Het einde van Amerika's neutraliteit?
NIORTH CTATE
Verklaring van Roosevelt.
Een in overleg met den president
door Sumner Wel.es gepu
bliceerde verklaring.
De aigemeene toestand.
De nazi's in Memel
Opwinding in de Litauschehoofdstad
De strijd in de Oekraine
De stemming te Praag
Duitsche pers publiceert
Chamberlains rede
niet.
Voldoening in Engeland over
Chamberlain's rede.
Geschiedenis
DERDE BLAD.
ALKMAARSCHE COURANT VAN ZATERDAG 18 MAART 1939.
President Roosevelt heeft in de pers
conferentie gisteren verklaard, dat de
gebeurtenissen in Europa de noodzake
lijkheid hebben aangetoond van een
herziening der Amerikaansche neutra-
liteitswet door het congres.
Roosevelt voegde hieraan toe, dat hij
geloofde, dat deze kwestie in conferen
ties zou kunnen worden uitgewerkt,
zonder dat hij aanbevelingen voor be
doelde herziening in den vorm van een
boodschap tot het congres zou moeten
richten.
In antwoord op een vraag om een
nadere toelichting van zijn verklaring
stelde Roosevelt den journalisten voor,
zijn boodschap van 4 Januari nog eens
te lezen.
In antwoord op andere vragen zeide Roo
sevelt, dat hij inderdaad zeer bepaalde re
denen heeft gehad voor zijn op 18 Febr. ui
Florida afgelegde verklaring, dat de ont
wikkeling der gebeurtenissen in het buiten
land hem er wel eens toe zou kunnen bren
gen, zijn bezoek aan de vlootschouw der
Ver. Staten te bekorten. De president wei
gerde echter die redenen te onthullen.
Voor de persconferentie heeft president
Roosevelt met Sumner Welles over den
Europeeschen toestand gesproken. Met
goedkeuring van Roosevelt heeft Sumner
Welles, die optreedt als minister van bui
tenlandsche zaken, daarna een formeele
verklaring openbaar gemaakt welke als
volgt luidt:
„De regeering der Ver. Staten heeft bij
tal van gelegenheden haar overtuiging uit
gesproken, dat alleen door een internatio
nalen steun aan een program van orde, ge
baseerd op wet, de wereldvrede verzekerd
kan worden.
Deze regeering steunt op en is toegewijd
aan de beginselen van menschelijke vrij
heid ên democratie en zij kan niet nalaten,
bekend te maken, dat dit land de daden ver
oordeelt, welke geleid hebben tot een tij
delijke vernietiging van de vrijheden van
een vrij en onafhankelijk volk, waarmede
van den dag, dat de republiek Tsjecho-Slo-
wakije haar onafhankelijkheid verkreeg,
het volk der Ver. Staten bijzonder hechte
vriendschapsbetrekkingen heeft onderhou
den.
Het standpunt der regeering van de Ver.
Staten is consequent duidelijk gemaakt: Zy
heeft. den. nadruk, ^gelegd ..op d.e noodzake
lijkheid van eerbied voor de heiligheid van
verdragen en plechtige beloften .en voor de
niet-inmenging door eenige natie in de bin-
nenlandsche aangelegenheden van andere
naties en zij heeft herhaaldelijk haar ver-
Roosevelt
oordeeling uitgesproken over de politiek
van militaire agressie.
Het is duidelijk, dat daden van moedwil
lige wetteloosheid en van willekeurige toe
passing van geweld de structuur zelve van
de moderne beschaving bedreigen.
Een gebiedende noodzaak voor de inacht
neming der door de Amerikaansche regee
ring bepleitte beginselen wordt duidelijk
gedemonstreerd door de ontwikkelingen,
welke zich in de laatste drie dagen hebben
voorgedaan".
Bij het afgeven dezer verklaring zeide
Welles, dat de kwesties verband houdende
met de betrekkingen der Ver. Staten en de
vroegere Tsjecho-Slowaaksche regeering
thans in studie zijn en dat Morgenthau
waarschijnlijk morgen een mededeeling zal
doen over de handelsovereenkomst met
Tsjecho-Slowakije. Welles voegde hieraan
toe, voor het oogenblik niets te kunnen zeg
gen over de schulden van Tsjecho-Slowakije
aan de Ver. Staten.
Welles deelde verder nog mede, dat Phil
lips, de Amerikaansche ambassadeur te
Rome, bij Ciano heeft geïnformeerd naar
de houding van Italië, doch dat hij het de
partement van staat nog niet op de hoogte
had gesteld van het antwoord, dat hij heeft
ontvangen.
Mijn verklaring is uitgegeven, zoo besloot
Welles, ondanks het feit, dat de regeering
der Ver. Staten geen mededeeling heeft ont
vangen van eenige buitenlandsche regee
ring ten aanzien van de ontwikkeling in
midden-Europa.
Kennedy bij Halifax.
De ambassadeur van de Ver. Staten, Ken
nedy, heeft geheel onverwacht een confe
rentie gehad met lord Halifax naar aanlei
ding van de gebeurtenissen in centraal-
Eyropa.
Kennedy, die eerst vanmorgen -jxit Rome
was teruggekeerd, begaf zich onmiddellijk
na zijn aankomst naar het ministerie van
buitenlandsche zaken en bleef daar gerui-
men tijd- in geheime- bespreking met Ha
lifax.
Duitschland en Italië
zijn het eensl
De Italiaansche bladen bevatten, volgens
een medewerker van de N.R.Crt. te Rome,
gisteren nog uitvoerig commentaar op de
gebeurtenissen in Centraal-Europa. Verre
weg het belangrijkste is het artikel in de
Telegrafo, het te Livorno verschijnende blad
van Ciano. De directeur van dat blad, An-
zaldo, zet op een zeer heldere wijze de Ita
liaansche houding ten aanzien van de ge
beurtenissen uiteen. Tal van buitenland
sche bladen willen in het gebeurde een ver
zwakking zien van de spil RomeBerlijn,
zoo schrijft het blad. Dat is geheel onjuist.
Toen in den herfst van 1936 de Italiaansche
en de Duitsche staatslieden de spil hebben
geschapen, legden zij daaraan geen be
paald programma ten grondslag. Zij gingen
uit van deze gedachte: de twee totalitaire
staten ten noorden en ten zuiden van de
Alpen hebben elkander noodig. Zij zijn on
misbaar, de een voor den ander. Beide lan
den zijn het slachtoffer geweest van de
onrechtvaardige vredesverdragen van 1919
en moeten in verschillende gedeelten der
wereld een vergoeding vinden voor het
hen aangedane onrecht. Voor Duitschland
kon dat onrecht alleen hersteld worden in
Zuid-Oost-Europa, waar dat land sedert
eeuwen zijn invloed heeft doen gevoelen.
Voor Italië was het aangewezen terrein het
Middellandsche Zee-gebied en Afrika en
met deze gedachten voor oogen besloten de
beide staatslieden elkander bij hun pogin
gen te steunen. Natuurlijk was het zelfs in
1936 al duidelijk, dat de taak van Duitsch
land heel wat eenvoudiger zou zijn dan die
van Italië. Duitschland immers stond tegen
over een reeds half tot het nationaal-socia-
lisme bekeerd Oostenrijk, waarin de ge
dachte aan den Anschluss steeds meer vele
won en tegenover een door een laten e cri
sis langzaam ondermijnd Tsjecho-Slowa
kije, terwijl Italië zijn macht moest Pie
ren uit te breiden in gebieden, waar hei
rechtstreeks in botsing komt met de e
langen van twee der grootste mogend e-
den van Europa.
Het was dus reeds toen duidelijk, zegt
Telegrafo, dat in de eerste tijden Dm sc -
land veel meer voordeelen zcu behalen
de spilpolitiek dan Italië. Bij een gewoon
verdrag, zooals men die vroeger kende, zo
het einde wel zijn geweest, dat de
bevoorrechte partij, nadat zij de voor,
len van het verdrag had behaald, de an
partij in den steek zou hebben gela en.
is, steeds volgens de Telegrafo, by e p
Rome-Berlijn niet het geval, omdat e
de mogendheden genoodzaakt zijn voor
rend elkander te blijven steunen. P
Januari heeft Hitier dat in zijn rede
lijk gezegd: Duitschland weet wat zyn
20U zijn, ipdien het aan eenige internatio
nale macht gelukken mocht fascistisch
Italië te vernietigen. Er is, zoo zegt het
blad verder, geenerlei reden voor Italië om
ijverzuchtig te zijn op Duitschland, daar
Rome reeds van tevoren geweten heeft, dat
de moeilijkheden in het Middellandsche
Zee-gebied van geheel anderen aard zijn
dan die, welke Duitschland tegemoet ging.
In plaats van Duitschland zijn successen te
misgunnen, is Italië daar tevreden over,
omdat elke toeneming der Duitsche macht
in Zuid-Oost-Europa een verkleining betee-
kent van de macht der democratische lan
den, en, dus onvermijdelijk voeren moet
tot een wijziging van de verhouding der
krachten ook in het Middellandsche Zee
gebied.
De democratieën vergissen zich, indien zij
denken, dat Italië, bang geworden voor de
toenemende macht van Duitschland, op ze
keren dag onderdanig aan de deur der de
mocratie zou komen kloppen om een steun
tegen Duitschland te zoeken".
In sommige buitenlandsche kringen te
Rome wil men in den inhoud van dit arti
kel juist een bewijs zien dat de spil door
het gebeurde toch een harden slag zou
hebben gekregen. In hoeverre deze mee
ning met de waarheid strookt zal in de
toekomst moeten blijken.
Ook Gayda schreef gisteravond over de
ze neiging der democratische pers om een
verkoeling tusschen Duitschland en Italië
te vermoeden, waar integendeel de spil naar
zijn meening hechter is dan ooit te voren.
Hij wijst echter ook op een andere mee
ning, die in het buitenland tot uiting komt,
n.1. deze, dat men thans met nog grootere
zekerheid er op kan rekenen, dat Mussolini
binnen weinige dagen zijn eischen tegen
over Frankrijk te kennen zal geven.
Naar aanleiding daarvan zegt Gayda, dat
de Italiaansche aspiraties ten aanzien van
Frankrijk los staan van elk verdrag met
Duitschland, al vinden die aspiraties in
Duitschland volkomen begrip en al worden
zij ook door de Duitsche politiek onder
steund. De aspiraties van Italië hangen ook
niet samen met eenige andere gebeurtenis
in Europa, doch alleen met de tekortko
mingen, welke Frankrijk zich ten aanzien
van Italië ten laste heeft laten komen.
Uit deze beschouwingen van Gayda mag
men wellicht afleiden, dat er ook thans
geen sprake zijn zal van eenige formulee
ring der Italiaansche eischen, noch op 23
Maart by de opening der Kamer, noch op
26 Maart bij de viering van het 20-jarig
bestaan der fascistische partij. Wellicht zal
natuurlijk in de rede, die Mussolini op Zon
dag 26 Maart houden zal, eenige toespeling
worden gemaakt op de Italiaansche aspira
ties, doch duidelijk geformuleerd zullen ze
naar waarschijnlijk niet worden. Veeleer
mag men verwachten dat Italië thans wel
bereid zou zijn, met Frankrijk liefst in het
geheim onderhandelingen te beginnen,
waarbij het een deel of liefst heel veel van
zijn eischen zou zien ingewilligd.
1 1 JaMERICAN */CIGAR£TTE5j_
Sedert twee dagen bevinden zich de
SA-organisaties te Memel in staat van
alarm, onder het voorwendsel van oefe
ningen. Bertuleit heeft een bijeenkomst
van Litausche organisaties verboden,
omdat die samenviel met de onthulling
van een gedenkteeken voor Willem de
Groote.
De ministerraad zal Zondag bijeen
komen om den internationalen toestand
te bestudeeren.
Overrompeling mogelijk.
In Kowno heerscht wegens de mogelijke
veranderingen in het Memelgebied groote
nervositeit. Men twijfelt er niet aan, of de
plotselinge ineenstorting van Tsjecho-Slo
wakije zal de oplossing van het Memel-
vraagstuk bespoedigen.
Men verheelt zich niet, dat ook hier een
overrompeling mogelijk is. De Memel-
Duitschers verwijten de Lithausche regee
ring in de eerste plaats, dat zij sinds hel
herstel van de burgerlijke vrijheden de
voornaamste eischen van de Memel-Duit-
schers op economisch en politiek gebied tot
dusver veronachtzaamd heeft.
Voor de leider- van de Memel-Duitsche
partij wordt het steeds moeilijker, hun vol
gelingen tegen te hou en, die in het bijzon
der in de aan Oost-Pruisen grenzende dis
tricten een radicale losscheuring van Li-
thauen en een terugkeer naar het Duitsche.
rijk willen ver werk dijken.
De vergadering van den landdag ziet men
met groote spanning tegemoet, daar men
een programverklaring van het Memel
directorium verwacht.
De Lithausche minister van buitenland
sche zaken zal a.s. Zondag op zijn terugreis
uit Rome een bezoek brengen aan Berlijn.
Van de Roemeensch-Oekrainsche grens
wordt gemeld, dat nog steeds wordt ge
vochten in de Subkarpathische Oekraine.
De stad Sevlius is gisteren drie keer van
bezitter veranderd. De Oekrainers zouden
veertig Hongaren gevangen hebben geno
men.
De Hongaren zijn doorgedrongen tot
Tiatsavo, 20 K.M. ten oosten van Sighet.
Het dorp Asa de Jos wordt bewaakt door
een Roemeensche militie van 150 gewapen
de vrijwilligers.
Duitsch verraad?
Een hooge functionnaris van het jong-
Oekrainsche prop.-bureau heeft tegenover
Reuter verklaard, dat hij in een telefoonge
sprek met Weenen de mededeeling had
ontvangen dat de Sitsj, de nationalistische
Oekrainsche organisatie, zoolang in de
Karpatho-Oekraine. stand zal houden tot de
Duitsche troepen hulp komen bieden. Reu
ters zegsman-voegde hieraan toe, dat bij
een aan de westelijke grens van de Karpa
tho-Oekraine ingesteld onderzoek geen en
kel teeken van Duitsche troepen te beken
nen was, waaraan de Sitsj-leider de ge
volgtrekking vastknoopte, dat zijn organi
satie door Duitschland was verraden.
Maatregelen in Roemenië.
De Roemeensche kroonraad heeft beslo
ten, dat Roemenië niet zal ingrijpen in het
Roetheensche probleem en de Hongaren't
geheele gebied zal laten bezetten. Men wil
voorkomen, dat zich incidenten voordoen,
waardoor een gespannen verhouding tus
schen Hongarije en Roemenië zou kunnen
ontstaan. Roemenië zal evenwel de mili
taire maatregelen aan zijn grens handha
ven, teneinde zoo noodig de Roemeensche
nationale belangen te beschermen. De troe
pen in het grensgebied zullen met 30 tot 40
duizend man worden versterkt.
Na twee dagen van wanhoop over de
aanwezigheid van een bezettingsleger
in hun midden, schenen de Tsjechen te
Praag volkomen onverschillig omtrent
hun lot. Alle openbare diensten func-
tionneeren en oppervlakkig gezien
schijnt het leven zijn normalen gang te
gaan. In de kringen der arbeidersklasse
is de houding er een van cynische bit
terheid, welke wellicht meer tegen haar
leiders is gericht, dan tegen de Duit-
schers.
Men verkeert op het oogenblik volkomen
in het duister ten aanzien van de verblijf
plaats van den gewezen premier Beran. Don
derdagavond was hij nog door den Duit-
schen opperbevelhebber ontvangen, doch
gisteren verklaarde men in welingelichte
kringen, dat men niet wist waar hij is.
De toekomst der Tsjechische troepen is
nog steeds onzeker. Waarschijnlijk zal ar
beidsdienstplicht worden ingevoerd om hen
op te nemen.
Vernomen wordt verder, dat reeds tal van
Joden zijn gearresteerd. Hun verwanten
weten niet, waar zij zich bevinden.
Duitsche troepen in Bratislava.
De Duitschers te Bratislava maken zich
gereed de rijkstroepen te ontvangen, die
reeds het grootste deel van Slowakije hebben
bezet. Zij bewaken alle grenzen des lands en
hebben de grenzen van de Karpathische
Oekraine bereikt. Eveneens bezetten zij de
•voorsteden van Bratislava in het Oosten, in
het Noorden zijn zij te Piestany.
De Duitschers zijn bijeengebracht voor het
Deutsche Haus, waar hun hakenkruisvlag
getjes worden verstrekt. De Duitsche scholen
zijn gesloten en de kinderen zijn opge
roepen om vlaggetjes en bloemen in ont
vangst te nemen. De S.A.-matrozen, die aan
land zijn gegaan uit acht kanonneerbooten
aan de oevers van het voormalige Oosten
rijk, wandelen in Bratislava, de ponjaard in
den gordel. Men verwacht de Duitsche
troepen vanavond te Bratislava.
De rede van minister-president Chamber-
lain te Birmingham is door de Duitsche
pers nog niet gepubliceerd. Klaarblijkelijk
wacht men op aanwijzingen uit Weenen,
waar de rede grondig wordt bestudeerd.
In welingelichte kringen veronderstelt
men, dat het antwoord niet lang op zich zal
laten wachten, aangezien sprake is van het
innemen van een eenzijdige houding en
een persoonlijken aanval.
Men betreurt algemeen deze rede en als
eenige verzachtende omstandigheid voor
Chambeïlain beschouwt men het feit, dat
hij om aan de macht te blijven den óorlogs-
zuchtigen geest van zijn meest verbitterde
tegenstanders voor een deel heeft moeten
volgen. In ieder geval acht men de rede
geen bijdrage tot den vrede.
Wat betreft de verklaringen van Roose
velt, deze- hebben geen verwondering ge
wekt, want men acht het natuurlijk, dat de
democratische president de gelegenheid
heeft aangegrepen om Duitschland aan te
vallen en zijn doel te bereiken, het doel van
den plutocratischen kring, welke het Witte
Huis regeert.
In antwoord op de korte verklaring van
Daladier wordt gezegd, dat geen wijziging
in de politiek van Frankrijk Duitschland
zal beletten zijn weg te gaan. Tenslotte
wordt het terugroepen van den Britschen
ambassadeur uit Berlijn om rapport uit te
brengen, zonder commentaar gepubliceerd.
De Britsche pers keurt eenstemmig de
rede, welke minister-president Chamberlain
gisteren te Birmingham heeft gehouden,
goed. De drie voornaamste punten, welke
in het commentaar naar voren komen, zijn:
ten eerste: de aigemeene voldoening, dat
de minister-president het bruut geweld,
waarmde Hitier de vooruitzichten op het
tevredenstellen heeft vernield, niet vergoe
lijkte;
ten tweede: de hoop, dat woorden gevolgd
zullen worden door daden, welke Duitsch
land zullen doen aarzelen voor de toekomst;
ten derde: het aanvaarden van Cham
berlains verklaring, dat hij door den Führer
is bedrogen en derhalve niet kan worden
gelaakt voor de gebeurtenissen.
De Times schrijft, dat zij, die Chamber
lain door middel van de radio hebben ge
hoord, zoowel in Engeland als daarbuiten,
moeten de kracht hebben gevoeld van zijn
verklaring over het snelle breken van de
beloften van München. De op gewelddadige
wijze tot stand gekomen wijzigingen van de
afgeolopen week zijn een wel overwogen,
eenzijdige schending van de overeenkomst.
Het blad wijst erop, dat de Britsche am
bassadeur te Berlijn, Henderson, zonder
twijfel zal helpen het antwoord te geven
op de vraag, welke Chamberlain stelde,
doch zelf niet beantwoordde, n.L of deze
inval de laatste is van een reeks, welke be
kend is, of de eerste van een nieuwe reeks.
De „Daily Telegraph" wijst erop, dat de
oproep van Chamberlain tot het doen van
hetgeen plicht is, toen hij verklaarde, dat
Engeland iedere uitdaging van Duitsch
land om alleen de wereld te overheerschen
zal weerstaan, door een krachtiger houding
van de regeering moet worden gesteund.
De politiek van tevredenstellen van Cham
berlain heeft iedereen getoond, dat Enge
land oprecht tot vrede geneigd is en Hitier
alle kans heeft gegeven zijn handelwijze te
wijzigen en iedere verontschuldiging om
dit niet te doen heeft weggenomen.
Deze politiek heeft een resultaat gehad,
dat iedereen betreurt, doch dat niets ver
andert aan het besluit van Engeland den
vrede te zoeken. Wat veranderen zal is niet
het doel, doch de middelen en de regeering
moet thans deze nieuwe middelen toepas
sen.
ONVEWACHTE BUIT.
De presidentieele wacht op het Hradsjin,
den Praagschen burcht, residentie van den
president der Tsjecho-Slowaaksche repu
bliek, werd steeds betrokken door militai
ren, gestoken in 'Russische, Italiaansche of
Fransche uniformen. Het was een herinne
ring aan den grooten wereldoorlog, toen
Tsjechen en Slowaken de zijde der geal
lieerden kozen om de vrijheid van hun
land te bevechten. De strijd der legionaris
sen vormt een aparte en roemrijke bladzijde
uit de geschiedenis van Tsjecho-Slowakije.
Het laat zich begrijpen, dat de legionarissen
zeer populair waren. Het aflossen van de
wacht voor het paleis van den president
was een van de bezienswaardigheden in
Praag en trok altijd honderden belangstel-
lenden. Thans behoort dit schouwspel tot
het verleden; sedert Donderdag bewaken
soldaten in Duitsche uniformen 't Hradsjin.
