Halifax spreekt voor de radio. President Roosevelt richt zich tot Hitier en Moscicki. Wat veroorzaakte de moeilijkheden? derde blad po Britsche minister van buitenlandsche zaken, lord Halifax, heeft gisteravond voor de radio een rede uitgesproken, waarin hij zeide: „D® gespannen toestand, die bestaat tusschen Duitschland en Polen, is begonnen met eischen en grieven, welke door Puitschland tot uitdrukking zijn gebracht ten aanzien van Dantzig en van die Poolsche provincie, die gewoonlijk de Poolsche corridor wordt genoemd". alkmaarsche courant van vrijdag 25 augustus 1939. De algemeene toestand. De zitting van het Hoogerhuis. Z. H. de Paus houdt een radio-rede. Een beroep op de menschheid. Wanneer worden de ge- Halifax wees er op dat minderheden wchtvaardig behandeld moeten worden. Niemand in Engeland zou toestanden wil len verdedigen waaronder een dergelijke behandeling ontzegd zou worden aan eenig minderheid vormend bevolkingsdeel. Laat men evenwel klachten niet opjagen zoodat de regeling uiterst moeilijk zal zijn, maar aan een eerlijk onderzoek voor de open bare meening der wereld onderwerpen. De beschuldigingen tegen Polen inge bracht hebben een sterke gelijkenis met die van verleden jaar tegenover Tsjecho- Slowakije en de groote Poolsche minder heid in Duitschland heeft ook klachten. Ten aanzien van de algemeene houding van Polen moet worden toegegeven, dat tegenover een campagne, welke niet alleen zijn onafhankelijkheid van optreden lijkt te bedreigen, maar ook het bestaan van Polen als natie, de verklaringen der Pool sche leiders standvastig maar „niet pro- vóceerend" zijn geweest. Zij zouden zeker hunne bezwaren onder vrije omstandigheden, zonder bedreiging met geweld en met waarborgen voor het in acht nemen der resultaten hebben wil len bespreken. Waarom konden de kwesties tusschen beide landen niet vriendschappelijk gere geld worden. Zij gaven, weinig moeilijk heden totdat de Poolsch-Duitsche over eenkomst van 1934 in April plotseling door Duitschland beëidigd werd. De werkelijke moeilijkheid ontspringt aan veel diepere oorzaken. Het leven van alle naties hangt in laatste instantie af van wederzijdsche eerbiediging van elkanders rechten, van een redelijk ver trouwen, dat zij elk hun leven kunnen leven op haar eigen wijze mits zij niet in grijpen in het recht van haar buurman om evenzoo te leven. Der traditie getrouw heeft het Britsche volk getracht duidelijk te maken dat men bereid is bijstand te verleenen aan landen die hun onafhankelijkheid onmiddellijk bedreigd gevoelen en bereid waren hun vrijheid te verdedigen. Daarom is de dienstplicht ingevoerd en zijn er pogingen gedaan zonder weer ga in vredestijd om de militaire defensie volkomen op peil te brengen. Dat was de reden, waarom wij onze verplichting jegens Polen aanvaardden en waarom wij tezamen met Frankrijk bezig waren met onderhandelingen met Rus land. Gij zult het bericht gelezen hebben over de overeenkomst, die tot stand is gekomen tusschen Rusland en Duitschland en die de wereld verrast heeft. Gedurende jaren hebben deze beide regeeringen elkander aangevallen en het was Duitschland, die het anti-komintern-pact organiseerde. Ik spreek mij hier hedenavond niet uit over wat het uiteindelijke doel zou kunnen zijn van deze regeling, noch over wat de uit eindelijke uitwerking kan zijn op de ge schiedenis van de eerstvolgende paar we ken en maanden, maar wel weet ik, dat het geen verschil kan maken voor de ver plichting, die door de Britsche regeering ten aanzien van Polen is aanvaard, waar aan geen voorwaarde was gehecht met be trekking tot een overeenkomst met Rus land. Engeland treedt niet terug. De Britsche regeering heeft derhalve geen tijd verloren, zoodra zij dit nieuws vernam en heeft haar standpunt volstrekt duidelijk gemaakt. Het is geen Britsch ge- rmk om terug te komen op verplichtin gen Vaak is terecht, of ten onrechte, ge jogd, dat de vorige oorlog voorkomen had unnen worden, wanneer Engeland dui- Jk zijn standpunt te kennen had ge- fnlfn' m°gelijkheid van een con- t wederom bestaat, heeft de regeering PP- g€nomen om haar houding uit te JP ken, niet alleen tegenover de wereld, HiUer°°k in Cen speciale boodschap aan kan nergens twijfel er aan be- nat?' dat de verplichtingen zullen menmen' die wii °P ons hebben geno de vervolgens verklaard te hebben, dat gron^i 15 Politiek berust op twee vastho afen van doelstelling, namelijk op aan D» om weerstand te bieden „Wiit!, d' omdat, zooals Halifax zeide, voor ip/ hebben, hoe vernielend dit is fweede gevoel van veiligheid" en ten ^reld nP i wensch> die in de geheele '"et het wordt, om voort te gaan Van dpn construCtieve werk van opbouw voort: vrec*e' ging Halifax als volgt het e"ïa".dit echter niet doen, alvorens ^geline v V3n ^.et geweld verlaten is. Ihigen en angeschillen door onderhande lt gevpvp„le door geweld en eerbied voor die 0ns woord, dat zijn de beginselen een vreerf7p^V 1 belang voorkomen voor dit zijn d. ordelijk leven der naties en V'antieer rnnoi-ff' en n'ets minder, welke Verdedigen den ontstaan, wij zullen Va"daag n^Pf1 ?ellad en hebben ook et geringste voornemen, om Halifax Duitschland aan te vallen. Duitsche politiek slechts kon richt naar een herstel van het Europeesche vertrouwen door bereidwilligheid, om ge schillen door onderhandelen te regelen en niet gegrondvest was, in een omvang, welke het geval schijnt te zijn, op een plan, om te trachten geschillen door geweld te regelen, zouden wij niets beters vragen, aangezien wij meer dan eens gezegd hebben, dat wij willen samenwerken met Duitschland en het willen helpen, zijn moeilijkheden op te lossen en onze eigen moeilijkheden en alle problemen der wereld, die een oplossing behoeven. Rechtszekerheid een eerste vereischte. Wanneer echter het misverstand tusschen Duitschland en Engeland uit den weg ge ruimd wil worden, herhaal ik, dat er eenige zekerheid moet bestaan omtrent de toe komst van Europa en daarom voelen wij ons verplicht, weerstand te bieden aan po gingen, om de landkaart van Europa te wijzigen door een voortdurend beroep op geweld. Er zijn menschen, die zeggen, dat het lot der Europeesche naties ons niet aan gaat, dat wij niet ver moeten kijken over onze eigen grenzen, maar zij vergeten, dat, wanneer wij falen in het in stand houden van de vrijheden van anderen, wij groot gevaar loopen, het beginsel der vrijheid zelve te verraden en met dit beginsel onze eigen vrijheid en onafhankelijkheid. Wij hebben een maatschappij opgebouwd met waarden, die aanvaard worden niet alleen in dit land, maar in vele andere deelen der wereld. Wanneer wij werkloos terzijde staan en deze waarden teniet zien gedaan worden, wordt de veiligheid van al deze dingen, waarvan het leven zelf afhankelijk is, ondermijnd. Ik twijfel er niet aan, dat diegenen, bij wie de vraag van oorlog en vrede berust, hun verantwoordelijkheden voor de hui dige en komende generaties zullen afmeten, alvorens een worsteling te ontketenen, waarin vele naties in Europa onmiddellijk betrokken moeten worden en waarvan de duur niet voorzien kan worden en waardoor zelfs zij, die buiten een actieve deelneming staan, ten zeerste zullen worden be nadeeld. De vredesboodschappen. Halifax herinnerde ten slotte aan de op roepen van koning Leopold en den Paus en aan de boodschap van president Roosevelt en zeide: Ik bid vurig, dat deze oproepen beant woording mogen vinden in de harten der menschen. In dit oogenblik van ongerustheid voel ik mij zeker, dat het standpunt, dat de Brit sche regeering besloten heeft in te nemen, de eensgezinde goedkeuring zal vinden van ons volk. Ik twijfel er niet in het minst aan, dat de Britsche regeering den steun kan vragen van het geheele volk voor alle maatregelen, wanneer zjj verplicht mocht zijn, de zaak te verdedigen van rechtvaar digheid van handelen tusschen de naties en van het behoud van een plaats voor eer- zamen vrede in de wereld. Naar Reuter verneemt, heeft presi dent Roosevelt een beroep gedaan op rijkskanselier Hitier en den president van de Poolsche republiek Moscicki om den vrede te bewaren. Roosevelt heeft drie methoden voorge steld om den oorlog te voorkomen. Roosevelt heeft de hoop, dat de oorlog, welke voor de deur staat en dus de ramp spoed van alle volken, thans zal kunnen worden afgewend. Daarom dringt hij er in allen ernst bij Hitier op aan en op dezelf de wijze bij den president van Polen dat de regeeringen van Duitschland en Polen bij gemeenschappelijke overeenkomst er in toestemmen af te zien van iedere positieve daad van vijandigheid, zulks voor een na der vast te stellen redelijken tijdsduur en eveneens bij gemeenschappelijke overeen komst er in toestemmen de geschillen, wel ke tusschen haar zijn gerezen door een der drie volgende methoden op te lossen: 1. Door directe onderhandelingen. 2. Door onderwerping van deze contro versen aan een onpartijdige arbitrage, waar in zij beiden vertrouwen kunnen hebben of 3. Door in te stemmen met een regeling van deze controversen door middel van een I procedure van verzoening, waarbij als be middelaar („conciliator" of „moderator") zal worden gekozen een onderdaan van een der Amerikaansche republieken, die geen van alle in eenige betrekking staan tot of deelnemen aan de Europeesche politieke aangelegenheden. Zoowel Polen als Duitschland souverein. Aangezien zoowel Polen als Duitschland souvereine regeeringen hebben, zal natuur lijk elke natie, wanneer men het eens wordt in te gaan op een der drie aangegeven op lossingen, er in toestemmen de onafhanke lijkheid en territoriale onschendbaarheid van de ander volledig te eerbiedigen. Het volk der Ver. Staten is een in zijn verzet tegen de politiek van militaire ver overing en overheersching, het is ook één in het verwerpen van de these, dat eenige regeering of eenig volk het recht heeft zijn doel en zijn middelen te bereiken door mid del van een actie, welke een onbeperkt aantal millioenen menschen in een oorlog zou storten, welke zou leiden tot ellende en lijden voor alle naties ter wereld, oorlog voerende en neutrale, wanneer de bedoelin gen en oogmerken, voor zoover zij recht vaardig en redelijk zijn, bereikt kunnen worden door vreedzame onderhandelingen en onpartijdige arbitrage. Namens het volk der Ver. Staten, aldus de boodschap aan Hitier verder, en in geloof in naam van de vredelievende mannen en vrouwen van overal, doe ik het beroep op u toe te stemmen in een oplossing der tus- Roosevelt schen uw regeering en Polen bestaande ge schillen door de aanvaarding van een der alternatieve methoden die ik heb voorge steld. Ik behoef nauwelijks te herhalen, dat wanneer de regeeringen van Duitschland en Polen den wil hebben de geschillen op vreedzame manier, zooals voorgesteld is, op te lossen de regeering der Ver. Staten nog steeds bereid is haar deel bij te dragen in de oplossing van problemen, welke den we reldvrede in gevaar brengen in den vorm, zooals uiteengezet in mijn boodschap van 14 April". De boodschap aan Moscicki De boodschap aan president Moscicki is korter en luidt als volgt: „De duidelijke ernst van de bestaande crisis legt de dringende verplichting op al len alle mogelijke middelen na te gaan welke het uitbreken van een algemeenen oorlog zouden kunnen voorkomen Met dit voor oogen gevoelt Roosevelt zich gerechtvaardigd zekere mogelijke wegen aan te geven, welke voor een oplossing zou den kunnen worden overwogen. Roosevelt zet hierna dezelfde mogelijk heden voor een oplossing uiteen als in zijn boodschap aan Hitier en voegt daaraan toe: „Mocht gij er toe besluiten een oplossing te zoeken langs den weg van deze methoden dan kunt gij verzekerd zijn van de meest oprechte en volkomen sympathie der Ver. Staten en hun volken." Roosevelt doet dan beroepen op Moscicki zich tijdens het onderzoek dezer mogelijk heden te onthouden van iedere positief vijandige daad en hij besluit: „Het is naar ik denk voor u welbekend, dat ik namens de Ver. Staten sprekend, hier iederen invloed ten gunste van den vrede heb uitgeoefend en zal blijven uitoefenen Hitier Moscicki Nog kan de vrede gered worden. In het Hoogerhuis, waar de tribunes stampvol waren, heeft Halifax een ver klaring afgelegd van gelijken inhoud als Chamberlain. Na het standpunt geschetst te hebben, dat de regeering besloten heeft in te nemen, zeide Halifax: Ik twijfel er niet aan, dat de regeering kan vertrouwen op den steun van het ge heele land voor iedere maatregel, die nood zakelijk is voor de verdediging van de zaak van een rechtvaardige wijze van optreden tusschen naties en het behoud van een veilige plaats voor een eerzame vrijheid in de wereld. (Toejuichingen). Lord Snell, de leider der Labour-opposi- tie, noemde de redevoering van Halifax „uiterst moedig" en zeide, dat de Labour- partij er naar streefde, dat geen woorden ge sproken zullen worden, welke eenigerlei steun zouden geven aan hen, die hopen in Engeland een niet-eensgezind volk te zien. B(j de lawine van berichten uit alle deelen van de wereld is het onmogelijk eenige conclusies voor de naaste toekomst te trekken. Wij kunnen slechts dit ééne constateeren: de wereld leeft in een'toestand van span ning, zoo groot dat alleen die van de laat ste Septemberdagen van het vorige jaar daarmee vergeleken kan worden. Engeland heeft een laatste demonstratie van vastberadenheid en zelfvertrouwen ge geven. Zoowel Chamberlain in het Lager huis als Halifax in het Hoogerhuis en in zijn toespraak voor de radio heeft nog eens uitvoerig 't verloop der gebeurtenissen uit eengezet en den volke duidelijk gemaakt dat Engeland in de gegeven omstandighe den niet anders kan doen dan trouw aan zijn gegeven woord blijven. Uit Frankrijk zijn de berichten schaar- scher, maar van 'n paniek-stemming schijnt ook daar geen sprake te zijn. Men aan vaardt en berust in het blijkbaar onvermij delijke en neemt alle maatregelen welke met den ernst van den toestand overeen stemmen. Hedenavond zou Daladier het woord voor de radio voeren. Op het moment, dat wij dit schrijven is het tijdstip daarvan nog niet bekend. I Inmiddels ontbreekt het in de uren van dreigend gevaar niet aan goedwillende pogingen om alsnog dat wat de geheele menschheid bedreigt, zoo mogelijk af te wenden. He was te voorspellen dat de Paus als i vredesvorst nog een laatste vermaning tot het geweten der wereld zou richten. En naast de zijne heeft een op dit oogen blik in de wereld nog machtiger stem ge klonken, namelijk die van president Roose velt, die zich niet alleen met een persoon lijke boodschap tot koning Emanuel van Italië gericht heeft, maar ook tot Hitier en tot den Poolsche president. Men vindt zijn beroep op deze staats hoofden uitvoerig in het nummer van he den en wanneer hij er als de president van de Vereenigde Staten van Amerika niet in slaagt de voorbereidingen tot de catastrophe te remmen, zal geen ander daartoe in staat blijken. Ondanks het sabelgekletter en tromge roffel, dat uit de groote Europeesche staten tot ons komt, is het meest belangrijke wat wij voor heden kunnen melden, dat er op het moment, dat wij dit schrijven, in werke lijkheid nog niets onoverkomelijks gebeurd is. Hitier heeft langdurig met zijn getrouwen geenfereerd, maar niets wijst op een of andere definitieve beslissing. Wij leven - ondanks tallooze berichten over grensinci denten en onderdrukking van minderhe den nog altijd in het wellicht aan den storm voorafgaande „stille" tijdperk, dat nog niet definitief gebleken is of de wereld binnen afzienbaren tijd al dan niet in lich te laaie zal staan. De voorgenomen uitzending van een Duitsch oorlogsschip naar Dantzig is weer te niet gedaan en wat daar is gearriveerd is een „schoolschip", dat zoogenaamd een vriendschappelijk bezoek komt brengen. Geen wonder, dat in veler harten nog de stille hoop leeft, dat alles zich nog op het laatste oogenblikken ten goede zal kunnen keeren, te meer daar ook Japan blijkbaar weifelt en niet weet in welke lijn zijn bui tenlandsche politiek voortaan zal loopen. De heele wereld heeft op dit moment slechts het oog op één man gericht, op Hitier, den machtigsten man op aarde, den eenige, die in deze spannende uren kan beslissen of het op aarde oorlog of vrede zal zjjn. In iedere natie groot of klein wenscht men van hoog tot laag den vrede. Zij zoeken geen militaire veroveringen. Zy erkennen dat geschillen, eischen en tegen- eischen van tijd tot tijd tusschen naties naar voren zullen komen, doch dat al dergelijke geschillen, zonder uitzondering, kunnen worden opgelost door een vreedzame proce dure, wanneer de wil daartoe aan beide zij den bestaat". Roosevelt biedt zich niet als bemiddelaar aan. Stephen Early, de particuliere secretaris van president Roosevelt, heeft tegenover de pers nog doen uitkomen, dat de president noch een der andere leden van de regee ring der Ver. Staten zich aanbiedt voor de rol van bemiddelaar. De voorstellen van den president beteekenen niet, dat hij een nieuw „München" op het oog heeft. r Gisteravond te tien minuten voor hall acht Amsterdamschen zomertijd heeft Z. H. de paus uit zijn werkkamer in Castel Gandolfo een toespraak tot de geheele wereld gehouden, waarin hij aanspoorde den vrede te bewaren. De heilige vader sprak in het ItaliaanscH met vaste stem. Hij zeide dat hij zich op dit ernstige uur richtte tot de wereld met het geestelijk gezag, dat hem door God is geschonken om de geesten terug te bren gen op den weg van rechtvaardigheid en vrede. In de stem van den paus hoort de we reld de stem van Christus, op wien allen hun vertrouwen stellen. Paus Pius XII Nu, niettegenstaande de herhaalde aan sporingen, de vrees voor een internationaal conflict steeds nijpender wordt, op het oogenblik, waarop de spanning der geesten steeds meer wijst op een terugkeer vani het verschr'kkelijk onweer van een oor log, richt de paus zich opnieuw met een nieuwe, vaderlijke en krachtigen oproep tot de staatshoofden en volken, opdat de staatshoofden zoeken naar een oplossing van de huidige moeilijkheden met vreed zame middelen en opdat de volken stre ven naar het aanmoedigen van deze vredespogingen. De rechtvaardigheid moet haar weg vinden door de kracht der rede en niet door kracht van wapenen. Het geweer is zeer ernstig doch nog is het tijd: nog is niets verloren, terwijl door oorlog alles verloren kan gaan. Dat de menschen en de mogendheden zich afkeeren van het niet begrijpen en dat zij opnieuw gaan onderhandelen met goeden wil en met eerbiediging van het wederzijdsche recht en zij zullen bemer ken, dat vreedzame onderhandelingen nooit een hinderpaal zijn voor een eervol succes. Indien de stem der hartstochten plaats maakt voor de stem van het ver stand, zal het bloed van broeders worden gespaard en zal het vaderland worden bewaard voor ondergang. De paus verklaarde vervolgens1 te hopen, dat de machtigen naar hem zullen luiste ren, indien zij niet willen, dat hun macht geen vernieling, doch een leiband voor het volk worde en een rust in orde en arbeid. De paus smeekt hen dit in naam van Christus. Ten slotte zeide hij, dat hij God bad, opdat hij zijn zegen zou doen neerdalen op de verstoorde wereld en de dageraad van een betere toekomst zou doen opgaan. In de verwachting hiervan en in deze hoop, gaf de paus ten slotte de wereld zijn vaderlijken zegen. Cycloon teistert de buurt van Tocqueville. - Een cycloon van zeldzame hevigheid heeft gisteren de buurt van Tocqueville (N.-Afrika) geteisterd. Er zijn 50 slachtoffers voor het meerendeel inboorlingen. Telefoon en telegraaflijnen zijn vernield. Militairen zijn ter plaatse aangekomen. Volgens de eerste berichten zou een hagelbui zijn neergekomen in dit gebied, waardoor de Oueds werd overstroomd en de tenten van nomaden werden meege sleurd. Vooral het dorp Colbert heeft ge leden. Te Tocqueville zijn ware stort regens gevallen, waardoor groote schade aan de huizen werd aangebracht en 21 slachtoffers te betreuren zijn. Tcinongclukken by Southport en Oostende. - Bij Lirkby op 13 kilometer van Barrow gelegen, zijn vanochtend twee treinen, die van Southport (Lancashire) naar Cumberland reden, met elkander in botsing gekomen.. Er zijn 31 gewonden overgebracht naar het ziekenhuis te Bar row en dat van Ulverston overgebracht. De locomotief van den sneltrein, welke vanochtend om 8.00 uur uit Brussel was vertrokken, is op het station Oostende- Kade tegen een stootblok gebost. Er zijn dertig personen gekwetst.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 9