DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Compromis tusschen Vandervelde en Spaak Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE AD VERTEN TIEN: Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte* Brieven francc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. No. 262 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur; C. KRAK. Maandag 7 November 1938 Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. 140e Jaargang Principe contra opportunisme op het socialistisch congres te Brussel. Drie partijen in Tsjecho- Slowakije. Osusky stelt de schuldvraag. De algemeene toestand. Groote brand te Oslo. 30 personen gedood. Roosevelt's bewapenings plannen. Luchtvloot van maximaal 10.000 toestellen. Piraten op de Noordzee. Spaansche vrachtboot het slachtoffer. ALKMAARSCHE COURANT. Voorloopig geen vertegenwoor diger naar Burgos. Zaterdag is te Brussel het 57ste congres der Belgische werklieden party geopend. Een c'ongres, waarvoor in alle kringen meer dan gewone be langstelling bestond, aangezien het te beslissen had over de houding van de partij t.a.v. het zenden van een han delsagent naar de Spaansche opstan delingen. Vóór het zenden van een agent sprak zich uit minister-presi dent Spaak, die een mogelijke regee- ringscrisis wilde voorkomen, tegen de heer E. Vandervelde, die in zijn rap port aan het congres over de buiten- landsche politiek dit voornemen scherp veroordeelt. Het rappcrt-Vandervelde. Vandervelde gaf in zijn rapport als zijn meening te kennen, dat de Belgische onaf hankelijkheidspolitiek geen politiek moet zijn van vergetelheid, verloochening en gemakzucht, en dat zij den eerbied moet behelzen voor de verplichtingen, welke voortvloeien uit het lidmaatschap van den Volkenbond. Ten aanzien van het besluit om de zuidelijke grens van het land te verster ken, bracht Vandervelde bezwaren naar voten. Hit verwachtte oppositie bij de Waalsche socialisten. „Naar zijn meening moet verzet gepleegd worden tegen het pact van vier. Men dient ertoe bij te dra gen om den Volkenbond te versterken." Vervolgens behandelde Vandervelde de kwestie van de betrekkingen der Belgische arbeiderspartij met de socialistische inter nationale. Sedert de internationale zich geschaard heeft aan de zijde van China en Spanje hebben zich meeningsverschillen voorgedaan, maar niettemin eischt het algemeen belang, dat de Belgische arbei derspartij nauwe betrekkingen met de internationale onderhoudt. Het derde punt dat de heer Vander velde ter sprake bracht was de kwes tie van Burgos. Hij las voor en maakte tot de zijne de motie, aangenomen door de afdeeling Brussel van de Bel gische arbeiderspartij waarin verzet wordt aangeteekend tegen het zenden van een vertegenwoordiger naar de juncta van Burgos. Het zenden van een vertegenwoor diger naar Burgos zou de regeerings- meerderheid op het spel kunnen zet ten. Vandervelde beëindigde zijn toe spraak met hulde te brengen aan 'de Spaansche republikeinen. Verklaringen van Spaak. Vervolgens legde <Je heer Spaak een verklaring af over de kwestie van Burgos. Het is ruim anderhalf jaar geleden, zoo sprak hij, dat deze kwestie door afgevaar digden van rechts is opgeworpen. Zij heeft een dringend karakter gekregen in Octo- ber 1937 bij den val der tweede regeering van Zeeland. De regeering-Janson is ge vormd zonder dat dit punt op haar pro gramma voorkomt. Ik heb tot den Senaat gezegd, aldus Spaak, dat de kwestie van Burgos van secondair belang is, doch mijn inzichten heb ik niet kunnen doen aannemen door de katholieken en de liberalen. Er is een m°tie ingediend, waarbij deze groepen zich van stemming onthouden hebben, aange zien de kwestie van vertrouwen gesteld was. Een onderzoek wees uit, dat de Bel gische handelsbelangen in Spanje ge schaad worden. ®®lgië zal geleidelijk de Spaansche markt verliezen en de afwezigheid van een vertegenwoordiger te Burgos vormt een hinderpaal om de markt te heroveren, t^s hesluit het uitgebrachte rapport. e industrieën lijden schade en klagen over de gevolgde politiek. De Belgische apitalen in Spanje overtreffen het mil- bruvn aldus Spaak op het oogen- uk hebben vele andere landen eveneens handelsbetrekkingen. Spaak verzocht tenslotte de Belgi sche arbeiderspartij hem te helpen de kwestie op te lossen, teneinde de ministeriëele samenwerking niet in 8evaar te brengen. De debatten. Na de hervatting der zitting van het congres der Belgische werkliedenparty, kreeg de senator Vermeylfn het woord. Hy protesteerde tegen den aanleg van versterkingen aan de zuidgrens en verklaarde, dat het verraad zou zijn, een vertegenwoordiger naar Burgos te zenden. De Brouckère ver dedigde het programma van de inter nationale en verklaarde zich eveneens tegen het zenden van een agent naar Franco. Rubin verklaarde, dat geen enkele Waal voor credieten ter versterking der zuid grens kon stemmen, ook al beteekende dit een regeeringscrisis. Vervolgens nam minister-president Spaak het woord. Hij verdedigde het aan- knoopen van handelsbetrekkingen met de Spaansche opstandelingen. „De keuze is: aldus Spaak „Bur gos of een mogelijke regeeringscrisis, en daaromtrent zal het congres zijn standpunt moeten bepalen. Strijden voor de Spaansche vrijheid is zeer goed, doch belangrijker nog is de strijd voor vrijheid en democratie in België. Zoolang wij goed regeeren, zal het fas cisme niet gevaarlijk zijn, doch zoodra wjj bewijzen van tweedracht geven, zullen we in een ongunstige positie tegenover onze tegenstanders staan. De onafhankelijkheidspolitiek. Ten aanzien van onze onafhankelijk heidspolitiek, aldus Spaak, heb ik geen be langrijke critiek gehoord. Wat verdeelt ons? Ik heb u er nooit van beschuldigd den oorlog te willen. Ik heb u gezegd, dat uw politiek tot een oorlog zou kunnen leiden. En de gedachte van een oorlog wil ik niet aanvaarden." „Gedurende jaren hebben wij onze poli tiek gebouwd op twee pijlers: Volkenbond en Locarno, en belangrijk zijn niet de ver plichtingen, die men op zich neemt, doch die, welke men nakomt. Als men na de sancties niet met woorden en formules had gespeeld zou het er in Tsjecho-Slowa- kije anders uitzien. Men heeft tendentieuze dingen gezegd over de zoogenaamde tegen Frankrijk ge richte manoeuvres. Men heeft de regee ring fascistische neigingen verweten. Doch de onafhankelijkheidspolitiek is slechts toegepast zooals zij was vastgesteld. Ik ben er van overtuigd, dat mijn buitenlandsche politiek door het congres zal worden goed gekeurd. Minder zeker ben ik ten aanzien van de kwestie-Burgos. Doch als gij de dwaasheid begaat, die gij kunt begaan, zal ik desondanks aan uw zy'de staan," aldus besloot Spaak. De redevoering van Spaak werd luide toegejuicht.. Een compromis. Hét bleek in de commissie voor de resolu ties van het congres, dat de groote meer derheid van het congres het met Vander velde eens was. Nadat meerderheid en minderheid van de ccmmissie beide een resolutie hadden opgesteld, is hierna, na een langdurige bespreking, een eenheids motie tot stand gekomen, waarin wordt verklaard, dat, „indien men wil, dat de samenwer king in de regeering voortduurt, de kwestie van de uitzending van een Belgischen gedelegeerde naar Burgos moet worden beslist bij overeenkomst van de partijen der regeeringsmeer- derheid en dat voor het oogenblik een dergelijke overeer komst niet uitvoer baar is." Het congres spreekt daarom vertrouwen uit in de socialistische ministers, dat geen besluit wordt genomen zonder dat een nieuw congres zich daarover zal hebben uitgesproken. Nadat Spaak en Vandervelde nog eens het woord hadden genomen om te ver klaren, dat zy de resolutie aanvaardden, nam het congres de resolutie met op zeven na algemeene stemmen aan, by vier ont houdingen. Uit naam van de -Nederlandsche en Scandinavische afgevaardigden be groette vervolgens de voorzitter van de Nederlandsche sociaal-democratische ar beiderspartij, de heer Koos Vorrink, het 57ste socialistische congres. Slowakije moet volgens de regeling door Duitschland en Italië aan Hon garije 799 gemeenten met een bevol king van 859.000 zielen afstaan, waar onder zich 276.000 Slowaken bevin den. Sinds Donderdagavond ontvangt de Slowaaksche regeering verzoekschriften van Slowaaksche gemeenten om niet bij Hongarije te worden aangesloten, o.a. van de gemeente Velk-Meder, waar zich op een bevolking van eenige duizenden slechts 15 Hongaren bevinden, die werkzaam zijn op een groot landgoed. Afbakening van de grens. Binnenkort zal hetzij te Weenen of te Bratislava de commissie tot afbakening van de Hongaarsch-Slowaaksche grens bijeen komen. De Tsjecho-Slowaaksche delegatie is Zaterdag te Bratislava bijeengekomen ter bespreking van de kwestie der verbindin gen, die door den afstand van gebied aan Hongare verbroken zijn. Men hoopt hier omtrent tot overeenstemming te geraKen, daar, zooals men in Slowaaksche kringen verklaart, bevoegde Hongaarsche kringen medegedeeld hebben, dat Hongarije zich niet zou verzetten tegen rectificatie van le nieuwe grenzen teneinde de integriteit van de verbindingen in Slowakije te verzeko ren. Oproep van Horthy tot het nieuwe gebied. Ter gelegenheid van het feit, dat Zater dag de Hongaarsche troepen op twee plaatsen over de Donau zijn getrokken, en het aan Hongarije toegekende gebied zijn binnengetrokken heeft de rijksbestuur der, admiraal Horthy, een oproep gericht tot de bevolking der herkregen gebieden, welke is gesteld in het Hongaarsch, het Duitsch en het Roetheensch. De oproep wordt in alle plaatsen van deze gebieden aangeplakt, en luidt als volgt: „De tijd van lijden is voorbij. De kroon van den H. Stephanus schijnt over u allen. Het Hongaarsche volk verbeidt u met toewij ding en genegenheid." Osusky te Praag. De Tsjecho-Slowaaksche gezant te Parijs, Osusky, is te Praag aangekomen. Van welingelichte zyde wordt bevestigd, dat, hij tot het ministerie van buitenland se^ zaken het verzoek gericht heeft, dat de personen, die verantwoordelijk zijn voor de buitenlandsche politiek der laat ste jaren of die gedurende de catastrofe bij den buitenlandschen dienst werkzaam waren, door een speciaal gerecht gehoord zullen worden. Ook hijzelf zou zich daar aan moeten onderwerpen. De „Narodni Noviny" schrijft over de door Osusky geëischte commissie van on derzoek naar de schuldigen aan de ineen storting der Tsjechische buitenlandscne politiek, dat gezant Osusky eenige keeren heeft gewaarschuwd voor het blind ver trouwen op Fransche hulp. Het landbouwersorgaan „Prazsky Vecer" noemt dit voorstel van Osusky sensatio neel. Party-kwesties. Minister-president Sirovy heeft Zaterdag beraadslagingen gevoerd met een delega tie, bestaande uit twaalf vertegenwoordi gers der partijen. Reeds is besloten, dat de ALKMAAR, 7 November. Hitier heeft ter gelegenheid van een gouwdag voor Thüringen te Weimar een rede gehouden, waarin hij een aanval deed op het recht van het vrije woord in de democratische staten voor „oorlogshitsers". „In deze landen", aldus Hitier, „wordt een felle campagne ten gunste van den oorlog j gevoerd. Iets dergelijks is onmogelijk in de totalitaire staten. Thans moeten de I Duitschers het besluit nemen, zich moreel, psychologisch en materieel te wapenen. Eerst ontwapening van de oorlogshitsers, dan pas ir Hitier bereid over ontwapening met de andere staten te praten. De wereld is Duitschland niet te lijf gegaan, omdat zij wist, dat dit land gereed en sterk is. Wan neer Duitschland deze kracht ook in de toekomst toont, kan het niets gebeuren." Hitier keerde zich speciaal tegen Chur- chill en Greenwood. Hij gaf eerstgenoem de den raad, minder met emigranten te praten. „Zoolang de democratische staten deze lieden toestaan, hun campagne voort te zetten, kan er over ontwapening niet worden gesproken. Immers de mogelijk heid bestaat, krachtens de democratische spelregelen, dat deze lieden over enkele jaren aan het bewind zijn. Wij zullen ech ter voorkomen, dat zij Duitschland zullen vernietigen", verklaarde Hitier. „Duitsch land moet sterker worden dan ooit. Duitschland is als een egel. De stekels doen geen kwaad, als men het dier met rust laat. Duitschland wenscht met rust te worden gelaten; het wenscht slechts zijn wettige rechten." Een dergelijke rede is als symptoom niet onbelangrijk. Zij teekent de mentali teit, die in Duitschland na de overwinning te München is gaan heerschen. Ze moet een nieuwe teleurstelling zijn voor Chamber- lain, die München zoo graag wil beschou wen als een overeenkomst, die het tijdperk van de pacificatie van Europa inluidt. Hitier heeft door de politiek van con cessies van Frankrijk en Engeland vele van zijn wenschen kunnen inwilligen; hij heeft achtereenvolgens de verdragen van Locarno en Versailles geheel of gedeelte lijk ongedaan weten te maken; hij heeft Oostenrijk en Sudetenland zonder oorlog kunnen bezetten; hij kan wellicht nieuwe territoriale successen boeken (men spreekt reeds over Dantzig!), maar zijn eisch, dat het recht tot critiek in Frankrijk en Enge land voortaan geknot zal worden..die zal wel alleen gesteld zijn om zijn (bewa peningspolitiek tegenover het Duitsche volk te rechtvaardigen! Winstm Churchill, die in deze redevoe ring zoo'r scherpen aanval te verduren had, is het antwoord niet schuldig gebleven. Winston Churchill verklaarde, dat Hitier zich vergist wanneer hij veronder stelt, dat Eden, Duff Cooper en hijzelf, alsmede de leiders van de liberale partij en de labourpartij naar oorlog drijven. Niet één van hen denkt aan een aanval tegen Duitschland, zij verlangen alleen, dat Engeland krachtig wordt verdedigd. Ook vergist Hitier zich, wanneer hij denkt, dat de vertegenwoordigers van het nationaal- socialistische Duitschland niet worden ontvangen. Nog dit jaar heeft Churchill op hun verzoek Henlein en gouwleider Bohle van Dantzig ontvangen. Ook weet men, dat genoemde mannen, evenals het grootste deel van het Engelsche volk niets liever zouden zien dan een gelukkig en vreedzaam Duitschland als de voorhoede van Europa. „Laat deze man zijn eigen geweten on derzoeken, alvorens hij een ander beschul digt naar oorlog te drijvenHet ge heele volk van het Britsche rijk en van de Fransche republiek verlangt niets anders dan in vrede te leven naast het Duitsche volk, doch ook zij zijn besloten zich in staat te stellen hun rechten en sedert lang verworven beschaving te verdedigen." De Britsche pers is vry algemeen teleur gesteld over de rede van Hitier. De „Daily Telegraph" betreurt het, dat Hitier geen woordr van erkentelijkheid over heeft gehad voor de pogingen van Chamberlain, terzijde gestaan door Dala- dier, om meer vriendschappelijke betrek kingen met de Duitsche regeering en het Duitsche volk tot stand te brengen, en het blad acht dit verzuim te opmerkelijker, „daar Chamberlain nog pas vijf dagen ge leden nog speciaal Hitier persoonlijk ge noemd had en op de mogelijkheden gewe zen had van het accoord van München, met woorden, die niet slechts van conven- tioneele hartelijkheid waren „Het is mooi," aldus dit blad, „dat wij de herhaalde verzekering van Hitier heb ben, dat hij een man van den vrede is, doch het is te vreezen, dat noch de toon, noch de inhoud van zijn te Weimar gehou den rede bevorderlijk is voor de goede verstandhouding tusschen de volken, in het bijzonder in tijden als deze." De „News Chronicle" zegt dat Engeland streeft naar vriendschappelijke betrekkin gen met alle landen. Het land is één in vasten wil, met zijn buren in vrede te leven en geschillen door onderhandeling te regelen. „Helaas heeft de rede van Hitier niet de hoop versterkt, dat Duitsch land aan deze voorwaarde zal voldoen." Van de Fransche pers schrijft de Epoque: „De meester van Duitschland heeft ge sproken. In plaats van ons de hand toe te steken, zooals sommigen hoopten, trekt hy haar terug. Na Saarbrücken Weimar. Het is wel moeilijk om met de Duitsche be windslieden te praten, want zij gaan van het denkbeeld uit, dat alles hun is toege staan." De speciale correspondent van het „Journal" te Berlijn is van oordeel, dat Hitier een rede heeft gehouden, die de optimisten, die zich verbeeldden ,dat na München een algemeen accoord met de autoritaire staten in een handomdraaien zou kunnen worden verwezenlijkt tot nadenken zal stemmen. En de „Ordre" vraagt: „Als de Führer ontwapening wil van de oorlogsstokers, waarom begint hij dan niet met zelf niet langer het woord te voeren. Tsjecho-Slowaaksche sociaal-democrati sche partij ontbonden zal worden en zal worden opgevolgd door de nationale ar beiderspartij. De agrarische party en de nationale unie zullen in één partij ver- eenigd worden. De Tsjecho-Slowaaksche Gewerbepartei zal waarschijnlijk samen gesmolten worden met de nationale bur gerpartij. De clericalen hebben verklaard, dat zy zich niet met een andere party zul len vereenigen. In het toekomstige Tsje cho-Slowaaksche parlement zullen er dus drie partijen zyn. Zaterdagnacht heeft in de Noorsche hoofdstad een enorme brand gewoed, die aan dertig personen het leven heeft gekost. Het vuur ontstond in een fotografisch atelier op de vierde ver dieping. De meeste slachtoffers waren jonge mannen en vrouwen, die een feestje vierden in het atelier. Van de deelnemers aan het feest is alleen een dame, welke even voor het uit breken van den brand het atelier verliet, gered. Vier personen sprongen uit het raam van de vierde verdieping op straat te plet ter. De oorzaak van dezen catastrofalen brand is niet bekend. Men verneemt in regeeringskringen, dat president Roosevelt het vaste voornemen heeft het congres machti ging te vragen voor een luchtvloot van tusschen de 7000 en 10.000 toe stellen. Uit gezaghebbende bron verluidt verder, dat de president in zyn ver strekkende plannen voor de verstei> king der wapening ook volledige en snelle uitrusting voor een kernleger van minsten 400.000 man vraagt. 300 millioen meer voor 1939. De credieten, die het programma voor 1939 vraagt, overtreffen de totale mili taire begrooting (met inbegrip van de vlootbegrooting) van dit jaar met naar schatting 300 millioen dollar. Men zegt, dat Roosevelt overweegt een afzonderlijke buitengewone begrooting voor het bewape ningsprogramma op te stellen. Ofschoon de bijzonderheden van dit programma nog vertrouwelijk zijn, meent men in welingelichte kringen, dat de aan bevelingen, die de president het congres in het begin van 1939 zal doen toekomen, op de volgende vier punten berusten 1. de verdriedubbeling van het tegen woordige luchtvlootmaximum van 2320 gevechtsvliegtuigen in eerste linie door middel van massa-productie gedurende verscheidene jaren; 2. onmiddellijke uitrusting van een leger macht met een aanvangssterkte van ongeveer 400.000 man met half-auto- matische geweren, luchtdoelgeschut, bommen, tanks en gasmaskers; 3. versnelde aanwerving van reserves voor een legermacht van een millioen man, die in enkele maanden te velde zouden staan, indien de Vereenigde Staten in een nieuwen wereldoorlog betrokken zouden worden; 4. voorbereidende maatregelen, die het mogelijk maken, dat de industrie in geval van nood snel bruikbakar wordt gemaakt voor de massaproductie van vliegtuigen en munitie. Eind Juni van dit jaar was het Ameri- kaansche leger 178.000 man sterk. De mi litaire installatie is op het oogenblik bere kend op de mobilisatie "an een leger van 474.000 man, waarin een veldleger van 351.000 man begrepen is. De hulpkruiser der Spaansche op standelingen „Ciudad de Alicante" heeft op de Noordzee het onder republikein- sche vlag varende Spaansche vracht schip „Riomira" geënterd en de be manning gevangen gezet. Een andere bemanning werd hiervoor in de plaats gesteld, en Vrijdagmiddag is het schip de haven van Emden binnengeloopen om te bunkeren. De vrachtboot kwam van een Engelsche haven, en was on geladen. Zie verder Buitenland pag. 3, 3e blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1938 | | pagina 1