DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Mussolini over oorlog en vrede. Commentaren op Mussolini's rede. No. 11% Dit nummer bestaat uit drie bladen. Maandag 15 Mei 1939 De „vredelievende as" contra „oorlogszuchtige democraten". Rome en Berlijn zullen een „rechtvaardigen vrede" brengen. Oneenigheden in Japansche kabinet. Betrekkingen met de as het twistpunt. Do algemeene toestand. Fransche bladen zijn wantrouwend. Berlijn is tevreden. Engelsche pers toont weinig belangstelling. De wereld over het Britsch-Turksche accoord. Kaunas zoekt contact met Moskou en Warschau. Engelsch koningspaar bekort zijn reis. Moeilijke reis van de „Empress" ALKMAARSCHE COURANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE AD VER TEN Ti EN Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, grcote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. Directeur: C. KRAK. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA, l*le Jaargang In een te Turijn gehouden redevoering heeft Mussolini opnieuw zijn trouw aan de as betuigd. Hij heeft hierbij o.m. het volgende gezegd: „Terwijl ik tot u spreek vragen millioenen, zich in alle deelen der wereld van hoog tot laag, optimistisch of pessimistisch af: ..Blijft het vrede of wordt het oorlog?" Het is voor allen een ernstig vraag- teeken. Ik antwoord er op met te ver klaren, dat bij een objectief en kalm onderzoek van den toestand blijkt, dat er thans in Europa geen vraagstukken zijn van een omvang en scherpte welke een oorlog zouden rechtvaardigen, die van een Europeeschen oorlog tot wereldoorlog zou kunnen worden. Er zijn knoopen in de Europcesche poli tiek, doch er is geen zwaard noodig". „Toch moeten deze knoopen worden doorgesneden, omdat men vaak een harde werkelijkheid verkiest boven een langdurige onzekerheid. Dat is niet alleen de gedachte van Italië, doch ook van Duitschland en dus van de as". i Mussolini zeide voorts: „Het Italiaansche volk heeft gemarcheerd en gebouwd, ge streden en Afrika overwonnen op een vijand, die volgens de op militair gebied meest deskundigen onverslaanbaar was. Verslagen en overwonnen de coalitie van toepassers van sancties, ingesteld door dien volkenbond (gefluit), welke voortaan zon der verdriet is opgeborgen in dat groote mausoleum van marmer, dat is opgericht aan de oevers van het meer van Genève Het Italiaansche volk heeft gestreden aan de zijde der heroieke infanterie van Franco (applaus) tegen de democratisch-bolsjewis- tische coalitie, welke letterlijk verpletterd uit den strijd te voorschijn kwam. De synthese van deze zeven jaren is: de verovering van het rijk, de vereeniging van het koninkrijk Albanië met het koninkrijk Italië en de toeneming van macht op ieder gebied. De as zal na vele jaren een evenwijdig loopende actie te zijn geweest tusschen twee regiemen en twee revoluties door het pact van Milaan tot een militair bondgenoot schap wqrden, dat in den loop der maand te Berlijn zal worden geteekend. Het zal de onscheidbare gemeenschap worden van de beide staten, de beide volken. Zij die iederen morgen uitkijken naar mogelijke barsten of ommekeer, kunnen vandaag beschaamd en vernederd zijn. Dat niemand zich illusies make, want mijn wil is onbuigzaam en sterker dan te voren. Wij zullen met Duitschland opmar- cheeren om Europa dien „vrede van rechtvaardigheid" te geven, welke in nige wensch is van alle volken. De polemisten van de groote democra tieën worden uitgenoodigd, een zoo mogelijk, rechtvaardig, oordeel te geven over ons standpunt. Wij wenschen niet den vrede, omdat onze binnenlandsche toestand naar men zegt zoo rampzalig is. Dat zegt men reeds 17 jaar. Maar zij, die op de catastrophe wachten, kunnen nog lang wachten. Het is ook niet uit fysieke vrees voor den oorlog, daar dit gevoel ons volkomen onbekend is. Ziet daar, waarom de bedenksels van die kamerstrategen van de andere zijde der dichtstbijzijnde grens gefluit, herhaald geroep: „Tunis, Nice, Corsica" waarin gesproken wordt van een gemakkelijke wandeling door het dal van de Po absurd zijn. Is er misschien reden zich af te vragen of met den ernstigen wensch der totalitaire staten naar vrede een zelfde houding van de zijde der democratieën overeenkomstig?" (Geroep: „neen".) „Gij antwoordt reeds. Ik zal mij ertoe be palen te zeggen, dat het bij den huidigen stand van zaken geoorloofd is er aan te twij felen". De kaart van Europa gewijzigd. „In de laatste tijden is de geografische kaart van Europa gewijzigd. Er moet wor den opgemerkt, dat noch Japan, noch Duitschland, noch Italië een vierkanten meter gronds noch een enkelen bewoner aan de souvereiniteit der groote democratieën hebben ontnomen. Maar hoe dan toch is d.e woede te verklaren? Willen zij ons misschien doen gelooven, dat er sprake is van moreele scrupules?" Terugkomende tot het verdrag van Ver- sailles „het stelsel der tegen Italië en Duitschland gerichte pistolen", zeide Mus solini'verder, „is thans onherstelbaar inge stort". „Een witte oorlog". „Dat de groote democratieën'niet oprecht zijn toegewijd aan de zaak van den vrede bewijst het feit, dat zij reeds begonnen zijn met den „witten oorlog", dat wil zeggen een oorlog op economisch terrein", aldus Mus solini. „Men koestert de illusie ons te ver zwakken. Niet alleen met goud wint men oorlogen. Boven goud is van meer belang nog de wil en nog meer de moed. Het formidabele blok van 150 millioen menschen, dat snel in aantal toeneemt, van Oostzee tot Indische Oceaan, zal niets met zich laten doen. Iedere aanval zal noode- loo; zijn. Iedere aanval zal met vastberaden heid worden afgeslagen. Na het systeem der pistolen het systeem der waarborgen". „Waarom wij wapenen". Tenslotte zeide Mussolini: De reden waar om wfj ons steeds machtiger wapenen ten einde in staat te zijn onzen vrede te ver dedigen en iedere bedreiging met agres sie, welke dan ook, af te slaan, zal u dus duidelijk voorkomen. Na gesproken te hebben over de ver wezenlijking van een nieuwe physiek en zedelijk Italiaansch type, wees Mussolini op de noodzakelijkheid de overzeesche ge bieden productief te maken, hetgeen een strenge discipline en groote volharding ver- eischt. Mussolini besloot: „Dat niemand aan onze toekomst twijfele kameraden! Wat ook gebeure. Ik zeg u in alle zekerheid, dat alle doeleinden zullen worden bereikt". In welingelichte kringen te Tokio wordt onthuld, dat in het kabinet Hiranuma ernstige meeningsverschil- len zijn ontstaan over de kwestie der betrekkingen van Japan met Duitsch land en Italië. Na de in April gehouden besprekingen over de versterking van het anti-komin ternpact was men het in Tokio eens ge worden over een formule welken den asmogendheden begin Mei in de bijeen komst te San Remo was voorgelegd. Japan zou hierin den beiden asgenooten het sluiten van een militair pact van weder- zijdschen bijstand hebben voorgesteld, waarbij het uitsluitend op de fronten van het verre Oosten behoefde te interve- niëeren, en wel in geval de Sovjet-Unie in een conflict tegen Duitschland en Italië zou worden betrokken. De ontvangst van dit voorstel, zoo verzekert men in welin gelichte Japansche kringen, zou in Rome, en meer nog in Berlijn, zeer slecht zijn geweest, zelfs zou gesproken zijn van een verbreking» van den anti-komintern- driehoek. Inmiddels zou men te San Remo besloten hebben tot het sluiten van een militaire alliantie tusschen Duitschland en Italië zonder Japan. Op het voorstel van Tokio zou men hebben aangemerkt, dat Japan bij een Europeesch conflict, waarin de Sovjet-Unie neutraal bleef, een toeschouwer zou kunnen blijven. Men zou Tokio daarom verzocht hebben een zoodanige overeenkomst aan te gaan, dat Japan op meer spectaclaire wijze met de politiek BerlijnRome verbonden werd. Deze kwestie heeft haar weerklank gevonden in het Japansche kabinet. Zoo wordt uit betrouwbare bron verno men, dat het Japansche leger aan Duitsch land en Italië voldoening zou willen ge ven, terwijl Arita strikt wil vasthouden aan de door het kabinet in het begin van de maand vastgestelde gedragslijn. Men verzekert dat Hiranuma nog goede hoop koestert de tegengestelde gezichtspunten tijdens het weekeinde met elkaar te ver zoenen over een nieuwe compromis formule welke de laatste 48 uur is opge steld, teneinde op deze wijze een crisis te vermijden, welke zoowel op de binnen- als op de buitenlandsche politiek haar in vloed zou doen gelden. Anti-agresaieironi in wording. Mussolini heeft gisteren een rede gehou den, die, naar uit de perscommentaren blijkt, in Londen iets gunstiger wordt beoordeeld dan te Parijs. Dit neemt echter niet weg, dat zoowel Engeland als Frankrijk een nieuwe stimulans hebben gekregen om de onderhandelingen met Moskou voort te zetten en zoo eenigszins mogelijk met succes te beëindigen. En die mogelijkheid is er zeer zeker. Steeds duidelijker wordt het, dat het ontslag van Litwinof geen ommekeer beteekent in de Russische buitenlandsche politiek. Naar ingewijde kringen weten mede te deelen, is het feit, dat Litwinof in het voorjaar van 1939 niet spoedig genoeg met de Westelijke demo:ratieën tot een overeenkomst is kunnen komen, door Stalin aangegrepen om een kwestie van binnenlandsch-politieken aard af te doen. Stalin heeft uit de ongerustheid, die er enkele uren te Londen en Parijs heeft geheerscht door het aftreden van Litwinof, (die steeds samenwerking met de Weste lijke democratieën heeft voorgestaan) kunnen opmaken hoezeer Engeland en Frankrijk het toetreden van Rusland tot het anti-agressiefront wenschen. Dit feit. en ook de rede van Mussolini, die opnieuw spreekt van de onverganke lijke trouw aan den as-genoot, zullen allicht het verloop der onderhandelingen bespoedigen. Het moge immers juist zijn, dat Italië op het stuk van trouw aan bondgenooten een compromitteerend verleden heeft duidelijk is, dat van een losweeken van Italië van de as, zooals bepaalde Engelsche kringen nog hoopten, op het oogenblik geen sprake kan zijn. Hoe het er precies met de Engelsch- Russische onderhandelingen voorstaat, is moeilijk te zeggen. Ook de Lagerhuideden, die Chamberlain tal van vragen over dit onderwerp hebben gesteld, kregen tot antwoord, dat het niet in het belang der onderhandelingen is, op het ooger.blik al uitgebreide mededeelingen te doen. En het Lagerhuis weet, dat Chamberlain er oprecht naar streeft, Moskou tot bondge noot te maken in den strijd tegen de agressiepolitiek van Berlijn en Rome. Het weet, dat Chamberlain door Berljjns onbetrouwbare houding, die elke afspraak te goeder trouw onmogelijk heeft gemaakt, bitter teleurgesteld is. Het is daarom, dat Chamberlain in zijn nieuwe buitenlandsche politiek den volledigen steun heeft van vrijwel het geheele Huis. Dat deze „nieuwe" politiek meer succes heeft opgeleverd dat de naïef-opgezette pacificatiepolitiek-a-la-München is wel gebleken uit de overeenkomst met Turkije. Een overeenkomst, die nog wel niet in details op papier staat, maar die in groote lijnen al tusschen Ankara en Londen gesloten is. Ook de komst van den nieuwen Duitschen gezant, Von Papen, heeft daaraan niets kunnen veranderen. De politieke voordeelen van dit verdrag zijn zeer groot, voor beide verdragsluitende partijen. Ankara heeft definitief gekozen. Rusland zou van de Engelsch-Fransch- Turksche onderhandelingen op de hoogte geweest zijn en de overeenkomst volledig hebben goedgekeurd. Potemkin, de Rus, heeft achtereenvolgens Ankara, Sofia, Boekarest en Warschau bezocht. Hij is zoowel in Ankara als in Boekarest en Warschau goed ontvangen. Zelfs Sofia heet niet ongeneigd een garantie van Rusland te aanvaarden. Roemenië schijnt niet meer zoo afkeerig te zijn, een Russische garantie te acceptee ren, vooral niet, nadat Rusland verzekerd heeft Bessarabië te allen tijde met rust te zullen laten. De sedert jaren vrij constante vriend schapsbanden met Turkije zijn opnieuw aangehaald. Ook het onderhoud met Beek schijnt niet geheel zonder resultaat te zijn geweest, zoodat hier ook de vooruitzichten schijnen te verbeteren. En tenslotte komt er uit Kaunas het bericht, dat Litauen de banden met Polen en de Sovjet-Unie nauwer wenscht aan te halen. Een bezoek van Potemkin staat al op het programma, terwijl Smigly Rydz een uitnoodiging heeft ontvangen. Langzaam, tegen alle aarzeling en reser ve in, is het anti-agressiefront in wording. En Duitschland en Italië zelf zullen wel zorgen, dat het voltooid wordtl De Fransche bladen hebben weinig be langstelling voor Mussolinfs rede. De „Paris Soir" schrijft onder het op schrift „Onzekerheden" in de rede van Mus solini o.a.: De Duce verkondigt, dat de knoo pen in de internationale betrekkingen zul len moeten worden „doorgehakt", „waarom niet liever ontward?" „Vrede in rechtvaardigheid", zegt Musso lini. Doch wat voor rechtvaardigheid? Ook hierover geen nadere aanduidingen. De Temps schrijft: „De Duce heeft ge zegd, dat er, in weerwil van den huidigen internationalen toestand, niets is, dat een oorlog kan rechtvaardigen. Als dit, naar wij willen aannemen, een oprechte gedachten- uiting is, moet men. zoowel te Berlijn als te Rome, inzien, dat de organisatie van een defensief stelsel in Oost-Europa een min stens even belangrijke bijdrage tot het be houd van den vrede vormt als naar de op vatting van Duce en Fiihrer een militair bondgenootschap tusschen Italië en Duitsch land". Volgens de „Ordre" behoort de verkla ring van gisteren tot de serie van vage re devoeringen. De „Excelsior" schrijft: „Als het Italiaan sche volk van helderheid houdt, zooals de Duce zegt, zal het die in de rede van Mus solini zoeken, maar niet vinden". De „Petit Parisien" schrijft: „Mussolini is van meening, dat de tijden van Frans I en Karei VIII voorbij zijn. Daarmede zijn wij het volkomen eens, maar de tijden van Cae sar behooren niet minder tot het verleden". Politieke kringen begroeten de redevoe ring van Mussolini met de grootste voldoe ning. Zij wijzen erop, dat de rede „volko men overeenstemming" aantoont tusschen de beide landen van de spil en een recht- streeksch en gemeenschappelijk antwoord der beide landen vormt op de redevoeringen van Chamberlain en Daladier. Zij doen de verklaring betreffende de „vreedzame aspi raties", die Duitschland en Italië bezielen, uitkomen, evenals de verklaring, dat de spil- mogendheden zoo noodig haar rechten met de wapenen zouden weten te verdedigen. De bladen schrijven in gelijken zin. In diplomatieke kringen te Rome is men algemeen van oordeel, dat de rede van Mussolini het stempel van een afwachtende houding draagt en den zorg verraadt, de dingen niet op de spits te drijven. Men be schouwt het als een rede, die geen nieuwe elementen in den internationalen toestand brengt, doch geen enkele brug afbreekt. Tenslotte meent men er een aanwijzing In te zien, dat Italië, evenmin als Duitschland, de gebeurtenissen wil overhaasten, doch dat beiden vastbesloten zijn tot daden over te gaan, als men afwijzend blijft staan tegen over hetgeen Rome en Berlijn rechtvaardige en redelijke aanspraken achten. Over het algemeen neemt de rede van Mussolini in de Engelsche bladen geen eerste plaats in. Niet alle bladen publicee- ren commentaar. - De „Daily Mail" zegt, dat de rede in hoofdzaak als gematigd kan worden be schouwd, hoewel de feiten verdraaid zijn. De „Times" zegt: „Men heeft algemeen het gevoel, dat de verklaringen van Mussolini, hoewel de toon vaak uitdagend was, den toestand in Europa niet slechter hebben gemaakt". Volgens de „News Chronicle" zou het een dwaasheid zijn „te denken, dat Mussolini van meening veranderd is, doch de getemperde toon van zijn rede schijnt te bewijzen, dat hij de les van het vredesfront heeft begre pen". De Poolsche bladen hebben het bericht over het tusschen Engeland en Turkije gesloten accoord met groote voldoening ontvangen. Zij zien hierin voor de Middel- landsche zee de pendant van het accoord tusschen Engeland en Polen. De dijk te gen elke territoriale wijziging en tegen de neiging tot hegemonie van sommige landen, schrijft de „Express Poranny" wordt met den dag sterker. Het accoord met Turkije zal ook den weerstand op den Balkan versterken, welke niet meer de graanschuur van Duitschland kan worden. Turksche kringen tevreden. Naar aanleiding van de aanvallen der totalitaire staten op het Britsch-Turksche accoord rechtvaardigt en verklaart men in politieke kringen de nieuwe Turksche politiek met de bezetting van Albanië door Italië, een land, dat thans alle Bal- kanstaten bedreigt. Men herinnert aan de nadeelige gevolgen, die het bondgenoot schap met Duitschland in 1914 heeft ge had en verklaart, dat Turkije thans den weg heeft gevonden, die met zijn werke lijke belangen overeenkomst. Rome ontevreden. In politieke kringen te Rome ziet men het EngelschTurksche pact als in de eerste plaats tegen Italië gericht, juist zoo als het pact van Engeland met Polen aan den spits naar Duitschland wendt. Men verklaart te Rome, dat door het Britsch- Turksche pact een der voornaamste be palingen van de Britsch-Italiaansche ac- coorden, n.1. de instandhouding van den status quo in de Middellandsche Zee thans illusoir wordt. Volgens Rome kon dit verdrag in Belgrado als „volkomen onvereenigbaar" met de beginselen van de Balkan-entente worden beschouwd. Commentaar van de Diplo. De „Deutsche Duplomatisch-politische korrespondenz" schrijft o.a. het volgende over het gisteren gesloten accoord tus schen Engeland en Turkije: „Na den wereldoorlog heeft Turkije onder leiding van den genialen vernieu wer, Ataturk, consequent een politiek gevolgd, welke erop gericht was los te komen uit de combinaties en oneenighe den der vreemde mogendheden. Sinds den dood van Atatuk schijnt men in Tur kije echter van opvatting te zijn, dat de handhaving van het beginsel der neutra liteit voor de Turksche politiek niet meer noodig is. Engeland heeft met het nieu we verdrag een oud doel thans lang nieu we onwegen bereikt. Turkije heeft besloten den veiligen bodem te verlaten en zich op een weg te k begeven, welke baar tegenstellingen kan bezorgen. In plaats van zich te bezinnen op haar gezonde solidariteit met het Europeesche zuid-oosten, schijnt Turkije op weg te zijn het bruggehoofd te worden voor vreemde agressieve en hegemoniale wenschen tegen dit gebied." In de Litausche pers verschijnen berich ten, welke duiden op nauwere betrekkingen tusschen de Sovjet-Unie en de Baltische staten. Naar gemeld wordt, zal Potemkin een bezoek aan deze landen brengen, na de bijeenkomst van den Volkenbondsraad. Ook wordt gemeld, dat in Kaunas een nieuwe Sovjet-gezant zal worden aangesteld, welke post een jaar lang vacant is geweest. Naar verluidt heeft generaal Rastikis den Poolschen maarschalk Smigly Rydz tot een bezoek aan Kaunas uitgenoodigd. De Canadeesche minister-president Mackenzie King heeft medegedeeld, dat het bezoek van den koning en koningin in plaats van de vastgestelde vier dagen tot drie dagen bekort zal worden. De interdepartementeele regeeringscom- missie, welke de schikkingen voor de reis van het koningspaar treft, is nu bezig de veranderingen te bestudeeren, welke in de rondreis moeten worden aangebracht, we gens de vertraging, welke de „Empress of Australia" ondervindt In Ottawa werd Za terdag officieel bekend gemaakt, dat het schip niet op het vastgesteld tijdstip zal aankomen. Het schip heeft geruimen tijd langzaam moeten varen in verband met mist, ijsvel den en ijsbergen. Kort na het noenmaal geraakte de Em press of Australia gisteren in een gordel pakhuis van een mijl breedte. Het schip voer den ijsgordel in en baande een weg voor de twee achteraan varende kruisers. De ijsmassa was zoo dik, dat men uit het schip zou hebben kunnen stappen en over het ijs voortloopen. Toen de ijsgordel gepasseerd was, voer men full speed door. Het schip zal waarschijnlijk Dinsdag nacht te Quebec arriveeren ten gevolge van het slechte weer onderweg en zal twee dagen over tyd zijn. De Empress vaart thans op volle kracht. Zie verder Buitenland pag. 4, 2e blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 1