DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
BERLUN EN MOSKOU SLUITEN
NONAGRESSIE-PACT.
SPANNING ROND DANTZIG NOG
MEER GESTEGEN.
Deze Coaranl wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maa. Jen bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
iranco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIES
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar olaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. I'7
Dit nummer bestaat uit twee bladen. Directeur: C. KRAK.
Dinsdag 22 Augustus 1939
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
141e Jaargang
BERLIJN, 21 Aug. (D.N.B.) De Duitsche regeering
en de regeering van de Sowjet-Unie hebben besloten
een nonagressie-pact te sluiten.
De minister van buitenlandsche zaken Von Ribbentrop
zal Woensdag 23 Augustus te Moskou aankomen om
den onderhandelingen een definitieven vorm te geven.
Een slag tegen Engeland.
algemeene toestand.
Duifsch-Rtissische
verrassing.
U
Engelschen krijgen advies, uit Polen te
vertrekken;
Zondag senaationeele rede van
Hitier?
Nog geen besluit over
conferentie te
Tokio.
Officieele verklaringen.
ALKMAAWsrHE TOURANT VAN DONDERDAG 24 AWV.
ALKMAARSCHE COURANT
Dit bericht komt als een groote verrassing en men vraagt zich onwillekeurig
af, welke gevolgen het sluiten van dit pact met zich zal brengen. In Berlijn
beschouwt men het als een groote versterking van de as-positie, terwijl
bovendien de verhouding in Oost-Europa geheel anders geworden is.
Tot nog toe kon men meenen, dat Berlijn in de Poolsche kwesties moest
rekenen op een tegenstand ook van Russische zijde; thans moet men
voorloopig althans Rusland buiten beschouwing laten.
Hoe Londen, Parijs en Warschau op een en ander zullen reageeren, is nog
niet te zeggen. In Berlijn vraagt men zich of, of Engeland en Frankrijk zullen
doorgaan met hun steun aan Polen. In elk geval, de positie van Warschau is
in enkele uren tijds zeer veranderd en geheel ten ongunste van Polen.
Ambtenaren van drie Duitsche
ministeries, ondervraagd naar de toe-
kpmst van het pact met Sovjet-
- Rusland hebben uitdrukking gegeven
aan hun zeer groote verwondering.
Het schijnt, dat de onderhandelingen
door een zeer kleinen kring werden
gevoerd en op persoonlijk initiatief van
Von Ribbentrop.
In de omgeving van Von Ribben
trop wordt het pact voorgesteld als
een directe slag tegen Engeland en
men aarzelt niet te zeggen, dat de
koloniale kwestie binnenkort opnieuw
aan de orde zal worden gesteld. In
bevoegde kringen weigert men iedere
verklaring, met de opmerking, dat het
nieuws voor zichzelf spreekt.
De indruk te Warschau.
Het nieuws der a.s. onderteekening van
een Duitsch-Russisch pact heeft te War
schau een groote verrassing gewekt. De
eerste indrukken aldaar zijn als volgt
samen te vatten: in de eerste plaats zal
naar de Poolsche meening de gebeurtenis
de houding van Polen nopens ..e rijk niet
fundamenteel wijzigen. Men zal de reactie
in Frankrijk en Groot-Britannië moeten
afwachten. Het feit, dat Moskou voorne
mens is een pact met Duitschland te sluiten
bewijst, aldus deze kringen, dat de Sovjets
buiten ieder eventueel conflict ten westen
van hun grenzen blijven, hoewel zij wen-
schen dat het Duitsche conflict aan de
derde internationale gedurende eenige
dagen de mogelijkheid zal geven een be
slissende rol in Europa te spelen
Men wil verder twee andere redenen
voor Moskou zien in Europa afzijdig te
staan: de internationale toestand van het
land en de moeilijkheden in het Verre
Oosten.
Men voegt hieraan toe, dat Warschau
geen actieve, nuttige deelneming van
Rusland in geval van een Duitsch-Poolsch
conflict verwachtte. Een feit is zeker, dat
een diepgaande wijziging zal komen in de
Duitsch-Poolsche betrekkingen.
Bevestiging van Moskou
Het officeele Russische agentschap
Tass bevestigt, dat Von Ribbentrop
over enkele dagen zal aankomen voor
het voeren van onderhandelingen over
het sluiten van een niet-aanvalspact.
Het verklaart, dat bij gedachtenwis-
selingen is komen vast te staan, dat
beide partijen den wensch koesteren,
„de spanning in haar politieke betrek
kingen te verminderen, de oorlogs
dreiging uit te schakelen en een niet-
aanvalspact te sluiten."
De berichten uit Berlijn over de onder
handelingen tusschen Duitschland en de
Sovjet-Unie over een niet-aanvalspact
hebben te Parijs en Londen de grootste
verrassing gewekt.
Bij gebreke van iedere nadere mede-
deeling, onthoudt men zich in officieele
kringen van het geven van commentaar.
In politieke kringen merkt men op, dat
men nadere bijzonderheden moet afwach
ten alvorens de juiste draagwijdte van het
beoogde accoord te kunnen beoordeelen.
De reactie in duitschland.
Het bericht van de op handen zijnde
onderteekening van een niet-aanvalspact
met Rusland heeft in Duitsche politieke
kringen de uitwerking van een donderslag
gehad. Dat het Derde Rijk belang heeft bij
een manifestatie, lijdt geen tijfel, doch dat
de Sovjet-Unie zich hiertoe geleend heeft
was een verrassing.
Het niet-aanvalspact schijnt in feite
geen essentieele nieuwigheid in de betrek
kingen tusschen de beide landen op te
leveren, daar men den laatsten tijd van
Duitsche zijde steeds officieel verklaard
heeft, dat het nimmer opgezegde verdrag
van Rapallo als een waar niet-aanvalspact
kon worden beschouwd.
In politieke kringen blijft men de mee
ning toegedaan, d^t de Sovjet-Unie geen
belang heeft bjj een gemeenschappelijke
grens met Duitschland en dat het Sovjet
regime tot eiken prijs een oorlog wil
vermijden en de gevolgen van een
Duitsch-Poolsch conflict scheen te vree
zen. Het nieuwe verdrag kan in handen
van 't Derde Rijk zoowel 'n instrument van
den vrede zijn als een instrument van den
oorlog. Opgemerkt dient te worden, dat
dit het eerste niet-aanvalspact is, dat het
Derde Rijk sluit met een niet-aangrenzend
land, en een waarmee bet geen territoriaal
geschil kan hebben.
In afwachting van den inhoud, moet ge
constateerd worden, dat alleen reeds de
aankondiging de spanning, die van uur tot
uur toenam, verbreekt. Het zal zonder
twijfel voor het grootste deel van Moskou
afhangen, of deze ontspanning duurzaam
en aanzienlijk wordt.
Indruk te Washington.
Het bericht over de a.s. onderteekening
van het Russisch-Duitsch verdrag heeft in
Washington een zoodanige verrassing ge
wekt, dat diplomatieke kringen sceptisch
blijven ten aanzien van de werkelijke be-
teekenis van het nieuws. Men is van mee
ning, dat men hier te doen zou kunnen
hebben met een stoutmoedige chantage op
de democratieën.
Deze kringen zijn van meening, dat de
gebeurtenissen een volkomen gewijzigde
en onvoorziene oriënteering zou kunnen
geven, niet alleen aan het beloop van de
crisis in Europa maar aan de wereld
situatie.
spvf P wereld is volkomen verrast
orden door de mededeeling, dat Duitsch-
len "usland een non-agressie-pact zul-
U1,en en ieder vraagt zich af, wat dit
OvWelumag Reekenen
OOEPn KI -i,et pact zelf kunnen wij op het
doen j nog geen nadere mededeelingen
*iin '„0ni slechts enkele gegevens bekend
inhoi,!fmaa!tt. en bizonderheden over den
toosen nog, n'el hekend zijn geworden. Wel
door „r even stilstaan bij de nieuwe,
Er PaCt veroorzaakte situatie,
een anr ?en dat Duitschland en Italië
later onJ ^omintern-pact sloten, waarbij
drievoud' pan zich aansloot. Het was een
dioden Ver^ond> dat den strijd zou aan
mat dus ?p8en al wat communisme was en
land. Van jPec*aal gericht was tegen Rus-
zeer,' zeer3 °°genblik kon men dus
dezer drie"?06'1^ een toenadering van een
En n an<^en tot Rusland verwachten,
land h^t pl0tSe^ng 2^n Rusland en Duitsch-
tem-pact ;!ns geworden! Het anti-komin-
?ekomen i<;S Vergeten> er voor in de plaats
interessant 6en non"airessie-verdrag. 't Zou
ring mogeiifv te weten> hoe die toenade-
de heele zaat 1S geworden en wanneer wij
^aeten wij ,even nader bestudeeren, dan
toenadering de conclusie komen, dat die
êhng der aroorzaakt is door de ontwik-
en 511 Oost.A,e eUrtenissen i" Oost-Europa
Nog nj le °ttewel het Verre Oosten,
thiitscher nr,<°. lan8 geleden wist een
°ft-Europa e Vertellen, dat de zaak in
eel kalm zou worden opge
lost in dier voege, dat Rusland en Duitsch
land.... Polen zouden verdeelen! Eerlijk
gezegd leek ons dat wel wat al te gek, maar
nu, op dit oogenblik, herinneren wij ons in
eens deze voorspelling en nu meenen we,
met deze mogelijkheid tenminste even reke
ning te moeten houden.
Polen verdeelen? Neen, voorloopig kun
nen we dat nog niet gelooven. Maar wat
wel zeker is: de situatie waarin Polen thans
verkeert, is een geheel andere geworden.
De Poolsche regeering moet zich thans af
vragen, of zij haar aandacht ook moet ves
tigen op haar Russische grens en zij moet
zich tevens afvragen, hoe Engeland en
Frankrijk zullen reageeren op de nieuwe
situatie. Want ook voor Londen en Parijs
moet de verrassing niet aangenaam zijn, te
meer niet, waar het nog gisteren scheen, of
de EngelschRussische besprekingen weer
vorderingen maakten.
Vermoedelijk zal de houding van Londen
en Parijs in deze kwestie de meest belang
rijke zijn.
Volgens de Daily Mail een der weinige
Engelsche ochtendbladen, die reeds eenig
commentaar gaven op het pact zou het
pact het einde beteekenen van het Fransch-
Russische verdrag van wederzijdschen bij
stand voor het geval van een aanval en zou
ook het anti-kominternpact, waartoe
Duitschland, Italië, Japan en Spanje zijn
toegetreden, worden genivelleerd. Na er
kend te hebben, dat het bericht uit Berlijn
zoo uitdrukkelijk is, dat het moeilijk is het
niet aan te nemen, zegt de Daily Herald, dat
een dergelijk pact op dit oogenblik slechts
een directe aansporing voor Duitschland
kan zijn, zijn campagne tegen Polen voort
te zetten bijna een uitnoodiging vanwege
Rusland te nemen, wat het wenscht.
In hooge Amerikaansche kringen wordt
uitdrukking gegeven aan verwondering en
verontrusting over hetgeen men noemt „een
verbluffende slag voor het Britsche vredes-
front". De eerste reactie was, dat het Krem-
lin genoeg heeft van het maanden lang ge
marchandeer met Groot-Britannië en Frank
rijk en nu zijn laatste kaart heeft uitge
speeld, en indien de Westersche mogendhe
den nog steeds afwijzen tegemoet te komen
aan zijn voorwaarden, bereid is afzijdig te
staan en Duitschland den weg in Polen en
zoo noodig in de Baltische staten, die ge
weigerd hebben Ruslands militairen bij
stand te aanvaarden, vrij te laten.
Hoewel men van meening is, dat een vre-
desfront zonder Rusland het moeilijk zal
hebben zijn verplichtingen jegens Polen na
te komen, blijven sommige welingelichte
kringen optimistisch. Zij verklaren, dat de
onderteekening van het Russisch-Duitsche
aanvalsverdrag niet heeft belet, dat het de
hoeksteen vormt van het anti-agressiefront
van vandaag.
En nu de allergrootste verrassing. Zij
komt uit Frankrijk. Daar meent men (het
wordt weliswaar niet officieel, zelfs niet of
ficieus gezegd), dat hef heele Russisch-
Duitsche pact een.... een fantasie is! Het
bericht van het D.N.B. zou slechts de we
reld ingestuurd zijn, om in Engeland en
Frankrijk een groote onzekerheid te schep
pen en in feite op geen enkel fundamen-
teele waarheid berusten.
We zullen deze zienswijze voorloopig maar
voor kennisgeving aannemen; slechts zou
den we eenigszins kunnen meegaan met de
Frasche gedachte, dat men niet al te veel
waarde zal moeten hechten aan dit non-
acressie-verdrag.
Overigens moeten we afwachten op na
dere berichten, zoowel uit Berlijn als uit
Moskou. En.... beide hoofdsteden zwijgen tot
nu toe.
De Britsche consul-generaal te War
schau heeft allen in Polen verblijven-
den Engelschen en bezoekers van Po
len den raad gegeven, dat, wanneer zij
geen speciale redenen hebben, om in
Polen te blijven, het wenschelijk zou
zijn, dat zij zouden vertrekken.
Welingelichte kringen in Polen ver
klaarden gisteren, dat de toestand in
ernst is toegenomen en dat een crisis
tegen het einde van deze week zou kun
nen worden verwacht.
De Berlijnsche correspondent van de
„Gazeta Polska" voorspelt, dat de rede
van Hitier op Zondag a.s. bij Tannen-
berg sensationeel zal zijn. Het is echter
niet bekend, of de rede een redelijk
antwoord zal behelzen op het Poolsche
memorandum van 5 Mei, dan wel of zij
alle bruggen zal verbranden en de
zaken tot een acute crisis zal brengen.
De officieuze „Gazeta Polska" spoort,
naar Havas meldt, de burgerbevolking van
Polen aan, maatregelen te nemen voor een
eventueel conflict. In het desbetreffende
artikel wordt gezegd, dat de regeering
maatregelen heeft genomen, om voorraden
cp te slaan voor den oorlogstijd en dat ieder
gezin ook een reserve-voorraad levensmid
delen voor twee weken moet opslaan. Voor
een gezin van vijf personen bestaat deze
voorraad uit het volgende: dertig kilo meel,
vijftien kilo gedroogde groente, dertig kilo
aardappelen, tien kilo kool, drie kilo suiker,
een kilo marmelade, twee kilo spek, een
kilo olie, tien kilo versche groente, een kilo
zout, een kilo gerookt vleesch, twee kilo
kaas, één pond koffie, één kilo tomatensap.
Ook moet ieder gezin blikken gecondenseer
de melk koopen.
Verder wordt aangegeven, hoe deze voor
raad moet worden opgeslagen en beveiligd
tegen strijdgas.
In en om Dantzig.
De bevolking van Dantzig maakt zich on
gerust over de voortzetting van de militaire
voorbereidingen in de Vrije Stad en over de
geruchten, welke steeds de ronde doen.
Gisterochtend werd de autobusdienst
tusschen Dantzig en Zoppot gedeeltelijk stil
gelegd, aangezien de militaire autoriteiten
de wagens gerequireerd hadden. Op ver
schillende plaatsen in de stad staan vracht
auto's gereed tot vertrek.
De werkzaamheden aan de verdedigings
werken langs de grens werden gedurende
den Zondag voortgezet.
In Poolsche kringen te Dantzig blijft men
kalm en acht men de maatregelen een po
ging, om Polen te intimideeren.
Ook in Berlijn is men van meening, dat
de spanning nog steeds schijnt te stijgen en
algemeen is men, naar Reuter meldt, van
meening, dat er al heel spoedig iets zal gaan
gebeuren.
In politieke kringen wordt beweerd, dat
men niet kan toestaan, dat de Poolsche
„wreedheden", waarmede de Dantzigsche
kwestie thans onontwarbaar is verbonden,
nog veel langer voortduren. Het denkbeeld,
dat Duitschland dienaangaande diplomatie
ke stappen bij Polen zou kunnen doen,
wordt verworpen. Daaruit zou geconclu
deerd moeten worden, dat Duitschlands lijn
van actie een geheel anderen vorm zal aan
nemen.
Duitsche „proef'-mobilisatie.
Los staande, fragmentaire, doch be
trouwbare inlichtingen doen het denk
beeld aan de hand, dat Duitschlands
proefmobilisatje snelle vorderingen
maakt. Verpleegsters worden opgeroe
pen, propaganda-eenheden georgani
seerd, soldaten worden ingeënt, de ben-
zine-schaarschte is erger geworden,
auto's en wagens worden gerequireerd,
in het bijzonder in Pruisen en lange
reeksen vrachtwagens en tanks bewe
gen zich voort.
In Keulen en andere steden van het Rijn
land begon gisteravond een verduisterings
oefening, welke drie nachten zal duren.
De bewoners van het Rijndal hebben des
nachts een abnormaal zwaar verkeer ge
hoord. Officieele kringen in Berlijn zijn
zelfs nog minder mededeelzaam dan ge
woonlijk.
Personen in Duitsche politieke kringen
geven niettemin nog uitdrukking aan opti
misme, ofschoon zij niet kunnen verklaren,
op welke gronden zij dat doen.
De „National Zeitung" schrijft, dat de
week, welke thans begint, een beslissing zal
brengen inzake Dantzig, alsmede in andere
belangrijke vraagstukken.
„Men voelt, aldus het blad, dat beslissen
de gebeurtenissen in de wereld worden
voorbereid. De duidelijke houding, welke de
as-mogendheden hebben aangenomen, als
mede de juridische basis van haar eischen
en de onweerlegbaarheid van haar levens
belangen maken, dat de beslissing, welke
genomen moet worden, afhangt van de hou
ding, welke zij aannemen, die zich tot nu
toe verzetten tegen een gezonde en natuur
lijke ontwikkeling.
Londen nog optimistisch?
Daarentegen ziet men te Londen den toe
stand van het oogenblik minder somber in.
De lobby-correspondent van Reuter zegt,
dat er geen aanwijzingen zijn omtrent eeni-
gerlei uitzonderlijke ontwikkelingen. De
situatie blijft er een van internationaal ver
hoogde spanning, maar van volkomen kalmte
en onverzwakte standvastigheid in Londen.
Men verwacht, dat onder de vele zaken, die
vandaag door de ministers zullen moeten
worden overwogen, zich ook het denkbeeld
bevindt, dat de Britsche regeering opnieuw
haar houding zou uitspreken tegenover
iedere daad van agressie.
De opvatting scheen gisteren te zijn, dat
de recente verklaringen der regeering over
dit onderwerp zoo duidelijk zijn, dat zij
geen nieuwen nadruk noodig hebben, bui
ten hetgeen, naar aangenomen mag worden,
langs diplomatieken weg te bestemder
plaatse te kennen gegeven is. De wensch
blijft bestaan, om de gevoelens niet te ver
scherpen door onnoodige verklaringen.
Aan den anderen kant zullen de ministers
den toestand volledig overzien, zooals zij
dien morgen aantreffen en zullen zij de stap
pen nemen, die noodig schijnen.
Minister-president Chamberlain zal de
rest van deze week in Londen blijven. De
kwestie van een opnieuw bijeenroepen van
het parlement is dcor den leider der oppo
sitie, Greenwood formeel niet ter sprake
gebracht in zijn onderhoud met Chamber
lain, gezien het feit, dat deze aangelegen
heid morgen volledig door het kabinet be
sproken zal worden in het licht van den toe
stand, dien het te bestudeeren heeft.
Mochten de ministers echter besluiten,
dat het noodig is, het parlement weer bij
een te roepen, dan zal waarschijnlijk blij
ken, dat er een bijeenkomst van 't parlement
zal zjjn vóór het einde van deze week, of op
zijn laatst in het begin van de volgende
week.
Terwijl het geteisterde Tientsin, aldus ge
vaar loopt, is men in Tokio nog in afwach
ting van de eindbeslissing over het al of
niet voortzetten der besprekingen. Verschil
lende Japansche kranten spreken de mee
ning uit, dat de conferentie reeds definitief
mislukt is en verwachten dan ook spoedig
een volledig afbreken der besprekingen.
Zoo ver is het intusschen nog niet. Zoowel
het Britsche als het Japansche ministerie
van buitenlandsche zaken heeft een ver
klaring over de conferentie gepubliceerd.
In het Engelsche stuk wordt opnieuw be
toogd, dat Engeland over de economische en
financieele kwesties geen tweezijdige over
eenkomst kan sluiten, welke andere mogend
heden zou kunnen raken, zonder toestem-
Britsche regeering zich bereid verklaard
ming van deze mogendheden. Wel heeft de
opnieuw de zaak te bestudeeren, onder
voorwaarde dat de belangen van alle partijen
gegarandeerd zullen worden. Hiervoor zou
het echter noodig zijn ook de derde partijen
te raadplegen. De Britsche regeering heeft
aan de Japansche doen weten, dat zij de
zaak niet ter zijde wil zetten en dat zij er
van overtuigd is, dat de zaak ten volle be
sproken zal moeten worden bij de regeling
van het huidige geschil in China.
Reeds in haar nota van 14 Januari
1939 aan de Japansche regeering heeft
de Britsche regeering duidelijk ge-
