DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. De „heim ins Reich"-actie in het Memelgebied No. 292 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK. Maandag 12 December 1938 140e Jaargang Dr. Neumann, de Henlein van Memel. Verkiezingen als „volksstemming" beschouwd. Eind Januari de kwestie aan de orde? Interview met Neumann. De pan-Amerikaansche conferentie. Huil: „Vrijheid of slavernij het aiternatiet". De algemeene toestand. Terreur in Palestina neemt af. Sporadische aanslagen. „Misplaatste" kerkdienst gehouden. 18 predikanten zonder tractement. ALKMAARSCHE COURANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. franco door het geheele Rijk 2.50, Losse nummer? 5 cents. PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN: Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven irancc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telet. 3320, redactie 3330. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. Uit de berichten der Reuter-corres- pondenten in verschillende hoofd steden is te concludeeren, dat ver wacht wordt, dat de gisteren gehou den verkiezingen in het Memelgebied een stap verder op den weg naar terugkeer tot Duitschland vormen. Wegens het gecompliceerd karakter der verkiezingen zal de uitslag pas over enkele dagen bekend zijn. Uit Berlijn wordt gemeld, dat de afge vaardigde Neumann, de leider der Duit- sche bevolking van het Memelgebied, Zaterdag te Memel heeft gezegd: „voor ons zijn de verkiezingen een volksstem ming over de vraag, of ons vaderland een gebied van Duitsche beschaving zal blij ven. Wij staan in ons recht, wij behoeven de wetten niet te schenden bij den strijd voor onze vrijheid". Een speciale correspondent van Reuter meldt uit Memel, dat hij tijdens een tocht door Memeiland vrijwel geen huis of boerderij heeft gezien, waarop niet de door de Duitsche partij gebruikte vlag was geheschen. In alle dorpen waren span doeken over de wegen aangebracht met opschriften als: „wij zijn en blijven Duitschers". Aan de Memellandsche zijde van de brug over de rivier de Russ, die de grens vormt tusschen Memelland en Oost- Pruisen, was een spandoek aangebracht met de woorden: „rasgenooten, het /ader- land roept u". Aan geen van beide zijden schijnen speciale voorzorgsmaatregelen genomen te zijn. In Schmelz, een buiten wijk van Memel, zijn de Littausche ver kiezingsborden verdwenen en slechts de Duitsche overgebleven. In een redevoe ring van Neumann, die door het radio station te Koningsbergen is uitgezonden, zeide de spreker: „volgens den letter der wet zijn wij Littausche burgers, maar wij hebben dat allang opgegeven". Duitschers hopen op zetelwinst. Aan den vooravond (Zaterdag) der verkiezingen voor den autonomen landdag van het Memelgebied zijn aldus de correspondent den Duitschers de in structies gegeven te ijveren voor een volksstemming voor de vereeniging met het Duitsche rijk. De Duitschers zijn zeker van een groote meerderheid. Zij hopen 27 van de 29 zetels te behalen en zij hebben positief verklaard, dat zij voornemens zijn ln het nieuwe jaar de aansluiting bij Duitschland te eischen. Reeds zijn 450 Joodsche families uit het Memelgebied vertrokken uit vrees voor het Hitlerbe- wind. Bijna 1 millioen pond sterling belegd kapitaal zou zijn teruggetrokken. In de straten van Memel patrouilleert de in uniform gestoken en kaplaarzen dragende wacht van dr. Neumann, den 50-jarigen vee-arts, die hier een gelijke plaats in neemt als Henlein destijds in het Sudeten- gebied. Tot dusver betrof de Duitsche eisch uitsluitend de volledige autonomie binnen Littauen. Thans heeft evenwel Bertuleit, de plaatsvervanger van Neumann, ver klaard, dat men binnenkort den eisch zou stellen „terug naar het Duitsche „rijk", en wel op een wijze, welke niet kan worden genegeerd. Bertuleit zeide, dat deze kwestie ter sprake zal komen, wanneer de nieuwe landdag, eind Januari, zal bijeenkomen. Er zijn evenwel krachtige economische invloeden, welke normaal tegen een aan sluiting bij Duitschland spreken. Ruim 80 procent van den Littauschen buiten- landschen handel gaat via het Memelge bied en groote deelen der bevolking drei gen schade te ondervinden door het verlies van dit achterland. Besprekingen. Naar men meent, worden belangrijke besprekingen gevoerd tusschen Littauen en Duitschland, om de Duitsche bewoners van het Memelgebied tot rust te brengen. Men spreekt van concessies aan de hooge eischen der Memel-Duitschers, welke ten slotte zouden kunnen leiden tot een amen dement op het regeeringsstatuut van het Memelgebied. Reuter meldt uit Kaunas, dat daar ver rassing is gewekt door het bericht, dat de Italiaansche gezant in Littauen besloten had met verlof te gaan. Dit bericht gaf aanleiding tot allerlei vermoedens, daar Italië tot de onderteekenaars van de Me melconventie behoort. Als de besprekingen tot overeenstem ming zouden leiden, zou men de ondertee kenaars, Engeland, Frankrijk, Italië en Japan vragen in de veranderingen toe te stemmen. De Duitsche gezant in Littauen heeft zich naar Berlijn begeven om in structies te vragen. Onzekerheid. Havas meldt, dat uit inlichtingen van verschillende zijden gebleken is, dat de Littausche regeering aan den vooravond van de verkiezingen ver geefs getracht heeft zekerheid te verkrijgen over de latere bedoelingen van Duitschland ten aanzien van het Memelgebied. Berlijn heeft onveranderlijk geant woord, dat het slechts één ding verlangt: algeheele naleving van het Memelstatuut. Duitschland wil blijkbaar niet in tegen spraak komen met de herhaalde verzeke ringen van Hitier, dat er voor Duitsch land na de regeling der Sudeten-Duitsche kwestie geen territoriaal probleem meer in Europa bestaat. Deze gereserveerde houding wordt echter minder in acht ge nomen door de provinciale organen in Oost-Pruisen en vooral door de Duitsche leiders te Memel. Hun chef, Neumann, heeft dezer dagen gezegd: „ons vaderland moet weer vrij worden". Deze elastische formule laat alle oplossingen toe. Op het oogenblik laat Berlijn duidelijk het initia tief aan de Duitschers te Memel. Men schijnt echter gunstig te staan tegenover een nauwere samenwerking met Littauen en zich bewust te zijn van de offers, die een zuivere aanhechting van Memel voor Duitschland zou medebrengen. Die samen werking zou zoo noodig als troef tegen Polen kunnen worden uitgespeeld. Verkiezingsnieuws. De verkiezingen voor een nieuwen Land dag zijn gistermorgen begonnen. De op komst der kiezers was vrij groot. Er heeft zich geen enkel incident voorgedaan. Gisteravond te acht uur werden de stem bussen voor de verkiezingen van den nieu wen landdag gesloten. De gesloten stem biljetten werden geteld en vergeleken met de kieslijsten waarna zij in den loop van den nacht uit alle deelen des lands naar Memel zijn gebracht, waar vandaag wordt begon nen met het tellen. Uit het vergelijken met de kieslijsten is gebleken, dat ongeveer 97 procent van het aantal kiezers zijn stem heeft uitgebracht. Op de wegen ziet men dé laatste dagen veel auto's en vrachtwagens, vol meubelen, OUITSCHIANO K OMNCSSf/t Cf/V die Joden vervoeren, welke Klaipeda ver laten en naar het binnenland trekken uit vrees, dat een gelijk lot hen zal treffen als de Joden in Dantzig. Sinds 1 November zijn te Klaipeda 800 woningen door Joden ont ruimd. Tot dusver worden echter nog geen anti-semietische vervolgingen gemeld. Dr. Ernst Neumann, de leider van het „Kulturvérband" in Memel, heeft een aantal buitenlandsche journalisten ontvangen, en bij deze gelegenheid verklaard, „dat de toestand rijp was voor een beslissing ten aanzien van Memel". Hij gaf eveneens te kennen, dat tot „actie" zou kunnen worden overgegaan na de bijeenroeping van den Landdag in Januari a.s. Deze verklaringen* bevestigen den alge- meenen indruk, dien men te Memel krijgt, t.v/.: 1. Geen belangrijke wijziging behoeft als onmiddellijk gevolg van de verkie zingen te worden verwacht. 2. Leidende Duitsche kringen te Memel zijn, uitgaande van het beginsel, dat de regeering te Kaunas het initiatief zal moeten nemen tot verbetering van den toestand te Memel, van oordeel, dat ge wacht moet worden op de bijeenkomst van den landdag en de betrekkingen, die zich tusschen de plaatselijke autori teiten en de centrale regeering zullen ontwikkelen. 3. De beslissing, welke een essentiëele verandering zal brengen in den toe stand te Memel, zal niet genomen wor den te Memel, doch te Berlijn, en het oogenblik, waarop de beslissing zal val len, zal blijkbaar afhangen van den stand der betrekkingen tusschen de beide betrokken regeeringen. In dit ver band moet de terugkeer afgewacht wor den van dr. Zechlin, den Duitschen ge zant te Kaunas, die de Littausche regee ring waarschijnlijk welomschreven voor stellen der Duitsche regeering zal voorleggen. De eischen. Volgens dr. Neumann is bij de eischen der Memel-Duitschers „in de eerste plaats sprake van de staatspolitie, verder opheffen van de beperkingen, welke de regeering van Littauen heeft gelegd op de vrije economi sche en cultureele ontwikkeling waarop de Memel-Duitschers recht hebben. De Memel- Duitschers aldus Neumann verwach ten, dat de regeering hen volledige autono mie zal geven, zooals dit is voorzien bij het statuut". Inzake de eed zeide Neumann, dat deze niet is voorzien in het statuut. „Hierin wordt de afgevaardigden gevraagd trouw te zweren niet alleen aan de grondwet van Littauen en het statuut, hetgeen aanvaard baar zou zijn, doch ook aan alle wetten, welke voor het gebied gelden. Nu worden juist deze uitzonderingswetten bestreden met alle kracht. De Duitsche afgevaardigden zullen deze eed niet afleggen. Het is even wel mogelijk, dat de regeering thans zoo verstandig zal zijn deze eed niet te eischen" Half Januari de kwestie aan de orde. In zijn eerste zitting, welke half Januari zal worden gehouden, zal de landdag aan de centrale regeering de algeheele toepassing vragen van het autonome statuut. Leidende Duitsche kringen te Klaipeda geven te verstaan, dat deze kwestie zich reeds bij de opening der zitting zal kunnen voordoen, indien, zooals dat bij vroegere zittingen het geval was, de centrale regee ring den eed op de regeering zal eischen. Deze zelfde kringen verbergen niet, dat zij vastbesloten zijn „alle consequenties te trekken" uit de niet-toepassing van het sta tuut. In de eerste voltallige vergadering van de pan-Amerikaansche conferentie, die Zaterdag te Lima is geopend, heeft de voor zitter, de Peruaansche minister van buiten landsche zaken, Concha, de openingsrede uitgesproken, waarbij hij o.m. verklaarde, dat iedere ernstige aanslag op de onafhan kelijkheid van een der Amerikaansche re publieken de veiligheid van het geheele continent in gevaar zal brengen. Na Concha sprak de Argentijnsche minis ter van buitenlandsche zaken, Cantilo. Hij wees er op, dat „alle republieken van Zuid- Amerika als één man zullen opstaan zonder rekening te houden met de politieke gren zen, om hun integriteit te verdedigen". Spr. legde den nadruk op het feit, dat de landen van Zuid-Amerika daarvoor geen pact noodig hebben. „Een vlag voor allen is voldoende, zoo zeide hij, de vlag der vrij heid en rechtvaardigheid". Cordell Huil spreekt. Hierop kreeg de minister van buiten landsche zaken der Vereenigde Staten, Cordell Huil, het woord. Hierin zeide hij o.m., dat de grondslagen van het internationale recht versterkt moeten worden. Het recht van iedere natie op behartiging van haai eigen aangelegen heden, vrij van buitenlandschen invloed, de ALKMAAR, 12 December 1938. Het schijnt, dat we een nieuwe periode van onrust tegemoet gaan. Leven we toch tegenwoordig al voortdurend van de eene sensationeele gebeurtenis in de andere zoo af en toe groeit de spanning in de wereld tot een hoogspanning, waarbij één enkel moment van kortsluiting Europa in lichte laaie kan zetten. We beleefden dat bij de annexatie van Oostenrijk, het Sude ten-Duitsche gebied en het schijnt, dat thans de Memel-kwestie hiervan de oor zaak zal zijn, of zoo het dit gebied nog niet direct is, wellicht de Oekraine of Silezisch Polen of NoordSleeswijk of Elzas-Lotharingen of Tunis ofenfin, voorloopig genoeg om üuropa nog heel wat gevaarlijke momenten te bezorgen. Dat de Engelsche pers ongerust is over de Memelsche aspiraties van het Duitsche rijk ligt voor de hand. De „Daily Telegraph" schrijft, dat men in de plaats van de ontspanning, waarop men na München gehoopt had, de laatste twee maanden van verschillende onver wachte kanten nieuwe oorzaken van span ning heeft zien geboren worden. Na gewe zen te hebben op de Jodenvervolgingen noemt het blad de Memeleischen, „een ontwikkeling, die moeilijk in overeen stemming schijnt te kunnen worden ge bracht met de verzekeringen, dat Duitsch land na de inlijving van de Sudeten geen territoriale wenschen meer had", en het anti-Fransche optreden van Italië, dat weliswaar schijnt te luwen, doch welk verschijnsel daarom „een niet minder ver ontrustend symptoom is". De „Manchester Guardian" wijst erop, dat het Oekrainsche probleem neteliger en gevaarlijker dan ooit wordt, daar het on denkbaar is, dat Duitschland ontzaglijk machtig als het is en vastbesloten tot expansie naar het Oosten, niet gebruik zal maken van de door dit vraagstuk ge boden mogelijkheden. De „News Chronicle" bespreekt den Anschluss en de verminking van Tsjecho- Slowakije en dan de anti-Fransche cam pagne van Italië, de Oekrainsche autono- mische eischen en de Memel-eischen, en vervolgt dan: een feit schijnt te zijn, dat Duitschland en Italië beide Europa af zoeken naar de lijnen van den minsten weerstand. Hebben zij deze gevonden, dan slaan zij toe. Het is daarom van belang, dat de totalitaire staten zich ervan bewust zijn, dat de lijn van den minsten weer stand niet te vinden is in de Britsche- en Fransche democratieën. Churchill heeft over de problemen van dezen tijd een rede gehouden waarin hij o.a. zeide dat terwijl de Middellandsche zee in onrust wordt gehouden door de eischen van Italië, de nazi-dictator ver dere stappen wil doen in Oost-Europa „We weten niet welke richting hij wil in slaan, zeide Churchill, aangezien na de besprekingen van München en de vernie tiging van Tsjecho-Slowakije hem zooveel wegen openstaan, dat hij niet weet wat het eerste te doen, of wel Memel of Dan- zig, ofwel de Poolsche Oekrainers ophit sen tegen Polen of de bevolking van Trans-sylvanië tegen Roemenië. Niemand maakt zich op om tegenstand te bieden aan de nationaal-socialistische aanvallen. Ten aanzien van Mussolini zeide Chur chill, dat deze verre van bevredigd te zijn door de erkenning van zijn zoogenaamde verovering van Abessinië door Engeland en Frankrijk, thans Nice, Corsica en Tunis verlangt. „Bij het aftreden van Eden", vervolgde Churchill, „heb ik voorspeld, dat Italië spoedig zijn deel zou opeischen van het Suez-kanaal. Op den ochtend van de on- derteekening van de Britsch-Italiaansche overeenkomst werden nieuwe eischen ge steld en de Britsche minister-president acht het noodzakelijk naar Rome te gaan om te zien wat verder kan worden gedaan tot bevrediging." Churchill zeide, dat alle krachten van het land worden samengevoegd om tegen stand te bieden aan de aanvallen van de dictators opdat Engeland niet weer het slachtoffer van chantage wordt. Er moet een ideaal zijn, grooter dan de nationale of imperiale grootheid en veiligheid. Den Volkenbond moet men grooter macht geven en de beschikking over een leger, dat kracht kan bijzetten aan de uitspraken. Dan zal veel wat thans moeilijk schijnt, gemakkelijk worden en zal het optreden van de democratie versterkt wor den door gemeenschappelijk begrijpen van het gestelde doel. Zonder deze groote taak zal nooit de volledige macht van Groot- Britannië en alle vredelievende democra tieën zich ontplooien, doch met zulk een taak zal de wereldbeschaving het winnen van de macht van het kwaad en zullen de duur gekochte rechten van den mensch gered worden van de barbaarsche gevaren, welke ze bedreigen. Tenslotte verklaarde Churchill, dat door Tsjecho-Slowakije voor de wolven te wer pen geen vrede, gegrondvest op hoop en vertrouwen was verkregen, doch slechts een uitstel, waarin allen hun herbewape- nings-pogingen verdubbelen. erkenning van de souvereiniteit en gelijk heid van de staten, ongeacht hun grootte en sterkte, de eerbied voor het plechtig ge geven woord, de heiligheid der verdrags verplichtingen en talrijke andere grondbe ginselen moeten de regels zijn, die het in ternationale gedrag beheerschen, als men wil, dat niet de anarchie, doch de vrede den boventoon voert naast beschaving en voor uitgang. Op tragische wijze ziet de mensch- heid zich opnieuw geplaatst voor de keuze tusschen vrijheid en slavernij, orde en anarchie, vooruitgang en terug keer tot barbarisme. Laat men zich geen ülusie maken. Het alternatief is werkelijk en concreet en zijn schaduw valt reeds over het Amerikaansche halfrond. Wij allen verlangen hartstochte lijk in vrede met alle volken te leven, maar het mag niet in het minst twijfelachtig zijn, dat de Amerikaansche volken vastbesloten zijn geen inval in hun gebied door een mogendheid of een combinatie van mogend heden toe te laten. Voor wat de Ver. Staten betreft, behoeft niemand in twijfel te ver- keeren door de voldoende defensieve weer macht. Bovendien zijn wij ons er van be wust, dat de gewapende macht niet het eenige instrument is, waardoor een volk veroverd kan worden. Wij allen wenschen met alle volken vriendschappelijke betrek kingen, rustend op den grondslag van we derzij dsche onafhankelijkheid en op het principe van eerlijke internationale betrek kingen, maar het moet onomstootelijk vast staan, dat de Amerikaansche volken niet zullen toestaan, dat een activiteit binnen dringt, die in strijd is met dezen grondslag. De omstandigheden, waarin wij geplaatst zijn, maken een krachtig programma van positieve actie noodig. De conferentie biedt daartoe een kostbare gelegenheid. De Ame rikaansche landen kunnen aantoonen, dat de vrede, gebaseerd op rechtvaardigheid, recht en samenwerking ongetwijfeld uit voerbaar is. De handel moet vrijer worden. Amerika, aldus besloot Cordell Huil, staat hierin niet alleen. In andere deelen der wereld werken machtige factoren openlijk of latent voor hetzelfde doel. In gezaghebbende kringen te Jeruza lem acht men het veelbeteekenend voor de wending in de Palestijnsche situatie, dat meer vertrouwen en samenwerking tusschen de Arabische plattelandsbevol king en de militairen valt waar te nemen. Deze week zijn in het geheele land bijna honderd terroristen gearresteerd, het groot ste aantal sinds de toestand verergerd is. Het krachtige optreden der troepen, be staande in verrassende overvallen en na sporingen, heeft ertoe bijgedragen de bewegingen der terroristen nauwkeuriger te leeren kennen. Het georganiseerde ter rorisme is thans aan het kwijnen tot spo radische aanslagen. Uit hinderlaag neergeschoten. Hermann Brasch, een ambtenaar van Barclay's Bank van Jeruzalem, is Vrijdag, toen hij zich te voet huiswaarts begaf, van uit een hinderlaag doodgeschoten. Zijn lijk werd aan den kant van den weg gevonden door een Zweedsche zendelinge. Arabieren vergaderen te Londen. Te Londen is een bijeenkomst gehouden van 54 Palestijnsche Arabieren-leiders onder voorzitterschap van Sjeik Ali Sjamien uit Jaffa, die verklaren 200.000 Palestijnsche Arabieren te vertegenwoordigen. Zij hebben een resolutie aangenomen, waarin zij ver klaren Fakhri Bey Nasja Sjibi te zullen steunen in zijn politiek tot bestrijding van het terrorisme en verlangen, dat hij hun op de te Londen te houden Palestina- conferentie zal vertegenwoordigen. Naar vernomen wordt, is aan achttien predikanten in Brandenburg op bevel der Duitsche kerkelijke autoriteiten hun trac tement onthouden, omdat zij op 30 Sep tember j.1. een kerkdienst hebben laten houden, met het oog op de internationale crisis, welke misplaatst werd geacht. Van vijftien predikanten werd om de zelfde reden reeds het tractement inge houden. Op het oogenblik worden 12 pre dikanten van de belijdende kerk, o. w. ds. Martin Niemoeller, in concentratiekampen of in de gevangenis vastgehouden. Zie verder Buitenland pag. 4, 2e blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1938 | | pagina 1