DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. TURKIJE VERZET ZICH TEGEN DE RUSSISCHE EISCHEN. VOLKSONDERWIJS afd. BERGEN LEZING van LODEVAN GENT, beschadigd. Henderson heeft een rapport uitgebracht. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon- en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—, franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIENj Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0 25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. Britsche oorlogsschepen door de Duitschers Rapport van Nevile Henderson. „Hitier besliste alleen". De verhouding van Rusland en Turkije. Zijn verblijf in de binnenlanden van Indo-China, Het Fransche legerbericht. Toenemend optimisme in Helsinki. De algemeen© toestand. Ondanks aii den- ALKMAARSCHE COURANT. Dit pummer bestaat uit twee bladen. Directeur; C. KRAK. Woensdag 18 October 1939 De minister-president van Turkije heeft meegedeeld, dat Turkije geen pact heeft kunnen sluiten met de Russische regeering. Men had reeds de voornaamste punten van een vriendschappelijke over eenkomst besproken, toen Rusland plotseling geheel nieuwe eischen stelde welke waarschijnlijk betrekking hadden op de Dardanellen en welke Turkije, door zijn verbintenissen met Engeland en Frankrijk niet heeft Kunnen aan vaarden. Desniettegenstaande wordt uit Moskou over vriendschappelijke onderhan delingen met Turkije gesproken. De actie van Duitsche duikbootcn en vliegtuigen heeft de laatste dagen bewezen, dat het gevaar voor de Britsche vloot nog geenszins is geweken. Bij Schotland hebben Duitsche vliegtuigen succesvolle aanvallen gedaan waprdoor Britsche oorlogsschepen ernstig zijn beschadigd. In Engeland is een Witboek gepubliceerd waarin Henderson, de vroegere Britsche ambassadeur in Duitschland, den persoon van Hitier teekent en daarbij laat uitkomen hoe deze door onbetrouwbare raadgevers is omringd en practisch de eenige man is, die over oorlog of vrede kan beslissen. „Uit zinsneden in het eindrapport, dat sir Nevile Henderson, de vroegere Britsche ambassadeur te Berlijn, heeft uitgebracht en dat in den vorm van een Witboek ge publiceerd is, blijkt, dat naar de opvatting der nationaal socialistische leiders alléén Hitier aansprakelijk is geweest voor 't be sluit tot het voeren van oorlog. Ten aan zien van de houding van Goering zegt Henderson: Ongetwijfeld zou Goering de voorkeur hebben gegeven aan een vrede lievende oplossing, doch in aangelegenhe den als deze telde alleen de beslissing van Hitier en, wat Goering er ook zelf van ge dacht mocht hebben, hij was slechts de trouwe en onderdanige dienaar van zijn meester". In een beschouwing over Hitiers politiek zegt Henderson: „Van twee alternatieven was, gezien uit het oogpunt van Hitiers gloeiende eerzucht en die van de clique om hem. de oorlog het aantrekkelijkste. Een van cie grootste nadeelen voor Hitier is, dat hij, afgezien van zijn twee officieele bezoeken aan Italië, nooit in het buiten land geweest is. Voor zijn kennis van de Britsche mentaliteit vertrouwde hij op von Ribbentrop, dien hij beschouwde als een man van de wereld. Indien de inlichtingen juist zijn, gaf von Ribbentrop hem ver keerde raadgevingen ten aanzien van Engeland, terwijl zijn opvolgers in andere kringen Hitier er toe brachten, zich te be schouwen als een tweeden Bismarck. De besluiten, de beslissingen en het op portunisme kwamen van Hitier uit hem zelf voort. Goering. aldus Henderson, heeft my eens gezegd: als er een beslissing moet worden genomen, is niemand van ons meer waard dan de steenen, waarop wij staan. Alleen de Führer beslist". Indien nog iets meetelde, was dat de meening van zijn militaire raadgevers. Er is reden om aan te nemen, dat Hitier onaangenaam verrast was door de reactie in Engeland en de wereld, opgeroepen door de bezetting van Praag en zyn woordbreuk jegens Chamberlain, doch dit deed hem niet terugschrikken van de verdere ten uit voerlegging zijner plannen". Ten aanzien van de Poolsche nota van 10 Augustus, waarin verklaard werd, „dat iedere verdere Duitsche inmenging ten nadeele van de Poolsche rechten en be langen te Dantzig zou worden beschouwd als een daad van agressie" schrijft Hender son: „Het staat voor mij vrijwel vast, dat deze laatste zinsnede meer dan iets anders heeft bijgedragen tot de ontketening van den laatsten storm in Hitiers geest, waar van de wereldvrede afhing. Het is de tra gedie van een dictator, dat terwijl hij voortgaat, zijn omgeving voortdurend en onverbiddelijk slechter wordt. Doordat men niet de vrijheid heeft om zijn meening te uiten, verliest hij de diensten van zijn beste menschen. Allen, die stoutmoedig ge noeg zijn om een andere meening te ver kondigen, worden verwijderd en tenslotte is de dictator omringd door louter ja broers, wier vleierij en raadgevingen het eenige zijn, dat hij kan verdragen". Het huwelijk van von Blomberg heeft een groot onheil veroorzaakt, doordat Hit- Iers meer gematigde en onafhankelijke raadgevers, zooals von Blomberg, von Neu- rath, de generaals Fritsch en Beek, uit Hit- Iers omgeving verwijderd werden. Na Fe bruari 1938 werd Hitler meer en meer on bereikbaar voor de invloeden van buiten af: hij stond boven de wet". Henderson doet <4an mededeelingen over zijn besprekingen met Hitlér te Berchtes- gaden op 23 Augustus. Hitler zeide. dat hij Chamberlain niet langer vertrouwde. Hij had liever een oor log op vijftigjarigen dan op 55-jarigen of 60-jarigen leeftijd en altijd had hij ge streefd naar vriendschap men Engeland en in de mogelijkheid daarvan geloofd. Ik bemerkte, dat hij van meening was, dat het verdrag met Rusland een situatie had geschapen, die gunstig voor zijn plan nen was en ik geloofde, dat zijn besluit vaststond. Ofschoon hij tot mij sprak over zijn liefde voor de kunst en zijn verlangen kunstzin te bevredigen, kreeg ik der. indruk, dat de korporaal van den vorigen oorlog nog sterker verlangde te bewijzen, wat hij tot stand zou kunnen brengen als generalissimus in een nieuwe oorlog". Over de besprekingen, die met den Turk- schen minister, Saradjogloe, zijn gevoerd is te Moskou een communiqué uitgegeven van den volgenden inhoud: Het verblijf in Moskou van den Turk- schen minister van buitenlandsche zaken, Saradjogloe, heeft gelegenheid geboden tot gedachtenwisselingen tusschen den ver tegenwoordiger der Turksche regeering en de regeering der Sovjet-Unie betref fende de betrekkingen tusschen de U. S S. R. en, de Turksche republiek. De ge dachtenwisselingen, die gevoerd werden in hartelijke sfeer bevestigden wederom de onveranderlijke vriendschappelijke be trekkingen tusschen de Sovjet-Unie en Turkije en het gemeenschappelijke streven der beide regeeringen kwamen tot de slot som, dat het wenschelijk is het contact ook in de toekomst te onderhouden voor geza menlijke bespreking van problemen, die van belang zijn voor de Sovjet-Unie en de Turksche republiek. Verklaring van den Turkschen premier. In een rede tot de parlements-fractie der republikeinsche volkspartij heeft de eerste minister, Saydam, o.m. het volgende ver klaard: „Toen Saradjogloe naar Moskou vertrok hadden de beide regeeringen reeds van ge dachten gewisseld over de essentieele pun ten betreffende de afsluiting van een ver drag. De onderhandelingen, die te Moskou gevoerd zijn op de grondslagen van deze gedachten, hebben geen overeenkomst tot resultaat kunnen hebben. De reden daar van is, dat de Sovjet-regeering onzen mi nister van buitenlandsche zaken volkomen nieuwe voorstellen voorlegde. Het was niet mogelijk deze nieuwe voorstellen in overeenstemming te brengen met de ver plichtingen, die, naar Rusland wist, aange gaan waren tusschen Turkijë en Engeland en Frankrijk". Saydam vervolgde: „Bovendien vorm den van het standpunt onzer veiligheid de waarborgen, die ons werden aangeboden, geen compensatie voor de verplichtingen, welke men ons vroeg in ruil op ons te ne men. De eischen van de Sowjets werden niet vereenigbaar geacht met de Turk sche politiek. Ten aanzien van de Dardanellen was Turkije van meening, dat het van essentieel belang was, dat het zich niet zou binden aan andere bepalingen dan die, welke zij voorzien in zijn internationale verbintenissen van algemeenen aard. Om deze redenen was het niet mogelijk een definitief resultaat bij de. besprekingen Ethnoloog te Utrecht, over: toegelicht met lichtbeelden en Indo-Chinee- sche muziek, op Vrijdag 20 October. n.m. 8 uur, in de groote zaal van het Oranje Hotel. Entrée 40 cent. Echtparen 60 cent. Voor militairen, beneden den rang van Onder officier, Werkloozen en Kinderen 20 cent. Het Fransche legerbericht van gister avond luidde: Plaatselijke actie aan het geheele front, dat niettegenstaande de heftige infanterie- gevechten op zekere punten sedert gis terochtend niet gewijzigd is. Een Duitsch koopvaardijschip is door onze vloot op den Oceaan buitgemaakt. De Finsche hoofdstad is vandaag met vlaggen getooid ter eere van de conferen tie in Stockholm. De berichten zijn schaarsch, maar er valt een toenemend optimisme waar te ne men wat het uiteindelijke resultaat der Finsch—Russische besprekingen betreft. Op de eilanden aan de Finsche kust is de spanning iets afgenomen en de bewo ners, die de vorige week waren uitgewe ken naar het vasteland, kunnen thans naar huis terugkeeren. De plaatselijke Duitsche autoriteiten hebben den in Finland wonende Duit schers aangeraden hun zaken te regelen en vrijwillig naar Duitschland terug te keeren, alvorens zij daartoe gedwongen worden. in Moskou te bereiken. Onze betrekkingen met Sovjet-Rusland blijven niettemin be rusten op een hechte basis van vriend schap". De parlementsfractie keurde met alge- meene stemmen de verklaring van den premier goed. Bijstandspacten tusschen Turkije, Engeland en Frankrijk. Een telegram uit Ankara meldt, dat in welingelichte kringen vernomen wordt, dat de definitieve pacten tot wederzijd- schen bijstand tusschen Engeland en Tur kije en tusschen Frankrijk en Turkije voor het einde van deze week zullen worden onderteekend. De aanvatten op de Britsche oorlogs schepen Wy moeten constateeren, heeft de Engel j minister van marine Churchill gister net Lagerhuis gezegd, dat thans een der- e ot een vierde van de zestig duikbooten aarover Duitschland bij het begin van den beschikte, tot zinken is gebracht. Hij trpff e, araan toe> dat de NoordSee doel- Duit h- Wordt bewaakt, zoodat door de haald 'ers t>een voordeel kan worden be- Dat koopvaar<Jijvaart op den Oceaan. biizrm/161 6r voor de democratische staten DeütraleV°ed uit en eigenlijk ook voor de zeeën k welker schepen nog de schenen e^ar8n omdat de Engelsche oorlogs- desnnrv, e vaartuigen wel aanhouden en 2e nint t n VTacbten ontnemen, maar t torpedeeren. Er vaar hl?,.!'3! ket Duitsche duikbootenge- zijn, m ,us alle reden voor gerustheid knd, onda i gevoelt men zich in Enge- Sen.'niet h i a^e ministerieele verklarin- Verwondpr veilig en dat valt niette 501 van Wp1, ^anneer we de gebeurtenis- ten aatste dagen even nader bekij- het duikhn-,* Brffsche verzekeringen, dat Wzee °°tgevaar °P de Oceaan en op de he Duitsc}lr>0 ,ë°1ecl als geweken is en dat Oostzee »iin u'kbooten grootendeels in de de haven °P8eS^0t€n' 's er een onderzeeër e'landen ten ^capa Flow tusschen de jenSedron£>nn °°rden van Schotland bin- 0 y a 1 n e£ kee*t het groote slagschip get°rpedeerri 3 ,,en den kruiser Repulse beid- naar de Duitschers ^dgelanH1 i zinken werden gebracht. an de r e ontkent men de torpedeering ,r«dige berichten6 het. is uit de tegen' t> n niet k niet duidelijk of dit schip °?al Qj, Bezonken, maar over de testaat geen twijfel, even min als over het feit, dat daarbij ongeveer 800 menschen om het leven zijn gekomen. Dat is voor de Britsche marine een ern stig verlies en men mag zich afvragen hoe het mogelijk is, dat een vijandelijke duik boot, ondanks de aangebrachte versperrin gen en mijnen, de Britsche oorlogsschepen welke hier bijeen lagen, dicht heeft kunnen naderen en daarna blijkbaar ongedeerd naar een Duitsche haven kón terugkeeren. Toen Maandagmiddag Duitsche vlieg tuigen over wier aantal de mededeelingen van Engelsche en Duitsche zijde weer ho peloos uiteen loopen plotseling een aan val op de Schotsche kust deden, was men van Engelsche zijde blijkbaar zoo verbaasd, dat de eerst verschijnende vliegtuigen vrij wel ongehinderd konden naderen. In Edinburgh, de Schotsche hoofdstad, werden de piloten van de Duitsche vliegtui gen bij hun vlucht boven de stad hier en daar hartelijk toegewuifd omdat men niet anders dacht, dan dat het landgenooten wa ren en niet een van die enthousiaste wui- vers heeft op dat oogenblik geweten, dat de beantwoording van zijn groet wel eens een extra zware bom had kunnen zijn. De sirenes, die de bevolking voor het luchtgevaar moesten waarschuwen, hebben niet geloeid en al zal er naar die nalatigheid een onderzoek worden ingesteld in het Lagerhuis is zij later „verklaard" toch is het merkwaardig, dat het in oorlog zijnde Engeland zoo totaal onvoorbereid op een dergelijken luchtaanval is gebleken. Natuurlijk is men nu wél op zijn hoede en in diverse kustplaatsen zijn gister de sire nes te keer gegaan zelfs zonder dat er later vliegtuigen zijn verschenen. Wel werd Scapa Flow tweemaal bezocht, door vliegtuigen, die er het oorlogsschip Iron Duke hebben beschadigd. Het is opmerkelijk, dat de Duitschers zich in dit stadium van den strijd beperken tot het bombardeeren van Britsche schepen en steden en bevolkingen ongemoeid laten. Dat is in Polen wel anders geweest en men kan het daarom niet verklaren met de mededeeling, dat men in het Westen een andere strijdwijze wil volgen, Men moet ook nagaan waarom daartoe blijkbaar is beslo ten en het kan natuurlijk zijn, dat men nog altijd op een Britsch-Fransche toenadering hoopt en door een aanval op Britsche steden de stemming in Engeland zoodanig zou beïnvloeden, dat de vredesgedachte daar volkomen zou verdwijnen. Anderzijds is het begrijpelijk, dat de hef tige Duitsche aanvallen der laatste dagen een doel hebben en dat doel is blijkbaar voor het Engelsche volk en voor de geheele wereld te demonstreeren, dat Duitschland, v/anneer het dat wenscht, militair krachtig genoeg is den vijand groote schade te be rokkenen. Daarmede zou dan worden aan getoond, dat de verzekeringen van Britsche staatslieden, dat de Engelsche vloot volko men de zeeën beheerscht, niet of niet ge heel met de waarheid overeenstemmen. Het is begrijpelijk, dat men van beide zij den zijn best doet eigen succes zoo groot mogelijk en eigen verlies zoo gering moge lijk voor te stellen. Vandaar de herhaalde tegenspraken over het aantal neergeschoten en vermiste vliegtuigen, vandaar ook de verklaring dat aangevallen schepen vrijwel niet beschadigd werden of wanneer dat niet kon ontkend worden ze vaak als oude en daarom minder waardevolle vaar tuigen werden beschreven. Wanneer men als vergoeding voor het be schadigen van kostbare oorlogsschepen slechts enkele vliegtuigen onschadelijk maakt, dan is dat voor Engeland een zeer dure gescheidenis. Van Duitsche zijde geeft men pertinente verzekeringen van het toebrengen van zoo groote schade, dat Britsche schépen gezon ken dan wel volkomen onbruikbaar werden gemaakt, maar het Engelsche blad de Daily Telegraph heeft daarvoor een merkwaar dige verklaring gevonden. Wanneer Duitschland zegt, dat het een of anderen kruiser tot zinken heeft gebracht, tracht het, volgens dit blad, alleen maar uit te visschen waar het schip zich kan bevin- Want de oorlogsschepen op zee laten hun radiotoestellen zwijgen en wanneer nu de admiraliteit onmiddellijk ontkent, dat het een of ander schip getroffen zou zijn, welnu dan hebben de Duitschers het bewijs,dat het niet op zee is maar zich in de een of andere haven bevindt en dat is nu juist wat zij niet behoeven te weten. Vandaar de ver klaring, dat men dergelijke berichten niet, of niet dadelijk, meer zal tegenspreken. „Waar is de „Ark Royal"? heeft men van Duitsche zijde al een paar keer ge vraagd na de Britsche ontkenningen, dat het vliegtuig-moederschip zou gezonken zijn. Het is niet gezonken en het ligt ergens, heeft men van Britsche zijde geantwoord, maar waar het ligt heeft men wijselijk ver zwegen, want men gevoelt er blijkbaar niets voor een schip van dergelijke afmetingen opnieuw aan een aanval bloot te stellen. De Russische beer is in zijn opmarsch naar het Westen op zijn eersten hinderpaal gestuit. Het heeft velen reeds verwonderd, dat de Turksche minister Saradjogloe zoo buiten gewoon lang in Moskou is gebleven. In den beginne werd hij voor allerlei diners en opera's uitgenoodigd,. maar naar mate de tijd verstreek, liet' men hem zoo nu en dan eens in den steek als er andere be langrijke en blijkbaar toeschietelijker bui tenlandsche gasten op komst waren. Turkije is geen Estland of Letland en Stalin en Molotof hebben het dus blijkbaar niet gewaagd hun eischen van de noodige dreigementen te voorzien, al wisten zij ook, dat Turkije intusschen allerminst het con tact met Londen en Parijs, had verbroken en vastbesloten was zijn verplichtingen met de democratische staten na te komen. Nu de besprekingen ten einde zijn komt er uit Moskou een communiqué waarin de Russische regeering spreekt over gedach tenwisselingen in een hartelijke sfeer welke getuigden van wederzij dsche vriendschap pelijke betrekkingen en een gemeenschap pelijk streven naar den vrede. Maar de Turksche eerste minister Say dam, heeft een geheel andere verklaring af gelegd. Hij heeft verteld, dat Saradjogloe naar Moskou ging nadat beide regeeringer reeds over de afsluiting van een verdrat van gedachten hadden gewisseld. Eenmaal J in Rusland legde men Saradjogloe evenwel geheel andere voorstellen voor, welke niet in overeenstemming waren te brengen met de verplichtingen welke Turkije had aan gegaan met Engeland en Frankrijk. De waarborgen van veiligheid welke Turkije werden aangeboden vormden aller minst een compensatie voor de verplichtin gen welke dit land op zich zou moeten, ne men, zoodat de eischen van Rusland niet vereenigbaar werden geacht met de Turk sche politiek. Voornamelijk gold dat de kwestie der Dardanellen en Turkije meent, dat het zich niet zou kunnen binden aan andere bepa lingen dan die, welke zijn voorzien in de internationale verbintenissen van algerriee- nen aard. In Moskou Is daarom bij de besprekingen geen resultaat bereikt, maar men blijft Rus land vriendschappelijk gezind omdat Tur kije geen reden heeft om iets anders te wenschen. En intusschen wordt uit Ankara gemeld, dat men verwacht, dat nog deze week de definitieve pacten van wederzijdschen by- stand tusschen Turkije, met Engeland en Frankrijk zullen worden geteekend. t. De Russische beer heeft dus zijn neus aan de Dardanellen gestooten en de houding van Turkije bewijst wel, dat Rusland niet verder gaat wanneer het op een krachtig verzet stuit. Finland moge hieruit de noodige leering trekken en het schijnt trouwens allerminst geneigd alle Russische eischen zonder meer in te willigen. De conferentie van Stock holm zal morgen demonstreeren, dat de Scandinavische staten zich in deze moei lijke tijden nauw verbonden gevoelen en ook dat zal er wel toe bijdragen, dat men in Moskou eenigszins tot het besef komt, dat er aan elke agressie een eind komt. Intusschen is uit de debatten in het La gerhuis gebleken, dat Engeland een uitbrei ding van den handel met Rusland over weegt. Het schijnt, dat het daartoe minder gedreven word door vriendschappelijke ge voelens dan door de gedachte, dat alles wat Rusland naar Engeland stuurt niet aan Duitschland kan worden gelevérd.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 1