Halifax spreekt voor de radio.
President Roosevelt richt zich tot
Hitier en Moscicki.
Wat veroorzaakte de moeilijkheden?
derde blad
po Britsche minister van buitenlandsche zaken, lord Halifax,
heeft gisteravond voor de radio een rede uitgesproken,
waarin hij zeide:
„D® gespannen toestand, die bestaat tusschen Duitschland
en Polen, is begonnen met eischen en grieven, welke door
Puitschland tot uitdrukking zijn gebracht ten aanzien van
Dantzig en van die Poolsche provincie, die gewoonlijk de
Poolsche corridor wordt genoemd".
alkmaarsche courant van vrijdag 25 augustus 1939.
De algemeene toestand.
De zitting van het Hoogerhuis.
Z. H. de Paus houdt een
radio-rede.
Een beroep op de menschheid.
Wanneer
worden
de
ge-
Halifax wees er op dat minderheden
wchtvaardig behandeld moeten worden.
Niemand in Engeland zou toestanden wil
len verdedigen waaronder een dergelijke
behandeling ontzegd zou worden aan eenig
minderheid vormend bevolkingsdeel. Laat
men evenwel klachten niet opjagen zoodat
de regeling uiterst moeilijk zal zijn, maar
aan een eerlijk onderzoek voor de open
bare meening der wereld onderwerpen.
De beschuldigingen tegen Polen inge
bracht hebben een sterke gelijkenis met
die van verleden jaar tegenover Tsjecho-
Slowakije en de groote Poolsche minder
heid in Duitschland heeft ook klachten.
Ten aanzien van de algemeene houding
van Polen moet worden toegegeven, dat
tegenover een campagne, welke niet alleen
zijn onafhankelijkheid van optreden lijkt
te bedreigen, maar ook het bestaan van
Polen als natie, de verklaringen der Pool
sche leiders standvastig maar „niet pro-
vóceerend" zijn geweest.
Zij zouden zeker hunne bezwaren onder
vrije omstandigheden, zonder bedreiging
met geweld en met waarborgen voor het
in acht nemen der resultaten hebben wil
len bespreken.
Waarom konden de kwesties tusschen
beide landen niet vriendschappelijk gere
geld worden. Zij gaven, weinig moeilijk
heden totdat de Poolsch-Duitsche over
eenkomst van 1934 in April plotseling
door Duitschland beëidigd werd.
De werkelijke moeilijkheid ontspringt
aan veel diepere oorzaken. Het leven van
alle naties hangt in laatste instantie af
van wederzijdsche eerbiediging van
elkanders rechten, van een redelijk ver
trouwen, dat zij elk hun leven kunnen
leven op haar eigen wijze mits zij niet in
grijpen in het recht van haar buurman om
evenzoo te leven.
Der traditie getrouw heeft het Britsche
volk getracht duidelijk te maken dat men
bereid is bijstand te verleenen aan landen
die hun onafhankelijkheid onmiddellijk
bedreigd gevoelen en bereid waren hun
vrijheid te verdedigen.
Daarom is de dienstplicht ingevoerd en
zijn er pogingen gedaan zonder weer
ga in vredestijd om de militaire defensie
volkomen op peil te brengen.
Dat was de reden, waarom wij onze
verplichting jegens Polen aanvaardden en
waarom wij tezamen met Frankrijk bezig
waren met onderhandelingen met Rus
land.
Gij zult het bericht gelezen hebben over
de overeenkomst, die tot stand is gekomen
tusschen Rusland en Duitschland en die de
wereld verrast heeft. Gedurende jaren
hebben deze beide regeeringen elkander
aangevallen en het was Duitschland, die
het anti-komintern-pact organiseerde. Ik
spreek mij hier hedenavond niet uit over
wat het uiteindelijke doel zou kunnen zijn
van deze regeling, noch over wat de uit
eindelijke uitwerking kan zijn op de ge
schiedenis van de eerstvolgende paar we
ken en maanden, maar wel weet ik, dat
het geen verschil kan maken voor de ver
plichting, die door de Britsche regeering
ten aanzien van Polen is aanvaard, waar
aan geen voorwaarde was gehecht met be
trekking tot een overeenkomst met Rus
land.
Engeland treedt niet terug.
De Britsche regeering heeft derhalve
geen tijd verloren, zoodra zij dit nieuws
vernam en heeft haar standpunt volstrekt
duidelijk gemaakt. Het is geen Britsch ge-
rmk om terug te komen op verplichtin
gen Vaak is terecht, of ten onrechte, ge
jogd, dat de vorige oorlog voorkomen had
unnen worden, wanneer Engeland dui-
Jk zijn standpunt te kennen had ge-
fnlfn' m°gelijkheid van een con-
t wederom bestaat, heeft de regeering
PP- g€nomen om haar houding uit te
JP ken, niet alleen tegenover de wereld,
HiUer°°k in Cen speciale boodschap aan
kan nergens twijfel er aan be-
nat?' dat de verplichtingen zullen
menmen' die wii °P ons hebben geno
de vervolgens verklaard te hebben, dat
gron^i 15 Politiek berust op twee
vastho afen van doelstelling, namelijk op
aan D» om weerstand te bieden
„Wiit!, d' omdat, zooals Halifax zeide,
voor ip/ hebben, hoe vernielend dit is
fweede gevoel van veiligheid" en ten
^reld nP i wensch> die in de geheele
'"et het wordt, om voort te gaan
Van dpn construCtieve werk van opbouw
voort: vrec*e' ging Halifax als volgt
het e"ïa".dit echter niet doen, alvorens
^geline v V3n ^.et geweld verlaten is.
Ihigen en angeschillen door onderhande
lt gevpvp„le door geweld en eerbied voor
die 0ns woord, dat zijn de beginselen
een vreerf7p^V 1 belang voorkomen voor
dit zijn d. ordelijk leven der naties en
V'antieer rnnoi-ff' en n'ets minder, welke
Verdedigen den ontstaan, wij zullen
Va"daag n^Pf1 ?ellad en hebben ook
et geringste voornemen, om
Halifax
Duitschland aan te vallen.
Duitsche politiek slechts kon
richt naar een herstel van het Europeesche
vertrouwen door bereidwilligheid, om ge
schillen door onderhandelen te regelen en
niet gegrondvest was, in een omvang, welke
het geval schijnt te zijn, op een plan, om te
trachten geschillen door geweld te regelen,
zouden wij niets beters vragen, aangezien
wij meer dan eens gezegd hebben, dat wij
willen samenwerken met Duitschland en
het willen helpen, zijn moeilijkheden op te
lossen en onze eigen moeilijkheden en alle
problemen der wereld, die een oplossing
behoeven.
Rechtszekerheid een eerste vereischte.
Wanneer echter het misverstand tusschen
Duitschland en Engeland uit den weg ge
ruimd wil worden, herhaal ik, dat er eenige
zekerheid moet bestaan omtrent de toe
komst van Europa en daarom voelen wij
ons verplicht, weerstand te bieden aan po
gingen, om de landkaart van Europa te
wijzigen door een voortdurend beroep op
geweld. Er zijn menschen, die zeggen, dat
het lot der Europeesche naties ons niet aan
gaat, dat wij niet ver moeten kijken over
onze eigen grenzen, maar zij vergeten, dat,
wanneer wij falen in het in stand houden
van de vrijheden van anderen, wij groot
gevaar loopen, het beginsel der vrijheid
zelve te verraden en met dit beginsel onze
eigen vrijheid en onafhankelijkheid. Wij
hebben een maatschappij opgebouwd met
waarden, die aanvaard worden niet alleen
in dit land, maar in vele andere deelen der
wereld. Wanneer wij werkloos terzijde
staan en deze waarden teniet zien gedaan
worden, wordt de veiligheid van al deze
dingen, waarvan het leven zelf afhankelijk
is, ondermijnd.
Ik twijfel er niet aan, dat diegenen, bij
wie de vraag van oorlog en vrede berust,
hun verantwoordelijkheden voor de hui
dige en komende generaties zullen afmeten,
alvorens een worsteling te ontketenen,
waarin vele naties in Europa onmiddellijk
betrokken moeten worden en waarvan de
duur niet voorzien kan worden en waardoor
zelfs zij, die buiten een actieve deelneming
staan, ten zeerste zullen worden be
nadeeld.
De vredesboodschappen.
Halifax herinnerde ten slotte aan de op
roepen van koning Leopold en den Paus en
aan de boodschap van president Roosevelt en
zeide:
Ik bid vurig, dat deze oproepen beant
woording mogen vinden in de harten der
menschen.
In dit oogenblik van ongerustheid voel ik
mij zeker, dat het standpunt, dat de Brit
sche regeering besloten heeft in te nemen,
de eensgezinde goedkeuring zal vinden van
ons volk. Ik twijfel er niet in het minst
aan, dat de Britsche regeering den steun
kan vragen van het geheele volk voor alle
maatregelen, wanneer zjj verplicht mocht
zijn, de zaak te verdedigen van rechtvaar
digheid van handelen tusschen de naties en
van het behoud van een plaats voor eer-
zamen vrede in de wereld.
Naar Reuter verneemt, heeft presi
dent Roosevelt een beroep gedaan op
rijkskanselier Hitier en den president
van de Poolsche republiek Moscicki om
den vrede te bewaren.
Roosevelt heeft drie methoden voorge
steld om den oorlog te voorkomen.
Roosevelt heeft de hoop, dat de oorlog,
welke voor de deur staat en dus de ramp
spoed van alle volken, thans zal kunnen
worden afgewend. Daarom dringt hij er in
allen ernst bij Hitier op aan en op dezelf
de wijze bij den president van Polen dat
de regeeringen van Duitschland en Polen
bij gemeenschappelijke overeenkomst er in
toestemmen af te zien van iedere positieve
daad van vijandigheid, zulks voor een na
der vast te stellen redelijken tijdsduur en
eveneens bij gemeenschappelijke overeen
komst er in toestemmen de geschillen, wel
ke tusschen haar zijn gerezen door een der
drie volgende methoden op te lossen:
1. Door directe onderhandelingen.
2. Door onderwerping van deze contro
versen aan een onpartijdige arbitrage, waar
in zij beiden vertrouwen kunnen hebben of
3. Door in te stemmen met een regeling
van deze controversen door middel van een
I procedure van verzoening, waarbij als be
middelaar („conciliator" of „moderator")
zal worden gekozen een onderdaan van een
der Amerikaansche republieken, die geen
van alle in eenige betrekking staan tot of
deelnemen aan de Europeesche politieke
aangelegenheden.
Zoowel Polen als Duitschland
souverein.
Aangezien zoowel Polen als Duitschland
souvereine regeeringen hebben, zal natuur
lijk elke natie, wanneer men het eens wordt
in te gaan op een der drie aangegeven op
lossingen, er in toestemmen de onafhanke
lijkheid en territoriale onschendbaarheid
van de ander volledig te eerbiedigen.
Het volk der Ver. Staten is een in zijn
verzet tegen de politiek van militaire ver
overing en overheersching, het is ook één
in het verwerpen van de these, dat eenige
regeering of eenig volk het recht heeft zijn
doel en zijn middelen te bereiken door mid
del van een actie, welke een onbeperkt
aantal millioenen menschen in een oorlog
zou storten, welke zou leiden tot ellende en
lijden voor alle naties ter wereld, oorlog
voerende en neutrale, wanneer de bedoelin
gen en oogmerken, voor zoover zij recht
vaardig en redelijk zijn, bereikt kunnen
worden door vreedzame onderhandelingen
en onpartijdige arbitrage.
Namens het volk der Ver. Staten, aldus
de boodschap aan Hitier verder, en in geloof
in naam van de vredelievende mannen en
vrouwen van overal, doe ik het beroep op
u toe te stemmen in een oplossing der tus-
Roosevelt
schen uw regeering en Polen bestaande ge
schillen door de aanvaarding van een der
alternatieve methoden die ik heb voorge
steld. Ik behoef nauwelijks te herhalen, dat
wanneer de regeeringen van Duitschland en
Polen den wil hebben de geschillen op
vreedzame manier, zooals voorgesteld is, op
te lossen de regeering der Ver. Staten nog
steeds bereid is haar deel bij te dragen in
de oplossing van problemen, welke den we
reldvrede in gevaar brengen in den vorm,
zooals uiteengezet in mijn boodschap van 14
April".
De boodschap aan Moscicki
De boodschap aan president Moscicki is
korter en luidt als volgt:
„De duidelijke ernst van de bestaande
crisis legt de dringende verplichting op al
len alle mogelijke middelen na te gaan
welke het uitbreken van een algemeenen
oorlog zouden kunnen voorkomen
Met dit voor oogen gevoelt Roosevelt zich
gerechtvaardigd zekere mogelijke wegen
aan te geven, welke voor een oplossing zou
den kunnen worden overwogen.
Roosevelt zet hierna dezelfde mogelijk
heden voor een oplossing uiteen als in zijn
boodschap aan Hitier en voegt daaraan toe:
„Mocht gij er toe besluiten een oplossing te
zoeken langs den weg van deze methoden
dan kunt gij verzekerd zijn van de meest
oprechte en volkomen sympathie der Ver.
Staten en hun volken."
Roosevelt doet dan beroepen op Moscicki
zich tijdens het onderzoek dezer mogelijk
heden te onthouden van iedere positief
vijandige daad en hij besluit:
„Het is naar ik denk voor u welbekend,
dat ik namens de Ver. Staten sprekend, hier
iederen invloed ten gunste van den vrede
heb uitgeoefend en zal blijven uitoefenen
Hitier
Moscicki
Nog kan de vrede
gered worden.
In het Hoogerhuis, waar de tribunes
stampvol waren, heeft Halifax een ver
klaring afgelegd van gelijken inhoud als
Chamberlain.
Na het standpunt geschetst te hebben,
dat de regeering besloten heeft in te nemen,
zeide Halifax:
Ik twijfel er niet aan, dat de regeering
kan vertrouwen op den steun van het ge
heele land voor iedere maatregel, die nood
zakelijk is voor de verdediging van de zaak
van een rechtvaardige wijze van optreden
tusschen naties en het behoud van een
veilige plaats voor een eerzame vrijheid in
de wereld. (Toejuichingen).
Lord Snell, de leider der Labour-opposi-
tie, noemde de redevoering van Halifax
„uiterst moedig" en zeide, dat de Labour-
partij er naar streefde, dat geen woorden ge
sproken zullen worden, welke eenigerlei
steun zouden geven aan hen, die hopen in
Engeland een niet-eensgezind volk te zien.
B(j de lawine van berichten uit alle
deelen van de wereld is het onmogelijk
eenige conclusies voor de naaste toekomst
te trekken.
Wij kunnen slechts dit ééne constateeren:
de wereld leeft in een'toestand van span
ning, zoo groot dat alleen die van de laat
ste Septemberdagen van het vorige jaar
daarmee vergeleken kan worden.
Engeland heeft een laatste demonstratie
van vastberadenheid en zelfvertrouwen ge
geven. Zoowel Chamberlain in het Lager
huis als Halifax in het Hoogerhuis en in
zijn toespraak voor de radio heeft nog eens
uitvoerig 't verloop der gebeurtenissen uit
eengezet en den volke duidelijk gemaakt
dat Engeland in de gegeven omstandighe
den niet anders kan doen dan trouw aan
zijn gegeven woord blijven.
Uit Frankrijk zijn de berichten schaar-
scher, maar van 'n paniek-stemming schijnt
ook daar geen sprake te zijn. Men aan
vaardt en berust in het blijkbaar onvermij
delijke en neemt alle maatregelen welke
met den ernst van den toestand overeen
stemmen.
Hedenavond zou Daladier het woord voor
de radio voeren. Op het moment, dat wij
dit schrijven is het tijdstip daarvan nog
niet bekend.
I Inmiddels ontbreekt het in de uren van
dreigend gevaar niet aan goedwillende
pogingen om alsnog dat wat de geheele
menschheid bedreigt, zoo mogelijk af te
wenden.
He was te voorspellen dat de Paus als
i vredesvorst nog een laatste vermaning tot
het geweten der wereld zou richten.
En naast de zijne heeft een op dit oogen
blik in de wereld nog machtiger stem ge
klonken, namelijk die van president Roose
velt, die zich niet alleen met een persoon
lijke boodschap tot koning Emanuel van
Italië gericht heeft, maar ook tot Hitier en
tot den Poolsche president.
Men vindt zijn beroep op deze staats
hoofden uitvoerig in het nummer van he
den en wanneer hij er als de president van
de Vereenigde Staten van Amerika niet in
slaagt de voorbereidingen tot de catastrophe
te remmen, zal geen ander daartoe in staat
blijken.
Ondanks het sabelgekletter en tromge
roffel, dat uit de groote Europeesche staten
tot ons komt, is het meest belangrijke wat
wij voor heden kunnen melden, dat er op
het moment, dat wij dit schrijven, in werke
lijkheid nog niets onoverkomelijks gebeurd
is.
Hitier heeft langdurig met zijn getrouwen
geenfereerd, maar niets wijst op een of
andere definitieve beslissing. Wij leven -
ondanks tallooze berichten over grensinci
denten en onderdrukking van minderhe
den nog altijd in het wellicht aan den
storm voorafgaande „stille" tijdperk, dat
nog niet definitief gebleken is of de wereld
binnen afzienbaren tijd al dan niet in lich
te laaie zal staan.
De voorgenomen uitzending van een
Duitsch oorlogsschip naar Dantzig is weer
te niet gedaan en wat daar is gearriveerd
is een „schoolschip", dat zoogenaamd een
vriendschappelijk bezoek komt brengen.
Geen wonder, dat in veler harten nog de
stille hoop leeft, dat alles zich nog op het
laatste oogenblikken ten goede zal kunnen
keeren, te meer daar ook Japan blijkbaar
weifelt en niet weet in welke lijn zijn bui
tenlandsche politiek voortaan zal loopen.
De heele wereld heeft op dit moment
slechts het oog op één man gericht, op
Hitier, den machtigsten man op aarde, den
eenige, die in deze spannende uren kan
beslissen of het op aarde oorlog of vrede
zal zjjn.
In iedere natie groot of klein
wenscht men van hoog tot laag den vrede.
Zij zoeken geen militaire veroveringen. Zy
erkennen dat geschillen, eischen en tegen-
eischen van tijd tot tijd tusschen naties naar
voren zullen komen, doch dat al dergelijke
geschillen, zonder uitzondering, kunnen
worden opgelost door een vreedzame proce
dure, wanneer de wil daartoe aan beide zij
den bestaat".
Roosevelt biedt zich niet als
bemiddelaar aan.
Stephen Early, de particuliere secretaris
van president Roosevelt, heeft tegenover de
pers nog doen uitkomen, dat de president
noch een der andere leden van de regee
ring der Ver. Staten zich aanbiedt voor de
rol van bemiddelaar. De voorstellen van
den president beteekenen niet, dat hij een
nieuw „München" op het oog heeft.
r
Gisteravond te tien minuten voor hall
acht Amsterdamschen zomertijd heeft Z. H.
de paus uit zijn werkkamer in Castel
Gandolfo een toespraak tot de geheele
wereld gehouden, waarin hij aanspoorde
den vrede te bewaren.
De heilige vader sprak in het ItaliaanscH
met vaste stem. Hij zeide dat hij zich op
dit ernstige uur richtte tot de wereld met
het geestelijk gezag, dat hem door God is
geschonken om de geesten terug te bren
gen op den weg van rechtvaardigheid en
vrede.
In de stem van den paus hoort de we
reld de stem van Christus, op wien allen
hun vertrouwen stellen.
Paus Pius XII
Nu, niettegenstaande de herhaalde aan
sporingen, de vrees voor een internationaal
conflict steeds nijpender wordt, op het
oogenblik, waarop de spanning der geesten
steeds meer wijst op een terugkeer vani
het verschr'kkelijk onweer van een oor
log, richt de paus zich opnieuw met een
nieuwe, vaderlijke en krachtigen oproep
tot de staatshoofden en volken, opdat de
staatshoofden zoeken naar een oplossing
van de huidige moeilijkheden met vreed
zame middelen en opdat de volken stre
ven naar het aanmoedigen van deze
vredespogingen.
De rechtvaardigheid moet haar weg
vinden door de kracht der rede en niet
door kracht van wapenen. Het geweer is
zeer ernstig doch nog is het tijd: nog is
niets verloren, terwijl door oorlog alles
verloren kan gaan.
Dat de menschen en de mogendheden
zich afkeeren van het niet begrijpen en
dat zij opnieuw gaan onderhandelen met
goeden wil en met eerbiediging van het
wederzijdsche recht en zij zullen bemer
ken, dat vreedzame onderhandelingen
nooit een hinderpaal zijn voor een eervol
succes. Indien de stem der hartstochten
plaats maakt voor de stem van het ver
stand, zal het bloed van broeders worden
gespaard en zal het vaderland worden
bewaard voor ondergang.
De paus verklaarde vervolgens1 te hopen,
dat de machtigen naar hem zullen luiste
ren, indien zij niet willen, dat hun macht
geen vernieling, doch een leiband voor het
volk worde en een rust in orde en arbeid.
De paus smeekt hen dit in naam van
Christus.
Ten slotte zeide hij, dat hij God bad,
opdat hij zijn zegen zou doen neerdalen op
de verstoorde wereld en de dageraad van
een betere toekomst zou doen opgaan.
In de verwachting hiervan en in deze
hoop, gaf de paus ten slotte de wereld zijn
vaderlijken zegen.
Cycloon teistert de buurt van
Tocqueville. - Een cycloon van zeldzame
hevigheid heeft gisteren de buurt van
Tocqueville (N.-Afrika) geteisterd. Er
zijn 50 slachtoffers voor het meerendeel
inboorlingen. Telefoon en telegraaflijnen
zijn vernield. Militairen zijn ter plaatse
aangekomen.
Volgens de eerste berichten zou een
hagelbui zijn neergekomen in dit gebied,
waardoor de Oueds werd overstroomd en
de tenten van nomaden werden meege
sleurd. Vooral het dorp Colbert heeft ge
leden. Te Tocqueville zijn ware stort
regens gevallen, waardoor groote schade
aan de huizen werd aangebracht en 21
slachtoffers te betreuren zijn.
Tcinongclukken by Southport en
Oostende. - Bij Lirkby op 13 kilometer
van Barrow gelegen, zijn vanochtend twee
treinen, die van Southport (Lancashire)
naar Cumberland reden, met elkander in
botsing gekomen.. Er zijn 31 gewonden
overgebracht naar het ziekenhuis te Bar
row en dat van Ulverston overgebracht.
De locomotief van den sneltrein, welke
vanochtend om 8.00 uur uit Brussel was
vertrokken, is op het station Oostende-
Kade tegen een stootblok gebost. Er zijn
dertig personen gekwetst.