DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. HET MOEIZAAM OVERLEG MET RUSLAND. Stemmen in het Lagerhuis voor een drievoudig verbond. No. 118 Dit nummer bestaat uit vier bladen. Zaterdag 20 Mei 1939 141e Jaargang BEGRIP VOOR REDELIJKE VERLANGENS VAN ANDERE LANDEN. Göbbels over de „spil". Sterkste militaire macht ter wereld. De algemeene toestand. Belangrijke beslissingen verwacht. Bondgenootschap met Duitschland en Italië. Nijpend voedseltekort in Duitschland. Groote reserves in oorlogstijd. ALKMAARSCHE COURANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zoo- en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE ADVERTENT1EN: Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, grrote contracten rabat Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON. Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. Directeur: C. KRAK. Hootdredacteur: Tj. N. ADEMA. Lloyd George heeft gisteren in het Lagerhuis het debat over de buitenland- sche politiek geopend. Hij zeide, dat er een punt bereikt is, waarop een beslis sing, in de eerstvolgende uren of althans in de eerstvolgende dagen door Engeland, Frankrijk en Rusland geno men, van meer gewicht zal zijn dan welk besluit ook, door deze landen sedert 1914 getroffen. Ieder verwacht een nieuwen slag van de zijde der dic tatoren, die hun wapening bespoedigen in een ongekend tempo, vooral ten aanzien van de aanvalswapenen: tanks, bombardementsvliegtuigen, duikbooten. Zij bezetten en versterken nieuwe stel lingen, waardoor zij zich strategische voordeelen verschaffen. Lloyd George zeide het bericht, vol gens hetwelk acht gezantschappen te Praag hun diplomatieke voorrechten zuilen verliezen, veelbeteekenend te achten. Lloyd George wenschte de regeering ge luk met de met Turkije bereikte overeen stemming. Hij zeide verder: „De geheele kwestie met Rusland bewijst, dat we niet geheel weten, wat we willen. Er is een sterke neiging het zonder Rusland te doen. Rusland heeft maanden geleden aangebo den samen te werken. Sedert maanden zien we dit machtige gegeven paard in den bek. Wij zijn bang voor de Russische tanden, maar niet voor de tanden van die roofdie ren, die het eene onafhankelijke land na het andere verscheuren". Lloyd George bepleitte een samenwerking met Rusland op denzelfden voet als met Frankrijk. Chamberlain aan het woord. Minister-president Chamberlain verklaar de daarna, dat hij geen rede over de buiten- landsche aangelegenheden zou houden, om dat hij er zich van bewust was, dat ieder woord, dat hij zegt, in de geheele wereld bekend wordt en onder de loupe wordt ge nomen. Er zijn vele vraagstukken, die gemakke lijk geregeld zouden kunnen worden, in dien men ervan verzekerd zou kunnen zijn, dat zij in een sfeer van goeden wil bespro ken kunnen worden. Vele concessies zouden zonder al te groote moeilijkheden gedaan kunnen worden, in dien men ervan overtuigd kon zijn, dat zij slechts zouden worden gebruikt voor het doel, waarvoor zij gedaan zijn. en niet voor het betrekken van strategische stellingen, gericht tegen de vrijheden van anderen. Ik wil den ernst van den toestand niet onderschatten, aldus vervolgde Chamber lain, maar ik geloof, dat Lloyd George een wat al te somber beeld heeft opgehangen. De procedure betreffende het gezantschap te Praag bevatte niets ongewoons of sinis ters. Wat hier geschied is, is slechts een gevolg van voorafgaande gebeurtenissen. Ik weet niet, of de Duitsche regeering, toen zü overging tot haar actie in Bohemen en Moravië, zich bewust was van den enormen weerslag, welken die actie in het buitenland zou veroorzaken. Meer nog dan de annexatie van een anderen staat was het de duidelijke tegenspraak tusschen dit op treden en de plechtige verklaringen zoo vaak door de Duitsche regeering gegeven, die de openbare meening in de geheele wereld zoo diep heeft geschokt. Die tegen spraak heeft het gevoel van veiligheid in Europa volkomen ondermijnd en in bree- den kring de gedachte doen ontstaan, dat de onafhankelijkheid van geen enkelen kleinen staat veilig was. Ik wil niet beoordeelen, of die gedachte juist is, maar slechts zeggen, dat zij is ver oorzaakt door het optreden door de Duitsche regeering. Het scheen ons toe, dat een ont binding van een groot gedeelte van Europa dreigde, tenzij een nieuwe stabiliseerende factor in Europa kon worden geschapen. Onder deze omstandigheden achtte de Britsche regeering het haar plicht om in samenwerking met Frankrijk te trachten dezen stabiliseerenden factor op te bouwen. Onze verzekeringen aan Polen en Roe menië beteekenden slechts een eersten stap. Het stelsel moet nog versterkt worden, door meer permanente regelingen en door steun van andere kringen, die bereid en in staat zijn, dien steun te verleenen. De Britsche regeering heeft nooit den wensch gehad, aan de regeering der Sovjet- Unie te vragen, iets te den, waartoe zij (de Britsche regeering zelf) niet bereid was. Zij wenschte steeds, dat overeenkomsten wederkeerig zouden zijn. Om duidelijk te zijn, er is een misver stand en wat ook beweerd kan worden no pens ons voorstel niet kan worden be weerd, dat het voorstel unfair zou zijn. Niettemin, daar het voorstel niet aanvaard baar was voor de Sovjet-Unie, hebben wij het opnieuwe geprobeerd. Wij hopen op recht, dat wij spoedig tot een overeenstem ming zullen komen. We dachten, dat de Sovjets misschien bereid zouden zijn, te verklaren, tot een overeenkomst te komen met ons, over za ken. waarover wij tot overeenstemming zouden kunnen komen en d*t zij, bereid zouden zijn later te spreken over onderwer pen, waarover moeilijkheden bestaan. Dat zou, naar onze meening, een verstandige gang van zaken zijn geweest. Ik betreur zeer het besluit der Sovjets, Pötemkin niet naar Genève te laten gaan. De ziting van den Volkenbondsraad werd een week uitgesteld, teneinde hem in staat te stellen te komen en nadat zij was uitge steld, kon hij niet komen en werd Halifax de gelegenheid ontnomen deze aangelegen heden persoonlijk met hem te bespreken. Ongetwijfeld hebben de Sovjets goede re denen gehad voor hun houding, doch ik betreur alleen, dat het onmogelijk is, dat deze ontmoeting zal plaats hebben. Dit is een van de gevallen, waarin ik niet kan nalaten te voelen, dat er een soort schaduw of scheidsmuur bestaat tusschen de beide regeeringen, welke uiterst moei lijk is te overwinnen. Zoowel Sinclair (de leider der liberale oppositie) als Lloyd George drongen er hier bij Chamberlain op aan, te Verklaren, wel ke moeilijkheden er eigenlijk bestonden. Chamberlain weigerde hierop te ant woorden en zeide, dat dit misschien van belang zou kunnen zijn voor Lloyd George, doch dat het doodelijk zou kunnen zijn voor de politiek. Zij, die niet er op uit zijn, het de regeering moeilijk te maken en die werkelijk wenschen, dat de politiek zal slagen, zullen hiervan afzien, druk op ons uit te oefenen op een ongeschikt oogenblik om ons te doen onthullen het juiste punt, waarop zich de moeilijkheden voordoen. De debatten. Churchill heeft het woord gevoerd tij dens de debatten en uiteengezet, dat de minister-president hen, die diep voelen, niet heeft gerustgesteld en hij betreurde, dat geen duidelijke uiteenzetting was ge geven van de moeilijkheden tusschen de Sovjet-Unie en Engeland. Sommige uitla tingen van den minister-president deden evenwel veronderstellen, dat de moeilijk heden niet zoo groot waren. Na Churchill sprak Eden, die het met de verschillende sprekers eens was, dat het resultaat van de onderhandelingen met de Sovjet-Unie wellicht van de grootste be- teekenis zullen zijn Voor de toekomst van den wereldvrede. Het is mijn overtuiging, aldus Eden, dat het den vrede tot voordeel zal srekken. als tusschen Engeland, Frankrijk en Rusland overeenstemming kan worden bereikt en hoe eerder en hoe vollediger en omvatten der zulk een regeling, hoe beter. Ik geloof, dat het dit land en Rusland en ook Europa en, de handhaving van den vrede tot voordeel zal strekken en ik acht het niet onbillijk, de regeering de vraag te stellen, of dat al of niet haar meening is. Ik heb nog geenerlei reden kunnen ont dekken, waarom op eenig deel van den aardbodem de betrekkingen tusschen het Britsche rijk en de Sovjet-Unie met elkaar in conflict zouden moeten komen. Als er een land is, dat zeker thuis genoeg heeft te doen dan is het Rusland. Wat ik zou willen zien is, dat de basis van een re geling een drievoudig verbond is tusschen Engeland. Frankrijk en de Sovjet- Unie, gebaseerd op volledige wederkeerigheid. Tenslotte verzocht Eden de regeering, de politiek, waartoe zij is overgegaan, met kracht en overtuiging voort te zetten, want Minister Göbbels heeft gisteravond te Keulen een rede gehouden. Hij gaf een overzicht van den politieken toestand en zeide, dat het nieuwe, sterke en mach tige Duitschland in geloovig vertrou wen op den Führer en zijn goed recht en in het zekere besef van de onover winnelijke kracht der volksweermacht de verdere ontwikkeling met kalmte te gemoet ziet. De wereld moet thans de onverbrekelijke eenheid van Duitsch land aanvaarden als een feit, waarin geen verandering valt te brengen. Wij zijn aldus Göbbels vastbesloten ons recht als wereldmogendheid van rang te doen gelden. Göbbels sprak over het Duitsch-Italiaan- sche verbond, dat Maandag geteekend zal worden en zeide: Wij zijn thans de sterkste militaire macht ter wereld geworden en de spil, die Rome en Berlijn verbindt, is on verbrekelijk geworden. Bij ons kan geen paniek ontstaan. Het Duitsche volk wil geen oorlog. Het staat met het geweer bij den voet. Maar het is vastbesloten zijn vitale rechten te beschermen en te verdedigen. Het weet, dat het bij de verdeeling van de wereld tekort is gekomen, en de wereld moet inzien, dat dit op den duur niet zoo kan blijven, en daarnaar moet zij handelen. In September was het kritiek. In zijn rede te Keulen heeft Göbbels nog gezegd: Men verwondert er zich in Engeland over, dat wij zoo openhartig spreken. Wij spreken zoo, omdat wij sedert drie jaar van boter en varkensvleesch hebben afgezien en versterkingen hebben gebouwd, die onze grenzen beschermen. Het heeft niemand kwaad gedaan, dat wij minder boter en kalfsgebraad hadden. Wij hebben kanonnen vervaardigd, opdat het moment zal komen, waarop wij ons zeer openlijk met de we reld zullen kunnen onderhouden. In September, aldus de minister, is de oor log zeer dicht langs ons heen gegaan. Het was zeer gewaagd. Indien het niet gewaagd was geweest, zouden wij het niet onderno- slechts zoo zou de wereldvrede gered kun nen worden. Motie der liberalen verworpen. Een motie der liberalen, strekkende tot vermindering der begrooting, werd met 220 tegen 96 stemmen verworpen. De debatten waren daarmede beëindëigd. Het Lagerhuis werd hierna verdaagd. Londen en de Russische voorstellen. De Engelsche regeering heeft besloten, haar houding tegenover de Russische voor stellen voor een drievoudig verbond op nieuw onder oogen te nemen. Aldus meldt de Londensche correspondent der N. R C. en hij voegt er aan toe: Dat is de beteekenis van de officieele mededee- ling van gistermiddag, dat de regeering de Russische voorstellen aan verdere bespre kingen zou onderwerpen en dat er derhalve in de eerstvolgende drie dagen geen nieuwe stappen te verwachten waren. De onmid dellijke aanleiding voor het besluit lag in de ongunstige ontvangst, die Chamberlain's verdediging van zijn afwijkende houding tegenover de Russische voorstellen gister middag in het Lagerhuis te beurt is geval len. Niet alleen de oppositie-sprekers, zooals Lloyd George. Attlee en Sinclair, maar ook invloedrijke critici in de conservatieve par tij, zooals Churchill en Eden, hebben het volkomen duidelijk gemaakt, dat zij het beleid van den premier niet konden billij ken. Een voor een hebben zij op een spoe dige aanvaarding van de Russische voor stellen aangedrongen en gezegd niet te kunnen begrijpen waarom de premier bleef aarzelen. Enkele uren daarna is toen de officieele verklaring gekomen, dat de re geering de kwestie opnieuw onder de oogen zou nemen. De critiek in het Lagerhuis is dus niet zonder resultaat geweest. Zooals reeds zoo vaak men denke aan de invoe ring van den dienstplicht of de instelling van het ministerie voor munitie-voorzie ning is de regeering door druk van bui ten gedwongen géwordén haar houding te herzien. De reactie van het Lagerhuis op Cham berlain's rede is echter niet de eenige fac tor, die de regeering ertoe heeft doen be sluiten haar houding opnieuw onder oogen te nemen. Ook druk van buiten de lands grenzen heeft daarin een rol gespeeld. Daladier heeft zijn ongeduld over Cham berlain's optreden met de Russische onder handelingen namelijk niet onder stoelen of banken gestoken. Het wordt dan ook alge meen verwacht, dat hij in de bespreking, die hij vandaag met Halifx zal hebben, krachtig zal aandringen op een meer tege moet komende houding tegenover de ver langens van het Kremlin. Of hij zelf een nieuwe formule zal voorstellen is nog on bekend. Tien dagen geleden had hij een plan voor een drievoudige verklaring van Rusland, Frankrijk en Engeland, waarbij de drie mo gendheden zich zouden verplichten het slachtoffer van een aanvalsdaad in geheel Europa te hulp te komen en tevens hun voornemen zouden aankondigen onmiddel lijk technische besprekingen te houden over de militaire implicaties van dit ar rangement. Dat kwam dus in de practijk zeer dichtbij de Russische voorstellen van een drievoudig verbond. In Fransche kringen twijfelt men er echter aan of Rusland nu nog bereid zou worden gevonden dat plan te aanvaarden. Men heeft den indruk, dat de Russen nu met niets minder genoegen willen nemen dan het volle pond van hun oorspronkelijke voorstellen. In Russische kringen wordt dit geheel bevestigd. Men zegt daar dat er in Genève over de principieele kwestie van een drie voudig verbond als basis voor Rusland's medewerking niet meer gepraat kan wor den. Dat is voor Rusland een axioma ge worden. Als de Westelijke mogendheden zich daarmee niet accoord kunnen verkla ren. heeft Rusland niets meer te zeggen. Het complete bondgenootschap is het mini mum wat Rusland kan aanvaarden. Het ziet er dus naar uit alsof Chamber lain veel van zijn bezwaren tegen de Rus sische voorstellen zal moeten opgeven, wil hij niet het driedubbele risico loopen Rus land's medewerking te verliezen, de be trekkingen tot Frankrijk te embrouilleeren en zich de wrok van een invloedrijk deel der partij en publieke opinie op den hals te halen. Wat zijn bezwaren precies zijn heeft hij nooit duidelijk gemaakt Ook gistermid dag heeft hy er zich tot beperkt te zinspe len op de moeilijkheden, die een verbond met Rusland voor Polen en Roemenië zou den opleveren. Zijn critici hebben met deze verdediging van zijn afwijkende houding geen genoegen willen nemen. Zoowel Eden als Churchill. beiden staatslieden die ge acht mogen worden de situatie in Oost- Europa uit de eerste hand te kennen, heb ben te verstaan gegeven dat zij Chamber lain's voorstelling als zou de houding van Polen en Roemenië een drievoudig ver bond onmogelijk maken, niet konden aan vaarden. Dat schijnt na het onderhoud tusschen Beek en Potemkin en dat daarover bekend is geworden, ook moeilijk meer vol te houden. 11 Eén passage in Chamberlain's rede ver dient nog nadere toelichting. Na zijn te leurstelling te hebben uitgesproken over het besluit van Moskou, Maisky inplaats van Potemkin naar Genève te sturen, zeide de premier dat dit een van die dingen was. die hem het gevoel gaven dat er een muur of een sluier tusschen de twee regeeringen bestond. De nauw verholen bitterheid van deze opmerking zou op het eerste gezicht ietwat onredelijk kunnen schijnen. Heel anders was het wanneer men den achter grond van het geval kent. Het is nJ. een feit, dat Moskou zich in deze zaak eenigs- zins vreemd heeft gedragen. Ongeveer twee weken geleden verzocht Halifax de Russi sche regeering een verantwoordelijk staats man. zoo mogelijk Molotow zelf. naar Ge nève te sturen om op deze wijze de gele genheid voor directe besprekingen tusschen de Engelsche en Russische regeeringen te scheppen. Moskou stemde gaarne toe en vroeg slechs dat de Volkenbondsvergade ring enkele dagen zou worden uitgesteld, om het Molotow of Potemkin mogelijk te maken aan Halifax's verzoek te voldoen. Zoo gezegd zoo gedaan. Daarop kwam toen aan het begin van deze week zonder eeni- gen tekst of uitleg de aankondiging, dat niet Molotow of Potemkin. maar „of all people" de Russische gezant te Londen het Kremlin in Genève zou vertegenwoordi gen. Geen wonder dat deze vreemde ma nieren Chamberlain onaangenaam getroffen hebben. men hebben. Wij doen slechts gewaagde din gen. Natuurlijk hebben wij iets geriskeerd, maar we kunnen op successen wijzen. De minister verklaarde over Danzig niet te zullen spreken om den gecompliceerden toestand niet nog meer gespannen te maken, doch hij betoogde, dat Duitschland rechten op de vrije stad kan laten gelden en voegde hieraan toe: Wij gelooven niet, dat de de mocratische staten op het beslissende mo ment meer adem zullen hebben dan wij. De democratische staten hebben een zwakke borst. Wij betreuren een paniek bij andere volken: bij ons kennen wij geen paniek. Wij hebben geen reden om ongerust te zijn. Het Duitsche volk kan een blind vertrou wen in Hitier hebben. Uit welingelichte bron verneemt men, dat minister-president Hiranoema van Japan zich veel moeite geeft om tot een beslissing te komen ten aanzien van het anti-Komin ternverdrag. De Japansche regeering hoopt te kunnen aankondigen, hetzij, dat Japan zich bij de spilmogendheden zal voegen, hetzij, dat een bondgenootschap met Duitschland en Italië zal worden gesloten, indien de Japansche voorstellen door Rome en Berlijn worden aanvaard. De politieke bedrijvigheid zal zeer groot zijn. Belangrijke beslissingen schijnen ver wacht te kunnen worden. Na de bijeenkomst van het kabinet heb ben de ministers van oorlog en marine een half uur geconfereerd. Het voedseltekort in Duitschland wordt de laatste dagen merkbaar nijpender, aldus Un. Press. Een der voornaamste oorzaken daarvan is, dat Duitschland dagelijks groote hoeveelheden voedsel ter zijde legt met het oog op een eventueelen oorlog. Eieren, groenten, vleesch en fruit worden in groote koehuizen en opslagplaatsen ondergebracht, of wel geconserveerd, inplaats van op de markten verkocht te worden. Voor hoelang de voedselreserves van Duitschland toereikend zouden zijn, is moei lijk met juistheid vast te stellen. De schat tingen loopen nogal uiteen Van niet officieele zijden van officieele zijde wordt hier omtrent het grootste stilzwijgen bewaard wordt geoordeeld, dat in geval van oorlog, waarbij Duitschland geblokkeerd zou wor den, de voedselreserves van dit land voor 6 maanden a 2 jaar voldoende zouden zijn. Goed ingelichte kringen deelden de „Un. Press" mede, dat het geïmporteerde voedsel gelijkelijk over de markten, het leger en de conservefabrieken wordt verdeeld. Niet tegenstaande alle pogingen om zooveel mo gelijk den voedselinvoer uit-te schakelen, is Duitschland nog steeds voor een groot deel van zijn voeding van het buitenland afhan kelijk. Ondertusschen wordt het gebruik van aardappelen, visch en koffie (maar dan van gerst gebrand) overal, zelfs in de bicscopen, gepropageerd. De smaak van dit koffie-surrogaat is echter abominabel. De Duitsche huisvrouw begint echter al te protesteeren. zelfs in het openbaar. Het geen niet te verwonderen is. De Duitscher is immers van huis uit een flinke eter en heden ten dage krijgt hij niet genoeg, en ze ker niet meer, de gerechten, waarop hij ge steld is. De regeering is intusschen in staat, mocht het tot een algemeene ontevredenheid drei gen te komen, de groote voedselvoorraden aan te spreken, of tot grooten invoer ervan over te gaan en zijn buitenlandsche devie zen inplaats van voor grondstoffen (voor de bewapening) voor voedsel te besteden. Wat het voedselprobleem betreft, neemt de Duitsche soldaat een bevoorrechte plaats onder zijn landgenooten in. Duitschland zet zijn 1 millioen soldaten dagelijks 3 ste vige maaltijden voor, zoodat dus alleen de burger de voedselschaarste aan den lijve gevoelt. De prijzen in Duitschland zijn hoog en de voedselprijzen maken daarop geen uitzon dering. Fruit is een weeldeartikel. De re geering doet intusschen het mogelijke, om prijsstijgingen tegen te gaan. De huidige voedselschaarste is intusschen niet van dien aard. dat Duitschland met hongersnood bedreigd wordt. Integendeel, er zijn teekenen, die erop wijzen, dat het, zelfs in oorlogstijd, moeilijk zal zijn, Duitschland uit te hongeren. Zie verder Buitenland pag. 1, 3e blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 1