DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
HET MOEIZAAM OVERLEG MET
RUSLAND.
Stemmen in het Lagerhuis voor
een drievoudig verbond.
No. 118 Dit nummer bestaat uit vier bladen.
Zaterdag 20 Mei 1939
141e Jaargang
BEGRIP VOOR REDELIJKE
VERLANGENS VAN
ANDERE LANDEN.
Göbbels over de „spil".
Sterkste militaire macht
ter wereld.
De algemeene toestand.
Belangrijke beslissingen
verwacht.
Bondgenootschap met Duitschland
en Italië.
Nijpend voedseltekort
in Duitschland.
Groote reserves in oorlogstijd.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zoo-
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENT1EN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, grrote
contracten rabat Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON. Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Directeur: C. KRAK.
Hootdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Lloyd George heeft gisteren in het
Lagerhuis het debat over de buitenland-
sche politiek geopend. Hij zeide, dat er
een punt bereikt is, waarop een beslis
sing, in de eerstvolgende uren of
althans in de eerstvolgende dagen door
Engeland, Frankrijk en Rusland geno
men, van meer gewicht zal zijn dan
welk besluit ook, door deze landen
sedert 1914 getroffen. Ieder verwacht
een nieuwen slag van de zijde der dic
tatoren, die hun wapening bespoedigen
in een ongekend tempo, vooral ten
aanzien van de aanvalswapenen: tanks,
bombardementsvliegtuigen, duikbooten.
Zij bezetten en versterken nieuwe stel
lingen, waardoor zij zich strategische
voordeelen verschaffen.
Lloyd George zeide het bericht, vol
gens hetwelk acht gezantschappen te
Praag hun diplomatieke voorrechten
zuilen verliezen, veelbeteekenend te
achten.
Lloyd George wenschte de regeering ge
luk met de met Turkije bereikte overeen
stemming. Hij zeide verder: „De geheele
kwestie met Rusland bewijst, dat we niet
geheel weten, wat we willen. Er is een
sterke neiging het zonder Rusland te doen.
Rusland heeft maanden geleden aangebo
den samen te werken. Sedert maanden zien
we dit machtige gegeven paard in den bek.
Wij zijn bang voor de Russische tanden,
maar niet voor de tanden van die roofdie
ren, die het eene onafhankelijke land na het
andere verscheuren".
Lloyd George bepleitte een samenwerking
met Rusland op denzelfden voet als met
Frankrijk.
Chamberlain aan het woord.
Minister-president Chamberlain verklaar
de daarna, dat hij geen rede over de buiten-
landsche aangelegenheden zou houden, om
dat hij er zich van bewust was, dat ieder
woord, dat hij zegt, in de geheele wereld
bekend wordt en onder de loupe wordt ge
nomen.
Er zijn vele vraagstukken, die gemakke
lijk geregeld zouden kunnen worden, in
dien men ervan verzekerd zou kunnen zijn,
dat zij in een sfeer van goeden wil bespro
ken kunnen worden.
Vele concessies zouden zonder al te groote
moeilijkheden gedaan kunnen worden, in
dien men ervan overtuigd kon zijn, dat zij
slechts zouden worden gebruikt voor het
doel, waarvoor zij gedaan zijn. en niet voor
het betrekken van strategische stellingen,
gericht tegen de vrijheden van anderen.
Ik wil den ernst van den toestand niet
onderschatten, aldus vervolgde Chamber
lain, maar ik geloof, dat Lloyd George een
wat al te somber beeld heeft opgehangen.
De procedure betreffende het gezantschap
te Praag bevatte niets ongewoons of sinis
ters. Wat hier geschied is, is slechts een
gevolg van voorafgaande gebeurtenissen.
Ik weet niet, of de Duitsche regeering,
toen zü overging tot haar actie in Bohemen
en Moravië, zich bewust was van den
enormen weerslag, welken die actie in het
buitenland zou veroorzaken. Meer nog dan
de annexatie van een anderen staat was het
de duidelijke tegenspraak tusschen dit op
treden en de plechtige verklaringen zoo
vaak door de Duitsche regeering gegeven,
die de openbare meening in de geheele
wereld zoo diep heeft geschokt. Die tegen
spraak heeft het gevoel van veiligheid in
Europa volkomen ondermijnd en in bree-
den kring de gedachte doen ontstaan, dat
de onafhankelijkheid van geen enkelen
kleinen staat veilig was.
Ik wil niet beoordeelen, of die gedachte
juist is, maar slechts zeggen, dat zij is ver
oorzaakt door het optreden door de Duitsche
regeering. Het scheen ons toe, dat een ont
binding van een groot gedeelte van Europa
dreigde, tenzij een nieuwe stabiliseerende
factor in Europa kon worden geschapen.
Onder deze omstandigheden achtte de
Britsche regeering het haar plicht om in
samenwerking met Frankrijk te trachten
dezen stabiliseerenden factor op te bouwen.
Onze verzekeringen aan Polen en Roe
menië beteekenden slechts een eersten stap.
Het stelsel moet nog versterkt worden, door
meer permanente regelingen en door steun
van andere kringen, die bereid en in staat
zijn, dien steun te verleenen.
De Britsche regeering heeft nooit den
wensch gehad, aan de regeering der Sovjet-
Unie te vragen, iets te den, waartoe zij (de
Britsche regeering zelf) niet bereid was.
Zij wenschte steeds, dat overeenkomsten
wederkeerig zouden zijn.
Om duidelijk te zijn, er is een misver
stand en wat ook beweerd kan worden no
pens ons voorstel niet kan worden be
weerd, dat het voorstel unfair zou zijn.
Niettemin, daar het voorstel niet aanvaard
baar was voor de Sovjet-Unie, hebben wij
het opnieuwe geprobeerd. Wij hopen op
recht, dat wij spoedig tot een overeenstem
ming zullen komen.
We dachten, dat de Sovjets misschien
bereid zouden zijn, te verklaren, tot een
overeenkomst te komen met ons, over za
ken. waarover wij tot overeenstemming
zouden kunnen komen en d*t zij, bereid
zouden zijn later te spreken over onderwer
pen, waarover moeilijkheden bestaan. Dat
zou, naar onze meening, een verstandige
gang van zaken zijn geweest.
Ik betreur zeer het besluit der Sovjets,
Pötemkin niet naar Genève te laten gaan.
De ziting van den Volkenbondsraad werd
een week uitgesteld, teneinde hem in staat
te stellen te komen en nadat zij was uitge
steld, kon hij niet komen en werd Halifax
de gelegenheid ontnomen deze aangelegen
heden persoonlijk met hem te bespreken.
Ongetwijfeld hebben de Sovjets goede re
denen gehad voor hun houding, doch ik
betreur alleen, dat het onmogelijk is, dat
deze ontmoeting zal plaats hebben.
Dit is een van de gevallen, waarin ik niet
kan nalaten te voelen, dat er een soort
schaduw of scheidsmuur bestaat tusschen
de beide regeeringen, welke uiterst moei
lijk is te overwinnen.
Zoowel Sinclair (de leider der liberale
oppositie) als Lloyd George drongen er hier
bij Chamberlain op aan, te Verklaren, wel
ke moeilijkheden er eigenlijk bestonden.
Chamberlain weigerde hierop te ant
woorden en zeide, dat dit misschien van
belang zou kunnen zijn voor Lloyd George,
doch dat het doodelijk zou kunnen zijn
voor de politiek. Zij, die niet er op uit zijn,
het de regeering moeilijk te maken en die
werkelijk wenschen, dat de politiek zal
slagen, zullen hiervan afzien, druk op ons
uit te oefenen op een ongeschikt oogenblik
om ons te doen onthullen het juiste punt,
waarop zich de moeilijkheden voordoen.
De debatten.
Churchill heeft het woord gevoerd tij
dens de debatten en uiteengezet, dat de
minister-president hen, die diep voelen,
niet heeft gerustgesteld en hij betreurde,
dat geen duidelijke uiteenzetting was ge
geven van de moeilijkheden tusschen de
Sovjet-Unie en Engeland. Sommige uitla
tingen van den minister-president deden
evenwel veronderstellen, dat de moeilijk
heden niet zoo groot waren.
Na Churchill sprak Eden, die het met de
verschillende sprekers eens was, dat het
resultaat van de onderhandelingen met de
Sovjet-Unie wellicht van de grootste be-
teekenis zullen zijn Voor de toekomst van den
wereldvrede.
Het is mijn overtuiging, aldus Eden, dat
het den vrede tot voordeel zal srekken. als
tusschen Engeland, Frankrijk en Rusland
overeenstemming kan worden bereikt en
hoe eerder en hoe vollediger en omvatten
der zulk een regeling, hoe beter.
Ik geloof, dat het dit land en Rusland en
ook Europa en, de handhaving van den
vrede tot voordeel zal strekken en ik acht
het niet onbillijk, de regeering de vraag te
stellen, of dat al of niet haar meening is.
Ik heb nog geenerlei reden kunnen ont
dekken, waarom op eenig deel van den
aardbodem de betrekkingen tusschen het
Britsche rijk en de Sovjet-Unie met elkaar
in conflict zouden moeten komen.
Als er een land is, dat zeker thuis genoeg
heeft te doen dan is het Rusland. Wat ik
zou willen zien is, dat de basis van een re
geling een drievoudig verbond is tusschen
Engeland. Frankrijk en de Sovjet- Unie,
gebaseerd op volledige wederkeerigheid.
Tenslotte verzocht Eden de regeering, de
politiek, waartoe zij is overgegaan, met
kracht en overtuiging voort te zetten, want
Minister Göbbels heeft gisteravond te
Keulen een rede gehouden. Hij gaf een
overzicht van den politieken toestand en
zeide, dat het nieuwe, sterke en mach
tige Duitschland in geloovig vertrou
wen op den Führer en zijn goed recht
en in het zekere besef van de onover
winnelijke kracht der volksweermacht
de verdere ontwikkeling met kalmte te
gemoet ziet. De wereld moet thans de
onverbrekelijke eenheid van Duitsch
land aanvaarden als een feit, waarin
geen verandering valt te brengen. Wij
zijn aldus Göbbels vastbesloten
ons recht als wereldmogendheid van
rang te doen gelden.
Göbbels sprak over het Duitsch-Italiaan-
sche verbond, dat Maandag geteekend zal
worden en zeide: Wij zijn thans de sterkste
militaire macht ter wereld geworden en de
spil, die Rome en Berlijn verbindt, is on
verbrekelijk geworden. Bij ons kan geen
paniek ontstaan. Het Duitsche volk wil geen
oorlog. Het staat met het geweer bij den
voet. Maar het is vastbesloten zijn vitale
rechten te beschermen en te verdedigen.
Het weet, dat het bij de verdeeling van de
wereld tekort is gekomen, en de wereld
moet inzien, dat dit op den duur niet zoo
kan blijven, en daarnaar moet zij handelen.
In September was het kritiek.
In zijn rede te Keulen heeft Göbbels nog
gezegd: Men verwondert er zich in Engeland
over, dat wij zoo openhartig spreken. Wij
spreken zoo, omdat wij sedert drie jaar van
boter en varkensvleesch hebben afgezien en
versterkingen hebben gebouwd, die onze
grenzen beschermen. Het heeft niemand
kwaad gedaan, dat wij minder boter en
kalfsgebraad hadden. Wij hebben kanonnen
vervaardigd, opdat het moment zal komen,
waarop wij ons zeer openlijk met de we
reld zullen kunnen onderhouden.
In September, aldus de minister, is de oor
log zeer dicht langs ons heen gegaan. Het
was zeer gewaagd. Indien het niet gewaagd
was geweest, zouden wij het niet onderno-
slechts zoo zou de wereldvrede gered kun
nen worden.
Motie der liberalen verworpen.
Een motie der liberalen, strekkende tot
vermindering der begrooting, werd met 220
tegen 96 stemmen verworpen.
De debatten waren daarmede beëindëigd.
Het Lagerhuis werd hierna verdaagd.
Londen en de Russische
voorstellen.
De Engelsche regeering heeft besloten,
haar houding tegenover de Russische voor
stellen voor een drievoudig verbond op
nieuw onder oogen te nemen.
Aldus meldt de Londensche correspondent
der N. R C. en hij voegt er aan toe: Dat is
de beteekenis van de officieele mededee-
ling van gistermiddag, dat de regeering de
Russische voorstellen aan verdere bespre
kingen zou onderwerpen en dat er derhalve
in de eerstvolgende drie dagen geen nieuwe
stappen te verwachten waren. De onmid
dellijke aanleiding voor het besluit lag in
de ongunstige ontvangst, die Chamberlain's
verdediging van zijn afwijkende houding
tegenover de Russische voorstellen gister
middag in het Lagerhuis te beurt is geval
len.
Niet alleen de oppositie-sprekers, zooals
Lloyd George. Attlee en Sinclair, maar ook
invloedrijke critici in de conservatieve par
tij, zooals Churchill en Eden, hebben het
volkomen duidelijk gemaakt, dat zij het
beleid van den premier niet konden billij
ken. Een voor een hebben zij op een spoe
dige aanvaarding van de Russische voor
stellen aangedrongen en gezegd niet te
kunnen begrijpen waarom de premier bleef
aarzelen. Enkele uren daarna is toen de
officieele verklaring gekomen, dat de re
geering de kwestie opnieuw onder de oogen
zou nemen. De critiek in het Lagerhuis is
dus niet zonder resultaat geweest. Zooals
reeds zoo vaak men denke aan de invoe
ring van den dienstplicht of de instelling
van het ministerie voor munitie-voorzie
ning is de regeering door druk van bui
ten gedwongen géwordén haar houding te
herzien.
De reactie van het Lagerhuis op Cham
berlain's rede is echter niet de eenige fac
tor, die de regeering ertoe heeft doen be
sluiten haar houding opnieuw onder oogen
te nemen. Ook druk van buiten de lands
grenzen heeft daarin een rol gespeeld.
Daladier heeft zijn ongeduld over Cham
berlain's optreden met de Russische onder
handelingen namelijk niet onder stoelen of
banken gestoken. Het wordt dan ook alge
meen verwacht, dat hij in de bespreking,
die hij vandaag met Halifx zal hebben,
krachtig zal aandringen op een meer tege
moet komende houding tegenover de ver
langens van het Kremlin. Of hij zelf een
nieuwe formule zal voorstellen is nog on
bekend.
Tien dagen geleden had hij een plan voor
een drievoudige verklaring van Rusland,
Frankrijk en Engeland, waarbij de drie mo
gendheden zich zouden verplichten het
slachtoffer van een aanvalsdaad in geheel
Europa te hulp te komen en tevens hun
voornemen zouden aankondigen onmiddel
lijk technische besprekingen te houden
over de militaire implicaties van dit ar
rangement. Dat kwam dus in de practijk
zeer dichtbij de Russische voorstellen van
een drievoudig verbond.
In Fransche kringen twijfelt men er
echter aan of Rusland nu nog bereid zou
worden gevonden dat plan te aanvaarden.
Men heeft den indruk, dat de Russen nu
met niets minder genoegen willen nemen
dan het volle pond van hun oorspronkelijke
voorstellen.
In Russische kringen wordt dit geheel
bevestigd. Men zegt daar dat er in Genève
over de principieele kwestie van een drie
voudig verbond als basis voor Rusland's
medewerking niet meer gepraat kan wor
den. Dat is voor Rusland een axioma ge
worden. Als de Westelijke mogendheden
zich daarmee niet accoord kunnen verkla
ren. heeft Rusland niets meer te zeggen.
Het complete bondgenootschap is het mini
mum wat Rusland kan aanvaarden.
Het ziet er dus naar uit alsof Chamber
lain veel van zijn bezwaren tegen de Rus
sische voorstellen zal moeten opgeven, wil
hij niet het driedubbele risico loopen Rus
land's medewerking te verliezen, de be
trekkingen tot Frankrijk te embrouilleeren
en zich de wrok van een invloedrijk deel
der partij en publieke opinie op den hals te
halen. Wat zijn bezwaren precies zijn heeft
hij nooit duidelijk gemaakt Ook gistermid
dag heeft hy er zich tot beperkt te zinspe
len op de moeilijkheden, die een verbond
met Rusland voor Polen en Roemenië zou
den opleveren. Zijn critici hebben met deze
verdediging van zijn afwijkende houding
geen genoegen willen nemen. Zoowel Eden
als Churchill. beiden staatslieden die ge
acht mogen worden de situatie in Oost-
Europa uit de eerste hand te kennen, heb
ben te verstaan gegeven dat zij Chamber
lain's voorstelling als zou de houding van
Polen en Roemenië een drievoudig ver
bond onmogelijk maken, niet konden aan
vaarden. Dat schijnt na het onderhoud
tusschen Beek en Potemkin en dat daarover
bekend is geworden, ook moeilijk meer vol
te houden.
11
Eén passage in Chamberlain's rede ver
dient nog nadere toelichting. Na zijn te
leurstelling te hebben uitgesproken over
het besluit van Moskou, Maisky inplaats
van Potemkin naar Genève te sturen, zeide
de premier dat dit een van die dingen was.
die hem het gevoel gaven dat er een muur
of een sluier tusschen de twee regeeringen
bestond. De nauw verholen bitterheid van
deze opmerking zou op het eerste gezicht
ietwat onredelijk kunnen schijnen. Heel
anders was het wanneer men den achter
grond van het geval kent. Het is nJ. een
feit, dat Moskou zich in deze zaak eenigs-
zins vreemd heeft gedragen. Ongeveer twee
weken geleden verzocht Halifax de Russi
sche regeering een verantwoordelijk staats
man. zoo mogelijk Molotow zelf. naar Ge
nève te sturen om op deze wijze de gele
genheid voor directe besprekingen tusschen
de Engelsche en Russische regeeringen te
scheppen. Moskou stemde gaarne toe en
vroeg slechs dat de Volkenbondsvergade
ring enkele dagen zou worden uitgesteld,
om het Molotow of Potemkin mogelijk te
maken aan Halifax's verzoek te voldoen.
Zoo gezegd zoo gedaan. Daarop kwam toen
aan het begin van deze week zonder eeni-
gen tekst of uitleg de aankondiging, dat
niet Molotow of Potemkin. maar „of all
people" de Russische gezant te Londen het
Kremlin in Genève zou vertegenwoordi
gen. Geen wonder dat deze vreemde ma
nieren Chamberlain onaangenaam getroffen
hebben.
men hebben. Wij doen slechts gewaagde din
gen. Natuurlijk hebben wij iets geriskeerd,
maar we kunnen op successen wijzen.
De minister verklaarde over Danzig niet
te zullen spreken om den gecompliceerden
toestand niet nog meer gespannen te maken,
doch hij betoogde, dat Duitschland rechten
op de vrije stad kan laten gelden en voegde
hieraan toe: Wij gelooven niet, dat de de
mocratische staten op het beslissende mo
ment meer adem zullen hebben dan wij. De
democratische staten hebben een zwakke
borst. Wij betreuren een paniek bij andere
volken: bij ons kennen wij geen paniek.
Wij hebben geen reden om ongerust te zijn.
Het Duitsche volk kan een blind vertrou
wen in Hitier hebben.
Uit welingelichte bron verneemt men, dat
minister-president Hiranoema van Japan
zich veel moeite geeft om tot een beslissing
te komen ten aanzien van het anti-Komin
ternverdrag.
De Japansche regeering hoopt te kunnen
aankondigen, hetzij, dat Japan zich bij de
spilmogendheden zal voegen, hetzij, dat een
bondgenootschap met Duitschland en Italië
zal worden gesloten, indien de Japansche
voorstellen door Rome en Berlijn worden
aanvaard.
De politieke bedrijvigheid zal zeer groot
zijn. Belangrijke beslissingen schijnen ver
wacht te kunnen worden.
Na de bijeenkomst van het kabinet heb
ben de ministers van oorlog en marine een
half uur geconfereerd.
Het voedseltekort in Duitschland wordt
de laatste dagen merkbaar nijpender, aldus
Un. Press. Een der voornaamste oorzaken
daarvan is, dat Duitschland dagelijks groote
hoeveelheden voedsel ter zijde legt met het
oog op een eventueelen oorlog. Eieren,
groenten, vleesch en fruit worden in groote
koehuizen en opslagplaatsen ondergebracht,
of wel geconserveerd, inplaats van op de
markten verkocht te worden.
Voor hoelang de voedselreserves van
Duitschland toereikend zouden zijn, is moei
lijk met juistheid vast te stellen. De schat
tingen loopen nogal uiteen Van niet officieele
zijden van officieele zijde wordt hier
omtrent het grootste stilzwijgen bewaard
wordt geoordeeld, dat in geval van oorlog,
waarbij Duitschland geblokkeerd zou wor
den, de voedselreserves van dit land voor 6
maanden a 2 jaar voldoende zouden zijn.
Goed ingelichte kringen deelden de „Un.
Press" mede, dat het geïmporteerde voedsel
gelijkelijk over de markten, het leger en de
conservefabrieken wordt verdeeld. Niet
tegenstaande alle pogingen om zooveel mo
gelijk den voedselinvoer uit-te schakelen, is
Duitschland nog steeds voor een groot deel
van zijn voeding van het buitenland afhan
kelijk. Ondertusschen wordt het gebruik
van aardappelen, visch en koffie (maar dan
van gerst gebrand) overal, zelfs in de
bicscopen, gepropageerd. De smaak van dit
koffie-surrogaat is echter abominabel.
De Duitsche huisvrouw begint echter al
te protesteeren. zelfs in het openbaar. Het
geen niet te verwonderen is. De Duitscher
is immers van huis uit een flinke eter en
heden ten dage krijgt hij niet genoeg, en ze
ker niet meer, de gerechten, waarop hij ge
steld is.
De regeering is intusschen in staat, mocht
het tot een algemeene ontevredenheid drei
gen te komen, de groote voedselvoorraden
aan te spreken, of tot grooten invoer ervan
over te gaan en zijn buitenlandsche devie
zen inplaats van voor grondstoffen (voor
de bewapening) voor voedsel te besteden.
Wat het voedselprobleem betreft, neemt
de Duitsche soldaat een bevoorrechte plaats
onder zijn landgenooten in. Duitschland
zet zijn 1 millioen soldaten dagelijks 3 ste
vige maaltijden voor, zoodat dus alleen de
burger de voedselschaarste aan den lijve
gevoelt.
De prijzen in Duitschland zijn hoog en de
voedselprijzen maken daarop geen uitzon
dering. Fruit is een weeldeartikel. De re
geering doet intusschen het mogelijke, om
prijsstijgingen tegen te gaan.
De huidige voedselschaarste is intusschen
niet van dien aard. dat Duitschland met
hongersnood bedreigd wordt. Integendeel,
er zijn teekenen, die erop wijzen, dat het,
zelfs in oorlogstijd, moeilijk zal zijn,
Duitschland uit te hongeren.
Zie verder Buitenland pag. 1, 3e blad.