DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Wat in de Thetis gebeurde. No. 156 Woensdag 5 Juli 1939 141e Jaargang Eerste dag van het onderzoek. Kapitein Oram vertelt. „Liever boter dan sigaretten". De noodzaak der huidige beperkingen. De algemeene toestand. De onderhandelingen met Moskou. De garantie der Oostzee-staten. Meer dan 500 dooden. Op Independance-day. ALKMAARSCHE COURANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maai. den bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. iranco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN: Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven iranco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk- kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON. Voordam C 9, postgiro 37060. Telel. 3320, redactie 3330. Dit numnler bestaat uit twee bladen. Directeur: C. KRAK. Hoofdredacteur: ïj. N. ADEMA. Zooals we gisteren reeds hebben ge meld, heeft kapitein Oram, een der ont snapten uit de gezonken Engelsche duikboot Thetis, vertelt, wat er in de duikboot gebeurde nadat zij onder wa ter dook en hoe hij tenslotte gered werd. Kapitein Oram was niet de commandant van het schip, doch de bevelhebber van de vyfde flottielje duikbooten te Gosport. On der zijn toezicht ressorteerde de aanbouw en indienststelling van enkele nieuwe duik booten, en om de officieren, belast met het toezicht op den bouw, nader te leeren ken nen, bracht hij af en toe bezoeken aan de werven om te zien, op welke manier zij werkten. Om die reden bad hij ook deelge nomen aan dezen proeftocht van de Thetis. Kapitein-luitenant-ter-zee Bolus, de com mandant van de Thetis, was al bijna een jaar op de werf geplaatst en had voortdu rend toezicht op den bouw gehouden. Ver der waren er bij den proeftocht, zooals men weet, ook verscheidene ambtenaren van de werf Cammell Laird and Co. aan boord. Na het vertrek uit Birkenhead had kolonel Oram verschillende dingen van al- gemeenen aard met de ingenieurs van de werf besproken en na het verlaten van de Mersey was men begonnen met te zien, hoe de stuurinrichting zich hield bij het varen op volle kracht. Vervolgens werden de hoofdtanks gevuld en leeggeblazen om zich te overtuigen, dat zij goed werkten. Het hoofddoel van den proeftocht was het schip voor het eerst onder water te probeeren. De duikboot werd gesloten om langzaam te gaan duiken. Overste Bolus had de bege leidende sleepboot langszij geroepen en gaf te kennen, dat ieder, die de duikboot wilde verlaten voor het duiken, boven kon ko men. Toen niemand aan dien oproep gehoor gaf, riep hij de sleepboot toe, dat zij op on geveer een kilometer afstands aan bakboord moest blijven, waarbij hij, naar Oram meen de, ook iets gezegd had over den koers voor de duikvaart. Het vaartuig vooruit te licht. Gedurende het eer6te kwartier gaf de hoek van de duikroeren, welke dienen moeten om ht schip, nadat de hoofdtanks met watei gevuld zijn, zoodat het in zwevenden toe stand komt te verkeeren, te laten duiken, te kennen, dat het vaartuig erg licht was. Men beschouwde dit in de stuurkamer als nor maal, omdat met het oog op de veiligheid het schip zoo licht mogelijk getrimd was. Men had er klaarblijkelijk op gerekend, dat er meer menschen dan gewoonlijk aan boord zouden zijn. Tenslotte was de duikboot op ongeveer zes meter diepte gekomen en de duikroeren hielden haar op deze diepte. Na ongeveer een half uur werd het dui delijk, dat de lichtheid van het schip voor uit gezocht moest worden en daar de meeste bij tanks in het voorschip reeds met water gevuld waren, begon de eerste officier zich af te vragen, hoe het kwam, dat het voor schip zoo licht bleef. Hy wendde zich tot zijn commandant met de opmerking, dat hij zich afvroeg, of de lanceerbuizen no. 5 en 6 wel vol waren. Men vroeg om inlichtingen in de torpedo-afdeelingen en het volgende, wat Oram zich herinnert, is, dat de lucht druk in zijn ooren plotseling hooger werd, waarop hij op den barometer keek en zag, dat zyn gevoel hem niet had bedrogen. Dit fceteekent, dat de luchtdruk in de duikboot plotseling was vergroot. Dat deed den kolo nel reeds vreezen voor een onregelmatig heid. Hij wendde zich tot overste Bolus en gaf hem den raad zijn hoofdtanks zoo snel mogelijk leeg te blazen. Overste Bolus gaf het bevel hiertoe en noemde de tanks op, welke leeggeblazen moesten worden. Het leegblazen geschiedde, maar had vrijwel geen invloed op de positie van het schip. Spoedig daarop rees de luchtdruk nog meer; het schip dook als het ware voor over en kwam in een stand, welke ver moedelijk ongeveer 40 graden van ho- rizontaal afweek. Daarbij stootte het f voorstuk op den bodem. Overste Bolus gaf daarop het bevel halve kracht ach- I teruit te varen om te trachten den boeg uit het slijk te krijgen. Het resultaat was slechts, dat de boot nog meer voor over helde. Hierop liet de commandant de motoren stoppen en gaf hy bevel de waterdichte deuren naar het voorschip te openen. Hy ging naar voren om na te gaan, wat de oor zaak was van het plotseling verlies van trim (evenwicht) en kolonel Oram volgde hem. XJti het onderzoek bleek, dat de voorste af- deelingen van het schip voor luik 40 vol wa ter waren geloopen door lanceerbuis no. 5. Men besprak toen, hoe men zou trachten deze af deelingen weer leeg te krijgen. Het leegblazen werd te gevaarlijk geacht, om dat men dan te veel luchtdruk zou verlie zen. Men besloot daarom te trachten het water uit te pompen, doch daarvoor was het noodig eerst het gat te sluiten, waardoor zij volgeloopen waren. Men had dit willen doen via het vertrek, dat gebruikt wordt orrt u;t een gezonken boot te ontsnappen met een z.g. Davis-toestel. Het bleek echter, dat geen van de opvarenden, die zich achter eenvolgens vrijwillig voor dit werk aan meldden, in staat was het lang genoeg uit te houden om het doel te bereiken. Reddingsplannen. Intusschen was het schip plat op den bo dem komen liggen. Men besloot nu om te trachten het achterschip opnieuw te doen rijzen, om daardoor de kans op het lichten van het schip of het ontsnappen uit het schip te verhoogen. Technisch bleek het schip, behoudens dan de ondergeloopen compartimenten, volkomen in orde. De toe stand werd echter benard, omdat de lucht slechter werd. De kolonel berekende, dat. met zooveel menschen aan boord en gezien den reds bij het leegmaken van de tanks verloren geganen druk, de mannen het slechts 24 uur zouden kunnen uithouden. Vandaar dat men besloot, toen een hoek van ongeveer 35 graden bereikt was, eenige mannen te verzoeken als vrijwilliger met het Davis-toestel uit de boot te ontsnappen om aanwijzingen te geven voor de red dingspogingen. Intusschen zouden zij door de overige opvarenden gevolgd worden. Tel kens in paren van een man van de werf en een marineman. Kolonel Oram bood zich aan om het eerst het schip te verlaten en vroeg een vrijwilliger om gelijktijdig met hem naar boven te gaan. Luitenant Woods en twee matrozen boden zich aan en Oram koos Woods uit, omdat hij de meeste kennis van dit type duikbooten had. Zij, die de oppervlakte bereikten en door vaartuigen zouden worden opge pikt, zouden de beneden uitgedachte plannen voor de berging overgeven. Ka pitein ter zee Oram bond zijn plan om zijn arm. Luitenant Woods en hij gin gen de kamer voor het Davis-toestel binnen. Den eersten keer liet luitenant Chapman, die belast was met de bediening van deze kamer, haar weer leegloopen, nadat zij half gevuld was geweest. Hij had kolonel Oram getracht een verklaring daarvan te geven, doch Oram had niets verstaan tengevolge van het gesuis in zijn ooren. Bij de tweede poging werd de kamer gevuld en juist toen Oram en Woods het luik openden, hoorden zij drie dieptebommen ontploffen als een teeken, dat men aan de oppervlakte de lig plaats van de Thetis had ontdekt. Het kostte Oram moeite om zich in de instructies voor het bedienen van het Davis-toestel te herin neren, waarschijnlijk tengevolge van het be gin van kolendampvergiftiging. Hij kwam echter evenals luitenant Woods goed aan de oppervlakte en werd door een visschersboot opgepikt, waarop hij zich dadelijk in ver binding wist te stellen met de verschillende marine-afdeelingen, die bij het reddings werk moesten helpen. Hoe het kwam, dat na hem nog slechts twee mannen, een stoker en iemand van Cammell Laird met het Davis-toestel ontsnapt zijn en dat vier men schen in de Daviskamer zijn verdronken, kon hij zich niet begrijpen. Hij vermoedde, dat er spoedig nadat hij met het Davis- toestel het schip verlaten had, een nieuw ongeluk was gebeurd. De uitgedachte plannen om het schip te lichten of er althans lucht in te brengen mislukten, omdat men geen luchtbuis had kunnen aanbrengen, o.a. doordat het wrak met het tij was omgezwaaid. Op de vraag, waarom er in deze duikboot geen openingen waren, waar op luchtbuizen konden worden beves tigd, zooals bij oudere types, antwoord de kolonèl Oram, dat men die gaten noodig had om duikbooten te lichten, wanneer er menschen aan boord waren, doch sinds de invoering van het Davis- toestel had men het aanbrengen van dergelijke gaten overbodig geoordeeld. Als er maar eerder gered had kunnen worden. Dinsdag werd het onderzoek naar de oorzaak van de ramp voortgezet en ka pitein Oram legde toen een zeer opzien barende verklaring af. Hij gaf als zijn meening te kennen, dat wanneer de reddingsschepen eenige uren na de ver missing van de duikboot ter plaatse ge weest waren, de bemanning zich gedu rende den nacht had kunnen redden. De sleepboot, welke de Thetis begeleidde, had de boei moeten zien, welke opgela ten werd, nadat de boot den bodem van de zee bereikt had. Oram stemde toe, dat het feit, dat er meer dan honderd menschen aan boord waren, in- plaats van de normale bemanning, tot ge volg had, dat men maar voor 24 uur versche lucht beschikbaar had, inplaats van 48 uur. Oram verklaarde nog, dat het de gewoon te was, om duikbooten te probeeren in de veiliger wateren van de Gare Loch. Hij hechtte er echter niet veel beteekenis aan, dat men dit nagelaten had. Hij was niet in staat om te zeggen, of het voor het eerst was, dat een duikboot in de wateren van Liverpool werd beproefd. Woods beschrijft het vergaan van de boot. De minister van financiën was gisteren aanwezig toen Woods, een der overlevenden van de Thetis en de „eenige man, die weet wat er gebeurd is", toen de duikboot zonk, zijn getuigenverklaringen aflegde. Woods zeide dat toen het water binnen drong door de torpedobuizen „eenigen tijd verspild werd met het sluiten van de wa terdichte deur". Dat kwam doordat hij een matroos te hulp snelde, die van de voeten geslagen werd en die in gevaar verkeerde te verdrinken. Woods moest hem helpen, voor hij de waterdichte deur sloot. Woods verklaarde voorts, dat hij er zoo van over tuigd was, dat de boegdoppen gesloten wa ren, dat hij de meening was toegedaan, dat er een buisbreuk moest zijn voorgekomen. Had hij begrepen, gelijk hij spoedig daarna deed, dat een boegdop open moest staan, dan zou hy mogelijk in staat zijn geweest den handle in werking te stellen om dien te sluiten. Voortgaande beschreef Woods de wanho pige pogingen, die gedaan waren om de overstroomde ruimen te bereiken door de voorste Davis-ontsnappingskamer om de deur te sluiten. Den volgenden morgen riep kapt. Oram vrijwilligers op om hem te vergezellen naar de oppervlakte. Woods meldde zich aan en juist voordat zij de deur van de ontsnap pingskamer sloten, hoorden zij schoten af vuren waaruit zij afleidden, dat een oor logsschip zich in de nabijheid bevond. Toen de schoten weerklonken, werd in de duik boot gejuicht, zoo voegde Woods hieraan toe. Woods en Oram ontkwamen zonder moeite. Woods verklaarde nog, dat de eerste stoker Arnold, toen hij door het kijkgat van de kamer keek, vonken en rook zag. Het getuigenverhoor wordt voortgezet. De Frankfurter Zeitung publiceert een artikel onder het opschrift „Liever boter dan sigaretten?" Dit artikel beoogt het Duitsche publiek de gegrondheid te doen begrijpen van de beperkingen welke het thans ondergaat. „Wat is noodig en wat kan men missen?" Deze vraag is reeds lang be antwoord. Rudolf Hess heeft het klassieke antwoord gegeven: Liever kanonnen dan boter. De verbruiker krijgt niet zooveel bo ter, margarine of koffie als hij wel zou wil len. Hij wacht op de aflevering van zijn meubelen, hy moet zich aanpassen aan het vleesch en het fruit, dat in het seizoen be schikbaar is. Het artikel verklaart, dat, indien men te veel meubelen van Duitsch hout vervaar digt, buitenlandsch hout moet worden inge voerd voor wol en cellulose. Rogge- en hop velden voor het bier onttrekken de weiden aan de koeien en de grond, waar bloemen worden gezaaid, is voor groenten verloren. In 1938 heeft Duitschland voor 1800 millioen ingevoerd aan levensmiddelen, voor 347 millioen aan tabak en koffie en voor 225 millioen olie. De schrijver van het artikel is van meening, dat op koloniale waren zal kunnen worden besnoeid. Men kan zonder tabak niet rooken en zonder benzine niet autorijden. Zonder schade voor de gezondheid kunnen daaren tegen dierlijke vetten door plantaardige vetten worden vervangen. Volgens het blad bedragen de beperkingen thans ongeveer 30 pCt. tegenover 1935. De boter, welke men niet eet en de koffie, welke men niet drinkt, worden omgezet in concrete materieele kracht, hetzij kanonnen, hetzij fabrieken, tot de dag zal komen, dat iedereen zijn bo terhammen naar hartelust zal kunnen eten. Aldus besluit de Frankfurter Zeitung deze uiteenzetting. Gemeenschappelijke slap inzake Dantzig? Er is weer even eenige ontspanning gekomen in den toestand in Oost-Europa. Wel gaat de toevoer van wapens naar Dantzig nog steeds door en de enorme hoeveelheid er van doet het ergste vreezen; maar daar staat tegenover, dat een geza menlijke actie van Polen, Engeland en Frankrijk oorzaak kan zijn, dat Hitier zijn gezond verstand terug krijgt. Wat dien wapenaanvoer betreft, er is thans ontdekt, dat de wapens uit Koningsbergen komen door het Frisches Haff de bin nenzee, die ligt tusschen Koningsbergen en de grenzen der Vrije Stad. De wapens worden vervoerd in lichters, die in staat zijn te varen door den arm van ondiep water, die naar de grens van de stad Dant zig voert, en vervolgens langs de Elbing, de Weichsel en de „doode" Weichsel. De plaats, waar de wapens gelost worden, varieert. Maandagavond bijvoorbeeld wer den wapens gelost op het eiland Holm, de vroegere Duitsche duikbootbasis. Met vrachtauto's worden dan de materialen naar verschillende punten van Dantzig vervoerd. Maandag en Dinsdag zijn nog twee tanks en twralf vrachtwagenladingen lichter wapens in Dantzig aangekomen en men verwacht, dat de aanvoer nog wel eenige dagen zal voortduren. Terloops merkten wij hier reeds op, dat er sprake is var. een gezamenlijke actie van Polen, Engeland en .Frankrijk inzake de affaire-Dantzig. Het feit, dat de Poolsche commissaris-generaal te Dantzig nog geen nota aai. den Dantziger Senaat heeft over handigd, de aanwezigheid van graaf Raczynski, den Poolschen mabassadeur te Londen, in Warschau en het overleg van de Poolsche ambassadeurs onderscheidenlijk met Halifax en Bonnet, heeft aanleiding ge geven tot de veronderstelling, dat een ge meenschappelijke stap der drie mogend heden overwogen zou worden. Te Londen heeft men gisteravond over zoo'n gemeenschappelijke stap vergaderd en daarbij zijn waarschijnlijk twee mogelijk heden overwogen: ten eerste, dat de Pool sche regeering een nota aan den Dantziger Senaat zou sturen en ten tweede, dat de Poolsche, Fransche en Britsche regeering tezamen zouden protesteeren bij den Dant ziger Senaat. Het is klaarblijkelijk de be doeling niet, om aan Warschau bepaalde gedragsregels voor te schrijven; eerder is het tegendeel het geval en zal eventueel de uiteindelijke beslissing bij Warschau liggen, omdat Polen de directe belangheb bende is in de Dantziger affaire. Men merkt, dat alles nog zeer vaag is, maar reeds het bovenstaande is voldoende om Hitler er van te overtuigen, dat Polen positief niet alleen staat, maar dat bij een annexatie van Dantzig in welken vorm dan ook, de drie genoemde landen naast elkaar staan. De bank van Dantzig heeft een verorde ning gepubliceerd, waarin wordt gemeld, dat tot nader order de betaling op den dienst der buitenlandsche leeningen wordt stopgezet. Het betreft hier met name de leening van de stad Dantzig var 1925 op het tabaksmonopolie, de leening van 1927 der havencommissie, de tramleening van 1927, de leening van het lucifersmonopolie van 1928 en de pondsterling leening voor de haven en tramwegen. Het kapitaal dezer verschillende leenin gen is grootendeels van Engelschen, Neder- landschen en Amerikaanschen oorsprong. Voor het overige voorziet hetzelfde decreet in een sluiting van de aan vreemdelingen toebehoorende rekeningen bij de bank, die voortaan slechts over hun geblokkeerde deposito's kunnen beschikken met machti ging van de Bank van Dantzig. Deze maatregelen hebben echter geen betrekking op de Poolsch-Dantziger finan- cieele betrekkingen. Duitsche kringen te Dantzig motiveeren dezen maatregel me'; de vermindering van de havenontvangsten ten gevolge van de „handelspolitiek van Polen, welke^ Gdynia ten koste van Dantzig begunstigt." In werkelijkheid schijnen deze maatrege len te zijn genomen, om de Bank van Dantzig in staat te stellen bij te dragen aan de toegenomen financieele behoeften der vrije stad ten gevolge van de genomen militaire maatregelen. De bank van Dantzig heeft verklaard, dat de voordeelen welke Polen aan Gdynia heeft toegekend ten koste van Dantzig, den Dantzigschen gulden in gevaar hebben ge bracht en dat nieuwe maatregelen noodzake lijk waren om de munt in stand te houden. Er worden pogingen gedaan om te voor komen, dat het toeristenverkeer en de transitohandel te lijden zullen hebben van de nieuwe monetaire maatregelen van de Bank van Dantzig. Ook wordt gezegd, dat de Poolsche boycot van uit Dantzig afkomstige goederen een slechte uitwerking heeft gehad op de financieele positie van Dantzig. Ook is het een bekend feit, dat de handel in hout, haring en zaden, na de invoering der anti- Joodsche wetten, voor een belangrijk deel uit Dantzig is verdwenen, daar deze be drijven geheel in Joodsche handen waren. De nieuwe wetten kunnen worden uit gelegd als te zijn een nieuw wapen, dat meer tegen Polen is gericht dan dat het wordt ingegeven door financieele nood zaak. De maatregelen hebben een groote verdeeldheid in de nationaal-socialistische partij zelve te weeg gebracht, daar zij slechts averechts op de belangen van Dantzig kunnen werken. Veel Dantzigers Hullen er aanzienlijke schade door lijden. Volgens gezaghebbende kringen in Moskou, zou het antwoord, dat Molotov aan de ambassadeurs van Frankrijk en Engeland ter hand heeft gesteld, eenige tegenvoorstellen bevatten. Het gaat dan ook niet, zoo zegt men, om een defini tief antwoord en de besprekingen tus schen de drie landen zouden nog worden voortgezet. Volgens dezelfde aanwijzingen schijnt het, dat de Russische nota nog steeds draait om de garantie der Oostzeestaten door Frankrijk, en Engeland en de garantie voor de kleine W.-Europeesche staten, België, Zwitserland en Neder land door de Sovjet-Unie. Men zal zich herinneren, dat Jdanov zich in de „Pravda" van 29 Juni heeft afge vraagd, waarom Engeland en Frankrijk wilden, dat de Sovjet Unie landen als Ne derland en Zwitserland, die met de Sovjet Unie geen diplomatieke betrekkingen on derhouden, garandeert zonder de meening van laatsgenoemde landen te kennen,, ter wijl zij aarzelden de Oostzee-staten te ga randeeren, omdat deze zich tegen de Rus sische garantie verzetten. Sommigen meenen, dat Engeland wel licht bereid zou zijn, de Oostzee-staten te garandeeren, als de Sovjet Unie Nederland en Zwitserland zou garandeeren. Het gerucht gaat echter, dat de Russen zich zouden blijven beroepen op het ont breken van diplomatieke betrekkingen tusschen de Sovjet Unie en Zwitserland en Nederland en zouden verlangen dat de we- derzijdsche bijstand ingeval van bedrei gingen de onafhankelijkheid der in het ga rantiestelsel opgenomen landen verplicht en onbeperkt is. De „Times" over de onderhandelingen. In een hoofdartikel schrijft de „Times" dat Nederland en Zwitserland niet te gen hun wil in een stelsel van garantie verdragen moeten worden opgenomen. Het standpunt der Sovjet Unie zou zyn, dat het voor de Oostzee-staten goed is, tegen Duitschland verdedigd te worden en dat zij gegarandeerd behooren te worden of zij (villen of niet, terwijl Engeland zich daar entegen op het standpunt stelt, dat iedere staat voor zichzelf dient uit te maken, wat het beste voor hem is. Dit is het natuur lijke uitvloeisel van de Britsche vrijheids gedachte. De juiste procedure schijnt daar om te zijn, dat de drie groote garandeeren- de mogendheden een verdrag van weder zijdschen bijstand onderteekenen, waartoe zij zich alle drie bereid verklaard hebben en dat in feite reeds bestaat, aangezien tus schen Frankrijk en de Sovjets een bond genootschap bestaat en Engeland met Frankrijk verbonden is. Intusschen, zoo voegt de „Times" er nog aan toe, zou de Fransch-Britsche diplomatie erop gericht kunnen zijn, de Oostzee-staten ervan te overtuigen, dat hun werkelijke bejlangen gelegen zijn in een bondgenootschap met de drie non-agressie-staten. In een even tueel garantieverdrag zou zonder moeite een clausule gevoegd kunnen worden, waarbij de garandeerende mogendheid ver plicht wordt, zijn strijdkrachten na den met succes verleenden bijstand terug te trekken. Tijdens de vier vacantiedagen ter ge legenheid van den onafhankelijkheidsdag, die ruim 2 millioen menschen naar het New Yorksche strand hebben gevoerd, zyn minstens 525 personen om het leven geko men, waarvan 250 door verkeersongelukken en 145 door verdrinking. Zie vervolg Buitenland pag. 4, 2e blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 1