DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Burckhardt via Warschau naar Dantzig.
Zaterdag 27 Mei 1939
141e Jaargang
Anti-Poolsche actie der nazi's
in de „Vrije Stad".
„Dantzig terug naar
het rijk", zegt de
„Vorposten".
De toestand in Abessinië.
Nog haarden van verzet.
Grandi roemt het Staten
verdrag".
BRITSCHE VOORSTELLEN
AAN MOSKOU.
Worosjiloff naar Engeland genoodigd
ter bijwoning van leger-
manoeuvres.
Schacht sprak te Madras.
Hoe de „Hindustan Times"
erover denkt.
Eischen der Tsjechische
fascisten.
Wrijving tusschen nazi's
en fascisten.
Japansche ambassadeurs
te Berlijn en Rome
contra Tokio.
Het conflict van Koe Lang Soe.
Het Britsch-Portugeesche
bondgenoodschap.
Verklaring van Butler in het
Lagerhuis.
Lagerhuis op reces.
Fel debat voor de verdaging.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt EL KEN AVOND, behalve Zon
en Eeestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. 124 Dit nummer bestaat uit vier bladen.
Directeur: C. KRAK.
hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Professor Burckhardt, de hooge com
missaris van den Volkenbond te Dant
zig, zal binnen enkele dagen in War
schau aankomen, om, alvorens zijn
functie te Dantzig te hervatten in
contact te treden met de Poolsche re
geering.
Intusschen wijst de „Dantziger Vorpos
ten" reeds bij voorbaat alle pogingen van
de hand, andermaal den Volkenbond in de
kwestie Dantzig in te schakelen. „Men ver
wacht in de vrije stad geen heil van Ge-
nève, noch van de achter dat instituut
staande mogendheden Engeland en Frank
rijk. Men heeft den bond voldoende lang
aan het werk gezien, toen de meer dan
honderd tusschen Dantzig en Polen voor
1933 hangende kwesties vergeefs op een
oplossing wachtten, welke Genève blijkbaar
niet te vinden vermocht. Het is dus begrij
pelijk, dat Dantzig ook thans geen lust
heeft, naar Gèneve op te zien. De taak,
Dantzig zonder oorlog in het Duitsche rijk
weer in te schakelen, is voor de zwakke
schouders van een Geneefschen diplomaat
toch te zwaar. Overigens heeft Berlijn die
taak reeds overgenomen en dat is voor
Dantzig voldoende waarborg. Voor de Vrije
Stad is die garantie van grooter belang,
dan de Britsche garantie voor de zooge
naamde onveranderlijkheid der thans nog
geldende landkaart".
De Temps over de kwestie.
De „Temps" schrijf over de kwestie
Dantzig: Men zal moeilijk kunnen toege
ven, dat het vraagstuk Dantzig niet met
vreedzame middelen op behoorlijke wijze
zou kunnen worden opgelost. Polen heeft
nimmer de belangen der Duitsche meer
derheid van de Vrije Stad betwist. Het
heeft ze ook niet miskend. Het heeft niets
anders op het oog, dan de waarborging van
rechten, welke voor Polen van vitaal be
lang zijn, daar Dantzig zijn natuurlijke uit
weg is naar zee.
Indien men de nationaal-socialistische
ideologie buiten beschouwing laat is er
geen reden, waarom de Polen en Dantzi-
gers niet in vertrouwen zouden kunnen sa
menwerken, daar de welvaart der Vrije
Stad voor een groot gedeelte afhankelijk
is van het Poolsche verkeer, terwijl Dant
zig de longen vormt, die Polen in staat stel
len, vrij adem te halen.
Alle overeenkomsten, die gesloten zijn
met het oog op de organisatie van het vre-
desfront, in het bijzonder de Engelsch-
Poolsche en Fransch-Poolsche bondgenoot
schappen, hebben de deur opengelaten voor
een vreedzame regeling der kwestie Dant-
zig.
Het is echter alleen Polen, dat te
beoordeelen heeft, wat zijn levensbe
langen het land voorschrijven. De re
geering te Berlijn moet zich bereid
toonen tot een fatsoenlijke regeling en
de mystiek van den Duitschen Drang
nach Osten moet haar er niet toe
brengen, zich te laten meesleepen door
het ongeduld der nationaal-socialisten
te Dantzig.
Anti-Poolsche actie.
Uit Dantzig wordt gemeld, dat de Pool
sche burger, Cyrsow, wonende te Dantzig
vannacht om onbekende redenen in hech
tenis is genomen. Voorts wordt melding
gemaakt van een reeks uitingen van anti-
Poolsche actie op grondgebied van Dantzig
Zoo hebben in Tiegenhof nabij Dantzig
alle winkeliers een circulaire ontvangen
van de nationaal-socialistische partij, waar
in de verkoop van goederen aan Polen ver
boden wordt
De autoriteiten van Dantzig hebben gis
teren huiszoeking verricht bij den Pool-
schen chauffeur Morawski, die jJ. Zater
dag uit zelfverdediging den burger van
Dantzig Gruebner heeft neergeschoten. De
Poolsche bladen noemen deze incidenten
een nieuwe provocatie en duiden op den
brutalen toon van de Duitsche pers te
Dantzig.
De „Kurier Warsawski" maant het Pool
sche volk tot kalmte en vertrouwen. „Po
len zal niet toestaan, dat men het leven in
Dantzig tot een anarchie maakt en zal,
wanneer het noodig is, tot handelen weten
over te gaan en den toestand weten mees
ter te blijven.
Naar de „Dantziger Vorposten" meldt,
werd de Dantzigseher staatsburger, Erich
Stobinski, die sedert jaren in de Opel-fa-
brieken te Rüsselsheim werkzaam is, de
toegang tot Polen via den straatweg ver
boden door Poolsche beambten, hoewel hij
een Poolsch visium had en al zijn autopa
pieren in orde waren.
De Poolsche beambte verklaarde, dat
Stobinski, daar hij staatsburger van Dantzig
was, niet met een auto Duitsche kenteeke-
nen mocht reizen.
Toen Stobinski den beambte er opmerk
zaam op maakte, dat weinige bladzijden
verder in zijn pas door de bevoegde Duit
sche autoriteiten de politieke bevestiging
van de aangifte van den wagen voor het
Duitsche rijk was aangeteekend antwoord
de de Poolsche beambte, dat hij geen lust
had, den pas door te zien.
Stobinski was hierop genoodzaakt, naar
het Duitsche rijksgebied terug te keeren
en zijn auto per spoor te verzenden.
Moord en sabotage.
Een Pool uit Wolszyn in Posen die door
vier Duitschers was aangevallen, is giste
ren tengevolge v.an de bekomen slagen
overleden.
In de fabriek van Adolf Horak nabij
Lodz zijn gevallen van sabotage ontdekt,
welke, naar het onderzoek heeft aange
toond, gepleegd zijn door Duitsche werk
lieden, op instigatie van een Duitschen
chef. De Poolsche werklieden hebben daar
op de directie verzocht de Duitschers te
ontslaan, hetgeen geschied is.
Gisteravond werd te Warschau medege
deeld, dat de ruiten van het Poolsche con
sulaat in Koningsbergen in Oost-Pruisen
gisteren door onbekenden vernield zijn. De
politie bleef passief bij het incident.
De onderstaatssecretaris voor Italiaanseh
Oost-Afrika, Terruzzi, heeft in den senaat
verklaard „de politieke en militaire toe
stand in Italiaanseh Oost-Afrika is bevredi
gend. Wy moeten echter erkennen, dat er
nog kleine sectoren zijn, die ten prooi zijn
aan rebellie. Het betreft kleine centra van
opstand, gelegen in Amara en Chiao, die ge
leidelijk tot rede worden gebracht en welker
onderdrukking het gebruik van slechts
enkele bataljons noodig maakt. Groote mili
taire acties zijn niet meer noodig".
Spr. voegde hieraan toe, dat de econo
mische toestand niet goed was en wel om
drie redenen: het Suezkanaal, de hooge
kosten der transporten, inlandsche werk
krachten, die thans gebruikt worden voor
den aanleg van wegen en dus onttrokken
worden aan den landbouw. Terruzzi besloot
„wanneer deze hinderpalen verdwenen zul
len zijn, zal de ontwikkeling der kolonie
normaal worden".
De geheele Italiaansche pers maakt met
ophef melding van een rede, welke de Ita
liaansche ambassadeur te Londen, Dino
Grandi, heeft gehouden tijdens een Ita-
liaansch-Duitsche plechtigheid op de Ita
liaansche ambassade, in tegenwoordigheid
van den Duitschen ambassadeur en tal van
te Londen vertoevende fascisten en nazis,
ter viering van de onderteekening van het
Italiaansch-Duitsch alliantie-verdrag.
Na een lofrede op het „stalen verdra6
sprak Grandi met bitterheid over de „mis
dadige leugencampagne tegen Italië en
Duitse hland".
Vervolgens rekende hij af met zekere ge
ruchten, waarin het heette, dat hij, Grandi,
een tegenstander zou zqn van de Ita-
liaansch-Duitsche alliantie om daarna, in
het licht van de geschiedenis der laatste
twintig jaren, aan te toonen, wie de eigen
lijke vijanden van het fascistische Italië
zijn".
De Italiaansche pers noemt deze rede een
moedige daad, een politieke gebeurtenis van
groot belang, in verband met de plaats,
waar ze werd gehouden. „De Italiaansche
ambassadeur sprak daar in de vijandelijke
loopgraaf, op het oogenbiik dat de vermoei
de Britsche leeuw zich verbond met den
Russischen beer" „De ambassadeur
heeft de wereld eraan willen herinneren,
dat de vertegenwoordigers van Italië in het
buitenland vóór alles zwarthemden zijn, die
in blind vertrouwen, nochthans helder
ziende, de directieven volgen van den duce."
De Britsche voorstellen inzake wederzij d-
schen bijstand in geval van een agressie
zijn gisteren naar Moskou verzonden.
De bijzonderheden der voorstellen zijn ter
kennis gebracht van de Fransche regeering,
die er op haar beurt den Russischen am
bassadeur te Parijs van op de hoogte stelde
Aan eenige andere regeeringen zijn mede-
aeelingen gedaan over de Britsche opvattin
gen over verzet bieden tegen agressie.
Lord Halifax zal zjch heden voor het
weekeinde naar ziin buiten in Yorkshire
begeven. Als gewoonlijk zal hij op de hoogte
b'jiven van de ontwikkeling van den toe
stand. Begin volgende week zal hij te Lon
den terugkeeren.
Men vermoedt, dat de Russische regeering
twee of drie dagen noodig zal hebben, om
de Britsche voorstellen te bestudeeren. Hali-
fax zal daarom te Londen terug zijn tegen
den tijd. dat Maisky hem het antwoord der
Russische regeering zal kunnen overhandi
gen.
Commentaar van de „Times".
Over het ontworpen drievoudige
verbond tusschen Engeland, Frankrijk
en Rusland, schrijft de „Times": Het
accoord is volkomen defensief, en be
lichaamt de beginselen van het Vol
kenbondspact, met dat verschil dat de
wederzijdsche bijstand, ingeval van
nood, niet het oordeel van Genève
behoeft. De regeering blijft in contact
met de Dominons en de andere betrok
ken Europeesche mogendheden, waar
onder Turkije» Polen, Roemenië en
Griekenland.
De tot maarschalk Worosjilof gerichte
uitnoodiging, de Britsche vlootmanoeuvres
te komen bijwonen, zoo schrijft de „Daily
Herald", is een aanduiding voor de nieuwe
betrekkingen van vriendschap tusschen
Londen en Moskou. Het beteekent niet, dat
de besprekingen van den generalen staf
verdaagd worden. Het bezoek van den
Russischen maarschalk is in de eerste plaats
een bezoek van vriendschap, maar bij zijn
aankomst dienen de technische bespre
kingen op een punt geraakt te zijn, waarop
rechtstreeksche onderhandelingen tusschen
de chefs der drie defensiediensten uiterst
nuttig zijn.
De Britsch-Indische „Hindustan Times",
welk blad nauwe betrekkingen onderhoudt
met den zoon van Gandhi, critiseerde gister
de methoden der nazi's. Het blad verwijst
naar een door dr. Schacht te Madras gehou
den toespraak en zegt: „Schacht heeft zijn
stilzwijgen voor het eerst sinds hij in Indië
is aangekomen te Madras verbroken. Zijn
gehoor vernam, dat hij niet uitsluitend In
dië bezoekt, om er bezienswaardigheden te
bewonderen, doch ook om de toekomstmo
gelijkheden van het land te bestudeeren.
Het schijnt, dat Schacht óók wenscht te ver
nemen, of het Indische volk mogelijkheden
ziet, met Duitschland samen te werken.
Men zou echter dichter bij de waarheid
zijn omtrent de bedoelingen van dezen toe
rist, aldus het blad, indien hij daaraan wil
de toevoegen, dat hij hier gekomen is, om
na te gaan, hoe deze houding zal zijn in ge
val van een Europeeschen oorlog en of wij,
bij ons verlangen het Britsche juk af te
schudden bereid zouden zijn, Duitsche hulp
te aanvaarden. Schacht zal echter waar
schijnlijk wel geen illusies koesteren over
den weerklank, welken de nationaal-socia
listische propaganda in Indië heeft gevon
den.
Britsch-Indië heeft, sinds Hitier aan het
bewind is gekomen, overvloedige blijken
van de nationaal-socialistische methoden
ontvangen. Het heeft in duidelijke termen
doen uitkomen, dat het deze methoden ver
foeit en het zou zijn geestelijk erfdeel ver
raden, indien het hulp zou aannemen uit
handen, welke naar bloed rieken.
Dengenen, die zich aangetrokken voelen
door de gedachte, hun vrijheid te verkrij
gen met welke hulp dan ook, zouden wij op
het hart willen drukken, dat vrijheid ver
kregen moet worden door Indië's eigen
kracht, daar vrijheid, verzekerd door de
hulp van zulke dubieuze vrienden niet
waard is te worden nagestreefd.
Het nationaal-socialisme is gebaseerd op
de exploitatie van zwakker volken ten be
hoeve van Duitschland en Indië wenscht
niet vrij te zijn van het Britsche imperia
lisme, om het slachtoffer te worden van de
tyrannie der nationaal-socialisten."
De Tsjechische fascistische partij heeft
een permanent comité aangewezen, dat de
volgende eischen aan Hacha gesteld heeft:
1. Toetreden van generaal Gajda tot de
regeering en aftreden van sommige
ministers.
2. Vrijheid voor de fascisten om hun
denkbeelden te belijden.
3. Toetreden van minstens 30 fascisten
tot het uitvoerend comité van de „nationale
solidariteit".
4. Instelling van een Tsjechische Gesta
po voor den strijd tegen de politieke cor
ruptie en de vrijmetselarij.
5. Instelling van een commissie, wel
ker leden door Gajda zouden worden aan
gewezen, met het oog op een reorganisa
tie van den staat volgens coöperatieve en
autoritaire denkbeelden.
6. „Zuivering" van het openbare leven
en controle op den financieelen toestand
van de politici van het Ancien regime."
Bovendien eischt de fascistische partij
een snelle oplossing van de Joodsche
kwestie.
Door de Tsjechische radio is gisteravond
een standpunt bepaald tegenover de
Tsjechische fascisten, aldus het D. N. B.
Bijzonder afwijzend waren de uiteenzet
ting en ten aanzien van de fascisten in
Brno. De bevolking werd opgeroepen om
deel te nemen aan den strijd tegen de
„ondermijners".
Van Tsjechische fascistische zijde wordt
medegedeeld, dat het aantal gearresteerde
fascisten reeds de 200 is gepasseerd.
Door de politie wordt echter verklaard,
dat slechts 4 fascisten gearresteerd zijn. De
arrestaties zijn geschied op grond van de
wet op het verbod van het dragen van
uniformen.
Uit zeer betrouwbare bronnen wordt
vernomen, dat de Japansche ambassa
deurs te Berlijn en Rome verstoord
zouden zijn naar aanleiding van het
besluit van Japan om, wat Europa be
treft, neutraal te blijven. Zij zouden
weigeren, om dit nieuws aan von Rib-
bentrop, respectievelijk aan Ciano, mede
te deelen en hun ontslag hebben aan
geboden.
Hiranoema en Arita trachten hen
thans van hun besluit af te brengen,
daar zij anders het ontslag van beide
diplomaten zullen moeten accepteeren,
hetgeen zou kunnen beteekenen, dat
Arita's positie eveneens bij de kwestie
betrokken zou worden.
Het bekend worden van deze „rebellie"
van de Japansche ambassadeurs te Berlijn
en te Rome verklaart tevens het uitstel van
de mededeeling aan Rome en Berlijn van
het besluit der Japansche regeering, om een
„welwillend neutrale" houding ingeval van
een Europeesch conflict ten opzichte van de
as aan te nemen. Zooals men zich zal her
inneren, werd dit besluit reeds Zaterdag jJ.
door het kabinet genomen.
Betreffende het conflict te Koe Lang Soe
meldt een Domei-bericht, dat het geschil
tusschen Japan en de Westersche mogend
heden verder door de diplomatieke verte
genwoordigers van de betrokken landen zal
worden behandeld.
De derde conferentie, welke gisteren tus
schen de Britsche, Amerikaansche en Ja
pansche vlootcommandanten gehouden is en
welke tot geen enkel positief resultaat
leidde, is dus blijkbaar de laatste geweest.
De bevelhebbers spreken weliswaar den
wensch uit, de marinetroepen terug te
trekken, doch konden het niet eens worden
over den datum, waarop dit zou moeten
geschieden.
Inmiddels is, naar Reuter uit Shanghai
meldt, van Britsche zijde voor de derde
maal tegen de aanhouding van het Engelsche
s.s. „Ranpura" geprotesteerd en wel door de
Britsche vlootautoriteiten te Sjanghai bij den
opperbevelhebber van de Japansche vloot in
de Chineesche wateren.
De beide vorige protesten zijn bij de Ja
panners ingediend door admiraal Noble en
den Britsche® ambassadeur te Tokio.
De Fransche regeering heeft gisteren den
admiraal van de Fransche Aziatische vloot
opdracht gegeven, bij de Japanners te pro
testeeren tegen de aanhouding en doorzoe
king van het Fransche s-s. .Aramis" door
een Japanschen torpedojager aan de Chinee
sche kust.
De regeering bestudeert tevens de kwestie
van de Japansche blokkade der Chineesche
kust, doch een definitief besluit zal genomen
worden in overeenstemming met de Britsche
regeering, welke, zooals gemeld, voornemens
is, haar rechten te handhaven.
In antwoord op vragen van Henderson
ten aanzien van Engelands bondgenootschap
met Portugal heeft Butler als volgt geant
woord:
„Zooals de Britsche premier aan Salazar,
in een persoonlijke boodschap, reeds heeft
medegedeeld, werd de verklaring van Z.Exc.
dat „het oude bondgenootschap tusschen
onze beide landen een der duurzame be
ginselen blijft van zijn buitenlandsche poli
tiek" door de Britsche regeering en de Brit
sche natie met de grootste voldoening ont
vangen.
De Britsche regeering harerzijds beves
tigt zonder aarzelen opnieuw haar wü, haar
verplichtingen na te komen overeenkom
stig de bepalingen van dit bondgenootschap,
dat een instrumt zal blijven van groote
waarde ten dienste van den wereldvrede.
De banden, welke onze beide landen, bei
de koloniale mogendheden en mogendheden
aan den Atlantischen oceaan, verbinden,
zijn steeds nauw geweest en onze regeering
hoopt innig, dat zij dat nog langen tijd zul
len blijven.
Ik wensch de gelegenheid te baat te ne
men, om de op 21 December 1937 door den
minister van buitenlandsche zaken afgeleg
de verklaring opnieuw te bevestigen en te
verklaren, dat voor zoover ons betreft ze
kere voorstellen van voor den oorlog met
betrekking tot zekere Portugeesche gebie
den volkomen dood zijn en dat wij niet de
geringste bedoeling hebben, deze weer ten
leven te wekken".
(Havas teekent hierbij aan, dat er reden
is te gelooven, dat Butler met deze laatste
verklaring wilde zeggen, dat er geen sprake
kan zijn van een oplossing van het koloniale
vraagstuk ten koste van PortugaL Men zal
zich herinneren, aldus Havas, dat zekere
Duitsche staatslieden in de laatste jaren der
vorige eeuw en in het begin dezer eeuw met
dergelijke ideeën rondliepen en dat Joseph
Chamberlain beschouwd werd als een te
genstander van die plannen).
Henderson vroeg vervolgens, of het bond
genootschap met Portugal Engeland het
recht liet, andere overeenkomsten te slui
ten.
Butler antwoordde hierop: Wij zy'n vol
komen vrij, bondgenootschappen te sluiten
met andere landen.
Het Engelsche lagerhuis is tot 6 Juni op
reces gegaan. De lord-kanselier heeft mach
tiging, het huis eerder bijeen te roepen, in
dien het openbaar belang zulks zou ver-
eischen.
Bij het debat over de verdaging van het
lagerhuis is scherpe critiek los gekomen van
de zijde der labour- en liberale en zelfs
conservatieve afgevaardigden.
Alexander (labour) kwam terug op
de weigering van Chamberlain Woens
dag 11, de verzekering te geven, dat de
annexatie van Tsjecho-Slowakije door
Duitschland niet erkend zou worden
zonder voorafgaande raadpleging van
het lagerhuis. Spreker verklaarde, dat
de regeering een dergelijke erkenning
zelfs niet in overweging behoorde te
nemen.
Sinclair (lib.) betoogde ,dat de aanvrage
door den consul te Praag om exequatur zou
zijn met het voornaamste beginsel der bui
tenlandsche politiek van de regeering, n.L
den collectieven tegenstand tegen agressie.
Pethick Lawrence oefende critiek op de
houding der regeering ten aanzien van de
6 millioen pond sterling aan goud van de
Tsjechische Nationale Bank, welk bedrag
bij de Bank van Engeland was gedeponeerd,
doch volgens de Bank van Internationale
Betalingen aan de rijksbank behoorde te
worden teruggegeven.
Felle rede van Lloyd George.
In een felle toespraak verklaarde Lloyd
George, dat de rijksbank niet meer recht op
het Tsjechische goud heeft dan een inbre
ker, die gestolen obligaties naar de bank
brengt en er geld op vraagt.
Lloyd George zeide voorts, thans meer
hoopvol gestemd te zijn, dat een oorlog zal
kunnen worden voorkomen, nu de regeering
besloten heeft Rusland bij de zaak te be
trekken. Spr. zou niet kunnen begrijpen,
dat menschen van de buitengewone scherp
zinnigheid en persoonlijke capaciteit van
Hitier en Mussolini toch een oorlog zouden
ingaan, nu hun kansen zóó verminderd zijn
door de inschakeling van de grootste mili
taire mogendheid ter wereld.
In zijn antwoord zeide Simon, dat de Bank
voor Internationale Betalingen buitenge
wone immuniteiten heeft Geschillen over de
uitlegging van de statuten van de Bank
moesten worden verwezen naar het Inter
nationale Hof in 's-Gravenhage.
De Britsche directeuren der B.I.B. waren
