan door Dala-
dier, om meer vriendschappelijke betrek
kingen met de Duitsche regeering en het
Duitsche volk tot stand te brengen, en het
blad acht dit verzuim te opmerkelijker,
„daar Chamberlain nog pas vijf dagen ge
leden nog speciaal Hitier persoonlijk ge
noemd had en op de mogelijkheden gewe
zen had van het accoord van München,
met woorden, die niet slechts van conven-
tioneele hartelijkheid waren
„Het is mooi," aldus dit blad, „dat wij
de herhaalde verzekering van Hitier heb
ben, dat hij een man van den vrede is,
doch het is te vreezen, dat noch de toon,
noch de inhoud van zijn te Weimar gehou
den rede bevorderlijk is voor de goede
verstandhouding tusschen de volken, in
het bijzonder in tijden als deze."
De „News Chronicle" zegt dat Engeland
streeft naar vriendschappelijke betrekkin
gen met alle landen. Het land is één in
vasten wil, met zijn buren in vrede te
leven en geschillen door onderhandeling
te regelen. „Helaas heeft de rede van
Hitier niet de hoop versterkt, dat Duitsch
land aan deze voorwaarde zal voldoen."
Van de Fransche pers schrijft de
Epoque:
„De meester van Duitschland heeft ge
sproken. In plaats van ons de hand toe te
steken, zooals sommigen hoopten, trekt hy
haar terug. Na Saarbrücken Weimar. Het
is wel moeilijk om met de Duitsche be
windslieden te praten, want zij gaan van
het denkbeeld uit, dat alles hun is toege
staan."
De speciale correspondent van het
„Journal" te Berlijn is van oordeel, dat
Hitier een rede heeft gehouden, die de
optimisten, die zich verbeeldden ,dat na
München een algemeen accoord met de
autoritaire staten in een handomdraaien
zou kunnen worden verwezenlijkt tot
nadenken zal stemmen.
En de „Ordre" vraagt: „Als de Führer
ontwapening wil van de oorlogsstokers,
waarom begint hij dan niet met zelf niet
langer het woord te voeren.
Tsjecho-Slowaaksche sociaal-democrati
sche partij ontbonden zal worden en zal
worden opgevolgd door de nationale ar
beiderspartij. De agrarische party en de
nationale unie zullen in één partij ver-
eenigd worden. De Tsjecho-Slowaaksche
Gewerbepartei zal waarschijnlijk samen
gesmolten worden met de nationale bur
gerpartij. De clericalen hebben verklaard,
dat zy zich niet met een andere party zul
len vereenigen. In het toekomstige Tsje
cho-Slowaaksche parlement zullen er dus
drie partijen zyn.
Zaterdagnacht heeft in de Noorsche
hoofdstad een enorme brand gewoed,
die aan dertig personen het leven
heeft gekost. Het vuur ontstond in een
fotografisch atelier op de vierde ver
dieping. De meeste slachtoffers waren
jonge mannen en vrouwen, die een
feestje vierden in het atelier.
Van de deelnemers aan het feest is
alleen een dame, welke even voor het uit
breken van den brand het atelier verliet,
gered.
Vier personen sprongen uit het raam
van de vierde verdieping op straat te plet
ter. De oorzaak van dezen catastrofalen
brand is niet bekend.
Men verneemt in regeeringskringen,
dat president Roosevelt het vaste
voornemen heeft het congres machti
ging te vragen voor een luchtvloot
van tusschen de 7000 en 10.000 toe
stellen.
Uit gezaghebbende bron verluidt
verder, dat de president in zyn ver
strekkende plannen voor de verstei>
king der wapening ook volledige en
snelle uitrusting voor een kernleger
van minsten 400.000 man vraagt.
300 millioen meer voor 1939.
De credieten, die het programma voor
1939 vraagt, overtreffen de totale mili
taire begrooting (met inbegrip van de
vlootbegrooting) van dit jaar met naar
schatting 300 millioen dollar. Men zegt,
dat Roosevelt overweegt een afzonderlijke
buitengewone begrooting voor het bewape
ningsprogramma op te stellen.
Ofschoon de bijzonderheden van dit
programma nog vertrouwelijk zijn, meent
men in welingelichte kringen, dat de aan
bevelingen, die de president het congres
in het begin van 1939 zal doen toekomen,
op de volgende vier punten berusten
1. de verdriedubbeling van het tegen
woordige luchtvlootmaximum van
2320 gevechtsvliegtuigen in eerste
linie door middel van massa-productie
gedurende verscheidene jaren;
2. onmiddellijke uitrusting van een leger
macht met een aanvangssterkte van
ongeveer 400.000 man met half-auto-
matische geweren, luchtdoelgeschut,
bommen, tanks en gasmaskers;
3. versnelde aanwerving van reserves
voor een legermacht van een millioen
man, die in enkele maanden te velde
zouden staan, indien de Vereenigde
Staten in een nieuwen wereldoorlog
betrokken zouden worden;
4. voorbereidende maatregelen, die het
mogelijk maken, dat de industrie in
geval van nood snel bruikbakar wordt
gemaakt voor de massaproductie van
vliegtuigen en munitie.
Eind Juni van dit jaar was het Ameri-
kaansche leger 178.000 man sterk. De mi
litaire installatie is op het oogenblik bere
kend op de mobilisatie "an een leger van
474.000 man, waarin een veldleger van
351.000 man begrepen is.
De hulpkruiser der Spaansche op
standelingen „Ciudad de Alicante" heeft
op de Noordzee het onder republikein-
sche vlag varende Spaansche vracht
schip „Riomira" geënterd en de be
manning gevangen gezet. Een andere
bemanning werd hiervoor in de plaats
gesteld, en Vrijdagmiddag is het schip
de haven van Emden binnengeloopen
om te bunkeren. De vrachtboot kwam
van een Engelsche haven, en was on
geladen.
Zie verder Buitenland pag. 3, 3e blad.