DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
TURKIJE VERZET ZICH TEGEN DE
RUSSISCHE EISCHEN.
VOLKSONDERWIJS afd. BERGEN
LEZING van LODEVAN GENT,
beschadigd.
Henderson heeft een rapport uitgebracht.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon-
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIENj
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0 25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Britsche oorlogsschepen door de Duitschers
Rapport van Nevile
Henderson.
„Hitier besliste alleen".
De verhouding van Rusland
en Turkije.
Zijn verblijf in de
binnenlanden van Indo-China,
Het Fransche legerbericht.
Toenemend optimisme in Helsinki.
De algemeen© toestand.
Ondanks aii
den-
ALKMAARSCHE COURANT.
Dit pummer bestaat uit twee bladen. Directeur; C. KRAK. Woensdag 18 October 1939
De minister-president van Turkije heeft meegedeeld, dat Turkije geen pact
heeft kunnen sluiten met de Russische regeering.
Men had reeds de voornaamste punten van een vriendschappelijke over
eenkomst besproken, toen Rusland plotseling geheel nieuwe eischen stelde
welke waarschijnlijk betrekking hadden op de Dardanellen en welke Turkije,
door zijn verbintenissen met Engeland en Frankrijk niet heeft Kunnen aan
vaarden.
Desniettegenstaande wordt uit Moskou over vriendschappelijke onderhan
delingen met Turkije gesproken.
De actie van Duitsche duikbootcn en vliegtuigen heeft de laatste dagen
bewezen, dat het gevaar voor de Britsche vloot nog geenszins is geweken.
Bij Schotland hebben Duitsche vliegtuigen succesvolle aanvallen gedaan
waprdoor Britsche oorlogsschepen ernstig zijn beschadigd.
In Engeland is een Witboek gepubliceerd waarin Henderson, de vroegere
Britsche ambassadeur in Duitschland, den persoon van Hitier teekent en
daarbij laat uitkomen hoe deze door onbetrouwbare raadgevers is omringd
en practisch de eenige man is, die over oorlog of vrede kan beslissen.
„Uit zinsneden in het eindrapport, dat
sir Nevile Henderson, de vroegere Britsche
ambassadeur te Berlijn, heeft uitgebracht
en dat in den vorm van een Witboek ge
publiceerd is, blijkt, dat naar de opvatting
der nationaal socialistische leiders alléén
Hitier aansprakelijk is geweest voor 't be
sluit tot het voeren van oorlog. Ten aan
zien van de houding van Goering zegt
Henderson: Ongetwijfeld zou Goering de
voorkeur hebben gegeven aan een vrede
lievende oplossing, doch in aangelegenhe
den als deze telde alleen de beslissing van
Hitier en, wat Goering er ook zelf van ge
dacht mocht hebben, hij was slechts de
trouwe en onderdanige dienaar van zijn
meester".
In een beschouwing over Hitiers politiek
zegt Henderson: „Van twee alternatieven
was, gezien uit het oogpunt van Hitiers
gloeiende eerzucht en die van de clique
om hem. de oorlog het aantrekkelijkste.
Een van cie grootste nadeelen voor Hitier
is, dat hij, afgezien van zijn twee officieele
bezoeken aan Italië, nooit in het buiten
land geweest is. Voor zijn kennis van de
Britsche mentaliteit vertrouwde hij op von
Ribbentrop, dien hij beschouwde als een
man van de wereld. Indien de inlichtingen
juist zijn, gaf von Ribbentrop hem ver
keerde raadgevingen ten aanzien van
Engeland, terwijl zijn opvolgers in andere
kringen Hitier er toe brachten, zich te be
schouwen als een tweeden Bismarck.
De besluiten, de beslissingen en het op
portunisme kwamen van Hitier uit hem
zelf voort. Goering. aldus Henderson, heeft
my eens gezegd: als er een beslissing moet
worden genomen, is niemand van ons
meer waard dan de steenen, waarop wij
staan. Alleen de Führer beslist".
Indien nog iets meetelde, was dat de
meening van zijn militaire raadgevers.
Er is reden om aan te nemen, dat Hitier
onaangenaam verrast was door de reactie
in Engeland en de wereld, opgeroepen door
de bezetting van Praag en zyn woordbreuk
jegens Chamberlain, doch dit deed hem
niet terugschrikken van de verdere ten uit
voerlegging zijner plannen".
Ten aanzien van de Poolsche nota van
10 Augustus, waarin verklaard werd, „dat
iedere verdere Duitsche inmenging ten
nadeele van de Poolsche rechten en be
langen te Dantzig zou worden beschouwd
als een daad van agressie" schrijft Hender
son: „Het staat voor mij vrijwel vast, dat
deze laatste zinsnede meer dan iets anders
heeft bijgedragen tot de ontketening van
den laatsten storm in Hitiers geest, waar
van de wereldvrede afhing. Het is de tra
gedie van een dictator, dat terwijl hij
voortgaat, zijn omgeving voortdurend en
onverbiddelijk slechter wordt. Doordat
men niet de vrijheid heeft om zijn meening
te uiten, verliest hij de diensten van zijn
beste menschen. Allen, die stoutmoedig ge
noeg zijn om een andere meening te ver
kondigen, worden verwijderd en tenslotte
is de dictator omringd door louter ja
broers, wier vleierij en raadgevingen het
eenige zijn, dat hij kan verdragen".
Het huwelijk van von Blomberg heeft
een groot onheil veroorzaakt, doordat Hit-
Iers meer gematigde en onafhankelijke
raadgevers, zooals von Blomberg, von Neu-
rath, de generaals Fritsch en Beek, uit Hit-
Iers omgeving verwijderd werden. Na Fe
bruari 1938 werd Hitler meer en meer on
bereikbaar voor de invloeden van buiten
af: hij stond boven de wet".
Henderson doet <4an mededeelingen over
zijn besprekingen met Hitlér te Berchtes-
gaden op 23 Augustus.
Hitler zeide. dat hij Chamberlain niet
langer vertrouwde. Hij had liever een oor
log op vijftigjarigen dan op 55-jarigen of
60-jarigen leeftijd en altijd had hij ge
streefd naar vriendschap men Engeland en
in de mogelijkheid daarvan geloofd.
Ik bemerkte, dat hij van meening was,
dat het verdrag met Rusland een situatie
had geschapen, die gunstig voor zijn plan
nen was en ik geloofde, dat zijn besluit
vaststond. Ofschoon hij tot mij sprak over
zijn liefde voor de kunst en zijn verlangen
kunstzin te bevredigen, kreeg ik der.
indruk, dat de korporaal van den vorigen
oorlog nog sterker verlangde te bewijzen,
wat hij tot stand zou kunnen brengen als
generalissimus in een nieuwe oorlog".
Over de besprekingen, die met den Turk-
schen minister, Saradjogloe, zijn gevoerd is
te Moskou een communiqué uitgegeven
van den volgenden inhoud:
Het verblijf in Moskou van den Turk-
schen minister van buitenlandsche zaken,
Saradjogloe, heeft gelegenheid geboden
tot gedachtenwisselingen tusschen den ver
tegenwoordiger der Turksche regeering
en de regeering der Sovjet-Unie betref
fende de betrekkingen tusschen de U. S
S. R. en, de Turksche republiek. De ge
dachtenwisselingen, die gevoerd werden
in hartelijke sfeer bevestigden wederom
de onveranderlijke vriendschappelijke be
trekkingen tusschen de Sovjet-Unie en
Turkije en het gemeenschappelijke streven
der beide regeeringen kwamen tot de slot
som, dat het wenschelijk is het contact ook
in de toekomst te onderhouden voor geza
menlijke bespreking van problemen, die
van belang zijn voor de Sovjet-Unie en de
Turksche republiek.
Verklaring van den Turkschen
premier.
In een rede tot de parlements-fractie der
republikeinsche volkspartij heeft de eerste
minister, Saydam, o.m. het volgende ver
klaard:
„Toen Saradjogloe naar Moskou vertrok
hadden de beide regeeringen reeds van ge
dachten gewisseld over de essentieele pun
ten betreffende de afsluiting van een ver
drag. De onderhandelingen, die te Moskou
gevoerd zijn op de grondslagen van deze
gedachten, hebben geen overeenkomst tot
resultaat kunnen hebben. De reden daar
van is, dat de Sovjet-regeering onzen mi
nister van buitenlandsche zaken volkomen
nieuwe voorstellen voorlegde. Het was
niet mogelijk deze nieuwe voorstellen in
overeenstemming te brengen met de ver
plichtingen, die, naar Rusland wist, aange
gaan waren tusschen Turkijë en Engeland
en Frankrijk".
Saydam vervolgde: „Bovendien vorm
den van het standpunt onzer veiligheid de
waarborgen, die ons werden aangeboden,
geen compensatie voor de verplichtingen,
welke men ons vroeg in ruil op ons te ne
men.
De eischen van de Sowjets werden
niet vereenigbaar geacht met de Turk
sche politiek. Ten aanzien van de
Dardanellen was Turkije van meening,
dat het van essentieel belang was, dat
het zich niet zou binden aan andere
bepalingen dan die, welke zij voorzien
in zijn internationale verbintenissen
van algemeenen aard.
Om deze redenen was het niet mogelijk
een definitief resultaat bij de. besprekingen
Ethnoloog te Utrecht, over:
toegelicht met lichtbeelden en Indo-Chinee-
sche muziek, op Vrijdag 20 October.
n.m. 8 uur, in de groote zaal van het
Oranje Hotel.
Entrée 40 cent. Echtparen 60 cent.
Voor militairen, beneden den rang van Onder
officier, Werkloozen en Kinderen 20 cent.
Het Fransche legerbericht van gister
avond luidde:
Plaatselijke actie aan het geheele front,
dat niettegenstaande de heftige infanterie-
gevechten op zekere punten sedert gis
terochtend niet gewijzigd is.
Een Duitsch koopvaardijschip is door
onze vloot op den Oceaan buitgemaakt.
De Finsche hoofdstad is vandaag met
vlaggen getooid ter eere van de conferen
tie in Stockholm.
De berichten zijn schaarsch, maar er
valt een toenemend optimisme waar te ne
men wat het uiteindelijke resultaat der
Finsch—Russische besprekingen betreft.
Op de eilanden aan de Finsche kust is
de spanning iets afgenomen en de bewo
ners, die de vorige week waren uitgewe
ken naar het vasteland, kunnen thans naar
huis terugkeeren.
De plaatselijke Duitsche autoriteiten
hebben den in Finland wonende Duit
schers aangeraden hun zaken te regelen
en vrijwillig naar Duitschland terug te
keeren, alvorens zij daartoe gedwongen
worden.
in Moskou te bereiken. Onze betrekkingen
met Sovjet-Rusland blijven niettemin be
rusten op een hechte basis van vriend
schap".
De parlementsfractie keurde met alge-
meene stemmen de verklaring van den
premier goed.
Bijstandspacten tusschen Turkije,
Engeland en Frankrijk.
Een telegram uit Ankara meldt, dat in
welingelichte kringen vernomen wordt,
dat de definitieve pacten tot wederzijd-
schen bijstand tusschen Engeland en Tur
kije en tusschen Frankrijk en Turkije voor
het einde van deze week zullen worden
onderteekend.
De aanvatten op
de Britsche oorlogs
schepen
Wy moeten constateeren, heeft de Engel
j minister van marine Churchill gister
net Lagerhuis gezegd, dat thans een der-
e ot een vierde van de zestig duikbooten
aarover Duitschland bij het begin van den
beschikte, tot zinken is gebracht. Hij
trpff e, araan toe> dat de NoordSee doel-
Duit h- Wordt bewaakt, zoodat door de
haald
'ers t>een voordeel kan worden be-
Dat koopvaar<Jijvaart op den Oceaan.
biizrm/161 6r voor de democratische staten
DeütraleV°ed uit en eigenlijk ook voor de
zeeën k welker schepen nog de
schenen e^ar8n omdat de Engelsche oorlogs-
desnnrv, e vaartuigen wel aanhouden en
2e nint t n VTacbten ontnemen, maar
t torpedeeren.
Er
vaar hl?,.!'3! ket Duitsche duikbootenge-
zijn, m ,us alle reden voor gerustheid
knd, onda i gevoelt men zich in Enge-
Sen.'niet h i a^e ministerieele verklarin-
Verwondpr veilig en dat valt niette
501 van Wp1, ^anneer we de gebeurtenis-
ten aatste dagen even nader bekij-
het duikhn-,* Brffsche verzekeringen, dat
Wzee °°tgevaar °P de Oceaan en op de
he Duitsc}lr>0 ,ë°1ecl als geweken is en dat
Oostzee »iin u'kbooten grootendeels in de
de haven °P8eS^0t€n' 's er een onderzeeër
e'landen ten ^capa Flow tusschen de
jenSedron£>nn °°rden van Schotland bin-
0 y a 1 n e£ kee*t het groote slagschip
get°rpedeerri 3 ,,en den kruiser Repulse
beid- naar de Duitschers
^dgelanH1 i zinken werden gebracht.
an de r e ontkent men de torpedeering
,r«dige berichten6 het. is uit de tegen'
t> n niet k niet duidelijk of dit schip
°?al Qj, Bezonken, maar over de
testaat geen twijfel, even
min als over het feit, dat daarbij ongeveer
800 menschen om het leven zijn gekomen.
Dat is voor de Britsche marine een ern
stig verlies en men mag zich afvragen hoe
het mogelijk is, dat een vijandelijke duik
boot, ondanks de aangebrachte versperrin
gen en mijnen, de Britsche oorlogsschepen
welke hier bijeen lagen, dicht heeft kunnen
naderen en daarna blijkbaar ongedeerd naar
een Duitsche haven kón terugkeeren.
Toen Maandagmiddag Duitsche vlieg
tuigen over wier aantal de mededeelingen
van Engelsche en Duitsche zijde weer ho
peloos uiteen loopen plotseling een aan
val op de Schotsche kust deden, was men
van Engelsche zijde blijkbaar zoo verbaasd,
dat de eerst verschijnende vliegtuigen vrij
wel ongehinderd konden naderen.
In Edinburgh, de Schotsche hoofdstad,
werden de piloten van de Duitsche vliegtui
gen bij hun vlucht boven de stad hier en
daar hartelijk toegewuifd omdat men niet
anders dacht, dan dat het landgenooten wa
ren en niet een van die enthousiaste wui-
vers heeft op dat oogenblik geweten, dat de
beantwoording van zijn groet wel eens een
extra zware bom had kunnen zijn.
De sirenes, die de bevolking voor het
luchtgevaar moesten waarschuwen, hebben
niet geloeid en al zal er naar die nalatigheid
een onderzoek worden ingesteld in het
Lagerhuis is zij later „verklaard" toch is
het merkwaardig, dat het in oorlog zijnde
Engeland zoo totaal onvoorbereid op een
dergelijken luchtaanval is gebleken.
Natuurlijk is men nu wél op zijn hoede en
in diverse kustplaatsen zijn gister de sire
nes te keer gegaan zelfs zonder dat er later
vliegtuigen zijn verschenen. Wel werd
Scapa Flow tweemaal bezocht, door
vliegtuigen, die er het oorlogsschip Iron
Duke hebben beschadigd.
Het is opmerkelijk, dat de Duitschers zich
in dit stadium van den strijd beperken tot
het bombardeeren van Britsche schepen en
steden en bevolkingen ongemoeid laten.
Dat is in Polen wel anders geweest en
men kan het daarom niet verklaren met de
mededeeling, dat men in het Westen een
andere strijdwijze wil volgen, Men moet ook
nagaan waarom daartoe blijkbaar is beslo
ten en het kan natuurlijk zijn, dat men nog
altijd op een Britsch-Fransche toenadering
hoopt en door een aanval op Britsche
steden de stemming in Engeland zoodanig
zou beïnvloeden, dat de vredesgedachte
daar volkomen zou verdwijnen.
Anderzijds is het begrijpelijk, dat de hef
tige Duitsche aanvallen der laatste dagen
een doel hebben en dat doel is blijkbaar
voor het Engelsche volk en voor de geheele
wereld te demonstreeren, dat Duitschland,
v/anneer het dat wenscht, militair krachtig
genoeg is den vijand groote schade te be
rokkenen. Daarmede zou dan worden aan
getoond, dat de verzekeringen van Britsche
staatslieden, dat de Engelsche vloot volko
men de zeeën beheerscht, niet of niet ge
heel met de waarheid overeenstemmen.
Het is begrijpelijk, dat men van beide zij
den zijn best doet eigen succes zoo groot
mogelijk en eigen verlies zoo gering moge
lijk voor te stellen. Vandaar de herhaalde
tegenspraken over het aantal neergeschoten
en vermiste vliegtuigen, vandaar ook de
verklaring dat aangevallen schepen vrijwel
niet beschadigd werden of wanneer dat
niet kon ontkend worden ze vaak als
oude en daarom minder waardevolle vaar
tuigen werden beschreven.
Wanneer men als vergoeding voor het be
schadigen van kostbare oorlogsschepen
slechts enkele vliegtuigen onschadelijk
maakt, dan is dat voor Engeland een zeer
dure gescheidenis.
Van Duitsche zijde geeft men pertinente
verzekeringen van het toebrengen van zoo
groote schade, dat Britsche schépen gezon
ken dan wel volkomen onbruikbaar werden
gemaakt, maar het Engelsche blad de Daily
Telegraph heeft daarvoor een merkwaar
dige verklaring gevonden.
Wanneer Duitschland zegt, dat het een of
anderen kruiser tot zinken heeft gebracht,
tracht het, volgens dit blad, alleen maar uit
te visschen waar het schip zich kan bevin-
Want de oorlogsschepen op zee laten hun
radiotoestellen zwijgen en wanneer nu de
admiraliteit onmiddellijk ontkent, dat het
een of ander schip getroffen zou zijn, welnu
dan hebben de Duitschers het bewijs,dat
het niet op zee is maar zich in de een of
andere haven bevindt en dat is nu juist wat
zij niet behoeven te weten. Vandaar de ver
klaring, dat men dergelijke berichten niet,
of niet dadelijk, meer zal tegenspreken.
„Waar is de „Ark Royal"? heeft men
van Duitsche zijde al een paar keer ge
vraagd na de Britsche ontkenningen, dat
het vliegtuig-moederschip zou gezonken zijn.
Het is niet gezonken en het ligt ergens,
heeft men van Britsche zijde geantwoord,
maar waar het ligt heeft men wijselijk ver
zwegen, want men gevoelt er blijkbaar niets
voor een schip van dergelijke afmetingen
opnieuw aan een aanval bloot te stellen.
De Russische beer is in zijn opmarsch
naar het Westen op zijn eersten hinderpaal
gestuit.
Het heeft velen reeds verwonderd, dat de
Turksche minister Saradjogloe zoo buiten
gewoon lang in Moskou is gebleven.
In den beginne werd hij voor allerlei
diners en opera's uitgenoodigd,. maar naar
mate de tijd verstreek, liet' men hem zoo nu
en dan eens in den steek als er andere be
langrijke en blijkbaar toeschietelijker bui
tenlandsche gasten op komst waren.
Turkije is geen Estland of Letland en
Stalin en Molotof hebben het dus blijkbaar
niet gewaagd hun eischen van de noodige
dreigementen te voorzien, al wisten zij ook,
dat Turkije intusschen allerminst het con
tact met Londen en Parijs, had verbroken
en vastbesloten was zijn verplichtingen met
de democratische staten na te komen.
Nu de besprekingen ten einde zijn komt
er uit Moskou een communiqué waarin de
Russische regeering spreekt over gedach
tenwisselingen in een hartelijke sfeer welke
getuigden van wederzij dsche vriendschap
pelijke betrekkingen en een gemeenschap
pelijk streven naar den vrede.
Maar de Turksche eerste minister Say
dam, heeft een geheel andere verklaring af
gelegd. Hij heeft verteld, dat Saradjogloe
naar Moskou ging nadat beide regeeringer
reeds over de afsluiting van een verdrat
van gedachten hadden gewisseld. Eenmaal J
in Rusland legde men Saradjogloe evenwel
geheel andere voorstellen voor, welke niet
in overeenstemming waren te brengen met
de verplichtingen welke Turkije had aan
gegaan met Engeland en Frankrijk.
De waarborgen van veiligheid welke
Turkije werden aangeboden vormden aller
minst een compensatie voor de verplichtin
gen welke dit land op zich zou moeten, ne
men, zoodat de eischen van Rusland niet
vereenigbaar werden geacht met de Turk
sche politiek.
Voornamelijk gold dat de kwestie der
Dardanellen en Turkije meent, dat het zich
niet zou kunnen binden aan andere bepa
lingen dan die, welke zijn voorzien in de
internationale verbintenissen van algerriee-
nen aard.
In Moskou Is daarom bij de besprekingen
geen resultaat bereikt, maar men blijft Rus
land vriendschappelijk gezind omdat Tur
kije geen reden heeft om iets anders te
wenschen.
En intusschen wordt uit Ankara gemeld,
dat men verwacht, dat nog deze week de
definitieve pacten van wederzijdschen by-
stand tusschen Turkije, met Engeland en
Frankrijk zullen worden geteekend.
t.
De Russische beer heeft dus zijn neus aan
de Dardanellen gestooten en de houding
van Turkije bewijst wel, dat Rusland niet
verder gaat wanneer het op een krachtig
verzet stuit.
Finland moge hieruit de noodige leering
trekken en het schijnt trouwens allerminst
geneigd alle Russische eischen zonder meer
in te willigen. De conferentie van Stock
holm zal morgen demonstreeren, dat de
Scandinavische staten zich in deze moei
lijke tijden nauw verbonden gevoelen en
ook dat zal er wel toe bijdragen, dat men
in Moskou eenigszins tot het besef komt,
dat er aan elke agressie een eind komt.
Intusschen is uit de debatten in het La
gerhuis gebleken, dat Engeland een uitbrei
ding van den handel met Rusland over
weegt. Het schijnt, dat het daartoe minder
gedreven word door vriendschappelijke ge
voelens dan door de gedachte, dat alles wat
Rusland naar Engeland stuurt niet aan
Duitschland kan worden gelevérd.