Gebroeders Kluitman jubileeren. Alkmaar en zijn vreemdelingen, In 75 jaar van een kleinen boekhandel tot een der meest bekende uitgeverszaken. Een paradijsje voor de jeugd. Er is méér te zien dan de kaasmarkt. TWEEDE BLAD. In 1838 werd het gezin van den Goud- schen hoofdonderwijzer M. H. Kluitman verblijd met de geboorte van een zoon, die men Pieter doopte. Vader en moeder waren godvruchtige menschen, die niet alleen in de kleine on derwijzerswereld van die dagen, maar ook in de groote maatschappij daarbuiten aller achting en vriendschap genoten. Pieter was de eenige van de zeven kinderen, die in den waren zin des woords volwassen is gewor den en, zooals het zoo vaak gaat, eerst veel later zou blijken, dat hij juist het kind zou zijn, dat den familienaam in heel den lande algemeene bekendheid zou geven. Zijn vader was hoofd van de opleiding voor on derwijzers en dus was het vanzelfsprekend, dat Pieter op den cursus geplaatst werd en daarna examen deed waarna hij als onder wijzer 3e klas op de toenmalige jeugd werd losgelaten. Evenwel, Pieter gevoelde niet veel voor het hem blijkbaar al te waardige onderwij zersambt en hij kreeg met veel moeite van zijn vader gedaan, dat hij het onderwijs den rug mocht toekeeren om een geheel andere levensrichting te gaan volgen. Op dat oogen- blik verloor de Goudsche jeugd een onder wijzer, die waarschijnlijk een plichtsge trouw paedagoog zou zijn geworden en er was niemand, die destijds kon voorspellen, dat juist die verandering van levensrich ting in de toekomst niet alleen een zegen voor de jeugd van Gouda maar voor die van geheel ons land zou blijken. In den boekhandel. Pietér Kluitman ging als bediende in den boekhandel op het kantoor van den Goud- schen uitgever G. B. van Goor, waar men destijds o.a. een prachtigen bijbel maakte met buitenlandsche illustraties. Alles werd daar nog gedrukt op handpersen en er kwam later een extra moderne pers, die met de hand gedraaid moest worden. Daar leerde Pieter Kluitman de geheimen van de druk kerij uit die dagen, hij heeft er met volle ambitie gewerkt en om zijn kennis te ver- grooten trad hij daarna in dienst bij den boekhandelaar Visser in Den Haag, waar hij in het familieleven werd opgenomen en als een zoon des huizes beschouwd werd. In dien tijd toonde hij zich al een goed verkooper en verbaasde zijn patroon door op een aanbiedingsreis een serie reeds af geschreven oude jaargangen van een gods dienstig magazijn te verkoopen. Later trad hij in dienst bij de firma Thieme in P. Kluitman 1838—1913 Nijmegen en bedacht toen, dat hij volleerd genoeg was om een eigen zaak te begin nen. De boekhandel-Kluitman wordt in Alkmaar gesticht. Omdat Alkmaar goede bootverbindingen met Amsterdam had en omdat de plaats hem voor vestiging bijzonder geschikt leek, besloot Pieter Kluitman een zaak in Alk maar te stichten. Op 26 Maart 1864 kocht hij het hoekhuis op het Verdronkenoord op den hoek van de Kapelsteeg, dat oorspronkelijk op naam van zijn vader werd geschreven. Op 20 April, dus de volgende week 75 j^ar geleden, liet hij zich hier ter stede inschrijven en weldra opende hij zijn winkel. In de Alkmaarsche Courant van 24 Juni 1864 deelde de heer P. Kluitman de bevolking mede, dat hij de vrij heid nam zijn nieuwe zaak in de algemeene attentie aan te bevelen. Al zijn vroegere patroons bevalen hem bij hun confrères aan en gaven hun den goe den raad zijn naam op de verzendingslijst te plaatsen. De eerste moeilijke jaren. Behalve een boekhandel had de heer Kluitman een drukkerij en de daarvoor be- noodige handpers en verdere materialen had hij van een drukker uit Oosterhout overgenomen. Hij ging met een knecht en een leerjongen aan het werk op de boven kamer van zijn winkel en hij wist aldra zoo veel vertrouwen te winnen, dat hij in 1868 elf menschen in zijn dienst had. Het perceel Verdronkenoord hoek Kapelsteeg waarin de zaak werd gevestigd. Hij gaf werken uit van den bekenden althans destijds bekenden polemist P. van Bemmelen over de afschaffing van de dood straf en van den baanbreker van de moder ne theologie ds. J. C. Zaalberg uit Den Haag, die hem de uitgave van al zijn bro chures toevertrouwde. Ook verscheen er een kinderboek van Elise Pclke, dat den destijds veel bewonderden naam droeg ,.Het vrouwenleven van Moeders schoot tot Eigen Haard" en waarvoor de bekende ds. E. Laurillard een voorwoord had geschre ven. Weldra was de bovenkamer te klein voor de steeds groeiende werkzaamheden en in 1867 werd in de Kapelsteeg van de familie Kraakman een voormalig café aangekocht, dat den naam „De hoek van elven" had ge dragen. In dat jaar werd door den heer Kluitman een weekblad, „De meuwe Alkmaarsche Courant" opgericht, welke uitgave hij even wel in 1875 weer staakte omdat er aan het blad geen behoefte bleek te bestaan. Wel werd hij drukker van „De Nieuwe Courant" van den heer W. Appel Jr„ welk blad tot in 1907 door hem gedrukt werd. Er wordt een g«ên gesticht. Op 24 October 1867 stapte de heer Kluit man in het huwelijksbootje met mej. Lise van Santen, die hij in zijn Haagschen tijd had leeren kennen en die van welgestelde familie was, waardoor hij gelegenheid kreeg zijn zaken uit te breiden en waardoor hij o.a. voor Alkmaar het agentschap van „Het Nieuws van den Dag" kreeg. Helaas was het huiselijk geluk van korten duur, de moeder stierf bij de geboorte van een dochtertje en de kleine heeft haar moeder niet lang over leefd. Om niet aan zijn verdriet toe te ge ven, pakte de heer Kluitman de zaken met nog grooter energie aan en achtereenvol gens verschenen in zijn uitgeverij verschil lende romans en schooluitgaven. In 1874 hertrouwde hij met een jeugd vriendinnetje, een dochter van den hoofd onderwijzer Van der Brugge uit Lekker - kerk, die een jeugdvriend van zijn vader was en in verloop van tijd werden er drie kinderen geboren, Martinus Hendrik, Hendrik Pieter en Willem Karei. Een lang tijdperk van gelukkig familie leven en voorspoed in zaken is daarop ge volgd. In deze jaren vallen de uitgaven van Samarov, een serie veel gelezen romans, de leerboeken van Waleson voor het handwerk- onderwijs en de populaire bruiloftsboekjes. De drukkerij had een heeteluchtmachine gekregen en een snelpers voor het maken van de couranten. In 1882 overleed zijn vader en twee jaren later een tante, die hem een legaat naliet, waardoor hij in staat was zijn onderneming op breedere basis te vestigen. Hij deed groote aankoopen op de fondsveilingen, kocht een pakhuis in de Kapelsteeg, een pakhuis op de Groenmarkt, vergrootte zijn drukkerij en kocht een winkelhuis op het Verdronkenoord, waar later het woonhuis werd gevestigd. Een gezien Alkpiaarsch burger. Door zijn eenvoud, zijn enerigeken arbeid en zijn belangstelling voor de publieke zaak is de heer Kluitman een zeer gezien Alk- maarsch burger geweest. Hij was voor zijn ondergeschikten een welwillend patroon, hij was een man van groote geestkracht en een liefhebbend echtgenoot en vader. Hij werkte hard en deed vele succesvolle zaken reizen. Hij was Provinciaal correspondent van de Vereeniging tot bevordering van de belangen des boekhandels en heeft zich zeer beijverd als lid van een commissie om ver slag uit te brengen inzake de toetreding van Nederland tot de Berner Conventie. In 1889 werd het zilveren feest van de zaak gevierd en in 1904 volgde de feestelijke herdenking van het veertig jarig bestaan, bij welke gelegenheden de patroon het per soneel aan een feestdisch vereenigde. En intusschen was er een verandering merkbaar in het fonds van dezen uitgever, daar hij zich steeds meer ging toeleggen op het uitgeven van kinderboeken. Hij bedacht, dat kleine kinderen eigenlijk geen boeken kunnen hebben, omdat zij de bladen stuk scheuren en dat bracht hem op het denk beeld de prenteboeken voor de jeugd niet op papier maar op linnen te drukken. De manufacturier Theissling uit de Langestraat leverde het benoodigde linnen en de .uit gave bleek weldra een groot svieces te zullen worden. De imw neuten de zaak over. Zijn vergevorderden leeftijd was oorzaak, dat de heer Kluitman het reizen moest op geven en veel ander werk door groote ver moeidheid aan anderen moest overlaten. Weldra zag hij verlangend uit naar den tijd, dat zijn jongens de zaak van hem zouden overnemen. De oudste thans overleden was medicus in Den Haag, maar de beide anderen hadden zich voor de taak welke hen wachtte reeds voorbereid. Zij H. P. Kluitman hadden beiden de Alkmaarsche H.B.S. door- loopen. En toen de vader zich na zijn veer tig jarig jubileum uit de zaken terugtrok en als ambteloos burger vol belangstelling bleef voor zijn bedrijf, togen de zonen met ambitie aan den arbeid. De oude zaak was verkocht aan den heer O. de WaaL Er was een nieuw, een groot pand gebouwd in de Tesselschadestraat, een gebouw met een moderne drukkerij en een groot pakh&is, waarin het fonds kon worden geborgen. In 1911 overleed mevrouw Kluitman en de oude heer, door dit sterfgeval diep getrof fen, volgde haar reeds in 1913 op 75-jarigen leeftijd in den dood. Uit de zeer vele harte lijke brieven, welke de gebroeders Kluit man toen van alle zijden hebben ontvangen blijkt ten duidelijkste hoe de vader als een persoonlijkheid en daarnaast als een ener gieke figuur, een weldadig en beminnelijk mensch in breeden kring gewaardeerd is geworden. De zaak neemt een groote vlucht. De zoon H. P. Kluitman had een volon- tairsperiode doorgemaakt bij een drukkerij in Amsterdam en bij een boekhandel in Den Haag. Hij interesseerde zich in het bij zonder voor het administratieve deel van de zaak en nam de leiding daarvan op zich. De zoon W. K. Kluitman voelde meer voor den technischen kant van het bedrijf. Hij had zijn opleiding genoten bij een chem:- grafische inrichting in Amsterdam, volgde te Leipzig een jaar het Technikum fiir Buchdrucker en drie jaren de Akademie für Grafische Künste und Buchgewerbe, waar na hij verscheidene bedrijven in Noord Amerika heeft bekeken. Zijn technische op leiding en studies van kleurenfotografie en kleurprojectie maakten hem in het bedrijf weldra tot een onmisbaren leider. In 1936 is als adjunct-directeur en procu ratiehouder de heer P. Kluitman, de zoon van den directeur H. P. Kluitman, in de zaak opgenomen. Gebroeders Kluitman, de meest bekende uitgevers van kinderboeken. Alkmaar mag trotsch zijn op het feit, dat Gebroeders Kluitman te dezer stede de meest bekende uitgeverij van jeugdlec tuur hebben. Want steeds meer is de uitgave van kin derboeken op den voorgrond getreden, tot dat men zich daarmede uitsluitend heeft bezig te behouden. Wie aan jeugdlectuur denkt, die heeft tegelijkertijd den naam Kluitman voor oogen en al zijn er in ons land vele uitge vers, die boeken voor kinderen leveren, de uitgaven van Gebr. Kluitman nemen c., vooraanstaande plaats in. Er is iets bijzoT1 der frisch in deze uitgaven, zij trekken aandacht door een zachte en harmonieeren de kleurencombinatie en een uiterst Ver* zorgde afwerking. „Boeken van Kluitm zijn papieren juweeltjes", hebben wij bij T beoordeeling wel eens geschreven en z0o het inderdaad. Zij zijn als jeugdboekwerken, voor Wel ken leeftijd men ze ook kiezen wil, teeh" nisch volmaakt. En niet alleen technisch, want een Kluit man-boek heeft nog andere goede eigen schappen. De manuscripten worden door dl firmanten zelf gelezen en met de uiterst! zorg gekeurd. Wie een Kluitman-boet koopt weet, dat hij zich niet bezorgd be. hoeft te maken, dat zijn kind in den leef* tijd waarvoor het boek bestemd is, Ver" keerde lectuur in handen zal krijgen. j Alle boeken en elk jaar vermeldt <u catalogus weer een serie nieuwe ^n. stemd voor Nederland, voor Indië of voor Zuid-Afrika worden in de werkplaatsen in de Tesselschadestraat vervaardigd. Daar wordt het zetwerk daor zetmachines geie. verd, daar worden uit karton de pracht banden gemaakt, daar wordt de kleuren! druk vervaardigd, daar verzorgen inge. nieuze machines het bindwerk en wordt met een enkele stalen greep de rug van 'n boek in ronden vorm gebogen. Een uitgebreid personeel is dagelijks aan het werk om van blanco papier de kleurige en fleurige prachtbanden te maken, die bij duizendtallen in het groote magazijn wor den opgestapeld, gereed voor de expeditie. De omzet vertienvoudigd. Herhaaldelijk is in verloop van jaren het bedrijf uitgebreid en de omzet is, bij vroe ger vergeleken, vertienvoudigd. Een enorm magazijn van steen en ijzer is bijgebouwd waarin de plano-vellen zijn opgeborgen en men staat verbaasd over de onoverzienbare collectie. Hier in de breede wandkasten is een archief geborgen en men vindt er van elke uitgaven, hoe lang geleden ook, de eerste van de oorspronkelijke en her- drukte exemplaren vanaf de prentenboe ken tot de kostbare uitgaven als b.v. Napo- leon van Overste Chappius. Daarbij zijn vele goede bekenden, boeken, die ouderen in hun jeugd als „verslonden" hebben, als Dik Trom van C. Joh. Kievit, waarvan de 27e druk is verschenen, Afke's Tiental van N. van Hichtum van wier werken juist dezer dagen een tentoonstelling in Den Haag wordt gehouden boeken van Chr. van Abkoude en vele andere. Het zijn niet meer de bloedige Indianen verhalen van Aimard die onze jongens harten eens sneller deden kloppen het zijn geen geschiedenissen meer waar op el ke bladzijde minstens een moord of een po ging tot moord wordt beschreven. Wat te genwoordig voor de jeugd bestemd is, dat is lectuur waarin de spanning niet ont breekt maar waarin daarnaast ten volle aandacht is geschonken aan het opvoedend en ontwikkelend element. Doordat goede schrijvers en bekwame teekenaars hebben geschapen, wat hier technisch volmaakt in den handel gebracht wordt, door dat alles is de naam Kluitman onverbrekenlijk verbonden aan de jeugd lectuur van dezen tijd en daarom kan er in Alkmaar belangstelling bestaan voor het jubileum van een onderneming, die den naam van onze gemeente overal waar Hol- landsche kinderen wonen een goeden klank heeft gegeven. Een receptie in Hotel Proot. De directeuren hebben het voornemen, ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan, met het voltallig personeel een papierfa briek te bezichtigen en een gezellig uit stapje naar Amsterdam te maken. Donderdag 20 April a.s. zal de directie in hotel Proot des morgens door den heer Langenberg namens het personeel worden toegesproken en wat er verder gebeuren zal is op het oogenblik nog niet rijp voor publicatie. Des middags van 3 tot 5 uur wordt er in dat hotel een receptie gehouden en wij twijfelen er niet aan of zeer velen zullen gaarne gebruik maken van de gelegenheid om Gebroeders Kluitman te toonen hoe zeer de groei van hun bedrijf hen geïnte resseerd heeft en hoe groote waardeering zij hebben voor een Alkmaarsche onderne ming, waar men door energieken en zorg- vollen arbeid de reputatie heeft gekregen de beste in den lande te zijn. W. K. Kluitman Men zal zich herinneren, dat op de jongste vergadering der V.V.V. Alcmaria Victrix het bestuurslid, de heer Schef- fel, gelegenheid kreeg, om zeer in 't kort eenige nieuwe plannen uiteen te zetten. Hoe die plannen waren, wat de heer Scheffel precies dacht, dat hoorden wij op die vergadering niet. En zie hier de reden, waarom wij een dezer dagen den secretaris der K. v. K. opzochten en tijdens een onderhoud het volgende no teerden. De zoo dikwijls gestelde vraag: Hoe hou den wij de vreemdelingen des Vrijdags lan ger in Alkmaar?, is moeilijk te beantwoor den, doch de heer Scheffel meent, dat elke poging, om die puzzle op te lossen, waard is bestudeerd te worden. Hoe houden wij de vreemdelingen hier? Wel aldus het jonge V.V.V.-bestuurslid laten wij van dit standpunt uitgaan, dat de huidige toerist niet bepaald verlangend is naar financiëele verrassingen. Hij wil weten, waar hij aan toe is. En daarom zal hij, nadat hij bijvoorbeeld den Waagtoren beklommen heeft, niet gauw naar het Stad huis gaan, om dat te bezichtigen, of naar het museum of naar de Groote kerk. Want wat kost hem dat allemaal? Dat weet hij niet vooruit. En al gauw zien we het bekende ver schijnsel, dat de kaasmarkt tot 12 uur over bevolkt is, dat er van 11 tot 12 in verschil lende lunchrooms en café's een druk bezoek is, maarom half een herneemt Alk maar al weer zijn normalen aanblik. En ziet, nu heeft de heer Scheffel gedacht aan een „middagvulling". Hij zou de vreem delingen zoo graag ook na 12 uur nog wil len bezig houden en denkende aan de ver rassingen waarvan deze niet houden, meende de heer Scheffel, dat hij het ieder een zoo gemakkelijk mogelijk, zoo goedkoop mogelijk en zoo eerlijk mogelijk moet ma ken. Een passe-partout, een boekje met cou pons! Dat was wat. Een klein, handig en duidelijk foldertje! Dat was nog wat. Echter, eerst moest met de Alkmaarsche caféhouders gepraat worden. Zij moeten niet het onderste uit de kan willen hebben. Zij moeten bijvoorbeeld kunnen zien, dat de toerist zijn meegenomen lunch-pakket ver orbert met het bij hen gekocht kopje koffie. En onze caféhouders willen gelukkig niet alles hebben en zij bleken ten volle bereid, in dezen zin mee te werken. Toen kon de heer Scheffel verder werken. Natuurlijk dacht hij allereerst aan de vele bezienswaardigheden van onze stad, maar daarnaast reikte zijn blik verder naar den Langendijk, naar het „rijk der duizend eilandjes". Er moet, dunkt hem, belang stelling bestaan bij den toerist voor deze tuinbouwstreek. Welnu, wanneer men tegen een civielen prijs den vreemdeling zou kunnen aan bieden een retourtje AlkmaarHeerhugo- waard, wanneer hij dan na een korte wan deling een boottocht van een uur, anderhalf uur, zou kunnen maken door het kool- gebied, wanneer men zou zien, hoe de tuin bouwproducten geveild worden, dan zou zoo'n uitstapje naar den Langendijk zeker interessant blijken. Welnu, dat alles kan! De plannen zijn aJ bijna geheel uitgewerkt en zelfs het moei- lijkhedenprobleem: een veiling in werking, werd opgelost, omdat de veilingbesturen genegen waren, des middags proefveilingen te houden. Want ook zij begrijpen, dat de beste reclame voor hun product is, het te zien en te weten, hoe het op de veiling komt en daar verkocht wordt. Ziedaar in groote trekken het plan- Scheffel, dat dan bedoeld is voor die toe risten, die „verzorgd" willen zijn. Er zijn natuurlijk ook vele anderen, die per autobus of fiets een tochtje zouden willen maken. Ook zij moeten dan weten, waar wat te zien is en hoé men het zien kan. En de alles beheerschende factor „het moet niet duur zijn", blijkt bovendien mogelijk te zijn. Op de kaasmarkt. Duizenden vreemdelingen komen des Vrijdags naar Alkmaar. Ze zien een kleur rijk tafreel, dat eenig is in de wereld. Maar weten zij, wat ze zien? De praktijk leert, dat de „inlichtingsdienst" verre van voldoende is, omdat al te vaak blijkt, dat de vragers geen afdoend ant woord kunnen krijgen, omdat hun metgezel de finesses van den kaashandel niet kent. De heer Scheffel heeft ook over deze kwestie zijn gedachten laten gaan en kwam tot de volgende conclusie: we moeten een corps amateur-gidsen hebben en die werke lijk opleiden. Met andere woorden: ze moeten een soort cursus volgen. Want z® dienen te weten, hoe de kaas gemaal» wordt, welk verschil er is in de verschille11" de soorten kaas, hoe de handel verloopt, enz., enz. En zij moeten allerlei vragen kunnen beantwoorden in de vreemde talen- Natuurlijk geldt dit alles ook voor onze andere bezienswaardigheden. Nu moet zoo'n cursus niet afschrikken, want de opzet is en blijft heel eenvoudig- En een paar „lessen" moeten voldoende zyn. Het resultaat zal zijn, dat een tweeledig doel bereikt wordt. In de eerste plaats dat het peil der uiteenzettingen heel wa hooger komt te liggen, zoodat de toeris inderdaad op onderhoudende wijze wat ver teld wordt van hetgeen hij ziet, en in d® tweede plaats, dat de amateur-gidsen zel1 hun talenkennis verrijken, een zekere vlot heid in optreden krijgen en zelfs relaties kunnen maken. De heer Scheffel heeft ons een en ander natuurlijk uitvoeriger uiteengezet, dan viJ hier weergeven. We gelooven, dat het boven staande voldoende is, en besluiten daarom met dat, wat de heer Scheffel als numfflf één stelde: men geve den toerist service!

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 8